NĂNG lực QUẢN lý của điều DƯỠNG TRƯỞNG KHOA

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
---------------------------------

NGUYỄN VĂN UY

NĂNG LỰC QUẢN LÝ CỦA ĐIỀU DƯỠNG TRƯỞNG KHOA
VỚI KẾT QUẢ CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH (NGHIÊN CỨU
TRƯỜNG HỢP CÁC BỆNH VIÊN TRUNG ƯƠNG
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI)

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

HÀ NỘI – 2019


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
---------------------------------

NGUYỄN VĂN UY

NĂNG LỰC QUẢN LÝ CỦA ĐIỀU DƯỠNG TRƯỞNG KHOA
VỚI KẾT QUẢ CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH (NGHIÊN CỨU
TRƯỜNG HỢP CÁC BỆNH VIÊN TRUNG ƯƠNG
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI)

Chuyên ngành: Khoa học quản lý
Mã số: 9310110_QL

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học:

1. TS. Nguyễn Thị Lệ Thúy
2. PGS.TS. Nguyễn Thanh Thủy

HÀ NỘI – 2019
LỜI CAM ĐOAN


Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi
cam kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này do tôi tự thực hiện và không vi
phạm yêu cầu về sự trung thực trong học thuật.

Tác giả luận án

Nguyễn Văn Uy


LỜI CÁM ƠN
Trong quá trình học tập và thực hiện luận án, tôi nhận được rất nhiều sự giúp
đỡ của thầy cô trường Đại học Kinh tế Quốc dân, Hội đồng Khoa học của Khoa
Khoa học quản lý, Viện Đào tạo sau Đại học, Lãnh đạo các bệnh viện, gia đình, quý
đồng nghiệp, bạn bè thân hữu.
Tôi xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới:
TS. Nguyễn Thị Lệ Thúy – Đại học Kinh tế Quốc dân
PGS.TS. Nguyễn Thanh Thủy - Đại học Hàng Hải
Những thầy đã tận tình hướng dẫn, động viên tôi vượt qua khó khăn trong suốt
quá trình thực hiện luận án.
Tôi xin gửi lời cám ơn tới các thầy cô Trường Đại học Kinh tế quốc dân, đặc
biệt bộ môn Quản lý kinh tế, Khoa Khoa học Quản lý và các thầy cô Viện Đào tạo

sau Đại học đã góp ý sâu sắc và hướng dẫn để tôi hoàn thành luận án.
Tôi xin chân thành cám ơn tới lãnh đạo các bệnh viện trung ương trên địa bàn
thành phố Hà Nội, quý đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi hoàn thành điều tra, số liệu trong
quá trình làm luận án.
Cuối cùng tôi xin cảm ơn gia đình, vợ con luôn là những người hùng bên cạnh
động viên tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu.

Tác giả luận án

Nguyễn Văn Uy


MỤC LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................xi
PHẦN MỞ ĐẦU......................................................................................................1
1. Lý do lựa chọn đề tài.............................................................................................1
2. Mục tiêu, nhiệm vụ và câu hỏi nghiên cứu............................................................3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu..........................................................................4
a.Phương pháp nghiên cứu........................................................................................5
b.Kết cấu của luận án.................................................................................................6
CHƯƠNG 1.............................................................................................................. 7
TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU................................................................................7
1.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài............................................................7
1.1.1. Nghiên cứu về điều dưỡng và kết quả chăm sóc người bệnh tại bệnh viện
.................................................................................................................. 7
1.1.2. Nghiên cứu về điều dưỡng trưởng khoa và năng lực quản lý của điều
dưỡng trưởng khoa....................................................................................9
Hình 1.1: Mô hình quản lý điều dưỡng Iowa.........................................9
1.1.3. Nghiên cứu về mối quan hệ giữa năng lực quản lý của điều dưỡng
trưởng khoa với kết quả chăm sóc người bệnh........................................12

Hình 1.2: Mô hình lãnh đạo, môi trường và kết quả đầu ra dành cho
điều dưỡng trưởng (MILE ONE).................................................................16
Hình 1.3: Mô hình chất lượng chăm sóc y tế của Ten Haaf.................17
1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước..............................................................17
1.3. Kết luận rút ra từ tổng quan nghiên cứu............................................................21
CHƯƠNG 2............................................................................................................23


CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NĂNG LỰC QUẢN LÝ CỦA.........................................23
ĐIỀU DƯỠNG TRƯỞNG KHOA BỆNH VIỆN.................................................23
2.1. Điều dưỡng và kết quả chăm sóc người bệnh tại bệnh viện..............................23
2.1.1. Khái niệm và vai trò của điều dưỡng tại bệnh viên................................23
2.1.2. Nguyên tắc hoạt động điều dưỡng tại bệnh viện....................................24
2.1.3. Nhiệm vụ chuyên môn của điều dưỡng tại bệnh viện............................25
2.1.4. Chất lượng chăm sóc người bệnh tại bệnh viện.....................................25
2.1.5. Các chỉ số phản ánh kết quả chăm sóc người bệnh tại bệnh viện...........27
2.2. Vai trò, chức năng và nhiệm vụ của điều dưỡng trưởng khoa...........................27
2.2.1. Chức danh điều dưỡng trưởng trong bệnh viện......................................27
2.2.2. Nhiệm vụ của điều dưỡng trưởng khoa..................................................28
2.2.3. Vai trò quản lý của điều dưỡng trưởng khoa..........................................30
2.2.4. Chức năng quản lý của ĐDTK...............................................................33
2.3. Năng lực và năng lực quản lý của ĐDTK.........................................................35
2.3.1. Năng lực................................................................................................35
2.3.2. Năng lực quản lý....................................................................................36
Bảng 2.1: Khung năng lực quản lý Kazt..........................................37
2.3.3. Năng lực quản lý của ĐDTK.................................................................37
Hình 2.1: Các yếu tố cấu thành năng lực quản lý chung.....................38
Hình 2.2. Các yếu tố cấu thành năng lực quản lý của điều dưỡng
trưởng - AONE............................................................................................40
Hình 2.3: Các yếu tố cấu thành năng lực quản lý điều dưỡng trưởng ANA............................................................................................................41

