biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng các trường thcs huyện vân đồn, tỉnh quảng ninh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
………………………………….



NGUYỄN THỊ THU HÀ





BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN CỦA HIỆU
TRƯỞNG TRƯỜNG THCS HUYỆN VÂN ĐỒN
TỈNH QUẢNG NINH





LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thái Nguyên- năm 2010
S húa bi Trung tõm Hc liu - i hc Thỏi Nguyờn


I HC THI NGUYấN
TRNG I HC S PHM




NGUYN TH THU H



BIN PHP QUN Lí HOT NG T CHUYấN MễN CA HIU
TRNG TRNG THCS HUYN VN N
TNH QUNG NINH


Chuyờn ngnh: Qun lý giỏo dc
Mó s: 60.14.05


luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục



Ngi hng dn khoa hc: TS. Nguyễn Thị Tuyết Mai

Thỏi Nguyờn - Nm 2010


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


LỜI CẢM ƠN

Tác giả luận văn chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Khoa sau đại học
trƣờng Đại học Sƣ phạm-Đại học Thái Nguyên, phòng Giáo dục và Đào tạo
huyện Vân Đồn đã cho phép, tạo điều kiện thuận lợi để tác giả hoàn thành
chƣơng trình Cao học Quản lý giáo dục và hoàn thành luận văn này.
Tác giả bày tỏ lòng tri ân đến Quý thầy, cô đã tận tình truyền đạt kiến
thức, kỹ năng, kinh nghiệm và hƣớng dẫn cách thức nghiên cứu, tìm kiếm tri
thức khoa học.
Trong quá trình khảo sát, nghiên cứu đề tài, tác giả đã nhận đƣợc sự hỗ
trợ tận tình của lãnh đạo phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Vân Đồn, trƣờng
THCS Thị trấn Cái Rồng, trƣờng THCS Đông Xá, trƣờng THCS Hạ Long,
trƣờng THCS Đoàn Kết đã cung cấp thông tin, tạo điều kiện cho tác giả tiến
hành khảo sát thực tế, thu thập tài liệu.
Đặc biệt, tác giả xin gửi đến TS. Nguyễn Thị Tuyết Mai lòng biết ơn
sâu sắc về sự hƣớng dẫn tận tình, chu đáo và hiệu quả.
Xin chân thành cảm ơn!

Tác giả

Nguyễn Thị Thu Hà




Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


1

MỤC LỤC
Mở đầu…………………………………………………………………
6
Chƣơng 1.CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN
MÔN CỦA HIỆU TRƢỞNG Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ…………

13
1.1.Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề………………………………
13
1.2. Một số khái niệm…………………………………………………
17
1.2.1.Khái niệm quản lý, biện pháp quản lý…………………………
17
1.2.2.Quản lý nhà trƣờng………………………………………
25
1.2.3.Tổ chuyên môn, hoạt động của tổ chuyên môn………………
29
1.2.4. Trách nhiệm, quyền hạn của hiệu trƣởng, tổ trƣởng đối với

hoạt động tổ chuyên môn…………………………………………
31
1.2.5. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trƣởng………….
36
1.3.Nội dung quản lý hoạt động tổ chuyên môn……………………
38
1.3.1. Chỉ đạo lập kế hoạch tổ chuyên môn trong năm học……
38
1.3.2. Chỉ đạo, tổ chức thực hiện các hoạt động của tổ chuyên môn……
38
1.3.3. Kiểm tra, đánh giá các hoạt động chuyên môn………………
44
1.3.4. Các biện pháp hỗ trợ nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng
hoạt động tổ chuyên môn……………………………………………
46
1.4. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động tổ chuyên môn……
47
1.4.1.Trình độ, năng lực quản lý của hiệu trƣởng………………….
47
1.4.2.Năng lực chuyên môn của tổ trƣởng………………………
49
1.4.3. Điều kiện cơ sở vật chất của nhà trƣờng……………………
50
1.4.4.Công tác quản lý, chỉ đạo của phòng Giáo dục và Đào tạo
51
Kết luận chƣơng 1…………………………………………………
53
Chƣơng 2.THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ
CHUYÊN MÔN CỦA HIỆU TRƢỞNG Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ
SỞ HUYỆN VÂN ĐỒN, TỈNH QUẢNG NINH…………………

54
2.1.Khái quát về tình hình giáo dục huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh.
54
2.1.1.Một số đặc điểm tự nhiên, xã hội…………………………….
54

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


2
2.1.2. Tình hình phát triển giáo dục……………………………….
2.1.3. Các mục tiêu và nhiệm vụ cụ thể…………………………….
54
58
2.2.Tổ chuyên môn của các trƣờng THCS huyện Vân Đồn, tỉnh
Quảng Ninh………………………………………………………
60
2.2.1. Nhận thức của giáo viên về vai trò của tổ chuyên môn trong
nhà trƣờng…………………………………………………
60
2.2.2. Năng lực quản lý của tổ trƣởng chuyên môn, khả năng tham
gia các hoạt động của giáo viên trong tổ………………………………
61
2.2.3. Thực trạng chất lƣợng các hoạt động của tổ chuyên môn các
trƣờng THCS huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh……………………
62
2.2.4. Thực trạng cơ sở vật chất các trƣờng THCS phục vụ cho
hoạt động chuyên môn của giáo viên……………………………
67
2.3. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trƣởng các trƣờng

THCS huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh hiện nay……………………
68
2.3.1. Khái quát về chất lƣợng quản lý hoạt động tổ chuyên môn
của hiệu trƣởng các trƣờng THCS huyện Vân Đồn…………………
68
2.3.2. Nhận thức của cán bộ quản lý và viên về tầm quan trọng của
quản lý hoạt động tổ chuyên môn…………………………………….
69
2.3.3. Thực trạng công tác chỉ đạo xây dựng kế hoạch hoạt động
của tổ chuyên môn ………………………………………………
71
2.3.4. Thực trạng công tác quản lý, điều hành hoạt động tổ chuyên
môn của Hiệu trƣởng theo các văn bản quy định của phòng Giáo dục
và Đào tạo. ………………………………………………………….
72
2.3.5. Thực trạng các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn
của hiệu trƣởng………………………………………………………
73
2.3.6. Một số vấn đề trong công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn
của hiệu trƣởng trƣờng THCS huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh………
83
Kết luận chƣơng 2…………………………………………………….
86
Chƣơng 3. ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ
CHUYÊN MÔN CỦA HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG THCS HUYỆN VÂN
ĐỒN, TỈNH QUẢNG NINH……………………………………………
87

