Giáo án Lịch sử 10 bài 20: Xây dựng và phát triển văn hóa dân tộc trong các thế kỷ X XV

Bài 20
XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA DÂN TỘC TRONG
CÁC THẾ KỈ X-XV
I- M ục tiêu bài học
1- Về kiến thức:
Giúp hs hiểu và nắm được
- Trong những thế kỉ độc lập mặc dù phải trải qua nhiều biến động nd ta vẫn nổ
lực xd cho mình một nền văn hoá dt tiên tiến
- Trải qua các triều đại từ các thế kỉ X-XV công cuộc xd văn hóa được tiến hành
đều đặn nhất quán. Đây là giai đoạn hình thành của nền văn hóa Đại Việt- phản ánh
đậm đà tư tưởng yêu nước, tự hào và độc lập dân tộc
2- Về thái độ:
Bồi dưỡng cho hs niềm tự hào về nền vh đa dạng của dân tộc từ đó có ý thức bảo
vệ các di sản vh tốt đẹp của dân tộc
3- Về kĩ năng
Rèn luyện cho hs kĩ năng nhận thức quan sát, phát hiện…
II- Tài liệu – thiết bị dạy học
- Một số tranh ảnh nghệ thuật kiến trúc, điêu khắc thế kỉ X-XV
- Một số bài thơ, phú của các nhà văn học lớn
III- Tiến trình giờ học
1- Ổn định
2.Kiểm tra bài cũ:
Hỏi: Nêu những hiểu biết của em về cuộc k/n Lam Sơn?
3. Dẫn vào bài mới
Hoạt động của GV và HS
* Hoạt động: Cả lớp- cá nhân
- GVH: Ở nước ta từ thế kỉ X-XV tồn
tại những tôn giáo nào?
- HS: Đọc sgk trả lời- GV nhận xét và
chốt ý
- GVH: Nho giáo có nguồn gốc từ đâu,

do ai sáng lập, giáo lý cơ bản, du nhập
vào nước ta khi nào và phát triển ra
sao ở nước ta?
- HS: Suy nghĩ+ nhớ lại kiến thức cũ
trả lời: lúc đầu là 1 học thuyết của
khổng Tử(TQ)- 1 đại biểu của Nho học

Kiến thức cơ bản
I- Tư tưởng, tôn giáo
- Bước sang thời kì độc lập, Nho giáo, Phật
giáoĐạo giáo có điều kiện phát triển mạnh
- Nho giáo
+ Thời Lý-Trần Nho giáo dần trở thành hệ tư
tưởng chính thống của giai cấp thống trị, chi
phối nội dung giáo dục thi cử, song không phổ
biến trong nd
+ Thời Lê Sơ: Nho giáo được nâng lên địa vị
độc Tôn và duy trì đến cuối thế kỉ XIV


là Đổng Trọng Thư dùng thần học để
bện hộ cho những quan điểm của
Khổng Tử- trở thành 1 tôn giáo(nho
giáo). Tư Tưởng quan điểm: đề cao
những nguyên tắcTrong quan hệ xh
theo đạo lí “ tam cương ngủThường”.
Du nhập vào nước ta từ thời Bắc thuộc
- GVH: Tại sao nho giáo không phổ
biến trong Nd ?
- HS: Suy nghĩ trả lời: quan điểm tư

tưởng của nho giáo quy định 1 trật tự,
kỉ cương quy cũ, khắt khe- củng cố và
bảo vệ quyền lực phong kiến, nd chỉ
tiếp thu khía cạnh đạo đức
- GVH: Nguồn gốc, người sáng lập,
giáo lí cơ bản của phật giáo, sự phát
triển qua các thời kì? Vai trò, vị trí ở
các thế kỉ x-xv?
- HS: đọc sgk+ suy nghĩ trả lời
- GV: Nhận xét, bổ sung và chốt ý: giữ
vị trí đặc biệt trong đời sống tinh thần
của nd, trong triều đình pk các nhà sư
được triều đình tôn trọng, vua,quan
nhiều người theo phật giáo..thời Lý coi
ph giáo là quốc đạo
* Hoạt động: Cả lớp- cá nhân
-GVH: giáo dục của nước ta trong các
thế kỉ
X-XV có sự phát triển ntn?
- HS: Đọc sgk trả lời- GV nhận xét, bổ
sung và
Chốt ý
- GVH: Việc dựng bia tiến sĩ có tác
dụng gì?.
Sự phát triển của giáo dục trong giai
đoạn này Có tác dụng gì?
- HS: Đọc sgk+ suy nghĩ trả lời
- GV: Nhận xét, bổ sung và chốt ý: việc
dựng
bia tiến sĩ nhằm khuyến khích học tập,

