Giải nhanh bài toán tính hệ số công suất của mạch điện xoay chiều bằng phương pháp chuẩn hoá số liệu

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2018 - 2019
MỤC LỤC
Trang
Phần I: Mở đầu …………………………………………………................... ...2
1. Lý do chọn đề tài…………………………………………………………... ...2
2. Mục đích nghiên cứu……………………………...……………………….. ...3
3. Đối tượng nghiên cứu.................................................................................... ...3
4. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... ...3
Phần

II:

Nội

dung

sáng

kiến

kinh

nghiệm

........................................................4
1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm..........................................................4
2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.......................... 4
3. Giải pháp thực hiện…………………………………………………...………5
3.1. Phương pháp chuẩn hoá số liệu .............................................................5
3.2. Vận dụng phương pháp chuẩn hoá số liệu để giải một số bài toán……6
3.3. Một số bài tập vận dụng……………………………………………...10

4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm...............................................................12
Phần III: Kết luận - Kiến nghị …………………………………………… ..14
1. Kết luận……………………………………………………………………...14
2. Kiến nghị…………………………………………………………………….14
Tài liệu tham khảo

Gv: Lê Thị Thanh – Tổ: Lí - Hóa - Công nghệ , Trường THPT Nông Cống 4
-1-


Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2018 - 2019

PHẦN I: MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài.
Như chúng ta đã biết, trong các kì thi tuyển sinh đại học trước đây (từ năm
2007 về trước) môn vật lí thi theo hình thức tự luận. Thời gian làm bài là 180
phút cho 10 câu tự luận. Kể từ năm 2007 đã chuyển hình thức thi môn vật lí từ
tự luận sang trắc nghiệm. Ban đầu thời gian làm bài là 90 phút cho 50 câu trắc
nghiệm, nhưng kể từ năm 2017 thời gian làm bài chỉ còn 50 phút cho 40 câu trắc
nghiệm. Tức là thời gian làm bài của học sinh rút ngắn một cách đáng kể. Mặt
khác, trong đề thi có 40% là các câu hỏi vận dụng và vận dụng cao (12 câu trắc
nghiệm). Vì vậy đa số các học sinh không có đủ thời gian để làm bài. Đặc biệt là
những học sinh khá, giỏi dù biết cách làm bài nhưng với cách tư duy thông
thường thì cũng mất rất nhiều thời gian. Vì vậy các em không đạt được kết quả
cao trong các kì thi (đặc biệt là kì thi THPT quốc gia).
Để đạt kết quả cao trong các kì thi khảo sát cũng như kì thi THPT quốc
gia, các em học sinh không những phải biết cách giải bài toán mà còn phải biết
giải bằng cách nào nhanh nhất, thuận tiện nhất. Đặc biệt các bài toán vận dụng
và vận dụng cao trong phần điện xoay chiều luôn là nỗi ám ảnh của các học sinh
và kể cả một số thầy cô. Bài toán phần này thường khó, nhiều dạng, nhiều ẩn số,

học sinh không biết nên giải theo cách nào để tiết kiệm thời gian nhất.
Một số bài toán tính hệ số công suất của mạch điện xoay ở mức vận dụng,
vận dụng cao cũng rất khó. Nếu vận dụng các phương pháp truyền thống (đại số,
giản đồ véc tơ), để giải được một bài toán như vậy đa số các em học sinh mất
khoảng thời gian từ 5 đến 7 phút. Vì vậy rất cần thiết phải đưa ra phương pháp
giải mới nhanh hơn để giảm thời gian làm bài xuống còn 2 đến 3 phút.
Chính vì những lí do trên, qua thực tiễn ôn luyện thi đại học trước đây
cũng như thi THPT quốc gia hiện nay, nhận thấy sự cần thiết phải giảm thời gian
làm một cách tối đa tôi đã mạnh dạn đưa ra một phương pháp giải mới nhanh
hơn, đó là phương pháp chuẩn hoá số liệu. Vì vậy, thông qua bài viết này tôi
Gv: Lê Thị Thanh – Tổ: Lí - Hóa - Công nghệ , Trường THPT Nông Cống 4
-2-


Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2018 - 2019
mong muốn được chia sẻ cùng đồng nghiệp sáng kiến của mình, với đề tài:
“Giải nhanh bài toán tính hệ số công suất của mạch điện xoay chiều bằng
phương pháp chuẩn hoá số liệu” .
2. Mục đích nghiên cứu.
- Làm quen với công tác nghiên cứu khoa học.
- Phân tích các bài toán về: “tính hệ số công suất của mạch điện xoay chiều” từ
đó rút ra cách giải bài toán một cách nhanh nhất, ngắn gọn nhất.
- Nghiên cứu phương pháp giảng dạy bài tập vật lí với quan điểm tiếp cận mới
giúp cho học sinh có phương pháp phân tích và giải nhanh các bài tập về “ tính
hệ số công suất của mạch điện xoay chiều” giúp các em đạt kết quả cao trong
các kì thi.
3. Đối tượng nghiên cứu.
- Về kiến thức: Phân tích và tìm cách giải nhanh nhất cho các bài toán liên quan
đến tính hệ số công suất của mạch điện xoay chiều.
- Về đối tượng học sinh: Các em học sinh ở lớp 12A1 khoá 2016 – 2019 trường

THPT Nông Cống IV.
4. Phương pháp nghiên cứu.
- Trao đổi với đồng nghiệp về những khó khăn khi giảng dạy dạng toán liên
quan đến tính hệ số công suất của mạch điện xoay chiều.
- Thăm dò, khảo sát học sinh trước khi thực hiện đê tài, trao đổi với học sinh về
những khó khăn khi vận dụng lí thuyết giải bài tập phần này.
- Nghiên cứu các tài liệu về phương pháp dạy học vật lí ở trường phổ thông.
- Nghiên cứu lí thuyết về hệ số công suất của mạch điện xoay chiều.
- Vận dụng lí thuyết trên để giải các bài tập về “tính hệ số công suất của mạch
điện xoay chiều”.
- Kiểm tra, đánh giá, phân tích kết quả thu được sau khi thực hiện đề tài từ đó
có sự điều chỉnh, bổ sung có hiệu quả.

Gv: Lê Thị Thanh – Tổ: Lí - Hóa - Công nghệ , Trường THPT Nông Cống 4
-3-


Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2018 - 2019

PHẦN II: NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm.
Sau khi học xong bài: “Công suất của dòng điện xoay chiều. Hệ số công
suất” ( bài 28 – sách giáo khoa vật lí 12 nâng cao), học sinh đã biết công suất
của mạch điện xoay chiều được tính theo công thức:
cos  

- Trường hợp cuộn cảm thuần

R
R

R


Z
1 2
R 2  (Z L  Z C ) 2
R 2  (L 
)
C

- Trường hợp cuộn dây có điện trở thuần;
cos  

Rr

Z

Rr

R  r

2

 Z L  ZC 

2

Rr



R  r

2

1 

  L 

C 


2

2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.
- Đối với giáo viên: Qua trao đổi với đồng nghiệp, xem các tài liệu cũng như
theo dõi các bài giảng online tôi thấy đa số đồng nghiệp khi dạy học sinh giải
toán phần này thường thường hướng dẫn các em giải theo hai phương pháp
truyền thống là phương pháp đại số và phương pháp giản đồ véc tơ.
- Đối với học sinh: Sau khi dạy xong lí thuyết bài “Công suất của dòng điện
xoay chiều. Hệ số công suất” ( bài 28 – sách giáo khoa vật lí 12 nâng cao), tôi
khảo sát nhóm học sinh lớp 12A1 thì tất cả các em đều giải theo hai phương
pháp truyền thống ở trên.
Ví dụ: Cho đoạn mạch AB gồm hai đoạn mạch AM và MB mắc nối tiếp với
nhau. Biết đoạn mạch AM gồm điện trở thuần R mắc nối tiếp với tụ điện có điện
dung C, đoạn mạch MB có cuộn cảm có độ tự cảm L và điện trở r. Biết
R r 

L
. Đặt vào hai đầu đoạn mạch AB một điện áp xoay chiều ổn định thì

C

điện áp hiệu dụng giữa hai đầu đoạn mạch MB lớn gấp 3 lần điện áp hiệu dụng
giữa hai đầu đoạn mạch AM. Hệ số công suất của đoạn mạch có giá trị là
Gv: Lê Thị Thanh – Tổ: Lí - Hóa - Công nghệ , Trường THPT Nông Cống 4
-4-


Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2018 - 2019
A.