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

3
3.1.Mục tiêu, phƣơng hƣớng hoạt động của tổ chuyên môn trong năm
học 2010-2011…………………………………………………………
87
3.2.Nguyên tắc đề xuất các biện pháp quản lý……………………
88
3.2.1.Căn cứ vào mục tiêu chiến lƣợc và giải pháp phát triển giáo
dục đào tạo đến 2020 …………………………………………………
88
3.2.2. Đảm bảo quy chế quản lý của Bộ Giáo dục và Đào tạo…
90
3.2.3. Phù hợp với mục tiêu chiến lƣợc của ngành giáo dục huyện
Vân Đồn……………………………………………………………….
91
3.2.4. Phù hợp với tình hình thực tế ở địa phƣơng…………………
92
3.2.5.Đảm bảo tính đồng bộ, tính thực tiễn, tính kế thừa, tính khả thi
93
3.3. Các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu
trƣởng các trƣờng THCS huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh…………
96
3.3.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ giáo viên về tầm quan trọng
và tác dụng thiết thực của hoạt động tổ chuyên môn………………….
96
3.3.2. Quản lý việc xây dựng kế hoạch hoạt động của tổ chuyên môn.
99
3.3.3 Quản lý nề nếp, nội dung sinh hoạt tổ chuyên môn…………
102
3.3.4. Kiểm tra các hoạt động của tổ chuyên môn………………….

104
3.3.5. Quản lý việc kiểm tra, đánh giá học sinh…………………….
106
3.3.6. Kiểm tra việc thực hiện chƣơng trình giảng dạy…………….
108
3.3.7 Quản lý việc sử dụng thiết bị dạy học của giáo viên…………
109
3.3.8. Chỉ đạo công tác tự bồi dƣỡng của giáo viên……………
111
3.3.9 Mối quan hệ giữa các biện pháp…………………………
113
3.4. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đề xuất……………
113
3.4.1. Các bƣớc tiến hành khảo nghiệm……………………………
113
3.4.2. Kết quả khảo nghiệm……………………………………
115
kết luận chƣơng 3……………………………………………………
119
Kết luận và kiến nghị…………………………………………………
120
Danh mục tài liệu tham khảo…………………………………
124
Phụ lục………………………………………………………





Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

4





DANH MỤC NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT



Cán bộ quản lý
CBQL
Chủ nghĩa xã hội
CNXH
Công nghiệp hoá -Hiện đại hoá
CNH-HĐH
Giáo dục và đào tạo
GD&ĐT
Phổ thông cơ sở
PTCS
Tiểu học
TH
Trung học cơ sở
THCS
Trung học phổ thông
THPT

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


5


DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ VÀ SƠ ĐỒ
Bảng 2.1. Số liệu thống kê bậc học THCS từ năm 2005 đến 2010…….
56
Bảng 2.2.Kết quả xếp loại học lực,hạnh kiểm của học sinh 4 trường
THCS…………………………………………………………………………
56
Bảng 2.3. Số liệu học sinh đỗ tốt nghiệp và thi học sinh giỏi của 4
trường THCS …………………………………………………………………
57
Bảng 2.4. Số lượng giáo viên và tổ chuyên môn của 4 trường THCS
58
Bảng 2.5. Thống kê xếp loại giờ dạy và hồ sơ chuyên môn của 4
trường THCS (Số liệu kiểm tra, giám định của phòng Giáo dục)……
66

Bảng 2.6. Thực trạng nhận thức về tầm quan trọng của quản lý hoạt
động tổ chuyên môn………………………………………………………….
69
Bảng 2.7.Vai trò quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng
70
Bảng 2.8.Công tác chỉ đạo xây dựng kế hoạch hoạt động của tổ
chuyên môn……………………………………………………………………
71
Bảng 2.9.Nhận thức mức độ cần thiết các biện pháp quản lý hoạt
động tổ chuyên môn………………………………………………
75
Bảng 2.10.Mức độ thực hiện các biện pháp quản lý hoạt động tổ
chuyên môn……………………………………………………………………
77
Bảng 2.11. Mức độ tác dụng của các biện pháp quản lý hoạt động tổ
chuyên môn……………………………………………………………………
80
Bảng 3.1. Tính cấp thiết, khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động
của tổ chuyên môn……………………………………………………………
115
Biểu đồ 2.1. Sự tương quan giữa mức độ cần thiết và mức độ thực
hiện các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn………………….
80
Biểu đồ 2.2. Sự tương quan giữa mức độ cần thiết và mức độ tác
dụng các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn………………….
83
Biểu đồ 3.1. Tương quan giữa mức độ cấp thiết và tính khả thi của
các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn…………………………
118
Sơ đồ 1.1.Chức năng quản lý………………………………………………

22
Sơ đồ 1.2.Quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong trường THCS……
37

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


6
Sơ đồ 3.1. Các bước xây dựng và thực hiện kế hoạch ………………
100

MỞ ĐẦU

1.Lý do chọn đề tài
Thế kỷ XXI, thế kỷ của khoa học công nghệ, thế kỷ của trí tuệ và cạnh
tranh thị trƣờng, thế kỷ của bùng nổ thông tin trong đó tri thức chiếm vị trí
vai trò vô cùng quan trọng. Hiện nay, cách mạng khoa học công nghệ phát
triển nhanh, kinh tế tri thức có vai trò ngày càng nổi bật trong quá trình phát
triển lực lƣợng sản xuất. Trong bối cảnh đó, giáo dục trở thành nhân tố đối
với sự phát triển kinh tế xã hội.
Việt nam bƣớc vào thế kỷ XXI với mục tiêu phấn đấu: “Dân giàu,
nƣớc mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”. Trong thời kỳ hội nhập để
phát triển kinh tế xã hội, vấn đề quan trọng hàng đầu là sự phát triển nguồn
lực con ngƣời. Nghị quyết Đại hội Đảng Cộng Sản Việt Nam khóa IX đã nêu
rõ: “Phát triển giáo dục và đào tạo là một trong những động lực quan trọng
nhất thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá (CNH-HĐH), là điều
kiện tiên quyết để phát triển nguồn lực con ngƣời, yếu tố cơ bản để phát triển
xã hội, tăng trƣởng kinh tế nhanh và bền vững”[15].
Giáo dục có vị trí và vai trò vô cùng quan trọng đối với công cuộc cải
tạo và phát triển kinh tế xã hội của đất nƣớc. Đặc biệt giáo dục là nhân tố

