Đặc điểm khớp cắn và cung răng ở người việt độ tuổi từ 18 25

1

ĐẶT VẤN ĐỀ
Khớp cắn đóng vai trò quan trọng trong các hoạt động chức năng của
con người, đây là một trong ba thành phần cấu tạo nên bộ máy nhai. Khớp cắn
là sự tiếp xúc của các răng ở cung răng hai hàm. Vì các răng tiếp xúc với nhau
trong các hoạt động chức năng nên cung răng đóng vai trò rất lớn trong hoạt
động của bộ máy nhai, bao gồm nhai, nói, nuốt... Vấn đề tiếp xúc giữa các
răng của hai cung hàm, hay nói khác đi là chức năng của cung hàm là chìa
khóa đảm bảo cho sự lành mạnh và thoải mái của hệ thống nhai [1].Ngoài ra
cung răng còn góp phần tạo nên thẩm mỹ cho khuôn mặt của con người. Một
cung răng đẹp kết hợp hài hòa với các yếu tố phần mềm góp phần mang lại nụ
cười đẹp và tự tin của con người.
Cung răng, những nguyên lý cơ bản trong chuẩn đoán và điều trị chỉnh
nha, là một yếu tố quan trọng trong chỉnh nha [2]. Do vậy việc xác định
chính xác hình dạng cung răng của bệnh nhân là một thông số cốt yếu để
đạt được một kết quả điều trị bền vững, phù hợp chức năng và tính thẩm
mỹ và thất bại trong việc bảo tồn hình dáng cung răng có thể làm tăng khả
năng tái phát [3].Từ năm 1932 Chuck đã nghiên cứu đặc điểm hình thái và
phân loại cung răng thành 3loại hình dạng khác nhau bao gồm cung răng
hình vuông, cung răng ô van và cung răng thuôn dài [4]. Đặc biệt việc xác
định được hình dạng cung răng trong pha đầu tiên của điều trị, Chuck đã
ủng hộ việc lựa chọn giữa 3 loại dây cung khác nhau sẽ tốt hơn việc chỉ sử
dụng một loại dây cung. Các nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng tỷ lệ các loại
cung răng ở nam và nữ có sự khác nhau. Ở mỗi chủng tộc, dân tộc khác
nhau cũng có sự khác nhau về tỷ lệ, đặc điểm của mỗi dạng cung răng.Vì
vậy việc nghiên cứu đặc điểm khớp cắn và cung răng có một vai trò rất
quan trọng trong thực hành chỉnh nha lâm sàng.


2

Hàm răng con người trải qua nhiều giai đoạn phát triển khác nhau bao
gồm giai đoạn hàm răng sữa, giai đoạn hàm răng hỗn hợp và giai đoạn hàm
răng vĩnh viễn. Mỗi giai đoạn ứng với một lứa tuổi khác nhau và mang những
đặc thù về hình thái và kích thước. Từ 18 tuổi trở đi gần như cung răng đã
phát triển hoàn toàn và ổn định về mặt kích thước cũng như đặc điểm hình
thái. Do vậy có thể coi lứa tuổi này là một lứa tuổi đặc trưng và đại diện cho
người trưởng thành. Đã có rất nhiều các nghiên cứu ở lứa tuổi nàytrên thế giới
để từ đó đưa ra được các chỉ số về hình thái và kích thước cung răng[5],[6],[7]
… Ở Việt Nam cũng đã có nhiều tác giả làm về đề tài này, song nhìn chung đó
là những nghiên cứu nhỏ lẻ, cỡ mẫu chưa lớn, chưa thể mang tính khái quát
đặc trưng cho người Việt Nam. Chính vì thế việc có một bộ số liệu đầy đủ và
chính xác, phù hợp với đặc điểm của từng dân tộc là một yêu cầu bức thiết
được đặt ra.
Xuất phát từ những nhu cầu thực tiễn nhóm chúng tôi đã tiến hành
nghiên cứu trên quy mô lớn, là một phần trong đề tài nghiên cứu cấp nhà
nước về các chỉ số nhân trắc học ở người Việt,để có thể đưa ra được một bộ
số liệu chính xác, hoàn thiện và mang tính đặc trưng cao cho người Việt Nam.
Và chúng tôi lựa chọn đề tài: “Đặc điểm khớp cắn và cung răng ở người
Việt độ tuổi từ 18-25” nhằm hai mục tiêu là:
1.

Mô tả một số đặc điểm khớp cắn của người Việt từ 18 tới 25 tuổi năm
2016-2017 tại Hà Nội.

2.

Xác địnhcác loại hình dạng cung răng và một số kích thước cung
răng của nhóm đối tượng nghiên cứu trên.

3

Chương 1
TỔNG QUAN
1.1.Khái niệm về khớp cắn
1.1.1. Tương quan các răng giữa hàm trên và hàm dưới
1.1.1.1. Đường cắn

Hàm trên

Hàm dưới

Hình 1.1. Đường cắn [8]
Hàm trên: Đường cắn là một đường cong liên tục đi qua hốtrungtâm của
mỗi răng hàm và ngang qua gót răng nanh, răng cửa hàm trên.
Hàm dưới: Đường cắn là một đường cong liên tục qua núm ngoài và rìa
cắn của răng cửa hàm dưới.
Đường cắn khớp là một đường cong đốixứng, liên tục và đều đặn. Khi
hai hàm cắn khớp với nhau, đường cắn của hàm trên và hàm dưới chồng khít
lên nhau.
Khi hàm trên và hàm dưới cắn khớp, mỗi răng trên hai hàm sẽ khớp với
hai răng ở hàm đối diện. Ngoạitrừ răng cửa giữa hàm dưới và răng hàm
lớnthứ ba hàm trên chỉ khớp với một răng ở hàm đối diện.
Mối tương quan một răng ăn khớp với hai răng giúpphântánlựcnhai lên
nhiều răng và duytrì sự cắn khớp giữa hai hàm.
1.1.1.2. Độ cắn chìa


4

Độ cắn chìa là khoảng cách giữa bờ cắn răng cửa trên và răng cửa dưới
theo chiều trước sau khi hai hàm cắn khớp. Bình thường độ cắn chìa có giới
hạn trong khoảng 0-3,5 mm.
1.1.1.3. Độ cắn trùm
Độ cắn trùm là khoảng cách giữa bờ cắn răng cửa trên và dưới theo
chiều đứng khi hai hàm cắn khớp. Bình thường độ cắn trùm có giới hạn trong
khoảng 0-3,5 mm.