Hình 2.4: Mối liên hệ của các yếu tố cấu thành năng lực quản lý điều
dưỡng trưởng - ANA....................................................................................43


2.2.5. Tóm lược các yếu tố cấu thành năng lực quản lý của ĐDTK.................51
Bảng 2.3. Nhóm chỉ tiêu năng lực quản lý ĐDTK theo Chase (1994)
................................................................................................................. 54
2.3.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới năng lực quản lý của DDTK.........................56
2.4. Mối quan hệ giữa năng lực quản lý của điều dưỡng trưởng khoa với kết quả
chăm sóc người bệnh......................................................................................58
2.4.1. Mối quan hệ giữa năng lực quản lý của điều dưỡng trưởng khoa với chất
lượng điều dưỡng....................................................................................58
Hình 2.5: Mô hình phổ quát về vai trò của các năng lực điều dưỡng
trưởng khoa..................................................................................................59
2.4.2. Mô hình nghiên cứu mối quan hệ giữa năng lực quản lý của điều dưỡng
trưởng khoa với kết quả chăm sóc người bệnh........................................59
ình 2.6: Mô hình nghiên cứu mối liên quan giữa năng lực điều dưỡng
trưởng và kết quả đầu ra chăm sóc...............................................................61
CHƯƠNG 3............................................................................................................62
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.........................................................................62
3.1. Khung nghiên cứu.............................................................................................62
Hình 3.1: Khung nghiên cứu...............................................................63
3.2. Giả thuyết và câu hỏi nghiên cứu......................................................................64
3.3. Quy trình nghiên cứu........................................................................................65
3.4. Các phương pháp sử dụng trong nghiên cứu.....................................................66
3.4.1. Chọn mẫu và cỡ mẫu.............................................................................66
3.4.2. Phương pháp thu thập dữ liệu................................................................67
3.4.2.1. Thu thập dữ liệu thứ cấp.....................................................................67
3.4.2.2. Thu thập dữ liệu sơ cấp.......................................................................67
3.4.3. Thiết kế bảng hỏi...................................................................................67

Bảng 3.1: Các thông tin về kết quả chăm sóc người bệnh...............68
Bảng 3.2: Nhóm các tiêu chí về kỹ năng chuyên môn của điều
dưỡng trưởng khoa...................................................................................69
Bảng 3.3: Nhóm các tiêu chí về kỹ năng nhân sự............................70
Bảng 3.4: Nhóm các tiêu chí về tư duy...........................................70
Bảng 3.5: Nhóm các tiêu chí về khả năng lãnh đạo.........................70
Bảng 3.6: Nhóm các tiêu chí về quản lý tài chính...........................71
3.4.4. Phương pháp xử lý và phân tích dữ liệu.................................................71
CHƯƠNG 4............................................................................................................75
PHÂN TÍCH MỐI QUAN HỆ NĂNG LỰC QUẢN LÝ CỦA...........................75
ĐIỀU DƯỠNG TRƯỞNG KHOA VỚI KẾT QUẢ CHĂM SÓC NGƯỜI
BỆNH TẠI CÁC BỆNH VIÊN TRUNG ƯƠNG.................................................75
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI...........................................................75
4.1. Đội ngũ điều dưỡng trưởng khoa tại các bệnh viện trung ương (được nghiên
cứu) trên địa bàn thành phố Hà Nội................................................................75
4.1.1. Giới thiệu về các bệnh viên trung ương (được nghiên cứu) trên địa bàn
thành phố Hà Nội....................................................................................75
Bảng 4.1. Thông tin các bệnh viện tham gia nghiên cứu.................77
4.1.2. Thực trạng đội ngũ điều dưỡng tại các bệnh viện trung ương (được
nghiên cứu) trên địa bàn thành phố Hà Nội.............................................78
Bảng 4.2 Nhân lực Điều dưỡng trưởng khoa bệnh viện 7 Bệnh viện
Điều tra....................................................................................................78
Bảng 4.3. Cơ cấu nhân lực Điều dưỡng viên 07 BV điều tra...........80
4.2. Thực trạng năng lực quản lý của điều dưỡng trưởng khoa tại các bệnh viện
trung ương (được nghiên cứu) trên địa bàn thành phố Hà Nội........................81
4.2.1. Kết quả thực hiện công việc...................................................................81

Bảng 4.4. Về đặc điểm công việc quản lý của ĐDTK.....................81
Hình 4.1. Phân bố thời gian thực hiện công tác quản lý điều dưỡng.. .83
Bảng 4.5. Mức độ thuận lợi khi thực hiện hoạt động quản lý..........84
4.2.2. Kết quả nghiên cứu tầm quan trọng của các yếu tố cấu thành năng lực
quản lý của DDTK..................................................................................85
Bảng 4.6. Tầm quan trọng của các yếu tố cấu thành năng lực.........85
Bảng 4.7. Tầm quan trọng của các yếu tố cấu thành năng lực theo
trình độ đào tạo........................................................................................86
Bảng 4.8. Tầm quan trọng của các yếu tố cấu thành năng lực theo
thâm niên.................................................................................................87
4.2.3. Kết quả nghiên cứu năng lực quản lý hiện tại của DDTK......................88
Bảng 4.9. So sánh đặc điểm năng lực hiện tại của ĐDTK tại 07 bệnh
viện nghiên cứu........................................................................................88
4.2.4. Kiểm định độ tin cậy của thang đo.........................................................89
Bảng 4.10 Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha..............................89
Bảng 4.12: Bảng giá trị phân tích nhân tố.......................................90
Bảng 4.13: KMO và kiểm định Bartlett với các nhóm chỉ tiêu........91
Bảng 4.14: Phân tích PCA đối với các nhóm chỉ tiêu......................92
4.2.5. Một số yếu tố ảnh hưởng đến năng lực quản lý của ĐDTK...................92
Bảng 4.15. Một số yếu tố cá nhân ảnh hưởng đến năng lực của
ĐDTK......................................................................................................92
4.2.6. Đánh giá chung về năng lực quản lý của DDTK tại 7 bệnh viện nghiên
cứu..........................................................................................................96
Bảng 4.17. Tóm lược mối liên hệ giữa các yếu tố cấu thành năng lực
của ĐDTK................................................................................................97
4.3. Phân tích mối quan hệ giữa năng lực quản lý của DDTK với kết quả chăm sóc


