(Luận văn thạc sĩ) Từ tiểu thuyết bến không chồng Dương Hướng đến phim truyền hình Thương nhớ ở Ai Lưu Trọng Ninh và Bùi Thọ Thịnh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC

ĐINH THỊ KIM DUNG

TỪ TIỂU THUYẾT "BẾN KHÔNG CHỒNG" – DƢƠNG HƢỚNG
ĐẾN PHIM TRUYỀN HÌNH "THƢƠNG NHỚ Ở AI" – LƢU
TRỌNG NINH VÀ BÙI THỌ THỊNH

LUẬN VĂN THẠC SĨ
NGÔN NGỮ, VĂN HÓA VÀ VĂN HỌC VIỆT NAM

Thái Nguyên – 2019


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC

ĐINH THỊ KIM DUNG

TỪ TIỂU THUYẾT "BẾN KHÔNG CHỒNG" – DƢƠNG HƢỚNG
ĐẾN PHIM TRUYỀN HÌNH "THƢƠNG NHỚ Ở AI" – LƢU
TRỌNG NINH VÀ BÙI THỌ THỊNH
Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
Mã số: 8220121

LUẬN VĂN THẠC SĨ
NGÔN NGỮ, VĂN HÓA VÀ VĂN HỌC VIỆT NAM

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:
PGS.TS. PHẠM THỊ PHƢƠNG THÁI

Thái Nguyên – 2019


i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu trích dẫn đều có nguồn gốc rõ ràng. Các kết quả nghiên cứu trong luận
văn đều trung thực và chƣa từng đƣợc công bố ở bất kỳ công trình nào khác.
Thái Nguyên, tháng 6 năm 2019
Tác giả luận văn

Đinh Thị Kim Dung


ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn thạc sĩ này, tác giả xin trân trọng cảm
ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, Khoa Báo chí – Truyền thông và Văn
học, Trƣờng Đại học Khoa học, Đại học Thái Nguyên và các thầy, cô giáo
đã trực tiếp giảng dạy, giúp đỡ trong suốt quá trình học tập.
Đặc biệt, tác giả xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới giảng viên
hƣớng dẫn PGS.TS. Phạm Thị Phƣơng Thái đã luôn tận tình hƣớng dẫn, chỉ
bảo trong suốt thời gian tác giả nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Cuối cùng, xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, ngƣời thân, bạn bè và đã
giúp đỡ, động viên, tạo điều kiện để tác giả hoàn thành luận văn.
Thái Nguyên, ngày 10 tháng 6 năm 2019

Tác giả luận văn

Đinh Thị Kim Dung


iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN............................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii
MỤC LỤC ........................................................................................................ iii
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................ 3
2.1. Sơ lƣợc về chuyển thể văn học và điện ảnh trên thế giới và của Việt Nam 3
2.2. Tiểu thuyết Bến không chồng và bộ phim Thƣơng nhớ ở ai .................... 10
3. Đối tƣợng và mục tiêu nghiên cứu .............................................................. 13
3.1. Đối tƣợng nghiên cứu............................................................................... 13
3.2. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................. 13
4. Nhiệm vụ và phƣơng pháp nghiên cứu ....................................................... 13
4.1. Mục đích nghiên cứu ................................................................................ 13
4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................ 14
5. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................. 14
6. Cấu trúc của luận văn .................................................................................. 14
7. Đóng góp của luận văn ................................................................................ 15
NỘI DUNG ..................................................................................................... 16
Chƣơng 1: CỐT TRUYỆN BẾN KHÔNG CHỒNG CỦA DƢƠNG HƢỚNG
VÀ PHIM TRUYỀN HÌNH THƢƠNG NHỚ Ở AI CỦA LƢU TRỌNG
NINH, BÙI THỌ THỊNH ............................................................................... 16

1.1. Cốt truyện trong tiểu thuyết Bến không chồng và phim Thƣơng nhớ ở ai16
1.1.1. Khái niệm cốt truyện trong văn học và điện ảnh .................................. 16
1.1.1.1. Khái niệm cốt truyện trong văn học ................................................... 16
1.1.1.2. Khái niệm Cốt truyện trong điện ảnh................................................. 19
1.1.2. Cốt truyện trong tiểu thuyết Bến không chồng...................................... 22