Hình 1.2. Độ cắn chìa và độ cắn trùm
1.1.2. Quan niệm khớp cắn bình thường của Andrew
Nghiên cứu của LawrenceF. Andrews[9]từ 1960-1964 dựa trên việc
quan sát 120 mẫu hàm có khớp cắn bình thường. Các mẫu hàm được lựa
chọntheo tiêu chuẩn:
- Chưa qua điều trị chỉnh nha.
- Các răng mọc đều đặn và thẩm mỹ.
- Khớp cắn có vẻ đúng.
- Có thể không cần đến điều trị chỉnh nha sau này.
Kết quả nghiên cứu cho thấy tất cả các mẫu hàm này đều có chung sáu
đặc tính khớp cắn:
*Đặc tính I: Tương quan ở vùng răng hàm


5

- Gờ bên xa của múi ngoài xa của răng hàm lớn vĩnh viễn thứ nhất hàm
trên tiếp xúc với gờ bên gần của múi ngoài gần của răng hàm lớn vĩnh viễn
thứ hai hàm dưới.
- Múi ngoài gần của răng hàm lớn vĩnh viễn thứ nhất hàm trên khớp với
rãnh ngoài gần của răng hàm lớn vĩnh viễn thứ nhất hàm dưới.

- Múi trong gần răng hàm lớn vĩnh viễn thứ nhất hàm trên khớp với
trũng giữa của răng hàm lớn vĩnh viễn thứ nhất hàm dưới.
* Đặc tính II: Độ nghiêng gần xa của thân răng
- Độ nghiêng gần xa của thân răng là góctạo bởi đường thẳngvuông góc
với mặt phẳng nhai và trục thân răng. Góc độ (+) khi phần nướu của trục răng
ở về phía xa so với phần bờ cắn hay mặt nhai. Ngược lại là góc độ (-).
- Bình thường, các răng có góc độ (+) và độ nghiêng này thayđổi theo
từng răng.
* Đặc tính III: Độ nghiêng trong ngoài của thân răng
- Độ nghiêng trong ngoài của thân răng là góc tạo bởi đường thẳng
vuông góc với mặt phẳng nhai và đường tiếp tuyến với điểm giữa mặt ngoài
thân răng. Góc độ (+) khi phần phía nướu của đường tiếp tuyến (hay của thân
răng) ở về phía trong so với phần bờ cắn hay mặt nhai. Ngược lại là góc độ (-).
Độ nghiêng ngoài trong của thân răng cửa trên và dưới tương quan nhau
và ảnhhưởngđángkể đến độ cắn phủ và khớp cắn của các răng sau. Các răng
sau hàm trên (từ răng nanh đến răng hàm lớn thứ hai) có phần bờ cắn hay mặt
nhai ở về phía trong so với phần nướu của thân răng. Ở hàm trên, góc độ (-)
không thay đổi từ răng nanh đến răng cốinhỏ thứ hai và tăngnhẹ ở răng hàm
lớn thứ nhất và thứ hai. Đối với răng hàm dưới, góc độ (-) tăng dần từ răng
nanh đến răng hàm lớn thứ hai.
* Đặc tính IV: Không có răng xoay


6

Không có răng xoay hiện diện trên cung răng. Vì nếu có, chúng sẽ chiếm
chỗ nhiều hoặc ít hơn răng bình thường.
* Đặc tính V: Không có khe hở giữa các răng
Các răng phải tiếp xúc chặtchẽ với nhau ở phìa gần và xa ở mỗi răng, trừ
các răng hàm lớn thứ ba chỉ tiếp xúc ở phía gần.

Khe hở trên cung răng thường do bấthàihòa kích thước răng-hàm.
* Đặc tính VI: Đường cong Spee phẳng hay cong ít
- Khớp cắn bình thường có đường cong Spee không sâu quá 1,5mm.
Đường cong Spee sâu quá sẽ gây thiếu chỗ cho răng hàm trên.
1.1.3. Phân loại lệch lạc khớp cắn
1.1.3.1. Phân loại theo Angle
Vào thậpniên 1900, Edward H.Angle (1855-1930) đã đưa ra phân loại
khớp cắn [10]. Đây là một cách phân loại đầu tiên và rất hữu dụng quan trọng
cho đến ngày nay. Ông dựa vào răng hàm lớn vĩnh viễn thứ nhất (răng số 6) và
sự sắp xếp của các răng theo đường cắn để phân loại khớp cắn thành 4 loại.
- Khớp cắn bình thường (trung tính)

Hình 1.3. Khớp cắn trung tính[8]
Quan hệ trung tính giữa răng hàm lớn thứ nhất hàm dưới và hàm trên:
Đỉnh núm ngoài gần răng hàm lớn thứ nhất trên khớp với rãnh giữa ngoài của
răng hàm lớn thứ nhất hàm dưới. Các răng sắp xếp theo đường cắn.
- Sai khớp cắn loại I


7

Hình 1.4. Sai khớp cắn loại I [8]
Núm ngoài gần răng hàm lớn vĩnh viễn thứ nhất hàm trên khớp với rãnh
ngoài gần răng hàm lớn vĩnh viễn thứ nhất hàm dưới, nhưng đường cắn khớp
không đúng do các răng trước mọc sai chỗ, răng xoay hoặc do những nguyên
nhân khác.
- Sai khớp cắn loại II

Hình 1.5. Sai khớp cắn loại II[8]
Múi ngoài gần răng hàm lớn vĩnh viễn thứ nhất hàm trên tiến về phía gần

so với rãnh ngoài gần răng hàm lớn vĩnh viễn thứ nhất hàm dưới (một bên
hoặc 2 bên). Quan hệ với các răng khác là đường cắn không đúng.
Loại này có 2 tiểu loại:
Tiểu loại 1: Cung răng hàm trên hẹp, hình chữ V, nhô ra trước với răng
cửa trên nghiêng về phía môi (hô), độ cắn chìa tăng, môi dưới thường chạm
mặt trong răng cửa trên.
Tiểu loại 2: Các răng cửa giữa hàm trên nghiêng vào trong nhiều trong
khi các răng cửa bên hàm trên nghiêng ra phía ngoài khỏi răng cửa giữa, độ
cắn phủ tăng, cung răng hàm trên ở răng nanh thường rộng hơn bình thường.