quyết định chất lƣợng nguồn nhân lực. Giáo dục có thể đào tạo nguồn nhân
lực với trình độ trí tuệ ngang tầm thời đại, tích lũy nguồn chất xám đủ để
luôn đổi mới sản xuất, nâng cao năng suất lao động, phát triển các hoạt động
dịch vụ … Vì vậy, việc đầu tƣ cho giáo dục để nâng cao trình độ dân trí, phát
triển nguồn nhân lực cần đƣợc ƣu tiên hàng đầu.
Giáo dục là một lĩnh vực rất quan trọng của đời sống, liên quan đến
hầu hết các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội. Vì vậy, Đảng ta rất quan

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


7
tâm, chú trọng phát triển giáo dục đào tạo. Diễn văn khai mạc Đại hội đại
biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng đã nêu rõ: Phấn đấu để giáo dục đào tạo
cùng với khoa học công nghệ thực sự là quốc sách hàng đầu, thông qua việc
đổi mới toàn diện giáo dục và đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lƣợng
cao, chấn hƣng nền giáo dục Việt Nam.
Để giáo dục thực hiện đựơc sứ mạng của mình thì trƣớc hết cần nâng
cao chất lƣợng giáo dục đào tạo. Quan điểm chỉ đạo của Đảng đối với giáo
dục đào tạo là tiếp tục nâng cao chất lƣợng giáo dục toàn diện, đổi mới nội
dung, phƣơng pháp dạy và học, hệ thống trƣờng lớp, hệ thống quản lý giáo
dục; thực hiện chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa giáo dục; nâng cao chất
lƣợng, hiệu quả giáo dục. Chất lƣợng giáo dục phụ thuộc rất nhiều vào hoạt
động dạy và học, phụ thuộc vào phƣơng pháp giáo dục đào tạo, các hoạt động
và phƣơng pháp quản lý giáo dục và nhiều yếu tố khác. Nhƣ vậy, đổi mới
quản lý giáo dục là một trong các biện pháp nâng cao chất lƣợng giáo dục
đào tạo.
Trong những năm qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có những chỉ đạo
đổi mới công tác quản lý trƣờng học nhƣ: đổi mới hệ thống quản lý giáo dục,
nội dung, phƣơng pháp và hình thức quản lý giáo dục bƣớc đầu đã có những

tác động tích cực đáng kể đến chất lƣợng giáo dục; đổi mới quản lý các hoạt
động của trƣờng phổ thông nói chung, trong trƣờng THCS(THCS) nói riêng
đã có tác động trực tiếp đến chất lƣợng giảng dạy và học tập, quyết định đến
chất lƣợng giáo dục và đào tạo của nhà trƣờng.
Trong nhà trƣờng, đội ngũ giáo viên là lực lƣợng chủ chốt tham gia
các hoạt động giáo dục. Giáo viên trong trƣờng THCS đƣợc tổ chức thành tổ
chuyên môn theo môn học hoặc theo nhóm môn học. Tổ chuyên môn là mắt xích
quan trọng trong cơ cấu tổ chức của nhà trƣờng. Hoạt động của các tổ chuyên
môn quyết định trực tiếp đến sự phát triển của nhà trƣờng và chất lƣợng dạy học
của thầy và trò.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


8
Qua hoạt động của tổ chuyên môn, nhà trƣờng bồi dƣỡng chuyên môn
nghiệp vụ cho giáo viên, nâng cao chất lƣợng giảng dạy cụ thể nhƣ: xác định
đúng trọng tâm chƣơng trình môn dạy, bài dạy; bồi dƣỡng phƣơng pháp giảng
dạy và đổi mới phƣơng pháp giảng dạy đáp ứng yêu cầu đổi mới của nội dung,
chƣơng trình; bồi dƣỡng cho giáo viên về kỹ thuật, kỹ năng trong việc ứng dụng
công nghệ thông tin, sử dụng thiết bị hiện đại vào giảng dạy; bồi dƣỡng nghiệp vụ
kiểm tra, đánh giá theo chuẩn đối với cả giáo viên và học sinh. Tổ chuyên môn
tham mƣu cho nhà trƣờng xây dựng kế hoạch tổ chức các hoạt động ngoại khóa
cho học sinh. Hoạt động này vừa có ý nghĩa giáo dục đạo đức, vừa giúp học sinh
giao lƣu trao đổi kiến thức để đáp ứng mục tiêu giáo dục toàn diện trong nhà
trƣờng.
Chất lƣợng chuyên môn của trƣờng THCS phụ thuộc rất nhiều vào
trình độ quản lý của hiệu trƣởng đối với các tổ chuyên môn, đối với giáo viên
và học sinh. Để các tổ chuyên môn hoạt động có chất lƣợng và hiệu quả thì
hiệu trƣởng phải có năng lực quản lý, điều hành thông qua phó hiệu trƣởng,

các tổ trƣởng chuyên môn, đồng thời trực tiếp đến từng giáo viên. Hiệu
trƣởng phải nắm vững chƣơng trình môn học, phƣơng pháp đặc trƣng của
từng môn học, để chỉ đạo tổ chuyên môn thực hiện.
Để nâng cao chất lƣợng hoạt động của tổ chuyên môn trong trƣờng
THCS, để hoạt động của tổ chuyên môn phù hợp với điều kiện thực tế của
nhà trƣờng, đáp ứng đƣợc yêu cầu đổi mới dạy học thì hiệu trƣởng cần phải
có chỉ đạo kịp thời, có biện pháp quản lý nội dung và hình thức hoạt động của
tổ chuyên môn một cách hợp lý. Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn là một
trong những nhiệm vụ quan trọng của hiệu trƣởng trƣờng THCS. Đề ra
những biện pháp quản lý tốt sẽ góp phần tháo gỡ những hạn chế về chất
lƣợng hoạt động của tổ chuyên môn.
Vân Đồn là một huyện miền núi hải đảo của tỉnh Quảng Ninh thuộc
vùng đông bắc của Tổ Quốc. Đến nay, Vân Đồn đã có nhiều thay đổi và đang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


