VẬN DỤNG KIẾN THỨC LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY LỊCH SỬ 7

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO SÔNG LÔ
TRƯỜNG THCS ĐỒNG THỊNH

CHUYÊN ĐỀ
Tên chuyên đề : “ VẬN DỤNG KIẾN THỨC LIÊN MÔN TRONG
GIẢNG DẠY LỊCH SỬ 7 ”
Tác giả chuyên đề : Đỗ Thị Thu Hiền
Chức vụ : Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường THCS Đồng Thịnh, Sông Lô, Vĩnh Phúc

Đồng Thịnh, tháng11 năm 2018
- Tác giả: Đỗ Thị Thu Hiền
1


- Chức vụ: Giáo viên
- Đơn vị công tác: Trường THCS Đồng Thịnh, Sông Lô, Vĩnh Phúc
- Tên chuyên đề:
VẬN DỤNG KIẾN THỨC LIÊN MÔN TRONG GIẢNG DẠY LỊCH SỬ 7
- Đối tượng: học sinh lớp 7
NỘI DUNG CHUYÊN ĐỀ
Trong bộ môn Lịch sử 7 có rất nhiều nội dung cần có sự phối hợp kiến thức
sử học với các bộ môn khoa học khác, đặc biệt là các bộ môn khoa học xã hội
như Ngữ văn, Địa lí, Mĩ thuật, GDCD… Do vậy việc tìm hiểu chương trình,
SGK các môn khoa học khác để chọn nội dung liên quan đến môn Lịch sử là
việc làm cần thiết.
Tích hợp liên môn một cách nhẹ nhàng, linh hoạt, đúng địa chỉ sẽ làm cho
bài học thêm sinh động mà không nặng nề, phức tạp thêm.
1. Tích hợp với môn Ngữ văn:
Trong giảng dạy bộ môn Lịch sử, người giáo viên đóng vai trò quan trọng
trong việc làm sống lại các sự kiện lịch sử. Tuy nhiên nếu chỉ dựa vào những

kiến thức trong sách giáo khoa thì khó có thể tạo dựng lại không khí lịch sử cần
thiết để thu hút các em đi sâu tìm hiểu, khám phá quá khứ của dân tộc, của thế
giới. Để tạo nên những cảm xúc thực sự trước những sự kiện thì việc vận dụng
kiến thức văn học vào giảng dạy lịch sử là điều cần thiết, nó góp phần làm cho
bài giảng trở nên sinh động và hấp dẫn, nâng cao hứng thú học tập của học sinh.
Văn học và Lịch sử có liên hệ với nhau, kiến thức môn này sẽ hỗ trợ cho
môn kia, văn học sẽ cung cấp cho ta những tư liệu lịch sử mà nhờ đó học sinh có
thể nhận thức thêm một cách rõ ràng. Bằng ngôn từ của mình giáo viên lịch sử
khó có thể khắc họa hết những tủi nhục, những đắng cay mà người dân phải
gánh chịu trong thời kỳ Pháp thuộc. Nhưng khi học tác phẩm Tắt Đèn của Ngô
Tất Tố, học sinh sẽ hiểu về những thuế, những sưu mà nhân dân ta phải gánh
chịu, hiểu được những chính sách áp bức, bóc lột dã man của thực dân Pháp. Và
cũng khó tìm thấy một ngôn từ lịch sử nào để diễn tả cho hết sức mạnh như vũ
2


bão của quân ta trong cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lược hơn những
lời thơ của Nguyễn Trãi:
"Đánh một trận sạch không kình ngạc,
Đánh hai trận tan tác chim muông
Cơn gió to trút sạch lá khô
Tổ kiến hổng sụt toang đê vỡ"
( Bình Ngô đại cáo- Nguyễn Trãi)
MỘT SỐ VÍ DỤ TÍCH HỢP VĂN HỌC- LỊCH SỬ:
*Dạy bài 19 “Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn(1418-1427)”, khi giảng về chiến
thắng Chi Lăng –Xương Giang: để học sinh hiểu hơn về khí thế tiến công như
vũ bão của quân ta và sự thất bại liên tiếp của quâm Minh, ta có thể trích dẫn các
câu thơ trong bài “Bình Ngô Đại Cáo” của Nguyễn Trãi:
“… Ngày 18 trận Chi Lăng Liễu Thăng thất thế
Ngày 20 trận Mã Yên Liễu Thăng cụt đầu

Ngày 25 bá tước Lương Minh đại bại tử vong
Ngày 28 Thượng thư Lý Khánh cùng kế tự vẫn
… Xương Giang ,Bình Than máu trôi đỏ nước… "
( Bình Ngô đại cáo - Nguyễn Trãi)
* Dạy bài 11"Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống (1075 1077)", để khắc họa “ Cuộc chiến đấu trên phòng tuyến Như Nguyệt ” giáo viên
có thể sử dụng bài “ Thơ thần” của Lý Thường Kiệt:
“Sông núi nước Nam vua Nam ở
Rành rành định phận ở sách trời
Cớ sao lũ giặc sang xâm phạm
Chúng bay sẽ bị đánh tơi bời”
Giáo viên cần đọc minh họa khổ thơ trên và phân tích cho học sinh thấy
bài thơ đã có tác dụng một phần làm cho quân giặc càng thêm hoang mang lo sợ,
mặt khác còn động viên khích lệ tinh thần chiến đấu của quân sĩ.