-

Sai khớp cắn loại III


8

Hình 1.6. Sai khớp cắn loại III [8]
Múi ngoài gần răng hàm lớn thứ nhất hàm trên khớp về phía xa so với
rãnh ngoài gần răng hàm lớn thứ nhất hàm dưới, cắn ngược vùng răng cửa
(một bên hoặc hai bên). Quan hệ với các răng khác là đường cắn không đúng.
Ưu nhược điểm của cách phân loại này:
Ưu điểm:
- Phân loại của Angle là một bước tiến quan trọng. Ông không chỉ phân
loại một cách có trậttự các loại khớp cắn sai mà ông còn là người đầu tiên
định nghĩa một khớp cắn bình thường và bằng cách này đã phân biệt được
một khớp cắn bình thường với sai khớp cắn.
Nhược điểm:
- Răng hàm lớn vĩnh viễn thứ nhất mọc sai vị trí, thiếu hay đã nhổ thì
không phân loại được.

- Cách phân loại này chỉ quan tâm quan hệ răng theo chiều trước sau.
1.1.3.2. Những phân loại bổ sung khác cho phân loại Angle
+ Calvin Case (1847 - 1923) ghi nhận rằng: Phân loại khớp cắn của
Angle không thấy sự nhô của răng cửa, mặc dù điều này có thể ảnh hưởng
thẩm mỹ cho bệnh nhân. Phân loại Angle đã hàm ý quan hệ xương hàm theo
mặt phẳng trước sau bởi vì quan hệ răng hàm liên quan đến quan hệ xương
hàm nhưng nó không bao hàm các thông tin hàm sai lệch (Angle giả định nó
luôn là hàm dưới, hàm dưới bị ảnh hưởng sai nếu tỷ lệ xương không phù hợp
với quan hệ khớp cắn).


9

+ Martin Dewey (1881-1963) dựa trên phân loại của Angle nhưng ông
đã đưa ra các tiểu loại của khớp cắn loại 1.
+ Simon (nha sĩ người Đức) phân loại khớp cắn sai theo 3 chiều dựa trên
hướng đứng của hàm với nền sọ.
Thêm nữa Simon còn đánh giá vị trí trước sau của răng cửa bằng cách
định rõ vị trí răng nanh quan hệ với hốc mắt. Chiều ngang theo mặt phẳng
Francfort. Chiều dọc theo mặt phẳng dọc giữa. Mặt phẳng đứng qua hai con
ngươi mắt.
+ Những năm 1960, Ackerman và Proffit đã bổ sung vào phương pháp
của Angle bởi nhận biết 5 đặc điểm chính của khớp cắn sai.
Phương pháp này khắc phục được yếu điểm chính của cách sắp xếp
Angle cổ điển.
•

Đánh giá tỷ lệ và thẩm mỹ của mặt.

•

Đánh giá sự sắp xếp và cân đối trong cung răng.

•

Đánh giá quan hệ xương răng trên mặt phẳng trước sau.

•

Đánh giá quan hệ xương răng trên mặt phẳng đứng.

•

Đánh giá quan hệ xương răng trên mặt phẳng ngang.
Phân loại thì có nhiều cách nhưng trên lâm sàng hiện nay, phân loại khớp
cắn theo Angle vẫn còn sử dụng nhiều vì đơn giản, chẩn đoán nhanh và dễ
nhớ.
1.2. Hình dạng và kích thước cung răng
1.2.1. Hình dạng cung răng
Hình dạng và kích thước cung răng được xem như là yếu tố tham khảo
chính trong chẩn đoán và điều trị chỉnh hình răng mặt. Theo nhiều tác giả thì
sự ổn định của hình dạng và kích thước cung răng là yếu tố quan trọng giúp
cho kết quả điều trị được ổn định và tránh sự tái phát sau điều trị. Ngày nay
mặc dù những tiến bộ về khoa học với sự ra đời của những vật liệu mới, khí
cụ mới hay những kỹ thuật mới được áp dụng trong điều trị thì tầm quan trọng


10

của việc xác định hình dạng cung răng vẫn luôn được đề cao để đạt được kết

quả điều trị tối ưu. Thêm vào đó những nghiên cứu về hình dạng cung răng
còn là đối tượng của các khoa học sinh học của con người: nhân chủng, giải
phẫu so sánh và tiến hóa.
Nhìn từ phía mặt nhai các răng được sắp xếp thành một cung (cung
răng). Vì cấu trúc hình cung được xem là sự sắp xếp tạo nên tính ổn định và
vững chắc. Hình dạng cung răng do nền xương bên dưới quyết định. Cung
răng hàm thích hợp không chỉ giúp cải thiện về khớp cắn mà còn góp phần
lớn về vẻ thẩm mỹ của khuôn mặt. Nhiều năm qua các nhà nghiên cứu đã cố
gắng xây dựng một hình mẫu về cung răng lý tưởng, đưa ra các đặc điểm của
một cung răng lý tưởng và các nhà lâm sàng luôn cố gắng để thiết lập cung
răng của bệnh nhân theo các đặc điểm lý tưởng đó. Tuy nhiên dần dần những
quan điểm điều trị đó đã thay đổi để dần phù hợp hơn với thực tế điều trị. Các
nghiên cứu sâu rộng về cung răng đã giúp cho các bác sỹ lâm sàng có được
cái nhìn rõ ràng và đầy đủ hơn và từ đó nâng cao kết quả của điều trị.
Một bộ răng vĩnh viễn đầy đủ gồm 32 chiếc, chia đều cho 2 cung răng:
cung răng trên và cung răng dưới. Do răng hàm lớn thứ 3 thường có hoặc
không (không có mầm răng), khái niệm về bộ răng gồm 28 chiếc được sử
dụng trên lâm sàng.
Năm 1920, Williams [11] đã nêu lên sự đồng dạng giữa hình dạng của
răng cửa và hình dạng của cung răng. Nếu răng có hình dạng hình vuông sẽ
kèm theo mặt hình vuông và cung răng cũng có dạng hình vuông. Các tác giả
đã phân biệt ba dạng cung răng là hình vuông, hình ô van và hình thuôn dài.
Năm 1971, Brader [12] đưa ra một mẫu cung răng. Mẫu này dựa trên
một ê líp 3 tiêu điểm và đã làm thay đổi quan niệm về hình dạng cung răng.
Đường cong cung răng rất giống với đường cong của ê líp, các răng sắp xếp
chỉ một phần ở cực nhỏ của toàn bộ đường cong. Ông cho rằng cấu trúc của
cung răng có 4 đặc trưng chủ yếu:


11

- Hình dạng của cung răng.
- Kích thước của cung răng
- Sự đối xứng hai bên.
- Sự thay đổi của các cấu trúc xung quanh dẫn đến sự biến đổi hình thể
của cung răng.
Rickett [2] đã tiến hành một loạt nghiên cứu về hình dạng cung răng và
đã đưa ra kết luận:
- Hình dạng cung răng hàm trên đồng dạng với hình dạng cung răng hàm dưới.
- Cung răng hàm trên ở phía trước hơn so với cung răng hàm dưới.
- Có 5 dạng cung răng: Dạng hình thuôn dài, dạng hình thuôn dài hẹp,
dạng hình trứng, dạng hình trứng hẹp, dạng hình vuông.
Nhưng trên thực tế, hiện nay sự phân loại hình dạng cung răng chủ yếu
được sử dụng trong chẩn đoán và điều trị chỉnh hình răng mặt là phương pháp
phân loại của Chuck và Williams [4]là: Dạng hình vuông, dạng hình thuôn
dài, hình ô van (hình trứng).