người bệnh......................................................................................................97
4.3.1 Phân tích mối quan hệ giữa năng lực quản lý của DDTK với tỷ lệ trượt

ngã của người bệnh.................................................................................98
Bảng 4.18 Mối quan hệ giữa năng lực quản lý của ĐDTK với........98
tỷ lệ trượt ngã của BN.....................................................................98
4.3.2 Phân tích mối quan hệ giữa năng lực quản lý của DDTK với loét tỳ đè. 99
Bảng 4.19. Mối quan hệ giữa năng lực quản lý của ĐDTK với tỷ lệ
loét tỳ đè của BN.....................................................................................99
4.3.3 Phân tích mối quan hệ giữa năng lực quản lý của DDTK với lỗi dùng
thuốc......................................................................................................100
Bảng 4.20 Mối quan hệ giữa năng lực quản lý của ĐDTK với tỷ lệ
lỗi dùng thuốc........................................................................................100
4.3.4 Phân tích mối quan hệ giữa năng lực quản lý của DDTK với sự hài lòng
của bênh nhân.......................................................................................101
Bảng 4.21. Mối quan hệ giữa năng lực quản lý của ĐDTK với tỷ lệ
hài lòng của người bệnh.........................................................................101
4.3.5 Đánh giá chung về mối quan hệ giữa năng lực quản lý của DDTK với kết
quả chăm sóc người bệnh......................................................................102
4.4. Nhu cầu nâng cao năng lực quản lý của các ĐDTK tại các bệnh viện trung ương
(được nghiên cứu) trên địa bàn thành phố Hà Nội........................................105
CHƯƠNG 5..........................................................................................................106
GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC QUẢN LÝ CỦA.................................106
ĐDTK ĐẾN 2025.................................................................................................106
5.1. Định hướng nâng cao năng lực quản lý của ĐDTK........................................106
5.1.1. Sự cần thiết của nâng cao năng lực ĐDTK..........................................106
5.1.2. Mục tiêu nâng cao năng lực ĐDTK từ nay đến 2025...........................107


5.1.3. Quan điểm nâng cao năng lực ĐDTK từ nay đến năm 2025................107
5.2. Khuyến nghị đối với các điều dưỡng trưởng khoa..................................108
5.3. Khuyến nghị giải pháp cho các bệnh viên nhằm nâng cao năng lực điều
dưỡng trưởng khoa................................................................................109

5.4. Khuyến nghị đối với các cơ quan QLNN................................................112
KẾT LUẬN........................................................................................................... 114
1.Nguyễn Văn Uy, Nguyễn Thị Ngọc Huyền, Nguyễn Thị Lệ Thúy (2018),
“Nâng cao năng lực quản lý của Điều dưỡng Trưởng khoa tại bệnh viện
SIMACAI – Lào Cai”, Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc gia, Đánh giá chính
sách dạy nghề, giải quyết việc làm và đảm bảo dịch vụ xã hội cơ bản cho người
dân tộc vùng dân tộc thiểu số từ đổi mới đến nay, NXB Lao động Xã hội, 2018,
trang 66-83, Hà Nội..............................................................................................115
2. Nguyễn Văn Uy, Nguyễn Thị Ngọc Huyền (2018), “Về đề điều dưỡng và kết
quả chăm sóc người bệnh trên địa bàn thành phố Hà Nội: Thực trạng và
khuyến nghị”, Tạp chí Kinh tế và Phát triển số 252 (II), tháng 6/2018...........115
3. Nguyễn Văn Uy (2018), “Thực trạng năng lực quản lý của điều dưỡng
trưởng khoa tại bệnh viện đa khoa Simacai - Lào cai”, Tạp chí Kinh tế và Dự
báo, tháng 11/2018................................................................................................115
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................116
PHỤ LỤC.............................................................................................................120
Phụ lục 2: Bảng hỏi điều tra...................................................................................141


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
ANA:

Hiệp hội điều dưỡng Hoa Kỳ

AONE:

Tổ chức Quản lý điều dưỡng Hoa kỳ

ĐDTK:

Điều dưỡng trưởng khoa

ĐDV:

Điều dưỡng viên

HPPD:

Giờ chăm sóc người bệnh hàng ngày

LOS:

Chi phí chăm sóc cấp tính và thời gian lưu trú

PCA:

Phương pháp phân tích thành phần chính

RN:

Giờ điều dưỡng biên chế

RNHPPD: Giờ điều dưỡng biên chế chăm sóc người bệnh mỗi ngày
Sig:

Significance – giá trị P_value cho các kiểm định thống kê

SPO:

Structure – Process – Outcome (Cấu trúc, quá trình, kết quả)

THPPD:

Tổng số giờ chăm sóc người bệnh mỗi ngày

WHO:

Tổ chức y tế Thế Giới


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1:
Bảng 2.2:
Bảng 2.3.
Bảng 3.1:
Bảng 3.2:
Bảng 3.3:
Bảng 3.4:
Bảng 3.5:
Bảng 3.6:
Bảng 4.1.
Bảng 4.2
Bảng 4.3.
Bảng 4.4.
Bảng 4.5.
Bảng 4.6.
Bảng 4.7.
Bảng 4.8.