2
.
2

1
2

3
.
2

B.

C. .

D.

1
.

3

Khi gặp bài toán trên thì học sinh giải bằng phương pháp đại số như sau:
Ta có:
 R2 

R r 

L
C

bình phương hai vế ta được:

R 2 r 2 

L
C

L
R2
 Z L .Z C  Z C 
(1)
C
ZL

Mặt khác

2
2
U MB  3U AM  I .Z MB  3I .Z AM  Z MB  3Z AM  Z MB

3.Z AM

 r 2  Z L2 3.( R 2  Z C2 )  R 2  Z L2 3.R 2  3.Z C2  2.R 2  3Z C2  Z L2 0

Chia cả hai vế của biểu thức cho Z L2 ta được:
 R
2.
 ZL

2


Z
  3. C

 ZL

 R
Đặt 
 ZL

2


 R
  1 0  2.

 ZL

2


  x  0 thì (2)


 R
Nghiệm x  1  0 (loại). Vậy 
 ZL
ZC 

R2
R 3



2

2

 R2 

  3. 2   1 0 (2)

 ZL 

 x  1
 3 x  2 x  1 0  
 x 1
3


2

2


1
   Z L  R 3
3


thay vào (1) ta được

R
3

Vậy hệ số công suất của đoạn mạch là:
cos  

Rr

R  r

2

 Z L  ZC 

2

2R



 2 R  2   R


3

R 

3

2



3
2

Chọn đáp án B

3. Giải pháp thực hiện.
3.1. Phương pháp chuẩn hoá số liệu.
Để giải bài toán vật lí ta có ba phương pháp chính là: phương pháp giản đồ
véc tơ, phương pháp đường tròn lượng giác và phương pháp dùng máy tính bỏ
túi. Tuy nhiên, đối với một số bài ta có thể sử dụng phương pháp chuẩn hoá số
liệu để giải thì sẽ cho kết quả nhanh hơn.
Gv: Lê Thị Thanh – Tổ: Lí - Hóa - Công nghệ , Trường THPT Nông Cống 4
-5-

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2018 - 2019
Chuẩn hoá số liệu là gán cho một biến nào đó một giá trị xác định nhằm
giảm biến số của phương trình, hệ phương trình giúp ta giải bài toán nhanh hơn.
Phương pháp chuẩn hoá số liệu sử dụng phù hợp với hai loại bài toán:
- Đề bài cho tỉ số.
- Yêu cầu tính tỉ số.
Ngoài ra phương pháp cũng được sử dụng cho một số trường hợp đặc biệt
khác.
Khi làm bài toán trên theo phương pháp chuẩn hoá số liệu thì ta làm như
sau:
Chọn

R r 1  L C  L C  Z L 

1
x
ZC

1 
1

U MB  3U AM  Z MB  3Z AM  12  x 2 3.1  2   x  Z L  3  Z C 
x 
3


Vậy hệ số công suất của đoạn mạch là:
cos 

Rr

R  r2  ZL 

ZC 

2

2



 2   3  1 
3


2



2

3
2

Chọn đáp án B

3.2. Vận dụng phương pháp chuẩn hoá số liệu để giải một số bài toán.
Bài 1. Cho đoạn mạch AB gồm hai đoạn mạch AM và MB mắc nối tiếp với
nhau. Biết đoạn mạch AM gồm điện trở thuần R mắc nối tiếp với tụ điện có điện
dung C, đoạn mạch MB có cuộn cảm có độ tự cảm L và điện trở r. Biết

R r 

L
. Đặt vào hai đầu đoạn mạch AB một điện áp xoay chiều ổn định thì
C

điện áp hiệu dụng giữa hai đầu đoạn mạch MB lớn gấp (2  3 ) lần điện áp hiệu
dụng giữa hai đầu đoạn mạch AM. Hệ số công suất của đoạn mạch có giá trị là
A.