iv

1.1.3. Những tiếp thu và sáng tạo trong mạch truyện của phim Thƣơng nhớ
ở ai .................................................................................................................. 24
1.2. Thời gian và không gian nghệ thuật chuyển thể từ tiểu thuyết Bến không
chồng sang phim Thƣơng nhớ ở ai.................................................................. 30
1.2.1. Không gian nghệ thuật.......................................................................... 30
1.2.2. Thời gian nghệ thuật ............................................................................. 38
1.3. Nghệ thuật chuyển thể qua mở đầu và kết thúc ....................................... 40
1.4. Từ tiểu thuyết Bến không chồng đến phim truyền hình Thƣơng nhớ ở ai ... 43
Tiểu kết chƣơng 1............................................................................................ 48
Chƣơng 2: THẾ GIỚI NHÂN VẬT TRONG TIỂU THUYẾT BẾN KHÔNG
CHỒNG VÀ PHIM THƢƠNG NHỚ Ở AI ..................................................... 50
2.1. Thế giới nhân vật trong tiểu thuyết Bến không chồng............................ 50
2.1.1. Nhân vật ngƣời lính............................................................................... 53
2.1.1.1. Nhân vật Vạn ...................................................................................... 54
2.1.1.2. Nhân vật Nghĩa, Thành ...................................................................... 57
2.1.2. Hình ảnh những ngƣời phụ nữ .............................................................. 59
2.1.2.1. Chị Nhân, Hơn ................................................................................... 61
2.1.2.2. Nhân vật Hạnh ................................................................................... 63
2.2. Hệ thống nhân vật trong phim truyền hình Thƣơng nhớ ở ai .................. 66
2.2.1. Tuyến nhân vật đƣợc bảo lƣu ................................................................ 67
2.2.1.1. Nhân vật Vạn ...................................................................................... 67

2.2.1.2. Nhân vật Nghĩa, Thành ...................................................................... 70
2.2.1.3 Nhân vật Nhân, Hạnh ......................................................................... 70
2.2.2. Sự làm mới trong tính cách nhân vật: Hơn, Đột................................... 75
2.2.2.1. Nhân vật Hơn ..................................................................................... 75
2.2.2.2. Nhân vật Đột ...................................................................................... 77
2.2.3. Các nhân vật sáng tạo: Liễu, Thị Mầu, Nƣơng, Thị ............................. 79
Tiểu kết chƣơng 2............................................................................................ 83


v

Chƣơng 3: NGÔN NGỮ VĂN HỌC TRONG BẾN KHÔNG CHỒNG VÀ
NGÔN NGỮ ĐIỆN ẢNH TRONG PHIM THƢƠNG NHỚ Ở AI.................. 85
3.1. Ngôn từ nghệ thuật trong Bến không chồng ........................................... 85
3.1.1. Ngôn ngữ ngƣời kể chuyện.................................................................... 87
3.1.1.1. Ngôn ngữ miêu tả giàu chất thơ ......................................................... 87
3.1.1.2. Ngôn ngữ dân gian ............................................................................. 89
3.1.2. Ngôn ngữ nhân vật .............................................................................. 91
3.1.2.1. Ngôn ngữ đối thoại .......................................................................... 91
3.1.2.2. Ngôn ngữ độc thoại.......................................................................... 94
3.2. Ngôn ngữ điện ảnh trong phim truyền hình Thƣơng nhớ ai ............... 95
3.2.1. Ngôn ngữ hình ảnh ................................................................................ 96
3.2.1.1. Ngôn ngữ hình ảnh trong thiết kế mĩ thuật (bối cảnh và đạo cụ) ...... 98
3.2.1.2. Ngôn ngữ hình ảnh trong xây dựng nhân vật .................................. 102
3.2.1.3. Ngôn ngữ hình ảnh trong phƣơng thức tạo hình ảnh ...................... 105
3.2.2. Ngôn ngữ thính giác (âm thanh) ......................................................... 109
3.2.3. Nghệ thuật dựng phim ......................................................................... 113
3.3. Một vài gợi dẫn nhỏ trong cách tiếp cận tác phẩm văn học qua góc độ
điện ảnh ......................................................................................................... 115
Tiểu kết chƣơng 3.......................................................................................... 118

KẾT LUẬN ................................................................................................... 119
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 122


vi

Hình 1: Bìa sách Bến không chồng do Nhà xuất bản Kim Đồng ấn hành
Tiểu thuyết: Bến không chồng
Tác giả: Dƣơng Hƣớng


vii

Hình 2: Hình ảnh trong phim Thƣơng nhớ ở ai
Phim truyền hình: Thƣơng nhớ ở ai
Đạo diễn: Lƣu Trọng Ninh và Bùi Thọ Thịnh
Biên kịch: Phạm Ngọc Tiến
Lâm Vissay – vai Vạn