Khung năng lực quản lý Kazt.............Error: Reference source not found

So sánh các phương án đánh giá năng lực điều dưỡng trưởng chính
...........................................................Error: Reference source not found
Nhóm chỉ tiêu năng lực quản lý ĐDTK theo Chase (1994)............Error:
Reference source not found
Các thông tin về kết quả chăm sóc người bệnh...Error: Reference source
not found
Nhóm các tiêu chí về kỹ năng chuyên môn của điều dưỡng trưởng khoa
...........................................................Error: Reference source not found
Nhóm các tiêu chí về kỹ năng nhân sự.........Error: Reference source not
found
Nhóm các tiêu chí về tư duy...............Error: Reference source not found
Nhóm các tiêu chí về khả năng lãnh đạo......Error: Reference source not
found
Nhóm các tiêu chí về quản lý tài chính.........Error: Reference source not
found
Thông tin các bệnh viện tham gia nghiên cứu....Error: Reference source
not found
Nhân lực Điều dưỡng trưởng khoa bệnh viện 7 Bệnh viện Điều tra
...........................................................Error: Reference source not found
Cơ cấu nhân lực Điều dưỡng viên 07 BV điều tra.........Error: Reference
source not found
Về đặc điểm công việc quản lý của ĐDTK. .Error: Reference source not
found
Mức độ thuận lợi khi thực hiện hoạt động quản lý........Error: Reference
source not found
Tầm quan trọng của các yếu tố cấu thành năng lực.......Error: Reference
source not found
Tầm quan trọng của các yếu tố cấu thành năng lực theo trình độ đào tạo
...........................................................Error: Reference source not found
Tầm quan trọng của các yếu tố cấu thành năng lực theo thâm niên Error:

Reference source not found


Bảng 4.9.
Bảng 4.10
Bảng 4.11:
Bảng 4.12:
Bảng 4.13:
Bảng 4.14:
Bảng 4.15.
Bảng 4.16.
Bảng 4.17.
Bảng 4.18.
Bảng 4.19.
Bảng 4.20.
Bảng 4.21.

So sánh đặc điểm năng lực hiện tại của ĐDTK tại 07 bệnh viện nghiên cứu
...........................................................Error: Reference source not found
Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha. .Error: Reference source not found
KMO và kiểm định Bartlett................Error: Reference source not found
Bảng giá trị phân tích nhân tố.............Error: Reference source not found
KMO và kiểm định Bartlett với các nhóm chỉ tiêu........Error: Reference
source not found
Phân tích PCA đối với các nhóm chỉ tiêu.....Error: Reference source not
found
Một số yếu tố cá nhân ảnh hưởng đến năng lực của ĐDTK...........Error:
Reference source not found
Một số yếu tố thuộc về bệnh viện ảnh hưởng đến năng lực của ĐDTK.. .Error:
Reference source not found

Tóm lược mối liên hệ giữa các yếu tố cấu thành năng lực của ĐDTK
...........................................................Error: Reference source not found
Mối quan hệ giữa năng lực quản lý của ĐDTK với tỷ lệ trượt ngã của BN
...........................................................Error: Reference source not found
Mối quan hệ giữa năng lực quản lý của ĐDTK với tỷ lệ loét tỳ đè của BN
...........................................................Error: Reference source not found
Mối quan hệ giữa năng lực quản lý của ĐDTK với tỷ lệ lỗi dùng thuốc.Error:
Reference source not found
Mối quan hệ giữa năng lực quản lý của ĐDTK với tỷ lệ hài lòng của
người bệnh.........................................Error: Reference source not found


DANH MỤC HÌNH
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................xi
PHẦN MỞ ĐẦU......................................................................................................1
1. Lý do lựa chọn đề tài.............................................................................................1
2. Mục tiêu, nhiệm vụ và câu hỏi nghiên cứu............................................................3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu..........................................................................4
a.Phương pháp nghiên cứu........................................................................................5
b.Kết cấu của luận án.................................................................................................6
CHƯƠNG 1.............................................................................................................. 7
TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU................................................................................7
1.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài............................................................7
1.1.1. Nghiên cứu về điều dưỡng và kết quả chăm sóc người bệnh tại bệnh viện
.................................................................................................................. 7
1.1.2. Nghiên cứu về điều dưỡng trưởng khoa và năng lực quản lý của điều
dưỡng trưởng khoa....................................................................................9
Hình 1.1: Mô hình quản lý điều dưỡng Iowa.........................................9
1.1.3. Nghiên cứu về mối quan hệ giữa năng lực quản lý của điều dưỡng
trưởng khoa với kết quả chăm sóc người bệnh........................................12

Hình 1.2: Mô hình lãnh đạo, môi trường và kết quả đầu ra dành cho
điều dưỡng trưởng (MILE ONE).................................................................16
Hình 1.3: Mô hình chất lượng chăm sóc y tế của Ten Haaf.................17
1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước..............................................................17
1.3. Kết luận rút ra từ tổng quan nghiên cứu............................................................21
CHƯƠNG 2............................................................................................................23
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NĂNG LỰC QUẢN LÝ CỦA.........................................23


ĐIỀU DƯỠNG TRƯỞNG KHOA BỆNH VIỆN.................................................23
2.1. Điều dưỡng và kết quả chăm sóc người bệnh tại bệnh viện..............................23
2.1.1. Khái niệm và vai trò của điều dưỡng tại bệnh viên................................23
2.1.2. Nguyên tắc hoạt động điều dưỡng tại bệnh viện....................................24
2.1.3. Nhiệm vụ chuyên môn của điều dưỡng tại bệnh viện............................25
2.1.4. Chất lượng chăm sóc người bệnh tại bệnh viện.....................................25
2.1.5. Các chỉ số phản ánh kết quả chăm sóc người bệnh tại bệnh viện...........27
2.2. Vai trò, chức năng và nhiệm vụ của điều dưỡng trưởng khoa...........................27
2.2.1. Chức danh điều dưỡng trưởng trong bệnh viện......................................27
2.2.2. Nhiệm vụ của điều dưỡng trưởng khoa..................................................28
2.2.3. Vai trò quản lý của điều dưỡng trưởng khoa..........................................30
2.2.4. Chức năng quản lý của ĐDTK...............................................................33
2.3. Năng lực và năng lực quản lý của ĐDTK.........................................................35
2.3.1. Năng lực................................................................................................35
2.3.2. Năng lực quản lý....................................................................................36
Bảng 2.1: Khung năng lực quản lý Kazt..........................................37
2.3.3. Năng lực quản lý của ĐDTK.................................................................37
Hình 2.1: Các yếu tố cấu thành năng lực quản lý chung.....................38
Hình 2.2. Các yếu tố cấu thành năng lực quản lý của điều dưỡng
trưởng - AONE............................................................................................40
Hình 2.3: Các yếu tố cấu thành năng lực quản lý điều dưỡng trưởng ANA............................................................................................................41