9
trong giai đọan đƣợc đầu tƣ phát triển. Giao thông đã thuận lợi hơn trƣớc, có
cầu nối liền huyện đảo với đất liền, hệ thống điện-đƣờng-trƣờng-trạm đã
đƣợc đầu tƣ cải tạo tƣơng đối khang trang. Kinh tế huyện đảo trong vài năm
trở lại đây đã phát triển, đời sống đƣợc nâng lên, thông tin, văn hóa đƣợc cập
nhật và đƣợc nhân dân quan tâm nhiều hơn. Đặc biệt là mặt bằng dân trí đã
có những bƣớc tiến đáng kể. Huyện Vân Đồn đạt chuẩn PCGD THCS năm
2005. Đây là những thuận lợi tạo đà cho giáo dục huyện Vân Đồn phát triển.
Trong 5 năm trở lại đây, chất lƣợng giáo dục của huyện Vân Đồn đã có
những thay đổi rõ rệt. Hàng năm có học sinh đạt giải cấp tỉnh, tham gia thi
quốc gia, có giáo viên đạt giáo viên dạy giỏi cấp tỉnh, kết quả giáo dục toàn
diện đƣợc nâng cao dần. Tham quan các huyện thị trong tỉnh để học hỏi kinh
nghiệm, so sánh đối chiếu với huyện Vân Đồn thì thấy rằng Vân Đồn còn

một số hạn chế cần khắc phục. Đặc biệt là những hạn chế về hoạt động của tổ
chuyên môn trong trƣờng THCS. Mặc dù đã có những chỉ đạo đổi mới về nội
dung hình thức hoạt động tổ chuyên môn nhƣng hầu hết các tổ chuyên môn
tổ chức các hoạt động còn nặng về hình thức hơn nội dung, đảm bảo số lƣợng
hơn chất lƣợng vì thế mà hiệu quả hoạt động chƣa cao.
Qua gần 20 năm làm công tác giảng dạy và quản lý ở trƣờng THCS
Thị trấn Cái Rồng và công tác tại phòng GD&ĐT huyện Vân Đồn –Tỉnh
Quảng Ninh, bản thân tôi thấy rõ vai trò quan trọng của hiệu trƣởng đối với
hoạt động của các tổ chuyên môn trong việc nâng cao chất lƣợng giáo dục
trong nhà trƣờng. Chính vì vậy, việc nghiên cứu thực trạng hoạt động tổ
chuyên môn của các trƣờng THCS huyện Vân Đồn-Tỉnh Quảng Ninh nhằm
đề ra các biện pháp quản lý phù hợp với yêu cầu của giáo dục trong thời kỳ
đổi mới là vấn đề cấp thiết sớm đƣợc nghiên cứu và làm sáng tỏ.
Từ cơ sở lý luận và thực tiễn trên, tôi chọn vấn đề: “Biện pháp quản lý
hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trƣởng các trƣờng THCS huyện Vân Đồn,
tỉnh Quảng Ninh” để nghiên cứu với hy vọng góp phần vào việc quản lý

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


10
nhằm nâng cao chất lƣợng dạy và học ở các trƣờng THCS huyện Vân Đồn
đáp ứng yêu cầu của xã hội.
2.Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý hoạt động của tổ
chuyên môn của hiệu trƣởng các trƣờng THCS huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng
Ninh, đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng
hoạt động của tổ chuyên môn ở các trƣờng này.
3.Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1.Khách thể nghiên cứu

Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn trong trƣờng THCS
3.2.Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên môn của hiệu trƣởng
trƣờng THCS.
4.Giả thuyết khoa học
Chất lƣợng hoạt động của tổ chuyên môn ở các trƣờng THCS huyện
Vân Đồn hiện nay đã từng bƣớc đƣợc nâng cao, song còn có những hạn chế
nhất định. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng này, một trong các
nguyên nhân cơ bản đó là do các biện pháp quản lý của hiệu trƣởng chƣa phù
hợp. Nếu xây dựng đƣợc các biện pháp quản lý của hiệu trƣởng đồng bộ, phù
hợp thì sẽ nâng cao chất lƣợng hoạt động tổ chuyên môn ở các trƣờng THCS
huyện Vân Đồn.
5.Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1.Nghiên cứu một số vấn đề lý luận về hoạt động của tổ chuyên
môn và quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường THCS.
5.2.Khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động của tổ chuyên môn ở
các trường THCS huyện Vân Đồn, các biện pháp quản lý của hiệu trưởng
các trường này.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


11
5.3.Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của
hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng hoạt động của tổ chuyên môn ở
các trường THCS huyện Vân Đồn.
6. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài này chỉ tập trung nghiên cứu thực trạng các biện pháp quản lý
hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trƣởng bốn trƣờng THCS huyện Vân Đồn,
tỉnh Quảng Ninh trong thời gian 5 năm từ năm học 2005-2006 đến nay.