2
.
2

B.

3
.
2

1
2

C. .

D.

1
.
3

Hướng dẫn giải

Gv: Lê Thị Thanh – Tổ: Lí - Hóa - Công nghệ , Trường THPT Nông Cống 4
-6-


Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2018 - 2019
Chọn

R r 1  L C  L C  Z L 

1
x
ZC

1 

U MB (2  3 )U AM  Z MB (2  3 ) Z AM  12  x 2 (2  3 ) 2 .1  2 
x 


(*)

Dùng máy tính bỏ túi giải (*) tìm được x
Vậy hệ số công suất của đoạn mạch là:
cos  

Rr

R  r2  ZL 

ZC 

2

2



1

x

 2 2   x 


2



1
2

Chọn đáp án C

Bài 2. Mạch điện xoay chiều gồm điện trở thuần R, cuộn cảm thuần có độ tự
L
C

cảm L và tụ điện có điện dung C mắc nối tiếp. Biết R 2  . Khi đặt điện áp xoay
1
2

chiều ổn định vào hai đầu đoạn mạch thì U RL  U RC . Hệ số công suất của đoạn
mạch là
A.

2
.
3

B.

3
.
2

2
.
13

C.

D.

2
13

.

Hướng dẫn giải
1

Chọn R 1  L C  Z L  Z  x
C
1
1
2
2
U RL  U RC  4 Z RL
Z RC
 4. 12  x 2 12   
2
 x
1
 x  Z L   Z C 2
2



Mà



2

Vậy hệ số công suất của đoạn mạch là
cos  

R

 R 2   Z L 

ZC 

2



1

1 2   1 
2


2


2



2
13

Chọn đáp án D

Bài 3. Đặt điện áp xoay chiều u U 2 cos 2ft (V ) , ( U không đổi, f thay đổi
được) vào hai đầu đoạn mạch gồm điện trở thuần, cuộn cảm thuần và tụ điện

mắc nối tiếp. Khi tần số của dòng điện là 60Hz thì hệ số công suất của đoạn
Gv: Lê Thị Thanh – Tổ: Lí - Hóa - Công nghệ , Trường THPT Nông Cống 4
-7-


Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2018 - 2019
mạch là 1, khi tần số của dòng điện là 120Hz thì hệ số công suất của đoạn mạch
là 0,5 2 , khi tần số của dòng điện là 120Hz thì hệ số công suất của đoạn mạch là
A.0,874.

B.0,847.

C.0,478.

D.0,748.

Hướng dẫn giải
Khi f1 60Hz  cos  1 1  Z L1 Z C1 1
2
R
 Z L 2 2
cos  2 

 R 1,5

2
2
f

120

Hz

2
f

Khi 2

1 Mà
1
1

R2   2  
 Z C 2  2
2

3

Z L3 

3
1,5

2
 cos  3 
0,874 Chọn đáp án A
Khi f 3 90Hz  2 f1  
2
 Z 2
3
2



1,5 2    
 C 3 3
 2 3

Bài 4. Đặt điện áp xoay chiều u U 2 cos 2ft (V ) , ( U không đổi, f thay đổi
được) vào hai đầu đoạn mạch gồm điện trở thuần, cuộn cảm thuần và tụ điện
mắc nối tiếp. Khi tần số của dòng điện là f1 hoặc 4f1 thì công suất tiêu thụ của
đoạn mạch có cùng một giá trị và bằng 80% công suất cực đại. Khi tần số của
dòng điện là 3f1 thì hệ số công suất của đoạn mạch là
A. 0,946.