Hình 2.4: Mối liên hệ của các yếu tố cấu thành năng lực quản lý điều
dưỡng trưởng - ANA....................................................................................43
2.2.5. Tóm lược các yếu tố cấu thành năng lực quản lý của ĐDTK.................51


Bảng 2.3. Nhóm chỉ tiêu năng lực quản lý ĐDTK theo Chase (1994)
................................................................................................................. 54
2.3.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới năng lực quản lý của DDTK.........................56
2.4. Mối quan hệ giữa năng lực quản lý của điều dưỡng trưởng khoa với kết quả
chăm sóc người bệnh......................................................................................58
2.4.1. Mối quan hệ giữa năng lực quản lý của điều dưỡng trưởng khoa với chất
lượng điều dưỡng....................................................................................58
Hình 2.5: Mô hình phổ quát về vai trò của các năng lực điều dưỡng
trưởng khoa..................................................................................................59
2.4.2. Mô hình nghiên cứu mối quan hệ giữa năng lực quản lý của điều dưỡng
trưởng khoa với kết quả chăm sóc người bệnh........................................59
ình 2.6: Mô hình nghiên cứu mối liên quan giữa năng lực điều dưỡng
trưởng và kết quả đầu ra chăm sóc...............................................................61
CHƯƠNG 3............................................................................................................62
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.........................................................................62
3.1. Khung nghiên cứu.............................................................................................62
Hình 3.1: Khung nghiên cứu...............................................................63
3.2. Giả thuyết và câu hỏi nghiên cứu......................................................................64
3.3. Quy trình nghiên cứu........................................................................................65
3.4. Các phương pháp sử dụng trong nghiên cứu.....................................................66
3.4.1. Chọn mẫu và cỡ mẫu.............................................................................66
3.4.2. Phương pháp thu thập dữ liệu................................................................67
3.4.2.1. Thu thập dữ liệu thứ cấp.....................................................................67
3.4.2.2. Thu thập dữ liệu sơ cấp.......................................................................67
3.4.3. Thiết kế bảng hỏi...................................................................................67

Bảng 3.1: Các thông tin về kết quả chăm sóc người bệnh...............68


Bảng 3.2: Nhóm các tiêu chí về kỹ năng chuyên môn của điều
dưỡng trưởng khoa...................................................................................69
Bảng 3.3: Nhóm các tiêu chí về kỹ năng nhân sự............................70
Bảng 3.4: Nhóm các tiêu chí về tư duy...........................................70
Bảng 3.5: Nhóm các tiêu chí về khả năng lãnh đạo.........................70
Bảng 3.6: Nhóm các tiêu chí về quản lý tài chính...........................71
3.4.4. Phương pháp xử lý và phân tích dữ liệu.................................................71
CHƯƠNG 4............................................................................................................75
PHÂN TÍCH MỐI QUAN HỆ NĂNG LỰC QUẢN LÝ CỦA...........................75
ĐIỀU DƯỠNG TRƯỞNG KHOA VỚI KẾT QUẢ CHĂM SÓC NGƯỜI
BỆNH TẠI CÁC BỆNH VIÊN TRUNG ƯƠNG.................................................75
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI...........................................................75
4.1. Đội ngũ điều dưỡng trưởng khoa tại các bệnh viện trung ương (được nghiên
cứu) trên địa bàn thành phố Hà Nội................................................................75
4.1.1. Giới thiệu về các bệnh viên trung ương (được nghiên cứu) trên địa bàn
thành phố Hà Nội....................................................................................75
Bảng 4.1. Thông tin các bệnh viện tham gia nghiên cứu.................77
4.1.2. Thực trạng đội ngũ điều dưỡng tại các bệnh viện trung ương (được
nghiên cứu) trên địa bàn thành phố Hà Nội.............................................78
Bảng 4.2 Nhân lực Điều dưỡng trưởng khoa bệnh viện 7 Bệnh viện
Điều tra....................................................................................................78
Bảng 4.3. Cơ cấu nhân lực Điều dưỡng viên 07 BV điều tra...........80
4.2. Thực trạng năng lực quản lý của điều dưỡng trưởng khoa tại các bệnh viện
trung ương (được nghiên cứu) trên địa bàn thành phố Hà Nội........................81
4.2.1. Kết quả thực hiện công việc...................................................................81
Bảng 4.4. Về đặc điểm công việc quản lý của ĐDTK.....................81