Hình 1.7. Các loại hình dạng cung răng
1.2.2. Kích thước cung răng
Các tác giả Cretot (1938), Granat (1974), Izard (1943): Đưa ra phương
pháp đo đạc kích thước cung răng và cung xương ổ răng theo chiều ngang và
chiều trước sau. Phương pháp đo đạc được đưa ra phụ thuộc chủ yếu vào mục


12

tiêu nghiên cứu, mục đích điều trị. Để đo kích thước ngang cung răng qua
răng cối nhỏ thứ nhất Pont [13] chọn mốc đo là rãnh chính của mỗi răng
nhưng để đo kích thước ngang qua răng cối lớn ông lại chọn điểm mốc là hõm
giữa của mỗi răng. Ngược lại Izard [14] lại chọn điểm lồi tối đa trong các

cung răng để đánh giá về các khe hở ở bộ răng sữa và đo kích thước ngang tối
đa của cung răng vĩnh viễn.
Trong chỉnh hình răng mặt người ta sử dụng một phương pháp cổ điển
để đo chu vi cung răng đó là dùng sợi dây đồng đo từ múi ngoài các răng sau
đi qua đỉnh múi các răng trước ở cả hai bên của cung răng sau đó kéo dài sợi
dây thẳng ra và đo chiều dài của sọi dây ta sẽ được chu vi của cung răng. Tuy
nhiên việc chọn các điểm mốc đo khác nhau ở các tác giả như đỉnh múi ngoài,
rãnh giữa, đỉnh múi trong… đã dẫn đến hình dạng và kích thước cung răng
thay đổi.
Năm 1979, EngleH[15]đã tiến hành đo hàng loạt mẫu để xác định các
yếu tố của hình dạng và kích thước cung răng. Ông cùng với Lestrel đã rút ra
4 kích thước chủ yếu của cung răng là:
-

Chiều rộng trước (chiều rộng vùng răng nanh): là khoảng cách giữa hai đỉnh
của hai răng nanh.

-

Chiều rộng sau (chiều rộng vùng răng hàm): là khoảng cách giữa hai đỉnh của
hai núm ngoài gần của răng hàm lớn thứ nhất.

-

Chiều dài trước (chiều dài vùng răng nanh): là khoảng cách từ điểm giữa hai
răng cửa giữa tới đường nối đỉnh của hai răng nanh.

-

Chiều dài sau (chiều dài vùng răng hàm): là khoảng cách từ điểm giữa hai

răng cửa giữa tới đường nối hai đỉnh của hai núm ngoài gần của răng hàm lớn
thứ nhất.


13

Hình 1.8. Kích thước cung răng
1) Chiều rộng trước; 2) Chiều rộng sau; 3) Chiều dài trước; 4) Chiều dài sau [16]
Cũng theo Engle kích thước của cung răng có sự khác biệt theo giới tính
và các dạng cung răng hình vuông, hình ô van, hình thuôn dài.
+ Kích thước cung răng ở nam lớn hơn nữ.
+ Chiều rộng cung răng ở vùng răng nanh và vùng răng hàm ở cung răng
hình vuông là lớn nhất, rồi đến dạng cung răng hình ô van, hẹp nhất là cung
răng dạng hình thuôn dài.
+ Ngược lại chiều dài cung răng ở dạng cung răng hình thuôn dài là lớn
nhất, rồi đến cung răng dạng ô van, ngắn nhất là cung răng dạng hình vuông.
Năm 1999, Phạm Thị Hương Loan và Hoàng Tử Hùng [17] nghiên cứu
so sánh đặc điểm cung răng người Việt với người Ấn Độ và Trung Quốc đưa
ra nhận xét: Cung răng người Việt rộng hơn đáng kể so với cung răng người
Ấn Độ, nhưng lại gần với kích thước cung răng người Trung Quốc.
Năm 2005, theo nghiên cứu của Tancan Uysal, Zafer Sari [6] trên 150
mẫu thạch cao của những người có khớp cắn bình thường (tuổi trung bình
21,6 ± 2 tuổi), 106 mẫu thạch cao của người có khớp cắn loại II tiểu loại 1
(tuổi trung bình 17,2± 2,4 tuổi), 108 mẫu thạch cao của người có khớp cắn
loại II tiểu loại 2 (tuổi trung bình 18,6 ± 2,9 tuổi), và ông rút ra được các kết
luận sau. Chiều rộng liên răng hàm nhỏ ở hàm trên, độ rộng khoảng xương ổ