7.Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu có liên quan làm cơ sở lý
luận cho đề tài.
7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1.Phương pháp điều tra viết
Trƣng cầu ý kiến của hiệu trƣởng, tổ trƣởng chuyên môn, giáo viên về
thực trạng hoạt động tổ chuyên môn, việc quản lý chỉ đạo hoạt động chuyên
môn của hiệu trƣởng các trƣờng THCS trong phạm vi nghiên cứu.
7.2.2.Phương pháp quan sát
Quan sát để biết đƣợc nội dung và hình thức các hoạt động của tổ
chuyên môn nhƣ: Dự giờ, thăm lớp, dự hội nghị chuyên đề, hội thảo, ngoại
khóa nắm bắt đƣợc các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn mà
hiệu trƣởng các trƣờng THCS đã dùng. Sơ bộ đánh giá chất lƣợng hoạt động
và tính hiệu quả của các biện pháp đó.
7.2.3.Phương pháp phỏng vấn
Phỏng vấn hiệu trƣởng các trƣờng THCS, phó hiệu trƣởng phụ trách
chuyên môn, tổ trƣởng các tổ chuyên môn, giáo viên các trƣờng để làm rõ
thêm thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trƣởng.
7.2.4.Phương pháp hỏi ý kiến chuyên gia

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


12
Trao đổi và tham khảo ý kiến chuyên gia để đánh giá thực trạng công
tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn và tƣ vấn các biện pháp quản lý của
hiệu trƣởng trƣờng THCS huyện Vân Đồn đảm bảo tính khả thi và hiệu quả.
7.2.5.Phương pháp tổng kết thực tiễn
Tổng kết các kết quả thu đƣợc từ thực tiễn để đề xuất các biện pháp

quản lý, khẳng định tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp quản lý hoạt
động tổ chuyên môn của hiệu trƣởng trƣờng THCS huyện Vân Đồn.
7.3.Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng phƣơng pháp thống kê toán học để xử lý, phân tích các số liệu
từ các phiếu thu đƣợc, mô tả, suy luận và kiểm định tính ý nghĩa cũng nhƣ
mối tƣơng quan giữa các yếu tố trong quá trình nghiên cứu.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, luận văn đƣợc trình bày trong 3 chƣơng:
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận của việc quản lý và nâng cao chất lƣợng hoạt
động tổ chuyên môn của hiệu trƣởng trƣờng trung học cơ sở
Chƣơng 2: Thực trạng công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn của
hiệu trƣởng các trƣờng THCShuyện Vân Đồn – Quảng Ninh
Chƣơng 3: Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của
hiệu trƣởng trƣờng THCS huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh







Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


13
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN
CỦA HIỆU TRƢỞNG Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề

Nghiên cứu về quản lý hoạt động của tổ chuyên môn của ngƣời hiệu
trƣởng không phải là vấn đề mới mà là vấn đề đã đƣợc nghiên cứu có cơ sở
pháp lý và cơ sở lý luận từ quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nƣớc về công
tác tổ chức cán bộ, công tác xây dựng phát triển đội ngũ. Đại hội Đại biểu
toàn quốc lần thứ X của Đảng Cộng sản Việt Nam đã khẳng định cần phải
xây dựng đội ngũ cán bộ đồng bộ, có cơ cấu hợp lý, chất lƣợng tốt, nhất là
đội ngũ cán bộ lãnh đạo kế tiếp vững vàng. Có cơ chế, chính sách đảm bảo
phát hiện, đánh giá, tuyển chọn, đào tạo, bồi dƣỡng, trọng dụng và đãi ngộ
xứng đáng những ngƣời có đức, có tài…
Mục tiêu của nền giáo dục hiện nay không chỉ là giáo dục và đào tạo ra
thế hệ tƣơng lai có kiến thức, mà các thế hệ “ra lò” từ giáo dục phải đƣợc
đào tạo toàn diện cả về đức-trí-thể-mĩ, có kĩ năng sống, thích ứng tốt với
hoàn cảnh và đặc biệt là linh hoạt, mềm dẻo, sáng tạo trong ứng xử và giải
quyết các vấn đề. Để làm tốt nhiệm vụ đó thì các nhà quản lý phải tìm ra các
giải pháp nâng cao chất lƣợng dạy và học trong nhà trƣờng, đổi mới công tác
quản lý trong nhà trƣờng trong đó có quản lý hoạt động tổ chuyên môn. Cải
tiến nâng cao chất lƣợng quản lý hoạt động đối với tổ chuyên môn để thông
qua đó tác động tích cực vào quá trình nâng cao chất lƣợng giáo dục.
Quản lý hoạt động chuyên môn để nâng cao chất lƣợng dạy học trong
các nhà trƣờng nói chung là một vấn đề rất cần thiết và đƣợc nhiều ngƣời
quan tâm. Trong quá trình nghiên cứu, các nhà nghiên cứu đứng trên các góc
độ khác nhau để tìm ra các biện pháp quản lý chuyên môn nhƣng đều có mục

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


14
đích chung là nâng cao chất lƣợng dạy học trong các nhà trƣờng. Có thể kể ra
nhiều công trình nghiên cứu gần với đề tài theo các nhóm sau đây:
Nhóm1: Các công trình nghiên cứu biện pháp quản lý hoạt động dạy

học cấp phổ thông(Tiểu học, THCS, THPT).
Đây là hƣớng nghiên cứu mà thực trạng có thể đƣợc đánh giá một cách
rõ ràng và việc xác định nguyên nhân của những hạn chế hầu nhƣ không gặp
khó khăn, nên các tác giả tập trung nghiên cứu theo hƣớng này nhiều nhất. Các
đề tài nghiên cứu theo hƣớng này có những đặc điểm cơ bản nhƣ sau:
+ Chủ thể quản lý hoạt động dạy học đƣợc đề cập đến trong các công
trình nhiều nhất là hiệu trƣởng các trƣờng phổ thông, tiếp đến là trƣởng, phó
các phòng Giáo dục và Đào tạo, phòng Giáo dục trung học của sở Giáo dục và
đào tạo.
+ Có thể tìm thấy trong các đề tài này những đánh giá thực trạng rất sát
thực về việc quản lý hoạt động dạy học của các nhà trƣờng phổ thông. Từ
những đánh giá đó các tác giả cũng đã cơ bản tìm ra nguyên nhân của những
hạn chế trong công tác quản lý. Tham khảo các công trình này ít, nhiều cũng
thấy quản lý hoạt động dạy học của một nhà trƣờng, trực tiếp hơn nữa là quản
lý hoạt động dạy học của tổ chuyên môn và của giáo viên chính là một mảng
công việc của quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong nhà trƣờng.
+ Các công trình đã đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học có
tính hiệu quả cao. Nếu nghiên cứu biện pháp quản lý hoạt động dạy học của tổ
chuyên môn có thể dựa vào đó để đề xuất tiếp các biện pháp mang tính đồng
bộ và phù hợp. Đi theo hƣớng nghiên cứu này có thể kể đến các công trình nhƣ:
1. Phạm Thị Lan Hƣơng: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu
trƣởng các trƣờng Tiểu học huyện Tam Đảo-Vĩnh Phúc, 2006.
2. Bùi Thị Thanh Thi: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu
trƣởng các trƣờng THCS huyện Yên Lập -tỉnh Phú Thọ, 2007.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