Trần Hữu Quý – vai Hiệp

Hồng Kim Hạnh – vai Hơn

Phƣơng Thảo – vai Dâu

Ngọc Anh – vai Nhân

Phạm Thị An – vai Bà Khiêm Đinh

Thanh Hƣơng – vai Nƣơng

Hồng Sơn – vai Ông Khiêm Quách

Jimmii Khánh- vai Đột

Minh Phƣơng – vai Ông Tùng

Lê Khả Sinh – vai Nghĩa

Trần Vân Anh – vai Thủy

Trà My – vai Hạnh

Trần Bắc – vai Ông Thu

NSND Thanh Ngoan – vai Bà Bánh

Thái Sơn – vai Ông Diên

Minh Đức – vai Ông Bánh

Hồng Anh – vai Liễu

Trịnh Tú – vai Tốn

Cao Huyền – vai Cúc

Trang Phƣơng – vai Tý Hin

Oanh oanh – vai Thắm

1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Tiểu thuyết Bến không chồng của Dƣơng Hƣớng từng gây tiếng vang
trong những năm 90 của thế kỉ trƣớc, cho đến nay, sau gần 30 năm, tác
phẩm này vẫn đƣợc gọi tên nhƣ một ví dụ điển hình cho những bi kịch thời
hậu chiến. Bến không chồng tiếp tục đƣợc chú ý khi lần lƣợt xuất hiện trên
màn ảnh ở cả hai thể loại phim điện ảnh cùng tên và phim truyền hình
Thƣơng nhớ ở ai của cùng một đạo diễn Lƣu Trọng Ninh.
Năm 2000 tiểu thuyết Bến không chồng đƣợc chuyển thể thành phim
điện ảnh. Trong phim điện ảnh cùng tên đạo diễn Lƣu Trọng Ninh đã chuyển
thể tƣơng đối trung thành với tác phẩm văn học. Nhƣng hơn 10 năm sau đạo
diễn vẫn thấy đó là một bộ phim chƣa thật sự truyền tải hết thông điệp của
cuộc sống: số phận của những ngƣời lính bƣớc chân từ những cuộc chiến
tranh, đặc biệt là đề tài số phận của ngƣời phụ nữ không bao giờ có trang cuối
trong thời chiến và thời bình, những hủ tục của làng quê, của gia đình, cách
nhìn nhận về con ngƣời, quan niệm, số phận con ngƣời có nhiều thay đổi…Vì
thế đạo diễn Lƣu Trọng Ninh một lần nữa muốn quay lại tiểu thuyết Bến
không chồng để cày xới và làm mới Bến không chồng trong bộ phim Thƣơng
nhớ ở ai.
Thƣơng nhớ ở ai có thể chƣa phải là một tác phẩm điện ảnh xuất sắc
nhƣng lại là một trong những tác phẩm đáng xem và đáng suy ngẫm, bởi
câu chuyện đƣợc kể về những mảnh đời, số phận nhân vật gắn liền với một
phần lịch sử dù đã xa nhƣng không bao giờ cũ của đất nƣớc. Đặc biệt bi
kịch của ngƣời phụ nữ và lối tự sự bằng âm nhạc dân gian của bộ phim này
có sức cuốn hút và ám ảnh đối với ngƣời xem. Những xúc cảm tâm lý mãnh
liệt khi xem Thƣơng nhớ ở ai thôi thúc tôi thực hiện hành trình ngƣợc, một

2

lần nữa tìm đọc lại tiểu thuyết Bến không chồng của Dƣơng Hƣớng. Nhƣng
lần này, việc đọc lại không còn đơn thuần là đọc để biết, đọc để thƣởng thức
mà đã ít nhiều khơi gợi ở tôi hứng thú khoa học. Ý tƣởng tìm kiếm và
nghiên cứu những chất liệu văn học trong tiểu thuyết Bến không chồng và
phim Thƣơng nhớ ở ai đƣợc hình thành trong tôi từ đó.
Trên thực tế, trong lĩnh vực nghiên cứu phê bình văn học, điện ảnh có
khá nhiều tƣ liệu nghiên cứu về mối quan hệ giữa tiểu thuyết Bến không
chồng và phim điện ảnh cùng tên. Tuy nhiên, mối quan hệ giữa Bến không
chồng và Thƣơng nhớ ở ai hầu nhƣ chƣa có nghiên cứu chính thức nào. Một
phần vì nhan đề của bộ phim giống nhƣ một câu hỏi khơi gợi đề tài về tình
cảm lứa đôi, nó lại là phim truyền hình dài tập nên ít thu hút hơn so với phim
điện ảnh. Sự mới mẻ của đề tài tôi chọn là chuyển thể từ tác phẩm văn học
sang phim truyền hình do vậy sẽ công phu, mất nhiều thời gian hơn, song
cũng kích thích tôi tìm tòi, nghiên cứu.
Hiện nay việc tiếp thu tác phẩm văn học từ nhiều góc độ trong đó điện
ảnh là cách tiếp cận hay trên thế giới và Việt Nam. Việc lựa chọn đề tài này
còn xuất phát từ thực tế công việc của tôi, nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới
phƣơng pháp dạy và học môn Ngữ văn trong nhà trƣờng phổ thông. Tôi
nhận thấy, điện ảnh đã mở ra một kênh tiếp cận mới đối với tác phẩm văn
học. Việc giảng dạy văn học thông qua điện ảnh đem lại những trải nghiệm
mới mẻ, thú vị cho học sinh và cho cả chính giáo viên. Hiệu quả thẩm mĩ
của tác phẩm văn học vì vậy đƣợc nâng cao. Đề tài này có thể coi là một
thử nghiệm của cá nhân tôi, với hi vọng tìm kiếm thêm những cách tiếp cận
mới, nhằm phá vỡ lối mòn của chính mình trong phƣơng pháp giảng dạy văn
học lâu nay. Tôi áp dụng nó tiếp cận tác phẩm văn học, hình thành cho tôi
phƣơng pháp luận để nghiên cứu.