3


*Dạy bài 25 "Phong trào Tây Sơn", để làm nổi bật tinh thần chiến đấu
quật cường của nghĩa quân Tây Sơn, với ý chí quyết tâm đánh giặc bảo vệ nền
độc lập dân tộc giáo viên có thể sử dụng bài thơ:
“Đánh cho để dài tóc
Đánh cho để đen răng
Đánh cho nó chích luân bất phản
Đánh cho nó phiến giáp bất hoàn
Đánh cho sử tri Nam quốc anh hùng chi hữu chủ”
* Yêu cầu:
- Giáo viên phải nghiên cứu, chắt lọc trích các đoạn thơ, văn ngắn gọn, có nội
dung tiến bộ, phản ánh lịch sử một cách chân thực nhất, phù hợp với yêu cầu
giáo dục của bài học, tránh ôm đồm làm loãng bài lịch sử.
2. Tích hợp với môn Địa lí:

Tích hợp kiến thức Lịch sử với Địa lí để hiểu sâu sắc và cụ thể về một địa
danh, khu vực. Việc xác định điều kiện tự nhiên, khí hậu, địa hình của một khu
vực địa lí có vai trò vô cùng quan trọng đối với lịch sử khu vực đó.
MỘT SỐ VÍ DỤ TÍCH HỢP LỊCH SỬ - ĐỊA LÍ:
* Dạy bài 2 “ Sự suy vong của chế độ phong kiến và sự hình thành chủ
nghĩa tư bản ở Châu Âu”: Việc khai thác các nguồn lợi từ tài nguyên thiên nhiên
thúc đẩy xã hội phát triển để hình thành nên quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa ở
Châu Âu
* Dạy bài 9 “ Nước Đại Cồ Việt thời Đinh – Tiền Lê”: dùng kiến thức địa
lí gioi thiệu lợi thế núi, sông…của vùng Hoa Lư để nhà Đinh, Tiền Lê chọn nơi
này làm kinh đô
*Dạy bài 10 "Nhà Lí đẩy mạnh công cuộc xây dựng đất nước”, giáo viên
sử dụng bản đồ hành chính Thang Long xưa giới thiệu cho học sinh về địa thế
thuận lợi và là nơi hội tụ của bốn phương, nơi mà Lý Công Uẩn muốn đặt làm
kinh đô để xây dựng nước nhà giàu mạnh.
* Dạy bài 14 “Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông –
Nguyên”, bài 19 “Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn(1418-1427)”, bài 25 “Phong trào
4


Tây Sơn”: Lợi dụng địa thế vị trí tự nhiên núi, sông ông cha ta đã làm nên những
thắng lợi vĩ đại: chiến thắng trên Bạch Đằng, Chi Lăng-Xương Giang, Rạch
Gầm – Xoài Mút…
Như vậy ta thấy rằng: sử dụng tích hợp kiến thức địa lí trong giảng dạy
lịch sử giúp các em hiểu sâu sắc hơn nguyên nhân, kết quả của sự kiện, vấn đề
lịch sử.
3. Tích hợp với môn Mĩ thuật:
Không những môn Lịch sử chỉ gần gủi trong nội dung kiến thức với môn
Ngữ văn, Địa lí mà còn có nhiều nội dung liên quan đến kiến thức môn Mĩ thuật.
Những kiến thức mĩ thuật có liên quan giúp học sinh có những cảm xúc sâu sắc