B. 0,964.

C. 0,649.

D. 0,469.

Hướng dẫn giải
Khi

 f  f1
 f 4 f  P1  P2 0,8 Pmax
1


Khi f  f ch

Vậy

 f ch  f 1 .4 f 1 2 f 1
 2
cos  1 cos 2  2 0,8

chọn Z L  Z C 1

1

1
R2
 ZL 
2
f  f 1  f ch  

cos


0,8  R 3
2
1
2
Khi
2
1


 Z C 2
R 2    2
2


3

ZL 

3
3

2
 cos 
0,964
Khi f 3 f1  2 f ch  
2
 Z 2
3
2


32    
 C 3
 2 3

Chọn đáp án B

Gv: Lê Thị Thanh – Tổ: Lí - Hóa - Công nghệ , Trường THPT Nông Cống 4
-8-


Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2018 - 2019
Bài 5. Đặt điện áp xoay chiều u U 2 cost (V ) , ( U không đổi,  thay đổi được)

vào hai đầu đoạn mạch gồm điện trở thuần, cuộn cảm thuần và tụ điện mắc nối
tiếp. Biết L CR 2 . Khi tần số của dòng điện là 1 50 hoặc  2 200 thì hệ số
công suất của đoạn mạch có cùng một giá trị là
A.

2
.
3

B.

3
.
2

C.

2
.
13

D.

2
13

.

Hướng dẫn giải
 50

1
 cos  1 cos  2 nên  ch  1 . 2 100
Khi 
 2 200

Khi   ch

chọn Z L  Z C 1

1

1
 Z L1 
2
Khi  1   ch  
2
 Z C1 2

Vậy

cos  1 cos  2 

Mà L CR 2  R 2 Z L .Z C 1

1
1

1    2
2



2



2
13

Chọn đáp án D

Bài 6. Đặt điện áp xoay chiều ổn định u U 2 cost (V ) vào hai đầu đoạn mạch
không phân nhánh gồm điện trở thuần, cuộn cảm thuần và tụ điện có điện dung
thay đổi được. Khi dung kháng của tụ điện là Z C1 thì cường độ dòng điện trong
mạch trễ pha


so với điện áp hai đầu đoạn mạch. Khi dung kháng của tụ điện
4

là 6,25Z C1 thì điện áp hiệu dụng giữa hai bản tụ điện đạt giá trị cực đại. Khi đó hệ
số công suất của đoạn mạch là
A. 0,6.

B. 0,9.

C. 0,8.

D. 0,7.

Hướng dẫn giải
 R Z L  1
R 2  Z L2
 R 3  Z L 4
Mà Z C 2 
ZL
 Z C 2 6,25

Chọn Z C1 1  

Vậy hệ số công suất của đoạn mạch khi đó là:

Gv: Lê Thị Thanh – Tổ: Lí - Hóa - Công nghệ , Trường THPT Nông Cống 4
-9-


Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2018 - 2019
cos  

3
3 2   4  6,25

2

0,8

Chọn đáp án C

Bài 7. Đặt điện áp xoay chiều u U 2 cost (V ) , ( U không đổi,  thay đổi được)
vào hai đầu đoạn mạch gồm điện trở thuần, cuộn cảm thuần và tụ điện mắc nối

tiếp. Biết CR 2  2 L . Thay đổi  để điện áp hiệu dụng giữa hai đầu cuộn cảm đạt
giá trị cực đại là

41U
. Khi đó hệ số công suất của đoạn mạch là
40

A. 1,0.

B. 0,9.

C. 0,8.

D. 0,7.

Hướng dẫn giải
Khi  thay đổi để U L max thì Z L2  Z 2  Z C2
Vì U L max 

41U
41
 ZL  Z
40
40

Chọn Z 1  Z L 

41
9
3

2
 ZC 
Mà Z  R 2   Z L  Z C   R 
40
40
5

Vậy hệ số công suất của đoạn mạch khi đó là:
cos  

3
5
2

 3   41 9 
   

 5   40 40 

2

1

Chọn đáp án A

3.3. Một số bài tập vận dụng.
Bài 1. Đặt điện áp xoay chiều u U 2 cos 2ft (V ) , ( U không đổi, f thay đổi
được) vào hai đầu đoạn mạch gồm điện trở thuần mắc nối tiếp với tụ điện. Khi
tần số là f1 thì cường độ dòng điện hiệu dụng trong mạch là I 1 , khi tần số là 3 f1
thì cường độ dòng điện hiệu dụng trong mạch là I 2  2I 1 , khi tần số là

f1
2

thì

cường độ dòng điện hiệu dụng trong mạch là
A. 0,5I 1 .