3

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

2.1. Sơ lược về chuyển thể văn học và điện ảnh trên thế giới và của
Việt Nam
Sẽ không có gì phải bàn cãi khi khẳng định sự gắn kết bền chặt giữa
văn học và điện ảnh trong lịch sử điện ảnh nhân loại. Một trong những minh
chứng rõ rệt nhất cho mối quan hệ ấy là hiện tƣợng chuyển thể từ văn học
sang điện ảnh. Giải thƣởng điện ảnh danh giá bậc nhất thế giới hàng năm
Oscar cũng đã có hạng mục tôn vinh những tác phẩm chuyển thể xuất sắc
nhất, nhƣ một sự thừa nhận mạnh mẽ cho mối liên kết sâu sắc giữa hai loại
hình nghệ thuật này. Đề tài chúng tôi chọn đối tƣợng nghiên cứu là phim
truyền hình Thƣơng nhớ ở ai, do vậy trong phần lịch sử vấn đề, chúng tôi sẽ
giới hạn khảo sát ở nhóm phim truyền hình đƣợc chuyển thể từ văn học.
Nói tới những tác phẩm văn học trên thế giới đƣợc chuyển thể thành
phim truyền hình không thể không kể đến tác phẩm Bố già (The Godfther) bộ
phim của Francis Ford Coppla dựa theo tiểu thuyết của nhà văn Mario Puzo.
Bố già là tiểu thuyết nói về thế giới đen tối của Mafia, kể về gia tộc Corleane
sống tại Mỹ. Nhân vật chính là một ngƣời đàn ông vô cùng quyền lực Vito
Corleone - sau này đƣợc gọi bằng cái tên Bố già. Ông ta là ngƣời tinh thông
và có khả năng giải quyết mọi tình huống khó khăn, bế tắc thậm chí là những
tình huống mà luật pháp cũng chịu thua…Tiểu thuyết đã đƣợc Francis Ford
Coppla làm đạo diễn. Bộ phim đƣợc xếp thứ 2 trong số 100 phim hay nhất của
điện ảnh Mỹ đƣợc nhận giải Oscar cho phim hay nhất và kịch bản chuyển thể,
5 giải quả cầu vàng và 1 giải Grammy. Một bộ phim nữa của Mỹ cũng đƣợc
xếp vào 100 bộ phim đạt nhiều doanh thu và thành công của điện ảnh Mỹ đó
là Cuốn theo chiều gió. Bộ phim đƣợc bình chọn là một bộ phim có sức hút và

đông khán giả nhất vì đây là bộ phim chính kịch lãng mạn sử thi. Bộ phim
dựa theo tiểu thuyết cùng tên của Margarit Mitchell. Phim do đạo diễn Victo


4

Fleming và kịch bản gốc của Sidney Howarrd. Đến với nền văn học Pháp không
thể không nhắc tới Những ngƣời khốn khổ của Victor Hugo. Đây là tác phẩm
văn học nổi tiếng đƣợc chuyển thể thành các thể loại khác nhau nhƣ phim,
kịch. Bộ phim nhận đƣợc sự đón nhận nồng nhiệt của độc giả. Tiểu thuyết
Không gia đình của Hecto Malot cũng là một tiểu thuyết trở đi trở lại rất nhiều
lần trên truyền hình và phim ảnh. Văn học Nga cũng có rất nhiều những tác
phẩm văn học đƣợc chuyển thể trong đó có Chiến tranh và Hòa Bình của Lev
Nikolayevich Tolstoy, Sông Đông êm đềm của Mikhai Aleksandrovich
sholokhov. Điều đặc biệt là Sông Đông êm đềm đã tạo đƣợc rất nhiều nguồn
cảm hứng cho nhiều đạo diễn vì thế nó đƣợc chuyển thể rất nhiều lần: lần 1
chuyển thể thành phim (1930) đạo diễn Olga Preobrazhenskaya, Ivan pravor,
lần 2 (1957-1958) chuyển thể phim truyền hình của đạo diễn Sergey
Gerasimov, lần 3 cũng đƣợc chuyển thể thành phim truyền hình (1992) của
đạo diễn Sergey Bondarchuk, lần 4 chuyển thể bộ phim 14 tập năm 2015 đạo
diễn Sergey Ursulyak, có phụ đề tiếng Việt.
Trung Quốc cũng là một quốc gia có nền văn học phát triển. Tác phẩm
văn học cũng đƣợc chuyển thể khá nhiều và rất thành công nhƣ Thủy Hử,
Tam quốc diễn nghĩa - La Quán Trung, Tây du kí - Ngô Thừa Ân, Hồng lâu
mộng - Tào Tuyết Cần. Ngƣời hâm mộ không thể quên những tác phẩm kinh
điển của nhà văn Kim Dung cây đại thụ của làng văn học Trung Quốc đƣợc
chuyển thể nhiều lần Thiên long bát bộ, Anh hùng xạ điêu, Thần điêu hiệp
lữ, Lộc đỉnh ký, Tiếu ngạo giang hồ…Một số tác phẩm của nhà văn Phỉ Ngã
Tƣ Tồn cũng đƣợc chuyển thể khá nhiều Không kịp nói lời yêu em, Thiên
Sơn Mộ Tuyết. Cao lƣơng đỏ của nhà văn Mạc Ngôn đƣợc đạo diễn nổi tiếng

Trƣơng Nghệ Mƣu chuyển thể thành bộ phim cùng tên. Tiểu thuyết Cao lƣơng
đỏ cũng đƣợc chuyển thể 2 lần chuyển thể thành phim điện ảnh năm 1987 và
phim truyền hình năm 2014.