15
3. Nguyễn Đức Lợi: Một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học của

hiệu trƣởng trƣờng THPT ở huyện Đồng Hỷ tỉnh Thái Nguyên, 2007.
Nhóm 2: Các công trình nghiên cứu biện pháp quản lý chuyên môn ở
các trường phổ thông.
Quản lý chuyên môn ở các trƣờng phổ thông là quản lý nhiều nội dung,
nhiều mảng hoạt động. Vì vậy, đây là hƣớng nghiên cứu rộng hơn và gần gũi
với đề tài quản lý hoạt động tổ chuyên môn hơn. Các công trình nghiên cứu
theo hƣớng này đã bám sát nội dung và phƣơng pháp quản lý chuyên môn của
trƣờng phổ thông để nghiên cứu thực trạng và đánh giá thực trạng theo từng
nội dung đó. Về cơ bản, các công trình đã tìm ra các biện pháp quản lý chuyên
môn hiệu quả, khắc phục đƣợc những khó khăn về cơ sở vật chất, đội ngũ, tài
chính. Theo hƣớng nghiên cứu này, có công trình đề cập đến quản lý hoạt
động của tổ chuyên môn là một nội dung quản lý chuyên môn của hiệu trƣởng.
Tuy nhiên, việc đề xuất các biện pháp mang tính đổi mới về nội dung và hình
thức quản lý chuyên môn các nhà trƣờng phổ thông chƣa đƣợc thể hiện rõ nét.
Tham khảo các công trình theo hƣớng này có thể kế thừa ý tƣởng hay
trong chỉ đạo thực hiện các hoạt động chuyên môn của hiệu trƣởng, đặc biệt là
các khâu kiểm tra, đánh giá việc thực hiện các hoạt động đó. Có thể kể đến các
công trình tiêu biểu theo hƣớng nghiên cứu này:
1. Phạm Khánh Tƣờng: Một số biện pháp quản lý chuyên môn của hiệu
trƣởng đối với giáo viên mới vào nghề của một số trƣờng THPT ở Hải Phòng,
2003.
2. Nguyễn Nho Hòa: Một số biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn
của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bắc Ninh đối với các trƣờng THPT ngoài
công lập, 2004.
3. Phạm Văn Kính: Một số biện pháp quản lý chuyên môn của hiệu
trƣởng nhằm nâng cao chất lƣợng dạy học ở trƣờng THPT chuyên Hạ Long
tỉnh Quảng Ninh, 2004.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

16
Nhóm 3: Nghiên cứu các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn
của hiệu trưởng các trường phổ thông
Hƣớng nghiên cứu này có rất ít tác giả nghiên cứu. Hoạt động tổ chuyên
môn đƣợc hiệu trƣởng chỉ đạo thông qua tổ trƣởng của tổ chuyên môn. Nếu
không quan tâm hay chú trọng nhiều thì có thể nhầm tƣởng rằng biện pháp
quản lý hoạt động tổ chuyên môn đƣợc thể hiện ở biện pháp quản lý chuyên
môn nhà trƣờng. Tác giả Hà Minh Tiến với đề tài nghiên cứu: “Quản lý hoạt
động tổ chuyên môn của hiệu trƣởng các trƣờng THPT huyện Văn Chấn tỉnh
Yên Bái ” đã đề cập trực tiếp hƣớng nghiên cứu này. Tác giả đánh giá thực
trạng sát thực, đƣợc minh chứng thuyết phục bằng số liệu thống kê cụ thể. Đã
nghiên cứu rất kỹ nội dung quản lý hoạt động tổ chuyên môn của trƣờng
THPT, căn cứ vào tình hình thực tế của trƣờng THPT Văn Chấn để đề xuất
biệc pháp quản lý tổ chuyên môn một cách phù hợp. Hoạt động tổ chuyên
môn của cấp THPT khác với cấp THCS nhƣng các hoạt động của tổ chuyên
môn theo quy định về cơ bản giống nhau. Vì vậy, mặc dù đề tài này nghiên
cứu áp dụng cho cấp THPT nhƣng cũng có thể chọn lọc một số nội dung để
kế thừa nghiên cứu các biện pháp quản lý đối với cấp THCS
Trong giai đoạn hiện nay, giai đoạn của hội nhập và giao lƣu quốc tế thì
việc không ngừng nâng cao chất lƣợng và hiệu quả giáo dục phổ thông là vô
cùng cần thiết. Phần lớn các nghiên cứu đề cập đến việc quản lý của hiệu
trƣởng về hoạt động dạy học và các hoạt động chuyên môn của giáo viên nhằm
nâng cao chất lƣợng giáo dục trong các nhà trƣờng, mỗi đề tài nghiên cứu trên
một phạm vi, thời gian khác nhau, đối tƣợng giáo viên và học sinh các cấp học
khác nhau. Các nghiên cứu đã làm rõ nguyên nhân dẫn đến thực trạng việc
quản lý hoạt động chuyên môn trong nhà trƣờng của Hiệu trƣởng để từ đó đề
xuất các biện pháp quản lý hiệu quả.
Trên thực tế, ở các nhà trƣờng phổ thông thì tổ chuyên môn trực tiếp
quản lý các hoạt động của giáo viên, hiệu trƣởng quản lý hoạt động chuyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