B. 0,6 I 1 .

C. 0,7 I 1 .

D. 0,8I 1 .

Bài 2. Đoạn mạch AB gồm hai đoạn mạch AM và MB mắc nối tiếp. Đoạn mạch
AM chỉ có cuộn cảm thuần có độ tự cảm thay đổi được, Đoạn mạch MB có điện
Gv: Lê Thị Thanh – Tổ: Lí - Hóa - Công nghệ , Trường THPT Nông Cống 4
- 10
-


Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2018 - 2019
trở thuần mắc nối tiếp với tụ điện, biết Z C 3R . Đặt điện áp xoay chiều ổn định
u U 2 cost (V ) vào hai đầu đoạn mạch AB. Khi L  L1 thì điện áp hiệu dụng

hai đầu đoạn mạch MB là U MB U 1 , khi L 5L1 thì điện áp hiệu dụng hai đầu
đoạn mạch MB là U MB 
A. 0,515.

5
97

U 1 . Hệ số công suất của mạch điện khi L  L1 là

B. 0,919.

C. 0,818.

D. 0,717.

Bài 3. Đặt điện áp xoay chiều u U 2 cos 2ft (V ) , ( U không đổi, f thay đổi được
f  130 Hz ) vào hai đầu đoạn mạch gồm điện trở thuần, cuộn cảm thuần và tụ

điện mắc nối tiếp. Khi tần số là f1 60 Hz thì hệ số công suất của đoạn mạch là
cos  1 k1 , khi tần số là f 2 120 Hz thì hệ số công suất của đoạn mạch là
5
cos  2 k 2  k1 , khi tần số là
4
cos  3 k 3 

A. 100.

f 3 thì hệ số công suất của đoạn mạch là

60
. Tần số f 3 có giá trị là
61

B. 121.

C. 64.

D. 81.

Bài 4. (đề thi tuyển sinh đại học năm 2010) Nối hai cực của một máy phát điện
xoay chiều một pha vào hai đầu đoạn mạch AB gồm điện trở thuần R mắc nối
tiếp với cuộn cảm thuần. Bỏ qua điện trở các cuộn dây của máy phát. Khi roto
của máy quay đều với tốc độ n vòng/phút thì cường độ dòng điện hiệu dụng
trong đoạn mạch là 1A. Khi roto của máy quay đều với tốc độ 3n vòng/phút thì
cường độ dòng điện hiệu dụng trong đoạn mạch là 3 A. Nếu roto của máy quay
đều với tốc độ 2n vòng/phút thì cảm kháng của đoạn mạch AB là
A.

R
3

B. R 3

C.

2R
3

D. 2R 3

Bài 5. (đề thi tuyển sinh đại học năm 2014) Đặt điện áp u = U 2 cos 2ft (f thay
đổi được, U tỉ lệ thuận với f) vào hai đầu đoạn mạch AB gồm đoạn mạch AM
mắc nối tiếp với đoạn mạch MB. Đoạn mạch AM gồm điện trở thuần R mắc nối
tiếp với tụ điện có điện dung C, đoạn mạch MB chỉ có cuộn cảm thuần có độ tự

Gv: Lê Thị Thanh – Tổ: Lí - Hóa - Công nghệ , Trường THPT Nông Cống 4
- 11
-


Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2018 - 2019
cảm L. Biết 2L > R2C. Khi f = 60 Hz hoặc f = 90 Hz thì cường độ dòng điện
hiệu dụng trong mạch có cùng giá trị. Khi f = 30 Hz hoặc f = 120 Hz thì điện áp
hiệu dụng hai đầu tụ điện có cùng giá trị. Khi f = f 1 thì điện áp ở hai đầu đoạn
mạch MB lệch pha một góc 1350 so với điện áp ở hai đầu đoạn mạch AM. Giá
trị của f1 bằng
A. 60 Hz