hơn về một sự kiện hiện tượng lịch sử.
MỘT SỐ VÍ DỤ TÍCH HỢP LỊCH SỬ - MĨ THUẬT:
*Dạy bài 3 “Cuộc đấu tranh của giai cấp tư sản chống phong kiến thời hậu
kì trung đại ở Châu Âu”, để học sinh hiểu rõ hơn về nội dung của phong trào
Văn hóa phục hưng, giáo viên có thể đưa ra những tranh, ảnh của các họa sĩ thời
Phục Hưng như tranh "Ma-đô-na bên cửa sổ", tranh "Tượng lực sĩ ném đĩa"...
* Dạy bài 6: “Các quốc gia cổ đại phong kiến Đông Nam Á”, giáo viên
cho học sinh xem các hình ảnh: Đền tháp Bô-rô-bu-đua (In-đô-nê-xi-a); Chùa
tháp Pa-gan (Mi-an-ma); Đền tháp Ăng-co-vát (Cam-pu- chia); Thạt Luổng
( Lào)… để học sinh thấy được trình độ kiến trúc thế kỷ X – XVIII, qua đó thấy
được lịch sử phát triển của các triều đại phong kiến thời đó.
*Dạy bài 12: “ Đời sống kinh tế - Văn hóa”, ta có thể cho các em xem các
bức tranh, ảnh chụp các đền, chùa, tượng phật, đồ gốm cổ, phân tích cho các em
thấy những nét kiến trúc, nét hoa văn khác nhau qua các thời kỳ để các em hiểu
được quá trình phát triển của lịch sử đất nước và hiểu được giá trị của nền văn
hóa đậm đà bản sắc dân tộc.
4. Tích hợp với môn Giáo dục công dân:

5


Mỗi sự kiện, nhân vật lịch sử hường để lại bài học quý giá và sâu sắc cho
đời sau. Chính bởi vậy môn Lịch sử và GDCD có mối quan hệ khăng khít với
nhau. Giúp học sinh:
- Kế thừa và phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc
- Bảo vệ di sản văn hóa, di tích lịch sử
- Tôn trọng và học hỏi các dân tộc khác
- Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam: thời Lý đã ban chức tước cho các tù
trưởng miền núi, xây dựng tinh thần đoàn kết trong thời Trần
- Hiến pháp và pháp luật nước Cộng hòa XHCN Việt Nam: liên hệ khi tìm hiểu

về pháp luật nước ta qua các triều đại
MỘT SỐ VÍ DỤ TÍCH HỢP LỊCH SỬ - GDCD:
* Dạy bài 10 “Nhà Lý đẩy mạnh công cuộc xây dựng đất nước”, khi tìm
hiểu về bộ Hình thư thời Lý, thấy được ngay từ khi bộ luật thành văn đầu tiên
của nước ta ra đời, ông cha ta đã xem trọng việc bảo vệ của công và tài sản nhân
dân, bảo vệ sản xuất nông nghiệp
* Dạy bài 13 “Nước Đại Việt ở thế kỉ XIII”, nhà Trần sau khi thành lập đã
ban hành Quốc triều hình luật. Hình luật thời Trần cũng giống như thời Lý,
nhưng được bổ sung thêm. Cơ quan luật pháp thời Trần được tăng cường hoàn
thiện hơn. Nhà Trần đặt cơ quan Thẩm hình viện đưể xét xử kiện cáo. Vua Trần
để chuông lớn ở thềm điện Long Trì cho dân đến kêu oan khi cẩn
Liên hệ đến luật pháp của nước Cộng hòa XHCN Việt Nam ngày nay
* Dạy bài 9 “Nước Đại Cồ Việt thời Đinh-Tiền Lê”, bài 11 “Cuộc kháng
chiến chống quân xâm lược Tống”, bài 14 “Ba lần kháng chiến chống quân xâm
lược Mông-Nguyên”: qua những cuộc kháng chiến chống quân xâm lược giáo
dục học sinh lòng yêu nước, biết ơn cha ông đã hi sinh xương máu để bảo vệ Tổ
quốc

6


VÍ DỤ MINH HỌA:
Tiết 18. Bài 12
ĐỜI SỐNG KINH TẾ VÀ VĂN HOÁ(Tiếp theo)
I. Mục tiêu:
1. Kiến thức: Giúp hs hiểu:
- Sự biến chuyển trong xã hội dưới thời Lý
- Những biến chuyển về văn hoá - giáo dục thời Lý
* Tích hợp liên môn:
- Ngữ văn: văn học chữ Hán, tác phẩm Nam quốc sơn hà – Lý Thường Kiệt

- GCDC: Ngày nay trong xã hội nước ta không còn tồn tại giai cấp bóc lột và
tầng lớp bị bóc lột
- Mĩ thuật: đặc trưng Mĩ thuật thời Lý với những công trình, tác phẩm tiêu biểu
như chùa Một cột, hình rồng
2. Kĩ năng:
- Rèn luyện cho hs kĩ năng quan sát tranh ảnh, lập bảng so sánh, vẽ sơ đồ.
3. Thái độ:
- Giáo dục cho hs lòng tự hào về truyền thống văn hiến của dân tộc, ý thức xây
dựng nền văn hoá của dân tộc.
II. Chuẩn bị TLTB dạy học:
1. Giáo viên:
- Tranh ảnh một số thành tựu văn hoá thời Lý.
- Bảng phụ
2. Học sinh:
- Vở ghi, sách giáo khoa, đồ dùng học tập.
III.Tiến trình tổ chức dạy- học:
1. Tổ chức :
2. Kiểm tra :
- Nhà Lý đã làm gì để đẩy mạnh sx nông nghiệp?
- Cho biết tình hình TCN và thương nghiệp thời Lý?
7


3. Dạy-học bài mới:

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung kiến thức cần đạt
II. Sinh hoạt xã hội và văn hóa:
1. Những thay đổi về mặt xã hội:

? Trong xã hội thời Lý gồm những

- Vua quan là bộ phận chính trong g/c

tầng lớp nào? đời sống của các tầng

thống trị

lớp đó?