14

răng ở hàm trên và hàm dưới ở khớp cắn loại II tiểu loại I và khớp cắn loại II
tiểu loại 2 đều nhỏ hơn khi so sánh với khớp cắn bình thường. Kích thước
trung bình ông đo được như sau: chiều rộng tại vị trí răng nanh hàm trên là
34,4 ± 2,1 mm và hàm dưới là 33,4±0,13 mm; chiều rộng tại vị trí răng hàm
lớn thứ nhất hàm trên là 50,7±3,7mm và hàm dưới là 45,7 ± 2,8mm.
Theo nghiên cứu của Al-Khatib A.R., Rajion Z.A, Masudi S.M và cộng
sự (2011) [16]khi nghiên cứu trên 252 mẫu hàm của người Malaysia có độ
tuổi từ 13-30 cũng đã kết luận kích thước ngang cung hàm ở nam lớn hơn nữ.
Năm 2012, theo nghiên cứu của Nguyễn Thị Thu Phương, Võ Trương
Như Ngọc, Đồng Mai Hương (2012) [18] khi nghiên cứu ở nhóm sinh viên
đại học Y Hải Phòng đã kết luận kích thước trung bình của cung răng trên ở
các dạng cung răng khác nhau là rất khác nhau, chiều rộng cung răng phía
trước (R33) và phía sau (R66) lớn nhất ở dạng cung răng hình vuông, nhỏ
nhất ở dạng cung răng hình tam giác. Với chiều dài thì ngược lại, chiều dài
phía trước cung răng (D13) của dạng cung răng hình thuôn dài là lớn nhất còn
dạng cung răng hình vuông là ngắn nhất.
Theo nghiên cứu của Alam M. K. và cộng sự (2014) [19] khi nghiên cứu
996 người từ 2000 người được lấy ngẫu nhiên và đo đạc kiểm tra tại Bệnh
viện đại học khoa học Malaysia. 996 người này được chia làm 2 nhóm theo 2
dân tộc là người Malaysia gốc Trung Quốc và Malaysia bản địa. Sau đó tác
giả tiến hành đo đạc các kích thước của từng răng vĩnh viễn ở hàm trên và
hàm dưới, độ rộng liên răng nanh và liên răng hàm lớn thứ nhất, chiều dài sau
ở hàm trên. Kết quả thu được thì người Malaysia gốc Trung Quốc có kích
thước các răng rộng hơn người Malaysia bản địa và không có sự khác nhau về
kích thước cung răng giữa 2 dân tộc.
Theo nghiên cứu của tác giả Dolly Patel và cộng sự (2015) [20] trên
người dân Ấn Độ cho kết quả sau. Khi so sánh độ rộng cung hàm ở hàm trên


15

cả hai giới, nhóm CIII và nhóm CI cho thấy độ rộng liên 2 răng nanh hàm trên
lớn hơn đáng kể so với nhóm CII tiểu loại 1 và độ rộng liên 2 răng hàm nhỏ
hàm trên lớn hơn nhóm CII tiểu loại 2 và CII tiểu loại 1. Đối với hàm dưới
nhóm CIII cho thấy độ rông liên răng nanh, liên răng hàm nhỏ lớn hơn đáng
kể so với nhóm CI, CII tiểu loại 2, và nhóm CII tiểu loại 1.
Năm 2016 Ahmet A. C. và cộng sự[21] nghiên cứu trên 132 người Thổ
Nhỹ Kỳ (34 người khớp cắn loại I, 58 người khớp cắn loại II, 40 người khớp
cắn loại III) và 160 người Bắc Mỹ (60 người khớp cắn loại I, 50 người khớp
cắn loại II, 50 người khớp cắn loại III). Tác giả tiến hành đo đạc các kích
thước cung răng trên cung hàm dưới và so sánh giữa 2 nhóm người. Kết quả
cho thấy người Thổ Nhỹ Kỳ có chiều dài sau ở cung hàm dưới nhỏ hơn ở
người Bắc Mỹ ở cả 3 loại khớp cắn theo phân loại Angle. Người Thổ Nhỹ kỳ
lại có chiều rộng liên răng nanh lớn hơn ở khớp cắn loại III và có chiều rộng
liên răng hàm ở khớp cắn loại II.
Như vậy qua một số các nghiên cứu ở trong nước cũng như ở nước ngoài
có thể rút ra rằng kích thước cung răng khác nhau phụ thuộc vào nhiều yếu tố
như: giới tính, dân tộc, phân loại khớp cắn, hình dạng cung răng… Do đó ở
mỗi dân tộc, mỗi lứa tuổi cần phải có những nghiên cứu riêng, từ đó đưa ra
được những số liệu đặc trưng cho từng dân tộc đó.
1.3. Một số đặc điểm phát triển hình thái cung răng.
Những thay đổi theo tuổi của cung răng được nghiên cứu rộng rãi, vì
những hiểu biết về sự tăng trưởng của cung răng rõ ràng có vai trò quan trọng
trong trong lập kế hoạch điều trị chỉnh nha và tạo hình. Trong những nghiên
cứu đầu tiên các tác giả chủ yếu quan sát tương quan giữa các điểm mốc trên
miệng và đánh giá những thay đổi của vị trí của các điểm mốc đó (Lewis, 1929
[22]). Tiếp theo, cung răng được đo đạc và đánh giá những thay đổi trên mẫu
hàm thông qua qui trình lấy dấu, đổ mẫu. Theo dõi những thay đổi về chiều dài,

16

chiều rộng và chu vi cung răng giúp đánh giá được sự tăng trưởng và phát triển
của cung răng trong quá trình phát triển của hệ thống sọ - mặt - răng. Từ khi
sinh ra cho tới khi trưởng thành, bộ răng người trải qua bốn giai đoạn hình
thành, phát triển và biến đổi như sau:
- Giai đoạn 1, giai đoạn thành lập bộ răng sữa: Từ khi sinh ra cho đến
khi mọc đầy đủ các răng sữa, thường diễn ra từ lúc sinh đến 2,5 tuổi.
- Giai đoạn 2, giai đoạn cung răng sữa ổn định: Từ khi mọc đầy đủ hàm
răng sữa đến khi mọc RHL vĩnh viễn thứ nhất, thường từ 2,5 tuổi đến 6 tuổi.
- Giai đoạn 3, giai đoạn bộ răng hỗn hợp: Từ khi mọc RHL vĩnh viễn
thứ nhất đến khi thay chiếc răng sữa cuối cùng, thường từ 6 tuổi đến 12 tuổi.
Giai đoạn này có thể chia ra chia ra làm hai giai đoạn: 6-10 tuổi là giai
đoạn hàm răng hỗn hợp sớm; 10-12 tuổi là giai đoạn hàm răng hỗn hợp muộn
dựa theo sự mọc của nhóm răng cửa và nhóm răng sau. Trong giai đoạn này,
một yếu tố rất đáng được lưu tâm là tổng kích thước theo chiều gần xa của các
răng nanh sữa, RHS thứ nhất, RHS thứ hai lớn hơn tổng kích thước gần xa
của răng nanh vĩnh viễn, RHN thứ nhất, RHN thứ hai khoảng 1,7 mm ở hàm
dưới, 0,9 mm ở hàm trên mỗi bên. Khoảng chênh lệch này được tác giả Nance
gọi là khoảng “Leeway”. Khi răng sữa phía sau được thay thế bởi các răng
nanh và RHN, khoảng Leeway được khép lại. Sự khép lại của khoảng Leeway
phụ thuộc vào khớp cắn RHL thứ nhất và thứ tự mọc răng hàm trên và hàm
dưới. Thay đổi thứ tự mọc răng bình thường có thể làm cản trở các răng mọc
đúng vị trí.
- Giai đoạn 4, giai đoạn bộ răng vĩnh viễn: Từ khi mọc RHL vĩnh viễn
thứ hai và sau đó, thường diễn ra sau 12 tuổi.
Năm 1929, Lewis [22] đã nghiên cứu về những thay đổi tăng trưởng của
răng và cung răng, và những thay đổi khớp cắn ở bộ răng sữa sang răng hỗn
hợp với mẫu gồm 170 trẻ từ 1,5 đến 9,5 tuổi. Ngoài những phát hiện về khớp