17
môn thông qua chỉ đạo các tổ thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn. Vì vậy,
muốn quản lý chuyên môn tốt thì hiệu trƣởng cần có biện pháp quản lý hoạt
động các tổ chuyên môn tốt, đảm bảo chất lƣợng.
Nhìn khái quát có thể rút ra một số nhận xét chính đối với các công trình
nghiên cứu thuộc cả 3 nhóm nhƣ sau:
Một là, các công trình nghiên cứu cơ bản đi sâu vào vấn đề quản lý hoạt
động dạy học, quản lý chuyên môn trong các nhà trƣờng phổ thông. Quản lý
hoạt động tổ chuyên môn trong trƣờng phổ thông đƣợc nghiên cứu rất ít. Đặc
biệt quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong các trƣờng THCS hầu nhƣ chƣa có
công trình nào nghiên cứu.
Hai là, quản lý hoạt động chuyên môn cũng chủ yếu xoáy sâu vào quản
lý các hoạt động dạy và học trong nhà trƣờng. Các hoạt động chuyên môn
khác chƣa đƣợc quan tâm nhiều.
Ba là, quản lý hoạt động chuyên môn hay hoạt động dạy học chƣa đƣợc
nghiên cứu theo hƣớng hiệu trƣởng quản lý hoạt động tổ chuyên môn thông
qua chỉ đạo tổ trƣởng các tổ chuyên môn.
Vì vậy, đề tài: “Biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu
trƣởng trƣờng THCS huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh” sẽ nghiên cứu, đánh
giá thực trạng các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn đã đƣợc áp
dụng ở Huyện Vân Đồn, đề xuất các biện pháp phù hợp nhằm nâng cao chất
lƣợng hoạt động tổ chuyên môn các trƣờng THCS.
1.2.Một số khái niệm
1.2.1.Khái niệm quản lý, biện pháp quản lý
1.2.1.1. Khái niệm quản lý
Quản lý là một phạm trù xã hội, tồn tại khách quan và là một tất yếu của

lịch sử. Khi xã hội cần có sự chỉ huy, điều hành, phân công, hợp tác, kiểm tra,
điều chỉnh trong lao động để đạt năng suất cao, lúc đó cần vai trò của ngƣời
đứng đầu. Đây chính là yêu cầu tất yếu để quản lý ra đời. Ở mỗi giai đoạn lịch

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


18
sử khác nhau, hình thái xã hội khác nhau sẽ có những hình thức quản lý khác
nhau. Trong mọi thời đại, vai trò của quản lý trong sự ổn định và phát triển xã
hội đều đƣợc coi trọng.
Khoa học quản lý là một lĩnh vực lao động trí tuệ và thực tiễn phức tạp
nhằm điều khiển lao động, thúc đẩy sự phát triển của xã hội trên tất cả mọi
bình diện. Khoa học quản lý luôn gắn với tiến trình phát triển của xã hội,
luôn mang tính lịch sử, tính giai cấp, tính dân tộc.
Có thể tiếp cận khái niệm quản lý theo nhiều cách khác nhau.
Theo cách tiếp cận hệ thống thì quản lý là sự tác động của chủ thể quản
lý đến khách thể quản lý (hay là đối tƣợng quản lý) nhằm tổ chức, phối hợp
hoạt động của con ngƣời trong quá trình sản xuất- xã hội để đạt đƣợc mục
đích đã định.
Theo góc độ tổ chức thì quản lý là cai quản, chỉ huy, lãnh đạo, chỉ đạo,
kiểm tra.
Theo góc độ điều khiển thì quản lý là lái, điều khiển, điều chỉnh.
Theo từ điển tiếng Việt thông dụng (NXB Giáo dục, 1998) thì quản lý
là tổ chức điều khiển hoạt động của một đơn vị cơ quan.
Trong quá trình xây dựng lý luận về quản lý, khái niệm quản lý đƣợc
nhiều nhà lý luận đƣa ra.Tùy thuộc vào lĩnh vực hoạt động nghiên cứu của
mỗi ngƣời mà khái niệm quản lý đƣợc diễn đạt theo các cách khác nhau. Tuy
nhiên, tựu chung lại thì các khái niệm nêu rõ đƣợc bản chất của quản lý.
Quan niệm của các tác giả nƣớc ngoài về quản lý:

Theo FW.Tay lor thì quản lý là biết chính xác điều muốn ngƣời khác
làm và sau đó thấy rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ
nhất.
Theo H.Koontz: “Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối
hợp những nỗ lực hoạt động cá nhân nhằm đạt được mục đích của nhóm.
Mục tiêu của nhà quản lý là hình thành một môi trường mà con người có thể

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


19
đạt được các mục đích của nó với thời gian, tiền bạc, vật chất và sự bất mãn
cá nhân ít nhất. Với tư cách thực hành thì quản lý là một nghệ thuật, còn với
kiến thức thì quản lý là một khoa học” [33, tr33].
Các-Mác coi quản lý là một đặc điểm vốn có, bất biến về mặt lịch sử
của đời sống xã hội. Theo ông thì: “Bất cứ lao động trực tiếp hay lao động
chung nào mà tiến hành trên một qui mô khá lớn đều yêu cầu phải có một sự
chỉ đạo để điều hòa những hoạt động cá nhân. Sự chỉ đạo đó phải là những
chức năng chung, tức là những chức năng phát sinh từ sự khác nhau giữa sự
vận động chung của cơ thể sản xuất với những vận động cá nhân của những
khí quan độc lập hợp thành cơ thể sản xuất đó. Một nhạc sĩ độc tấu tự điều
khiển lấy mình, nhưng một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng” [38]. Theo
Các-Mác thì quản lý là loại lao động sẽ điều khiển mọi quá trình lao động
phát triển xã hội.
Fredech Viliam Taylor (Mỹ), MaxWebber (Đức) lại khẳng định: Quản
lý là khoa học đồng thời là một nghệ thuật thúc đẩy sự phát triển của xã hội.
Cyril Odonnell và Heinz Weihrich đều cho rằng: “Quản lý là hoạt
động đảm bảo sự phối hợp giữa nỗ lực các cá nhân nhằm đảm bảo mục tiêu
quản lý trong điều kiện chi phí thời gian, công sức, tài lực, vật lực ít nhất đạt
được kết quả cao nhất” [33].