Hình 4.1. Phân bố thời gian thực hiện công tác quản lý điều dưỡng.. .83
Bảng 4.5. Mức độ thuận lợi khi thực hiện hoạt động quản lý..........84
4.2.2. Kết quả nghiên cứu tầm quan trọng của các yếu tố cấu thành năng lực
quản lý của DDTK..................................................................................85
Bảng 4.6. Tầm quan trọng của các yếu tố cấu thành năng lực.........85
Bảng 4.7. Tầm quan trọng của các yếu tố cấu thành năng lực theo
trình độ đào tạo........................................................................................86
Bảng 4.8. Tầm quan trọng của các yếu tố cấu thành năng lực theo
thâm niên.................................................................................................87
4.2.3. Kết quả nghiên cứu năng lực quản lý hiện tại của DDTK......................88
Bảng 4.9. So sánh đặc điểm năng lực hiện tại của ĐDTK tại 07 bệnh
viện nghiên cứu........................................................................................88
4.2.4. Kiểm định độ tin cậy của thang đo.........................................................89
Bảng 4.10 Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha..............................89
Bảng 4.12: Bảng giá trị phân tích nhân tố.......................................90
Bảng 4.13: KMO và kiểm định Bartlett với các nhóm chỉ tiêu........91
Bảng 4.14: Phân tích PCA đối với các nhóm chỉ tiêu......................92
4.2.5. Một số yếu tố ảnh hưởng đến năng lực quản lý của ĐDTK...................92
Bảng 4.15. Một số yếu tố cá nhân ảnh hưởng đến năng lực của
ĐDTK......................................................................................................92
4.2.6. Đánh giá chung về năng lực quản lý của DDTK tại 7 bệnh viện nghiên
cứu..........................................................................................................96
Bảng 4.17. Tóm lược mối liên hệ giữa các yếu tố cấu thành năng lực
của ĐDTK................................................................................................97
4.3. Phân tích mối quan hệ giữa năng lực quản lý của DDTK với kết quả chăm sóc
người bệnh......................................................................................................97


4.3.1 Phân tích mối quan hệ giữa năng lực quản lý của DDTK với tỷ lệ trượt

ngã của người bệnh.................................................................................98
Bảng 4.18 Mối quan hệ giữa năng lực quản lý của ĐDTK với........98
tỷ lệ trượt ngã của BN.....................................................................98
4.3.2 Phân tích mối quan hệ giữa năng lực quản lý của DDTK với loét tỳ đè. 99
Bảng 4.19. Mối quan hệ giữa năng lực quản lý của ĐDTK với tỷ lệ
loét tỳ đè của BN.....................................................................................99
4.3.3 Phân tích mối quan hệ giữa năng lực quản lý của DDTK với lỗi dùng
thuốc......................................................................................................100
Bảng 4.20 Mối quan hệ giữa năng lực quản lý của ĐDTK với tỷ lệ
lỗi dùng thuốc........................................................................................100
4.3.4 Phân tích mối quan hệ giữa năng lực quản lý của DDTK với sự hài lòng
của bênh nhân.......................................................................................101
Bảng 4.21. Mối quan hệ giữa năng lực quản lý của ĐDTK với tỷ lệ
hài lòng của người bệnh.........................................................................101
4.3.5 Đánh giá chung về mối quan hệ giữa năng lực quản lý của DDTK với kết
quả chăm sóc người bệnh......................................................................102
4.4. Nhu cầu nâng cao năng lực quản lý của các ĐDTK tại các bệnh viện trung ương
(được nghiên cứu) trên địa bàn thành phố Hà Nội........................................105
CHƯƠNG 5..........................................................................................................106
GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC QUẢN LÝ CỦA.................................106
ĐDTK ĐẾN 2025.................................................................................................106
5.1. Định hướng nâng cao năng lực quản lý của ĐDTK........................................106
5.1.1. Sự cần thiết của nâng cao năng lực ĐDTK..........................................106
5.1.2. Mục tiêu nâng cao năng lực ĐDTK từ nay đến 2025...........................107
5.1.3. Quan điểm nâng cao năng lực ĐDTK từ nay đến năm 2025................107


5.2. Khuyến nghị đối với các điều dưỡng trưởng khoa..................................108
5.3. Khuyến nghị giải pháp cho các bệnh viên nhằm nâng cao năng lực điều
dưỡng trưởng khoa................................................................................109

5.4. Khuyến nghị đối với các cơ quan QLNN................................................112
KẾT LUẬN........................................................................................................... 114
1.Nguyễn Văn Uy, Nguyễn Thị Ngọc Huyền, Nguyễn Thị Lệ Thúy (2018),
“Nâng cao năng lực quản lý của Điều dưỡng Trưởng khoa tại bệnh viện
SIMACAI – Lào Cai”, Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc gia, Đánh giá chính
sách dạy nghề, giải quyết việc làm và đảm bảo dịch vụ xã hội cơ bản cho người
dân tộc vùng dân tộc thiểu số từ đổi mới đến nay, NXB Lao động Xã hội, 2018,
trang 66-83, Hà Nội..............................................................................................115
2. Nguyễn Văn Uy, Nguyễn Thị Ngọc Huyền (2018), “Về đề điều dưỡng và kết
quả chăm sóc người bệnh trên địa bàn thành phố Hà Nội: Thực trạng và
khuyến nghị”, Tạp chí Kinh tế và Phát triển số 252 (II), tháng 6/2018...........115
3. Nguyễn Văn Uy (2018), “Thực trạng năng lực quản lý của điều dưỡng
trưởng khoa tại bệnh viện đa khoa Simacai - Lào cai”, Tạp chí Kinh tế và Dự
báo, tháng 11/2018................................................................................................115
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................116
PHỤ LỤC.............................................................................................................120
Phụ lục 2: Bảng hỏi điều tra...................................................................................141