17

cắn, Lewis quan tâm đến sự thay đổi kích thước, chiều rộng cung răng (vùng
răng nanh và vùng răng hàm sữa 1 (RHS1) và răng hàm sữa 2 (RHS2)).
Kết quả nghiên cứu được trình bày với số trung bình, độ lệch chuẩn và
số đối tượng chung cho nam và nữ từ 2,5 đến 8 tuổi. Tác giả kết luận khớp
cắn chịu ảnh hưởng của những thay đổi do tăng trưởng, cung răng sữa rộng ra
để phù hợp với kích thước lớn hơn của các răng cửa vĩnh viễn.
Barrow (1952)[23] với mẫunghiên cứu gồm 528 bộ mẫu hàm của 51 trẻ
em trường tiểu học Michigan và trường trung học Ann Ambor. Đối tượng
nghiên cứu được khám và lấy dấu mỗi năm một lần. Mục tiêu của nghiên cứu
này ngoài việc nghiên cứu khớp cắn, kẽ hở giữa các răng của bộ răng sữa và
bộ răng hỗn hợp còn đánh giá về sự thay đổi kích thước cung răng theo chiều
rộng và chiều dài của bộ răng vĩnh viễn.
* Về chiều rộng cung răng ông đưa ra kết luận:
- Chiều rộng cung răng ở vị trí đỉnh múi giữa hai răng nanh trên cung
hàm ít thay đổi từ 3 tới 5 tuổi,tăng nhanh từ 5 tới 8 tuổi và giảm dần từ 0,5 tới
1,5mm sau 14 tuổi.
- Chiều rộng cung răng ở vị trí đỉnh múi ngoài gần giữa hai răng hàm lớn
thứ nhất có mức độ tăng nhanh từ 7 đến 11 tuổi (tăng 1,8 mm ở hàm trên; 1,2
mm ở hàm dưới). Từ 11 đến 15 tuổi có sự giảm chiều rộng cung răng (0,4 mm
ở hàm trên; 0,9 mm ở hàm dưới).
Theo ông, sở dĩ có sự giảm chiều rộng cung răng vùng răng hàm lớn thứ
nhất sau 11 tuổi là do sự di gần của răng hàm lớn thứ nhất và hướng hội tụ
của hàm dưới nhiều hơn. Chiều rộng cung răng hàm dưới giảm nhiều hơn
hàm trên có thể do sự di gần của RHL thứ nhất hàm dưới và hướng hội tụ của
hàm dưới nhiều hơn. Từ 15 tới 17 tuổi còn khoảng 50% trường hợp có sự
giảm tiếp tục chiều rộng cung răng vùng răng hàm.
* Về chiều dài cung răng là khoảng cách từ điểm giữa của hai răng cửa

giữa vuông góc với đường nối đỉnh múi ngoài gần răng 6. Ông đưa ra một số
kết luận:


18

- Từ 6 tới 12 tuổi: Chiều dài cung răng hàm trên tăng 1,0 mm, nhưng
chiều dài cung răng hàm dưới giảm 1,12 mm.
- Từ 12 đến 13,5 tuổi: Chiều dài cung răng hàm trên tăng nhẹ khoảng
0,2mm sau đó chiều dài giảm đến 17-18 tuổi.
Ông cho rằng có 3 nguyên nhân chính làm giảm chiều dài cung răng:
Việc đóng kín các khe hở tiếp cận của các răng sau, khuynh hướng nghiêng
sau của các răng(đặc biệt ở hàm trên) và sự mòn sinh lý theo tuổi ở mặt nhai
của tất cả các răng.
Carter [7] nghiên cứu dọc về sự thay đổi về sự thay đổi chiều dài và
chiều rộng cung răng ở người trưởng thành. Trong nhóm chuẩn (không điều
trị chỉnh hình) gồm 27 nam và 26 nữ lứa tuổi 14 - 16 và 47 ở Michigan.
Nhóm 14 tuổi gồm có 22 nữ, 24 nam; Nhóm 16 tuổi và nhóm 47 tuổi có cùng
số đối tượng, gồm có 26 nữ, 27 nam cho mỗi nhóm. Những đối tượng này
đều chưa được can thiệp về điều trị chỉnh hình. Mục tiêu của nghiên cứu là
xác định tính ổn định của kích thước cung răng ở bệnh nhân có điều trị chỉnh
hình, ông đã kết luận việc chỉnh nha phải được điều trị duy trì sau tuổi thanh
niên (18 tuổi) vì sau thời gian này kích thước cung răng ổn định trong suốt
thời gian trưởng thành (kết luận này rút ra từ so sánh kết quả với nghiên cứu
trên mẫu không chỉnh hình). Sự bất thường của răng và cung răng xảy ra ở
hàm dưới nhiều hơn hàm trên, có sự thay đổi kích thước sau tuổi trưởng
thành của hàm dưới nhiều hơn hàm trên, khác nhau giữa nam và nữ. Ông đã
thống kê những nhận xét của các bác sỹ chỉnh hình răng mặt: Đa số bệnh
nhân than phiền các răng không đều ở hàm dưới nhiều hơn hàm trên, nhưng
tác giả không nêu nguyên nhân gây ra tình trạng đó mà chỉ giải thích là bất kỳ

sự giảm kích thước nào của hàm cũng nhỏ hơn 3 mm, và đó là một trong
những nguyên nhân làm gia tăng tình trạng không đều của cung răng. Qua
phân tích so sánh bằng phép thống kê “T-test” và “Anova”, ông đã kết luận
kích thước chiều rộng, chiều dài và chu vi cung răng đều giảm ít hơn 3 mm từ