5

Ở Việt Nam những tác phẩm văn học cũng trở thành một nguồn tƣ liệu
đáng quý. Nhiều tiểu thuyết, truyện ngắn đƣợc chuyển thể thành phim điện
ảnh nhƣ: Vợ chồng A Phủ, Chị Dậu, làng Vũ Đại ngày ấy, Trăng nơi đáy
giếng, Mùa Len trâu, Chuyện của Pao…Và không ít những tác phẩm văn học
đƣợc chuyển thể thành phim truyền hình dài tập đƣợc công chúng đón nhận
nồng nhiệt, có thể kể đến: Đất Phƣơng Nam là bộ phim truyền hình Việt
Nam đƣợc chuyển thể từ tiểu thuyết Đất rừng Phƣơng Nam của nhà văn Đoàn
Giỏi đƣợc hãng phim truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh sản xuất năm 1997.
Đây là bộ phim dài tập đầu tiên Việt Nam đƣợc "xuất khẩu" sang Mỹ. Mặc dù
bộ phim ra đời khá lâu song đến nay nó vẫn đƣợc chiếu trên rất nhiều kênh
truyền hình các địa phƣơng. Phim truyền hình Đất và ngƣời dựa theo tiểu
thuyết Mảnh đất lắm ngƣời nhiều ma của nhà văn Nguyễn Khắc Trƣờng
đƣợc phát sóng năm 2002. Đạo diễn Quốc Trọng với phim Ngõ lỗ thủng đƣợc
chuyển thể từ 2 tiểu thuyết Ngõ lỗ thủng và Tiễn biệt những ngày buồn của
nhà văn Trung Trung Đỉnh. Bộ phim Ngõ lỗ thủng khắc họa đƣợc hình ảnh
xã hội từ chế độ bao cấp sang nền kinh tế thị trƣờng với những mặt hạn chế
về văn hóa, nhân cách…Bộ phim giống nhƣ lời tiễn biệt những ngày buồn thể
hiện triết lí, chiêm nghiệm sâu sắc. Mùa lá rụng trong vƣờn đƣợc chuyển thể
thành phim truyền hình 13 tập của đạo diễn Quốc Trọng đƣợc phát sóng
năm 2001. Bộ phim dựa theo tiểu thuyết Mùa lá rụng trong vƣờn và một chi
tiết nhỏ trong Đám cƣới không có giấy giá thú của nhà văn Ma Văn Kháng
xuất bản 1985. Truyện kể về một gia đình có truyền thống, gia đình tiêu biểu
trong những năm 80 với sự chuyển biến mạnh mẽ sau chiến tranh, phản ánh

chân thực những biến động xã hội ảnh hƣởng tới gia đình. Xuất phát từ
truyền thống, lối sống tình nghĩa của ngƣời dân Nam Bộ, bộ phim Ngọn cỏ
gió đùa của đạo diễn Hồ Ngọc Xum đƣợc chuyển thể từ tiểu thuyết Ngọn cỏ
gió đùa nhà văn Hồ Biểu Chánh bộ phim đặt ra nhiều vấn đề về số phận con
ngƣời, sự vƣơn lên trong hoàn cảnh sống, khao khát sống. Nguyễn Nhật Ánh


6

là một nhà văn có rất nhiều tác phẩm đƣợc chuyển thể sang điện ảnh, Kính
vạn hoa là tác phẩm nói về đời sống tâm lý tuổi học trò đƣợc dựng phim
năm 2005, 2006, 2008. Tác phẩm Cô gái đến từ hôm qua đƣợc chuyển thể
thành phim truyền hình đạt doanh thu rất lớn của Đạo diễn Phan Gia Nhật
Linh. Bộ phim đã tái hiện lại những kí ức hồn nhiên, trong trẻo thời hoa
niên bằng những khung hình đẹp đã làm rung động tâm hồn công chúng.
Nhắc tới những bộ phim đƣợc chuyển thể năm 2017 không thể không nhắc
đến bộ phim Lặng yên dƣới vực sâu gồm 32 tập của đạo diễn Đào Duy
Phúc. Phim đƣợc chuyển thể từ tác phẩm của nhà văn Đỗ Bích Thúy, kể về
câu chuyện tình yêu đôi lứa bên đồng hoa tam giác mạch, giúp cho chúng ta
nhận ra đƣợc giá trị của tình yêu, cuộc sống và những bài học làm ngƣời,
kinh nghiệm quý báu và bức tranh chân thực cuộc sống của đồng bào dân
tộc vùng cao.
Trong quá trình hình thành và phát triển của ngành điện ảnh đã có rất
nhiều công trình nghiên cứu về điện ảnh và sự chuyển thể văn học sang điện
ảnh. Trong phạm vi đề tài, chúng tôi đã khảo sát đƣợc một số công trình
nghiên cứu của nƣớc ngoài đƣợc dịch sang tiếng Việt, trong đó có cuốn Văn
học với điện ảnh của I Vai-Sphen- M rôm, I Khây- phit- xơ- E ga-bơ-ri-lô-vitrƣ do Mai Hồng dịch, Nxb văn học năm 1961 [20]. Cuốn sách đã nói về
Gooc - Ki với sáng tác của các nhà viết truyện phim. Tác giả đã nhấn mạnh
chính Gooc - Ki là ngƣời đã ý thức rõ đƣợc việc viết truyện phim. Cuốn sách
còn đề cập tới mối quan hệ giữa văn học với điện ảnh và phƣơng pháp biểu