B. 80 Hz

C. 50 Hz

D. 120 Hz

4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm.
Sau khi nghiên cứu và áp dụng sáng kiến kinh nghiệm cho một nhóm học
sinh lớp 12A1 tôi thu được một số kết quả sau:
- Với bản thân:
+ Nắm vững được các bước làm sáng kiến kinh nghiệm, viết sáng kiến kinh
nghiệm và báo cáo một sáng kiến kinh nghiệm trước hội đồng khoa học nhà
trường.
+ Khắc phục được một phần khó khăn cho nhiệm vụ dạy học của bản thân tôi tại
trường THPT Nông Cống IV và từ đó có thể nhân rộng ra cho các đồng nghiệp
trong bộ môn vật lí.
- Với đồng nghiệp: Đề tài sẽ là một nguồn động viên, khích lệ cho những đồng

nghiệp có cùng ý tưởng, cùng đam mê nghiên cứu khoa học thêm tự tin với
những tưởng sáng tạo mới của mình.
- Với học sinh:
+ Đề tài này tìm ra cách tư duy mới cho một bài toán giúp các em giảm sự cồng
kềnh, phức tạp của kiến thức.
+ Phương pháp giải này giúp các em có thể giải nhanh một bài toán phức tạp,
đặc biệt các em có học lực trung bình vẫn có thể giải được dang toán này từ đó
các em có cách nhìn nhận khác về môn học và thêm yêu thích môn học.
Cụ thể, qua khảo sát một nhóm học sinh lớp 12A1 (khoá 2016-2019)
trường THPT Nông Cống IV tôi thu được kết quả như sau:

Gv: Lê Thị Thanh – Tổ: Lí - Hóa - Công nghệ , Trường THPT Nông Cống 4
- 12
-


Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2018 - 2019

MỖI BÀI KIỂM TRA GỒM 5 CÂU TRẮC NGHIỆM
PP TRUYỀN THỐNG
PHƯƠNG PHÁP MỚI

STT

HỌ VÀ TÊN

1
2
3
4

5
6
7
8
9
10

Vũ Minh Anh
Nguyễn Thuỳ Dương
Nguyễn Thị Nhàn
Nguyễn Thị Trang
Nguyễn Thu Hoài
Đặng Khánh Vân
Phạm Hoàng Quân
Nguyễn Thị Hà Vy
Lê Phương Mai
Trần Tuấn Anh

SỐ CÂU ĐÚNG

THỜI GIAN LÀM

SỐ CÂU ĐÚNG

THỜI GIAN LÀM

3/5
3/5
3/5
3/5

3/5
2/5
4/5
3/5
3/5
4/5

30 phút
35 phút
32 phút
35 phút
30 phút
35 phút
30 phút
32 phút
35 phút
27 phút

5/5
4/5
5/5
4/5
5/5
4/5
5/5
5/5
5/5
5/5

15 phút

15 phút
13 phút
15 phút
12 phút
15 phút
12 phút
13 phút
15 phút
12 phút

( 5 câu trắc nghiệm là 5 câu đã trình bày ở phần bài tập vận dụng)
Qua bảng số liệu trên ta thấy khi sử dụng phương pháp chuẩn hoá số liệu
không những kết quả làm bài của học sinh được cải thiện mà cả thời gian làm
bài cũng rút ngắn đáng kể ( chưa bằng ½ thời gian so với phương pháp cũ).

PHẦN III: KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ
1. Kết luận.
Bài toán xác định hệ số công suất của mạch điện xoay chiều là một bài toán
không quá khó nhưng những học sinh có học lực trung bình khi đọc đề thì
Gv: Lê Thị Thanh – Tổ: Lí - Hóa - Công nghệ , Trường THPT Nông Cống 4
- 13
-


Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2018 - 2019
thường bỏ qua. Với cách tiếp cận bài toán theo một hướng mới như trong đề tài
có thể giúp học sinh trung bình vẫn có thể tự tin khi làm tập phần này, còn
những học sinh khá giỏi thì có thể giải quyết bài toán này trong thời gian rất
ngắn giúp các em có đủ thời gian để suy nghĩ những bài tập ở mức vận dụng
cao. Từ đó tạo cho các em niềm tin và sự hứng thú hơn trong học tập, kích thích