19

14 đến 47 tuổi. Giai đoạn từ 18 đến 50 tuổi các kích thước cung răng giảm
nhiều hơn và giảm có ý nghĩa thống kê so với giai đoạn từ 14 đến 18 tuổi.
Tác giả đưa ra lý do giảm kích thước cung răng là do răng xoay, răng di gần
và mòn răng.
Như vậy, nhiều nghiên cứu dọc và cắt ngang của các tác giảLewis,
Barrow, Carter… đều có chung nhận xét:
Kích thước chiều rộng cung răng đo trên mốc răng nanh, răng hàm nhỏ
thứ hai, răng hàm lớn thứ nhất có sự tăng trưởng nhiều trước tuổi dậy thì;
tăng trưởng chậm ở tuổi dậy thì và ổn định ở 16 - 18 tuổi đối với nữ, 18 - 20
tuổi đối với nam.
Kích thước chiều dài cung răng theo chiều trước sau được đo theo mốc
các răng trên cho thấy có sự giảm dần từ khi xuất hiện răng vĩnh viễn trên cung
hàm và ổn định ở 17 - 18 tuổi đối với nữ và 19 - 20 tuổi đối với nam. Giảm chiều
dài cung răng chủ yếu là do răng có xu hướng di gần, xoay răng, răng bị mòn…
hàm trên giảm khoảng 1,3 mm và hàm dưới khoảng 1,6 mm.
1.4. Phân tích khoảng
Việc định lượng mức độ chen chúc răng trên cung hàm là rất quan
trọng vì việc lập kế hoạch điều trị thay đổi tùy theo mức độ trầm trọng của
tình trạng chen chúc răng. Việc định lượng mức độ chen chúc hay thưa răng
bằng cách sử dụng mẫu hàm thạch cao gọi là phân tích khoảng.
Tình trạng chen chúc răng thường là hậu quả của việc thiếu chỗ cho
răng mọc, nên phương pháp phân tích khoảng chủ yếu phân tích khoảng trong

nội bộ cung răng. Phân tích khoảng đòi hỏi ta phải so sánh khoảng hiện có
của cung hàm, hay chính là chu vi của cung hàm, với khoảng cần thiết để có
thể sắp xếp các răng đều và ngay ngắn trên cung răng. Để việc phân tích
khoảng phù hợp thì cần đảm bảo các yêu cầu sau:


20

- Các răng cửa phải ở đúng vị trí theo chiều trước sau. Điều này có
nghĩa là các răng cửa phải ở đúng vị trí tối ưu của nó, không cần kéo lui hay
nới rộng ra trước. Trên thực tế tình trạng hô hay lùi răng là khá phổ biến trên
những bệnh nhân có nhu cầu điều trị chỉnh nha. Để đánh giá khoảng trong
những trường hợp hô hay lùi răng cửa, các nghiên cứu cho thấy kéo lùi răng
cửa 1mm sẽ tương đương với chen chúc 1mm và ngược lại khi nới răng cửa
ra trước 1mm sẽ tương đương với tạo khoảng trống 1mm. Như vậy có thể
xem hô hay lùi răng cửa là một trạng thái khác của chen chúc răng. Do vậy
nếu muốn đánh giá chính xác khoảng cần thiết cho sự sắp xếp răng thì cần
phải đánh giá mức độ hô răng cửa cần phải cải thiện hoặc mức độ nới rộng
răng cửa ra trước để giảm khoảng cần thiết cho việc sắp xếp các răng.
- Khoảng hiện có không bị thay đổi bởi sự tăng trưởng. Khi xương hàm
tăng trưởng khoảng sẽ gia tăng, trong khi kích thước răngkhông gia tăng sẽ
ảnh hưởng tới phân tích khoảng. Ở trẻ đang tăng trưởng, nếu khuôn mặt cân
xứng bộ răng rất ít hoặc không có khuynh hướng di lệch so với xương hàm
trong quá trình tăng trưởng. Nhưng ở những trẻ bất hài hòa về xương hàm,
các răng có thể di gần hay di xa. Vì thế phân tích khoảng kém chính xác ở
những trẻ có bất thường về xương (hạng II, hạng III, mặt dài, mặt ngắn…) so
với những trẻ có khuôn mặt cân đối. Ngay cả ở những trẻ có gương mặt cân
đối, vị trí các răng cối vĩnh viễn cũng thay đổi khi các răng hàm sữa được
thay thế bởi các răng hàm nhỏ vĩnh viễn. Vì thế nếu phân tích khoảng ở bộ
răng hỗn hợp thì ta cần điều chỉnh các thông số đo khoảng hiện có để có thể

phản ánh được sự di lệch mà ta có thể tiên lượng được của các răng hàm lớn.
Do vậy kết quả phân tích khoảng sẽ không đảm bảo chính xác ở những trẻ
còn sự tăng trưởng.
- Tất cả các răng hiện có phải có kích thước bình thường. Thực tế lâm
sàng kích thước răng thay đổi so với bình thường là khá phổ biến, nhất là các


21

răng cửa bên hàm trên. Vấn đề này cần phải được lưu ý khi thực hiện việc
phân tích khoảng.
Phân tích khoảng có thể tiến hành thủ công bằng cách đo đạc trực tiếp
trên mẫu hàm hoặc sử dụng phần mềm phân tích mẫu hàm 3D sau khi quét
ảnh 3D của mẫu hàm vào trong phần mềm. Nguyên tắc của phân tích khoảng
dù là đo đạc thủ công hay sử dụng phần mềm đều là đo đạc kích thước từng
răng, rồi so sánh với kích thước toàn bộ cung răng tính từ mặt gần của răng
hàm lớn thứ nhất bên này đến mặt gần răng hàm lớn thứ nhất bên đối diện,
ngang qua bờ cắn các răng cửa để đánh giá thiếu khoảng hay dư khoảng.
Với kĩ thuật phân tích khoảng thủ công, đầu tiên là đo kích thước cung
răng có thể đo bằng 2 cách như sau:
- Chia cung răng thành từng đoạn, xem những cung tròn này gần đúng
là các đoạn thẳng và đo kích thước các đoạn thẳng đó.

Hình 1.9. Cách đo chu vi cung hàm bằng phương pháp chia đoạn
- Uốn một sợi dây theo đường cắn rồi uốn thẳng nó ra để đo.
Trong 2 cách trên thì cách thứ nhất được tin cậy hơn khi làm thủ công
vì có độ tin cậy cao.
Bước thứ 2 là đo kích thước thực của các răng để sắp xếp các răng ngay
ngắn. Việc này được thực hiện bằng cách đo kích thước gần xa của các răng,
rồi cộng các kích thước của các răng riêng lẻ lại với nhau. Nếu tổng kích