1

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do lựa chọn đề tài
Năng lực quản lý của người điều dưỡng trưởng khoa (ĐDTK) đóng vai
trò rất quan trọng trong hoạt động chăm sóc sức khỏe tại bệnh viện. Là người
quản lý nhân lực, vật tư thiết bị y tế, tài chính và thông tin để đảm bảo cung
cấp các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ có chất lượng tại bệnh viện. ĐDTK là người
kết nối sự định hướng, mục tiêu, nhiệm vụ của tổ chức với người cung cấp dịch
vụ chăm sóc hàng ngày cho người bệnh. Họ là người chịu trách nhiệm đối với
các hoạt động chăm sóc người bệnh tại khoa trong suốt 24h. Với tư cách là

người lãnh đạo các nhà điều dưỡng của một khoa, ĐDTK là nhân tố trung tâm
trong mối tương tác giữa người bệnh, điều dưỡng viên (ĐDV), bác sỹ, kỹ thuật
viên, các nhân viên khác và lãnh đạo bệnh viện.
Người ĐDTK đóng vai trò then chốt trong việc tạo lập một môi trường làm
việc mà ở đó ĐDTK ý thức được trách nhiệm của họ đối với các hành vi chuyên
môn mà họ thực hiện và số phận của người bệnh. Đồng thời, họ cần biết gắn kết
hoạt động của phòng ban họ với các phòng ban còn lại của đơn vị để sao cho các
hoạt động diễn ra năng suất và hiệu quả. Trách nhiệm của người ĐDTK bao gồm
quản lý và cung cấp dịch vụ chăm sóc người bệnh, phát triển nhân lực, quản lý các
nguồn lực con người và tài chính, thực hiện các quy định và chuẩn mực chuyên
môn, bồi dưỡng các mối quan hệ liên ngành, và lập kế hoạch chiến lược. Để hoàn
thành trách nhiệm của mình, người ĐDTK phải có những năng lực về chuyên môn,
quản lý nhân lực, nhận thức, khả năng lãnh đạo và tài chính
Ngày nay, sự quan tâm tới nâng cao chất lượng quản lý dịch vụ chăm sóc
người bệnh được các nước càng chú trọng. Thực tiễn cho thấy, có sự đồng thuận
giữa việc thực hiện nghiêm túc các bước của quy trình quản lý chất lượng, trong
đó có việc nâng cao năng lực quản lý của ĐDTK với đảm bảo nâng cao hiệu quả
đầu ra của các dịch vụ chăm sóc sức khỏe (CSSK). Bởi lẽ, nó sẽ làm tăng khả
năng tự chủ an toàn và chất lượng trong các tổ chức cung cấp dịch vụ CSSK; làm
cho quan hệ hợp tác với người bệnh được tăng cường hơn; phòng và kiểm soát
chăm sóc y tế liên quan đến nhiễm khuẩn tốt hơn; đảm bảo an toàn sử dụng
thuốc cao hơn; nhận dạng được người bệnh và thực hiện quy trình kiểm tra danh
tính người bệnh cụ thể hơn, chính xác hơn; thực hiện an toàn hơn trong truyền


2

máu và các chế phẩm của máu; phòng và quản lý thương tổn do loét tỳ đè tốt
hơn; nhận dạng và xử lý với các tình trạng khẩn cấp trên lâm sàng tại các đơn vị
chăm sóc cấp cứu kịp thời chính xác hơn; phòng ngừa ngã và tổn thương do ngã

tốt hơn… (Tiêu chuẩn chất lượng chăm sóc NB, WHO 2013).
Ở nước ta, các bệnh viện nói chung, bệnh viện công lập nói riêng đều đang
đứng trước những yêu cầu bức bách đòi hỏi phải nâng cao chất lượng cung ứng dịch
vụ y tế. Theo lộ trình điều chỉnh giá viện phí theo hướng tính đúng, tính đủ, hầu hết
các bệnh viện đã chuyển sang tự chủ chi thường xuyên, không còn nhận NSNN,
ngoại trừ ngân sách đầu tư. Việc thực hiện BHYT toàn dân đặt ra vấn đề việc chi trả
viện phí trực tiếp từ tiền túi của người bệnh đã chuyển sang phương thức thanh toán
viện phí do BHXH chi trả, trong khi đó, với việc liên thông thẻ BHYT, người bệnh
được quyền chọn lựa bệnh viện tuyến huyện để khám, chữa bệnh (KCB), và tương
lai là liên thông bệnh viện tuyến tỉnh trong tương lai không xa. Để thu hút và tạo
niềm tin cho người bệnh, việc nâng cao chất lượng KCB là tất yếu, trong đó chất
lượng nguồn nhân lực là yếu tố quyết định; điều đó dẫn đến việc cạnh tranh giữa
các bệnh viện về nguồn nhân lực chất lượng cao. Các bệnh viện phải tuân thủ các
quy định chuyên môn, quy định pháp luật mới liên quan đến hoạt động KCB và
hoạt động chăm sóc người bệnh của điều dưỡng…
Trong bối cảnh đó, các bệnh viện đang phải triển khai đồng bộ ba nhóm hoạt
động để có thể phát triển bền vững, đó là: (1) Không ngừng phát triển chuyên môn,
kỹ thuật đáp ứng mô hình bệnh tật, hạn chế chuyển viện vì thiếu đầu tư và phát triển
kỹ thuật chẩn đoán, điều trị, chăm sóc người bệnh, (2) Không ngừng cải tiến chất
lượng KCB và chất lượng phục vụ người bệnh, lấy người bệnh làm trung tâm,
hướng đến sự hài lòng của người bệnh, (3) Mọi hoạt động của bệnh viện phải tuân
thủ các quy định chuyên môn và quy định pháp luật. Như vậy, vai trò của người làm
công tác quản lý bệnh viện ngày càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết, cho dù là
công việc quản lý được phân công ở lĩnh vực nào. (Sở y tế TP. HCM, 2018)
Trước những đòi hỏi đó, ở góc độ quản lý điều dưỡng, người ĐDTK phải có
những kỹ năng quản lý cần thiết để đáp ứng cả 3 nhóm yêu cầu. Nhận thức được
điều đó, trong những năm qua, nhà nước ta nói chung, các bệnh viện nói riêng đã
quan tâm đến việc nâng cao năng lực quản lý của đội ngũ điều dưỡng trưởng khoa.
Bộ Y tế đã có quyết định số 1895/1997/BYT-QĐ, ngày 19/9/1997 quy định rõ chức
năng, nhiệm vụ của ĐDTK tại các bệnh viện, cơ sở y tế. Các bệnh viện, các cơ sở y