hiện của truyện phim, bàn về thành phần văn xuôi trong truyện phim. Cuốn
sách Bàn về cải biên tiểu thuyết thành phim Của Hạ Diễn - Mao Thuẫn,
Dƣơng Thiên Hỉ do Đỗ Kim Phƣợng dịch, Nxb văn hóa - Nghệ thuật năm
1964 [9] đã bàn về cải biên và đƣa ra những minh chứng cụ thể sát với thực


7

trạng của ngành điện ảnh Trung Quốc mà bất kì ngƣời làm phim nào cũng coi
đây chính là bài học vỡ lòng của ngành điện ảnh Trung Quốc.
Cuốn sách Điện ảnh và văn học - Dẫn luận và nghiên cứu của Timothy
Corrigan (2013) do nhóm tác giả Nguyễn Thu Hà, Trần Phƣơng Hoàng,
Huyền Vũ, Trần Lê Minh chuyển ngữ; Minh Lê hiệu đính, Nxb Thế giới, Hà
Nội [5]. Tác giả đã khái quát sự phát triển của ngành điện ảnh, việc chuyển thể
từ văn học sang điện ảnh, từ điện ảnh và văn học tiền cổ điển đến hình thái cổ
điển, giá trị của điện ảnh và văn học. Từ đó tác giả đã điểm những cây bút, và
nhấn mạnh về sự khủng hoảng thế giới. Tác giả còn nêu rõ vai trò và vị trí
của điện ảnh giống nhƣ một hệ thống truyền thông đa phƣơng tiện. Cuốn
sách còn viết về chủ đề, tự sự và những yếu tố của phong cách, thể loại và
những định danh khác... Cuốn sách trang bị những kiến thức vô cùng cơ bản
về điện ảnh giúp cho ngƣời đọc hiểu đƣợc kiến thức lý luận về điện ảnh,
chuyển thể, cách thức làm phim từ đó đánh giá đƣợc thành công, điểm mới,
kế thừa của những tác phẩm văn học đƣợc chuyển thể sang điện ảnh. Đào Lê
Na đƣợc coi là tác giả đầu tiên nghiên cứu về cải biên với cuốn sách Chân
trời của hình ảnh - Từ văn chƣơng đến điện ảnh qua trƣờng hợp Kurosawa
Akira. Trong cuốn sách tác giả đã thay thuật ngữ chuyển thể thành cải biên.
Đây là tƣ liệu quý giá cho ngành điện ảnh nƣớc nhà.
So với điện ảnh thế giới, điện ảnh Việt Nam còn non trẻ. Tuy nhiên
trong những năm gần đây, điện ảnh Việt Nam cũng đƣợc bạn bè năm châu
đánh giá cao về chất lƣợng, số lƣợng đặc biệt là hoạt động chuyển thể tác

phẩm văn học sang điện ảnh. Nhà văn Nguyễn Khắc Phục từng nói “Nền
điện ảnh không thể hùng mạnh đƣợc khi văn xuôi kém. Chính nền văn xuôi sẽ
cung cấp cho điện ảnh từ hình ảnh, ngôn ngữ, tạo dựng tâm lí, tính cách nhân
vật, thúc đẩy hành động, tình huống trong phim ảnh. Kịch bản hay thì phim
làm sẽ hay, sẽ có giá trị” [16, tr.11]. Cuốn sách Văn học dân gian và nghệ


8

thuật tạo hình điện ảnh của nhóm tác giả Nguyễn Mạnh Lân, Trần Duy
Hinh, Trần Trung Nhàn, Nxb văn học Hà Nội 2002 [21] cuốn sách viết về quá
trình hình thành và phát triển của ngôn ngữ điện ảnh với các yếu tố cơ bản đó
là Động, Tĩnh, Hình, Thanh. So sánh nghệ thuật tạo hình của các loại hình
nghệ thuật khác với điện ảnh và nhấn mạnh mối quan hệ giữa văn học với
điện ảnh. Từ đó khẳng định văn học dân gian đã gợi mở, khơi nguồn cho ngôn
ngữ tạo hình điện ảnh.
Trong các công trình nghiên cứu những năm gần đây tôi đặc biệt ấn
tƣợng bởi công trình nghiên cứu Chuyển thể Văn học và điện ảnh (Nghiên
cứu liên văn bản) của Tiến sĩ Lê Thị Dƣơng xuất bản năm 2016. Tác giả
nghiên cứu về chuyển thể dƣới góc nhìn đa dạng và tiếp cận vấn đề chuyển
thể từ lí thuyết liên văn bản. Tác giả viết “Chuyển thể hiểu một cách đơn giản
là phỏng theo, cải biên nội dung của hình thức nghệ thuật này cho phù hợp
với hình thức nghệ thuật khác” [8, tr.72]. Cuốn sách còn nhấn mạnh chuyển
thể trung thành giống nhƣ một cuộc tái sinh từ trong văn học, chuyển thể tự
do nhƣ là cuộc kiến tạo từ văn học. Tác giả đã đƣa ra những minh chứng tiêu
biểu thể hiện cái nhìn khoa học về việc chuyển thể. Công trình nghiên cứu
này cũng rất bổ ích đối với công chúng khi quan tâm tới văn học và điện ảnh.
Trong luận án tiến sĩ Từ tác phẩm văn học đến tác phẩm điện ảnh
(Phan Bích Thủy, 2012) [35]. Tác giả đã đi từ cơ sở lý luận của việc chuyển
thể từ tác phẩm văn học sang điện ảnh có mối quan hệ đồng nhất, tƣơng