Nếu xét đến cùng và có thể hiểu quản lý chính là quản lý con ngƣời thì
theo Afanaxev: “Quản lý con người có nghĩa là tác động đến anh ta, sao cho
hành vi, công việc và hoạt động của anh ta đáp ứng những yêu cầu của xã
hội, tập thể, để những cái đó có lợi cho cả tập thể và cá nhân, thúc đẩy sự
tiến bộ của xã hội lẫn cá nhân” [1]
Tiếp cận khái niệm quản lý của các tác giả nƣớc ngoài có thể thấy rõ
bản chất của quản lý. Tuỳ thuộc vào hƣớng nghiên cứu mà các tác giả có
những cách diễn đạt khác nhau về khái niệm quản lý. Quản lý là một khoa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


20
học đang đƣợc quan tâm nghiên cứu cho nên các tác giả trong nƣớc cũng đƣa
ra những khái niệm về quản lý:
Xét về mặt ngôn ngữ thì: “Quản lý” là từ ghép Hán Việt với nghĩa là
trông coi, chăm sóc, sửa sang làm cho nó ổn định và phát triển. Theo từ điển
Tiếng Việt -Viện Ngôn ngữ học định nghĩa: “Quản lý là trông coi, giữ gìn
theo những yêu cầu nhất định. Là tổ chức và điều khiển các hoạt động theo
những yêu cầu nhất định”[49].
Giáo trình quản lý hành chính nhà nƣớc của Học viện Hành chính quốc
gia chỉ rõ: “Quản lý là sự tác động chỉ huy, điều khiển các quá trình xã hội và
hành vi hoạt động của con người để chúng phát triển phù hợp với quy luật,
đạt tới mục đích đã đề ra và đúng ý chí của người quản lý”[20]
Theo tác giả Trần Kiểm: “Quản lý một hệ thống xã hội là tác động có
mục đích đế tập thể người-thành viên của hệ nhằm làm cho hệ vận hành
thuận lợi và đạt tới mục đích dự kiến”[30].
Theo Đặng Vũ Hoạt và Hà Thế Ngữ thì:“Quản lý là một quá trình
định hướng, quá trình có mục tiêu, quản lý một hệ thống nhằm đạt được
những mục tiêu nhất định” [41,tr17].

Tác giả Trần Quốc Thành cho rằng: “Quản lý là sự tác động của chủ
thể quản lý để chỉ huy, điều khiển, hướng dẫn các quá trình xã hội, hành vi
và hoạt động của con người nhằm đạt được mục đích, đúng với ý chí nhà
quản lý, phù hợp với quy luật khách quan” [51].
Tóm lại, các định nghĩa nêu trên đều diễn đạt đƣợc nét đặc trƣng cơ
bản của quản lý đó là những tác động có tính hƣớng đích; đƣợc tiến hành
trong một tổ chức hay một nhóm xã hội và hoạt động quản lý là những tác
động phối hợp tích cực của các cá nhân nhằm thực hiện mục tiêu của tổ chức.
Chúng tôi sử dụng khái niệm sau đây làm khái niệm công cụ: Quản lý
là sự tác động có mục đích có kế hoạch của chủ thể quản lý để chỉ huy, điều
khiển, hướng dẫn các quá trình xã hội, hành vi và hoạt động của con người

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


21
nhằm đạt được mục tiêu và ý chí của nhà quản lý đề ra, phù hợp với quy luật
khách quan.
Quản lý là một dạng lao động đặc biệt, nó có các chức năng sau đây:
+ Chức năng lập kế hoạch
Kế hoạch đƣợc hiểu là tập hợp những mục tiêu cơ bản đƣợc sắp xếp
theo một trình tự nhất định, với chƣơng trình hành động cụ thể để đạt đƣợc
các mục tiêu đã xác định. Kế hoạch đƣợc đặt ra xuất phát từ đặc điểm tình
hình cụ thể của tổ chức và những mục tiêu định sẵn mà tổ chức có thể hƣớng
tới để đạt đƣợc mong muốn.
+ Chức năng tổ chức
Là việc sắp xếp, bố trí một cách khoa học những nguồn lực của hệ
thống thành một hệ toàn vẹn nhằm đảm bảo cho chúng tƣơng tác với nhau để
đạt đƣợc mục tiêu của hệ thống một cách tối ƣu.
+ Chức năng chỉ đạo

Chức năng này nhằm điều hành, điều chỉnh hoạt động của hệ thống
nhằm thực hiện đúng kế hoạch. Trong quá trình chỉ đạo, ngƣời quản lý phải
bám sát các hoạt động của hệ thống, kịp thời uốn nắn, sửa chữa những sai sót
nhằm giữ vững mục tiêu kế hoạch đề ra.
+ Chức năng kiểm tra
Chủ thể quản lý phải thu thập những thông tin từ đối tƣợng quản lý để
xem xét, đánh giá, kịp thời phát hiện những sai sót để điều chỉnh. Đồng thời
tìm ra những nguyên nhân của thành công và thất bại để rút ra bài học kinh
nghiệm trong quá trình quản lý tiếp theo.
Tổng hợp 4 chức năng trên sẽ tạo nên nội dung của quá trình quản lý,
các chức năng có thể diễn ra đồng thời, có thể diễn ra độc lập với nhau hoặc
có thể kết hợp với việc thực hiện các chức năng khác. Tuy nhiên, trong quá
trình quản lý ngƣời quản lý phải thực hiện một dãy chức năng kế tiếp nhau
một cách lôgic. Bắt đầu từ việc xác định mục tiêu và nhiệm vụ quản lý cho

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên


22
đến khi kiểm tra kết quả và tổng kết quá trình quản lý. Mỗi quá trình quản lý
xảy ra trong một thời gian cụ thể của một chu trình quản lý nhất định.
Ta có thể biểu diễn chu trình quản lý theo sơ đồ 1.1:
Sơ đồ 1.1. Chức năng quản lý

Quản lý là một nghề, một khoa học và là một nghệ thuật. Vì vậy, lao
động quản lý là lao động cần sự kết hợp hài hòa giữa khoa học chuyên ngành
và nghệ thuật quản lý. Đối tƣợng của quản lý là con ngƣời cho nên khi thực
hiện lao động quản lý nhà quản lý phải biết kết hợp hài hòa các yếu tố kinh tế,
tâm lý, giáo dục, tổ chức trong điều hành công việc của mình. Các nhà quản
lý cũng cần tuân thủ tốt các nguyên tắc quản lý.
* Nguyên tắc quản lý
Trong quá trình điều hành quản lý các nhà quản lý thƣờng vận dụng
những nguyên tắc sau:
+ Nguyên tắc đảm bảo tính Đảng


Tiền kế hoạch
Kế hoạch hoá
Thông tin
Chỉ đạo
thực hiện
Kiểm tra
Tổ chức