sự tìm tòi sáng tạo ra những phương pháp giải bài tập nhanh hơn, hay hơn phù
hợp hơn với hình thức thi trắc nghiệm như hiện nay góp phần nâng cao kết quả
học tập của học sinh.
Phương pháp chuẩn hoá số liệu không chỉ sử dụng được cho mình dạng
toán tính công suất của mạch điện xoay chiều mà còn sử dụng được cho nhiều
dạng toán khác của phần dòng điện xoay chiều cũng như các phần khác của môn
vật lí. Vì vậy có thể nghiên cứu và áp dụng phương pháp để giải nhiều dạng toán
khác. Đó chính là hướng phát triển của đề tài này.
Trong quá trình nghiên cứu đề tài, do còn nhiều khó khăn, hạn chế nên kết
quả chưa được như muốn, rất mong nhận được sự đóng góp, chia sẻ của các
đồng nghiệp để đề tài được hoàn thiện hơn.
2. Kiến nghị.
Nghiên cứu để tìm ra một phương pháp giải bài tập mới phù hợp với
nhiều đối tượng học sinh đã rất khó nhưng để áp dụng nó vào thực tế giảng dạy
có hiệu quả lại còn khó hơn nhiều lần. Do vậy để áp dụng đề tài vào thực tế
giảng dạy có hiệu quả, tôi xin có một số đề xuất đối với các đồng nghiệp và các
cấp quản lí giáo dục như sau:
- Các đồng nghiệp khi đọc đề tài tôi nghiên cứu, hãy tìm ra những điểm, những
bài phù hợp với đối tượng học sinh mình đang dạy để áp dụng vào thực tế giảng
dạy được tốt hơn. Cũng có thể đào sâu hơn đối với các bài tập khó trong chương
trình để phù hợp với những học sinh có nền kiến thức và tư duy tốt hơn.

Gv: Lê Thị Thanh – Tổ: Lí - Hóa - Công nghệ , Trường THPT Nông Cống 4
- 14
-


Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2018 - 2019
- Về phía các cấp quản lí giáo dục, tôi mong muốn một sự đánh giá đúng mức về
đề tài để tôi có thể tiếp tục nghiên cứu, mở rộng đề tài và áp dụng đề tài vào

thực tế giảng dạy.
Xin trân trọng cảm ơn!

XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thanh Hóa, ngày 10 tháng 05 năm 2019
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của
mình viết, không sao chép nội dung của
người khác.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Gv: Lê Thị Thanh – Tổ: Lí - Hóa - Công nghệ , Trường THPT Nông Cống 4
- 15
-


Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2018 - 2019
1. Lương Duyên Bình (Tổng chủ biên), Vũ Quang (Chủ biên), Nguyễn Thượng
Chung, Tô Giang, Trần Chí Minh, Ngô Quốc Quýnh, Sách giáo khoa vật lí 12,
NXB Giáo dục năm 2008.
2. Nguyễn Thế Khôi (Tổng chủ biên), Vũ Thanh Khiết (Chủ biên), Nguyễn Đức
Hiệp, nguyễn Ngọc Hưng, Nguyễn Đức Thâm, Phạm Đình Thiết, Vũ Đình Túy,
Phạm Qúy Tư, Sách giáo khoa vật lí 12(Nâng cao), NXB Giáo dục việt Nam
năm 2011.
3. Lương Duyên Bình (Tổng chủ biên), Vũ Quang (Chủ biên), Nguyễn Thượng
Chung, Tô Giang, Trần Chí Minh, Ngô Quốc Quýnh, Sách giáo viên vật lí 12,
NXB Giáo dục năm 2008.
4. Nguyễn Thế Khôi (Tổng chủ biên), Vũ Thanh Khiết (Chủ biên), Nguyễn Đức
Hiệp, nguyễn Ngọc Hưng, Nguyễn Đức Thâm, Phạm Đình Thiết, Vũ Đình Tuý,

Phạm Quý Tư, Sách giáo viên vật lí 12(Nâng cao), NXB Giáo dục việt Nam
năm 2011.
5. Đề thi tuyển sinh đại học năm 2010, 2014 và một số tài liệu trên mạng
internet.

Gv: Lê Thị Thanh – Tổ: Lí - Hóa - Công nghệ , Trường THPT Nông Cống 4
- 16
-