- Quan lại, hoàng tử, công chúa được

? So với thời Đinh - Tiền Lê sự phân

cấp hoặc có ruộng trở thành địa chủ.

biệt giai cấp ở thời Lý như thế nào?

- Nông dân được chia ruộng đất  họ

(Sâu săc hơn: địa chủ ngày càng tăng

phải làm nghĩa vụ cho nhà nước, nộp

nông dân tá điền ngày càng nhiều).

tô cho địa chủ.

- GV sử dụng bảng phụ vẽ sơ đồ các

- Thợ thủ công: nộp thuế và làm nghĩa

tầng lớp trong xh

vụ với nhà vua.

* Tích hợp với môn GDCD:

- Nô tì: phục vụ cung điện, các nhà

- Ngày nay trong xã hội nước ta

quan

không còn tồn tại giai cấp bóc lột và
tầng lớp bị bóc lột

2. Giáo dục và văn hoá:

? Em hãy nêu những biểu hiện chứng

* Giáo dục:

tỏ giáo dục thời Lý bắt đầu phát triển?

- Năm 1070, xây dựng Văn Miếu.
- 1075, mở khoa thi đầu tiên chọn
người tài.
- 1076, thành lập Quốc Tử Giám.

? Những hạn chế trong giáo dục thời
Lý?
(- Chế độ thi cử chưa quy củ, nề nếp.
- Con nhà giàu, quan lại mới có điều
kiện đi học).
- GV: Liên hệ đến tính ưu việt của hệ
thống giáo dục ngày nay (Mọi người
8


không phân biệt trai, gái, giàu,
nghèo…đều được tạo điều kiện tốt
nhất để tham gia học tập)

* Văn hoá:

? Những biến chuyển trên lĩnh vực - Văn học chữ Hán phát triển.
văn hoá?

- Đạo phật được rất phát triển

* Tích hợp với môn Ngữ văn:
- Tác phẩm văn học tiêu biểu “Nam
quốc sơn hà” của Lý Thường Kiệt
Để động viên, khích lệ tinh thần
chiến đấu của quân sĩ trong cuộc
kháng chiến chống quân xâm lược
Tống, đêm đêm Lý Thường Kiệt cho
người vào một ngôi đền trên bờ sông

ngâm vang bài thơ thần bất hủ
? Nêu những dẫn chứng chứng tỏ đạo
phật thời Lý được các vua sùng bái?

- Hình thức sinh hoạt văn hoá dân gian

* Tích hợp với môn Mĩ thuật:

phong phú: ca hát,

nhảy múa, đua

-GV hướng dẫn hs quan sát và nhận thuyền...
xét H25 sgk.

- Có nhiều công trình kiến trúc điêu

(Chùa Một cột được xây dựng trên khắc nổi tiếng: chùa Một cột, hình
một cột đá lớn, dựng giữa hồ, tượng rồng thời Lý...
trưng cho một bông sen nở trên mặt
nước)
- GV kể chuyện về sự tích chùa một
cột
? Những hình thức sinh hoạt văn hoá
dân gian?
? Hãy kể tên các công trình kiến trúc
điêu khăc nổi tiếng?

=> Sự phát triển đồng đều của các mặt

? Em có nhận xét gì về công trình KT, VH, XH đã đánh dấu sự ra đời của
9


kiến trúc và điêu khắc đó?

1 nền văn hóa riêng biệt, văn hóa

(Quy mô lớn, trình độ tinh vi thanh Thăng Long.
thoát...)
HS QS H26. Em có nhận xét gì về
hình rồng thời Lý?
( Mình trơn, toàn thân uốn khúc, uyển
chuyển...)
? Sự phát triển kinh tế văn hoá dưới
thời Lý chúng tỏ điều gì?
(Nhà lý đã xây dựng được một quốc
gia phong kiến độc lập, phát triển toàn
diện...)
4. Củng cố:
-GV khắc sâu kiến thưc cơ bản
5. Hướng dẫn về nhà :
- Học bài, làm bài tập
- Ôn tập lại các kiến thức cơ bản đã học để tiết sau làm bài tập lịch sử

10