tế cũng đã quan tâm đảm bảo số lượng và nâng cao chất lượng quản lý của ĐDTK


3

tại cơ sở của mình. Bản thân người ĐDTK bên cạnh việc học tập, rèn luyện, phấn
đấu để tích lũy đủ kỹ năng, kiến thức cần thiết nhằm thực hiện những chức năng
nhiệm vụ của người ĐDTK theo quy định, họ còn luôn chú ý nâng cao tinh thần
trách nhiệm trong công việc để hoàn thành tốt vai trò, nhiệm vụ của mình.
Tuy nhiên, năng lực quản lý của người ĐDTK ở khía cạnh này, khía cạnh khác
cũng còn bất cập, đặc biệt trong việc giải quyết các mối quan hệ liên ngành, trong
lập kế hoạch chiến lược, trong quản lý nhân lực và quản lý tài chính vẫn chưa đáp
ứng yêu cầu. Để thực sự trở thành nhân tố đóng vai trò trung tâm trong tương tác
giữa người bệnh với các ĐDV, bác sỹ, kỹ thuật viên, các nhân viên khác và lãnh đạo
bệnh viện, đội ngũ ĐDTK tại các bệnh viện nước ta còn phải rèn luyện phấn đấu
nhiều hơn nữa. Xuất phát từ đó, tác giả lựa chọn vấn đề: Năng lực quản lý của điều
dưỡng trưởng khoa với kết quả chăm sóc người bệnh làm đề tài nghiên cứu của
luận án tiến sỹ.
2. Mục tiêu, nhiệm vụ và câu hỏi nghiên cứu
2.1. Mục tiêu nghiên cứu: Từ thực trạng năng lực quản lý của ĐDTK tại các
bệnh viện công lập hiện nay, luận án đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao năng
lực quản lý của ĐDTK với kết quả chăm sóc người bệnh tại các bệnh viện công lập
những năm tới
2.2. Nhiệm vụ của luận án
Thứ nhất, tổng quan các nghiên cứu trong và ngoài nước về năng lực quản lý
của ĐDTK với kết quả chăm sóc người bệnh; trên cơ sở đó xây dựng khung lý
thuyết và lựa chọn mô hình nghiên cứu năng lực quản lý của ĐDTK với kết quả
hoạt động chăm sóc người bệnh.
Thứ hai, đánh giá thực trạng năng lực quản lý của ĐDTK với kết quả chăm
sóc người bệnh tại các bệnh viện công lập trung ương trên địa bàn thành phố Hà

Nội hiện nay, chỉ ra được những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân hạn chế.
Thứ ba, đề xuất khuyến nghị nâng cao năng lực quản lý của ĐDTK với kết
quả chăm sóc người bệnh tại các bệnh viện công lập trung ương trên địa bàn thành
phố Hà Nội những năm tới.
2.3. Câu hỏi nghiên cứu
Thứ nhất, năng lực quản lý của ĐDTK là gì, bao gồm những yếu tố nào? Các
kết quả đầu ra của quá trình chăm sóc người bệnh là gì? Năng lực quản lý của
ĐDTK có quan hệ như thế nào đến kết quả chăm sóc người bệnh?


4

Thứ hai, thực trạng năng lực quản lý của ĐDTK tại các bệnh viện công lập
trung ương trên địa bàn thành phố Hà Nội hiện nay như thế nào? ảnh hưởng của
năng lực quản lý của ĐDTK đến kết quả chăm sóc như thế nào? Mức độ ảnh hưởng
của từng yếu tố ra sao?
Thứ ba, những định hướng nào để cao năng lực quản lý của ĐDTK với kết quả
chăm sóc người bệnh tại các bệnh viện công lập trung ương trên địa bàn thành phố
Hà Nội những năm tới.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu:
+ Năng lực quản lý của ĐDTK với kết quả đầu ra của quá trình chăm sóc
người bệnh.
Phạm vi nghiên cứu:
Thứ nhất, về nội dung:
1) Luận án tập trung nghiên cứu mối quan hệ giữa năng lực quản lý của
ĐDTK theo cách tiếp cận của các tổ chức điều dưỡng uy tín trên thế giới như: Tổ
chức quản lý điều dưỡng Hoa kỳ (AONE); Hội Điều dưỡng Hoa Kỳ (ANA);
Chase (1994), và của Việt Nam. Trong đó, nhận định rằng Bộ tiêu chuẩn do
Chase đề xuất năm 1994, được Ten Haaf sử dụng thành công năm 1997 và sau đó

chính Chase sử dụng trong luận văn tiến sĩ năm 2010 là bộ tiêu chuẩn phù hợp
với điều kiện Việt Nam và đa dụng hơn. Bộ tiêu chuẩn này bao gồm 5 yếu tố: Kỹ
năng chuyên môn, kỹ năng tư duy, kỹ năng lãnh đạo, kỹ năng nhân sự, kỹ năng
quản lý vật tư thiết bị y tế và tài chính.
Sử dụng mô hình của Donabedian về chất lượng y tế (1966), tác giả nhận thấy
rằng dù không thể đánh giá được chất lượng một cách toàn diện cả về ba bộ phận
(Cấu trúc – Quá trình – Kết quả), nhưng các kết quả của đề tài vẫn đảm bảo đáng tin
cậy. Điều này do sự phù hợp giữa bộ tiêu chuẩn năng lực quản lý của điều dưỡng
trưởng khoa với ba bộ phận trong mô hình chất lượng của Donabedian. Các nhóm
những năng lực về nhân lực, tài chính là những năng lực liên quan đến cấu trúc, còn
năng lực tư duy, lãnh đạo và kỹ thuật liên quan đến quy trình. Kết quả là những
phản hồi từ phía người bệnh và nhân viên y tế tại các khoa thuộc quyền quản lý trực
tiếp của các ĐDTK.
2) Kết quả chăm sóc được đề cập trong luận án bao gồm tỷ lệ trượt và ngã, tỷ
lệ lỗi cấp phát thuốc, tỷ lệ loét tỳ đè và tỷ lệ hài lòng của người bệnh.