- Phật giáo:
+ Thời Lý- Trần được phổ biến rộng rãi, chùa
chiền được xây dựng khắp nơi
+ Thời Lê Sơ bị hạn chế, thu hẹp đi vào trong
nd

II-Giáo dục,văn học,nghệ thuật,khoa học- kĩ
thuật
1- Giáo dục
- Bước vào thế kỉ độc lập, các triều đại pk đã
quan tâm đến gd. Từ thế kỉ XI-XV gd Đại Việt
từng bước được hoàn thiện và phát triển
- Tác dụng: Là nguồn đào tạo quan chức và
người tài cho đất nước, nâng cao dân trí cho
nhân dân, song không tạo điều kiện cho kinh
tếphát triển

2- Văn học


đề cao những người tài giỏi, tạo điều
kiện thu hút trí
thức tài giỏi tham gia vào việc xd và
bv đất
nước. Nội dung giáo dục chủ yếu thiên
về
thiên văn học, triết học, đạo đức, chính
trị …
(sách giáo khao là tứ thư ngủ kinh),

không có
- GVH: Văn học trong giai đoạn này có
sự phát triển ntn?, đặc điểm của văn
học ở giai đoạn này?
- HS: Đọc sgk + suy nghĩ trả lời
- GV: Nhận xét,bổ sung và chốt ý

* Hoạt động: theo nhóm
- GV: Chia lớp thành các nhóm- ra câu
hỏi
+ N1: Nêu sự phát triển của kt, điêu
khắc ở các thế kỉ X-XV ,qua các hình
ảnh trong sgk phân tích nét đọc đáo
của nghệ thuật kt Việc Nam?
+ N2:Nghệ thuật sân khấu ca múa
nhạc có sự phát triển ntn?
+ N3: Nhận xét về đời sống văn hóa
tinh thần
Của nd ta thời Lý, Trần, Lê?
- HS: Tiến hành thảo luận- đại diện
nhóm trình
bày- hs nhóm khác bổ sung
- GV: Nhận xét bổ sung và chốt ý
+ N1: với những công trình kt: chùa
một cột,
tháp báo thiên, thành thăng long.
Những công trình điêu khắc mang
những họa tiết hoa văn đọc đáo:Rồng
mình trơn cuộn đá lề, bông cúc nhiều

- Thời Trần văn học bắt đầu phát triển mạnh,
nhất là văn học chữ hán với nhiều tác giả, tác
phẩm tiêu biểu
- Từ thế kỉ XV vh chữ hán và chữ nôm đều
phát triển
- Đặc điểm:
+ Có nhiều thể loại phong phú
+ Vừa thể hiện tài năng văn học vừa toát lên
niềm tự hào dân tộc và yêu nước sâu sắc
3- Nghệ thuật

- Kiến trúc: phát triển theo hướng phật giáo
gồm những công trình kiến trúc chùa, tháp,
đền.Bên cạnh có những công trình ảnh hưởng
của Nho giáo như: cung điện,thành quách
- Điêu khắc: gồm những công trình chạm khắc
trang trí ảnh hưởng của phật giáo và Nho giáo
song vẫn mang nét đọc đáo riêng
- Nghệ thuật sân khấu ca múa nhạc mang đậm
tính dân gian truyền thống
- Nhận xét:
+ Văn hóa Đại Việt từ thế kỉ X-XV phát triển
phong phú,đa dạng
+ Chịu ảnh hưởng của các yếu tố bên ngoài
song vẫn mang đậm tính dân tộc và tính dân
gian

4- Khoa học- kĩ thuật
- Khoa học: đạt nhiều thành tựu có giá trị về sử
học, địa lý,quân sự, toán học

- Kĩ thuật: Chế tạo được súng thần cơ,đóng tàu
chiến, xây thành


cánh…
+ N2: nt sân khấu chèo,tuồng ra đời
sớm và ngày càng phát triển: ca
nhạc,múa rối nước,múa vui ngày hội,
vào những ngày lễ hội vua quan và nd
t/c lễ hội vừa làm trò diễn vừa t/c cúng
tế,t/c các cuộc thi tài
* Hoạt động: cả lớp- cá nhân
- GVH: Nêu những thành tựu về kh-kt
trong
giai đoạn này?
- HS: Tìm hiểu sgk trả lời
+ Về khoa học: sử học có bộ Đại Việt
sử kí của Lê Văn Hưu, Lam sơn thực
lục,Đại Việt sử kí toàn thư; về địa lí có
dư địa chí, Hồng đức bản đồ; về quân
sự có Binh thư yếu lược;về toán học có
Đại hành toán pháp của LươngThế
Vinh, Lập thành toán pháp của Vũ Hữu
4. Củng cố:
- Khái quát lại các kiến thức chính trong bài.
5. Dặn dò: Nhắc HS về nhà học bài cũ, đọc trước bài mới và trả lời các câu hỏi trong
SGK