đồng với nhau đồng thời cũng có nhiều sự khác biệt. Sau đó tác giả đã khái
quát quy trình thực hiện việc chuyển thể, các yếu tố cơ bản của việc chuyển
thể. Điểm qua những bộ phim chuyển thể ấn tƣợng của điện ảnh thế giới và
Việt Nam.
Mối quan hệ giữa văn học và điện ảnh những năm gần đây đặc biệt thu
hút sự quan tâm của nhiều độc giả và trở thành đề tài của nhiều luận văn,


9

khóa luận hoặc nghiên cứu khoa học. Dƣới đây là một số luận văn có liên
quan trực tiếp đến nội dung đề tài mà chúng tôi khảo sát đƣợc. Luận văn của
Thạc sĩ Đỗ Thị Ngọc Điệp - năm 2010 Vấn đề chuyển thể tác phẩm văn học
sang tác phẩm điện ảnh (Từ góc nhìn tự sự) [10]. Trong công trình nghiên
cứu này tác giả đã khẳng định chuyển thể tác phẩm văn học sang tác phẩm
điện ảnh đang rất phổ biến trên thế giới và Việt Nam. Luận văn đã nhấn mạnh
việc chuyển thể dựa trên nghệ thuật tự sự văn học và nghệ thuật tự sự điện
ảnh qua vấn đề chuyển thể. Luận văn Nghệ thuật chuyển thể tác phẩm văn
học sang điện ảnh nhìn từ phƣơng diện cốt truyện và nhân vật (Qua Trăng
nơi đáy giếng, Cánh đồng bất tận) của Thạc sĩ Trần Thị Dung [7]. Luận văn
đã nhấn mạnh nghệ thuật chuyển thể tác phẩm văn học sang điện ảnh nhìn từ
cốt truyện, nghệ thuật chuyển thể tác phẩm văn học sang điện ảnh nhìn từ
nhân vật. Tác giả đã áp dụng những lý thuyết chung về tự sự và hiện tƣợng
chuyển thể của tác phẩm soi chiếu vào tác phẩm điện ảnh Trăng nơi đáy
giếng, Cánh đồng bất tận. Hay luận văn của Lƣơng Hồng Nhung Chất liệu
dân gian trong một số tác phẩm điện ảnh Việt Nam [30] đã chọn đề cập đến
mối quan hệ giữa hai loại hình văn học dân gian và điện ảnh. Cho đến nay,
trong mỗi tác phẩm điện ảnh ở Việt Nam ít nhiều đều có yếu tố của dân gian.
Vì thế tác giả đã nghiên cứu và khẳng định chất liệu dân gian trong một số
tác phẩm điện ảnh Việt Nam và nêu cao yêu cầu cũng nhƣ những việc cần

làm để giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.
Bên cạnh các công trình nghiên cứu, chúng tôi cũng tập hợp đƣợc một
số bài viết bàn về mối quan hệ giữa văn học và điện ảnh, nhƣ: Đặng Thế
Anh, Nguyễn Thị Ánh Tuyết, Nguyễn Thị Hoàn Mối quan hệ giữa văn học và
điện ảnh [37]; Thi Thi Văn học và điện ảnh: Những chuyển động thú vị [56];
An Hòa Từ tác phẩm văn học đến tác phẩm điện ảnh [46]; Văn Tuấn Phim
chuyển thể - Cú hích cho điện ảnh Việt [53]...