thước các răng trên cung hàm lớn hơn kích thước (chu vi) cung răng hiện hữu


22

thì đây là tình trạng thiếu khoảng (chen chúc răng) và nếu nhỏ hơn thì là tình
trạng dư khoảng.
Carey (1958) [24], Huckaba (1964) [25] sử dụng phương pháp đo bằng
dây cung với đường kính 0,5 mm để xác định chu vi cung hàm trong phân
tích khoảng. Sợi dây cung được uốn cong đi qua rìa cắn các răng cửa và trũng
giữa của các răng phía sau. Chu vi cung hàm được xác định từ mặt gần RHL
thứ nhất bên này tới mặt gần RHL đối diện. Kích thước gần xa của từng răng
được đo từ các điểm tiếp xúc gần và xa. Sau đó cộng các kích thước của từng
răng lại với nhau. Từ tổng kích thước các răng và chu vi cung răng sẽ tính
được chênh lệch khoảng hay mức độ chen chúc răng.
Johal (1995) [26], Battagel (1996) [27] sử dụng kính hiển vi điện tử
trong phân tích khoảng. Kích thước gần xa của các răng được xác định trực
tiếp bằng cách sử dụng kính hiển vi phức hợp. Kích thước của cung răng lại
được xác định một cách gián tiếp là lấy tổng kích thước gần xa của các răng
trừ đi các khoảng răng trùng lặp nhau giữa 2 răng kế cận. Như vậy với
phương pháp này thì mức độ chen chúc răng đã được đo trực tiếp từ những
khoảng răng trùng lặp nhau giữa các răng kế cận nhau.
1.5. Các phương pháp đo đạc và phân tích cung răng và khớp cắn
Mẫu hàm thạch cao được xem là một công cụ quan trọng trong điều trị
chỉnh nha cũng như trong nghiên cứu; chúng giúp cho việc phân tích kích
thước và hình dạng răng, mức độ thẳng hàng và xoay của răng, chiều rộng,
chiều dài, hình dạng và mức độ đối xứng của cung răng cũng như quan hệ
khớp. Cócác loại phương tiện chủ yếu sau để nghiên cứu trên mẫu hàm:
1.5.1. Đo trên mẫu hàm số hóa
Từ năm 1970, đã có nhiều phát triển về mặt kỹ thuật trong việc phân tích

mẫu hàm như việc áp dụng các kỹ thuật tái tạo hình ảnh bằng vi tính và thu
thập trực tiếp dữ liệu hai chiều. Van Der Linden (1972), một bác sĩ chỉnh hình
răng mặt thuộc Đại học Nymegen - Hà Lan, đã xây dựng một phương pháp


23

cho phép thu thập các dữ liệu trong không gian ba chiều và khảo sát mẫu hàm
trên và dưới như một khối thống nhất [28].
Vào khoảng đầu những năm 2000 phần mềm OrthoCad ra đời. Phầnmềm
này có thể thu và trình bày mẫu hàm nghiên cứu trên máy tính dưới dạng ảnh
không gian ba chiều. Về mặt lâm sàng, mẫu hàm kỹ thuậtsố là một giải pháp
hấp dẫn vì thuận lợi trong việc lưu trữ, do vậy giúp cho bác sỹ chỉnh nha cả ở
góc độ quản lý hồ sơ lẫn góc độ tiếp thị dịch vụ. Độ chính xác của mẫu
hàmkỹ thuật số là chấp nhận được về mặt lâm sàng và nếu tính tới các ưu
điểmcũng như khả năng cải tiến của công cụ OrthoCad cũng như các công cụ
tương tự trong tương lai (ví dụ như khả năng tự động xác định điểm đo, tự
động xác định các kích thước hay đánh giá hiệu quả điều trị) thì mẫu
hàmkỹthuật số có thể trở thành công cụ sử dụng hàng ngày.

Hình 1.10. Mẫu hàm số hóa OrthoCAD

1.5.2. Đo bằng máy chụp cắt lớp điện toán
Yan B. và cộng sự [29] đã sử dụng máy chụp cắt lớp điện toán (CT
Scanner)số hóa 20 mẫu răng thành ảnh ba chiều và dùng phần mềm máy tính


24

đo các tọa độ của mẫu răng để kiểm tra độ tin cậy của hệ thống và so sánh với

việc đo thủ công.
Mặc dù kết quả cho thấy hệ thống có thể sử dụng trong việc chẩn đoán lâm
sàng và điều trị sai khớp cắn nhưng không có sự khác biệt có ý nghĩa giữa kết
quả đo bằng máy chụp cắt lớp điện toán ba chiều và kết quả đo tay (p > 0.05).
Những nghiên cứu trên cho thấy không thực sự cần thiết sử dụng máy
chụp cắt lớp điện toán nếu so sánh giữa chi phí cần có và lợi ích mang lại.
1.5.3. Đo bằng thước trượt trên mẫu hàm thạch cao
Thước trượt điện tử có tính năng tương tự như thướctrượt thông thường
nhưng độ chính xác cao hơn, tới cỡ 1/100mm. Về mặt sử dụng, thước trượt
điện tử cũng dễ sử dụng hơn do có màn hình hiển thị số, rất thuận tiện cho
người đo. Thước trượt điện tử được sử dụng trong hầu hết các nghiên cứu gần
đây về đo kích thước răng, cung răng. Chúng tôi sử dụng loại thước trượt điện
tử Mitutoyo CD-6 của Nhật Bản để tiến hành nghiên cứu đo đạc.
Nhiều tác giả đã nghiên cứu so sánh giữa việc phân tích và sử dụng các
phép đo trên mẫu hàm thường với thước trượt điện tử và sử dụng hàm số hoá
với ảnh không gian 3 chiều đã rút ra kết luận sau :
- Việc đo bằng thước trượt điện tử trên mẫu hàm thạch cao cho kết quả
chính xác nhất và có thể lặp lại.
- Việc dùng phần mềm số hoá để đo đạc cho kết quả có thể lặp lại, độ
chính xác cao nhưng thấp hơn so với đo trên mẫu hàm với thước trượt điện tử.
- Thước trượt điện tử là phương tiện phù hợp với công việc nghiên cứu.
Tuy nhiên, độ chính xác của phân tích bằng số hoá được lâm sàng chấp
nhận và có ưu điểm trong hiện tại và tương lai. Mẫu hàm số hoá có thể dần
dần được tiêu chuẩn hoá ứng dụng trong chỉnh nha nhờ đặc tính lưu trữ tốt và
tiết kiệm thời gian của nó.
Tóm lại: Mặc dù có nhiều cách đánh giá cung răng và khớp cắn nhưng
phương pháp sử dụng thước trượt điện tử trên mẫu hàm thạch cao vẫn là
phương pháp hiệu quả thích hợp cho việc thực hiện các nghiên cứu đánh giá

25

sự thay đổi của răng, cung răng với độ chính xác cao, phù hợp cho nghiên cứu
cộng đồng.