10

Các bài báo đã phân tích rõ sự ảnh hƣởng qua lại giữa văn học và điện
ảnh. Văn học luôn là tiền đề nảy sinh ý tƣởng cho điện ảnh, điện ảnh luôn là
công cụ làm đẹp hơn những tác phẩm văn học. Họ đã khẳng định những tác
phẩm chuyển thể luôn đem lại hứng thú, sự hấp dẫn, tò mò đối với ngƣời tiếp
nhận. Các công trình, bài viết mà chúng tôi tiếp cận đƣợc đã cung cấp cho
chúng tôi những hiểu biết cơ bản về vấn đề chuyển thể, về mối quan hệ lâu
dài và đa dạng giữa văn học với điện ảnh. Chúng tôi nhận thấy, hầu hết các
nghiên cứu nói trên đều tập trung vào đối tƣợng phim điện ảnh. Theo tôi, đó là
do sự phù hợp về dung lƣợng và tính nghệ thuật của loại phim này. Đề tài
chúng tôi tiếp thu dựa trên kết quả khảo sát và nghiên cứu của các công trình
đi trƣớc, đồng thời lựa chọn một đối tƣợng nghiên cứu riêng biệt là phim
truyền hình Thƣơng nhớ ở ai. Sự lựa chọn này nhƣ đã nói, khiến chúng tôi gặp
nhiều khó khăn (trƣớc hết do độ dài và tính dàn trải của phim truyền hình),
song cũng gợi cho chúng tôi sự hứng thú khi đƣợc đi trên một con đƣờng
mới, không dẫm lên dấu chân của những ngƣời đi trƣớc.
2.2. Tiểu thuyết Bến không chồng và bộ phim Thƣơng nhớ ở ai
Dƣơng Hƣớng là nhà văn đến với văn học khá muộn song ấn tƣợng về
tác giả là sự nỗ lực, lòng đam mê sáng tác. Ông đã từng tâm sự “Tôi sáng tác
vô tội vạ chẳng có giờ giấc nào. Tôi thấy sƣớng là cày, cả ngày lẫn đêm. Lúc

hứng chẳng ai lôi tôi đi đƣợc đến đâu cả. Ngày xƣa tôi viết Bến không chồng
ở cái giƣờng trong xó nhà, bọn trẻ con nhảy lên đầu lên cổ, tôi kệ. Đã viết thì
không để ý gì, mọi sự xung quanh không là gì, không sợ mất trật tự. Có hứng
thì đến cơ quan trực tôi cũng ngồi viết. Còn không hứng thì thanh vắng cũng
không nặn ra chữ nào” [18, tr.32]. Nhắc tới Dƣơng Hƣớng, độc giả luôn có
ấn tƣợng về cách xây dựng cốt truyện, kết cấu, ngôn ngữ… Bối cảnh mà nhà
văn luôn lấy làm đề tài trong những sáng tác của mình là làng Đông vùng
đồng bằng Bắc Bộ. Bối cảnh ấy tiêu biểu cho cảnh sắc và cuộc sống của nông


11

dân và nông thôn Việt Nam. Nhà văn Dƣơng Hƣớng đã xuất bản đƣợc 3
tập tiểu thuyết, 2 tập truyện ngắn và đạt đƣợc những giải thƣởng của Hội
nhà Văn Việt Nam, giải thƣởng tạp chí văn nghệ quân đội, giải A của văn
nghệ Hạ Long và nhiều giải thƣởng khác trên các báo, các tạp chí, truyện
ngắn… Trong đó tiểu thuyết Bến không chồng nhiều lần đƣợc chuyển thể
thành phim.
Tiểu thuyết Bến không chồng là tác phẩm đã đƣợc nhận giải thƣởng
Hội nhà văn Việt Nam 1991. Tiểu thuyết đã đƣợc chuyển thể thành phim
nhựa năm 2000 và phim truyền hình năm 2017, ngoài ra còn đƣợc chuyển
thể thành kịch bản sân khấu…Xung quanh tiểu thuyết này đã có rất nhiều bài
viết của các nhà lý luận văn học, nhiều công trình luận văn đƣợc dƣ luận rất
quan tâm nhƣ: Nguyễn Thị Thu (2013), Số phận con ngƣời trong tiểu thuyết
Dƣơng Hƣớng [34]; Lê Thị Huyền (2010), Đổi mới tiểu thuyết Dƣơng Hƣớng
trong Bến không chồng và Dƣới chín tầng trời [14]; Phạm Thị Nguyên
(2014), Ngôn ngữ đối thoại của nhân vật trong hai tiểu thuyết Bến không
chồng và Dƣới chín tầng trời của nhà văn Dƣơng Hƣớng [29]…
Bên cạnh những những công trình nghiên cứu, luận văn có thể kể đến
bài viết của Giáo sƣ Phong Lê Từ Bến không chồng đến Dƣới chín tầng

trời năm 2009. Tác giả đã đánh giá “Bến không chồng ở thời điểm mở đầu
90, quả đã góp một cái nhìn mới về bức tranh đất nƣớc trong thời chiến và
hậu chiến, kéo dài những hơn 40 năm; với gánh nặng không chỉ là chiến
tranh, về phía khách quan; mà còn là những lầm lạc của con ngƣời, trong
bối cảnh có quá nhiều biến động và thử thách” [18, tr.12]. Hay công trình
của Nguyễn Duy Liễm Dƣơng Hƣớng - Ngƣời ghi mốc son với hai tiểu
thuyết: Bến không chồng và Dƣới chín tầng trời [18]. Minh Khánh Sự thật
trong huyền thoại Bến không chồng cũng đã viết “Cuốn tiểu thuyết của
Dƣơng Hƣớng là bức tranh buồn thê lƣơng ở một làng quê miền Bắc thời


12

hậu chiến. Ở đó, đã không có sự bù đắp nào dành cho những ngƣời lính trở
về sau cuộc chiến” [18, tr.67]. Năm 2000 tiểu thuyết Bến không chồng đƣợc
chuyển thể thành phim điện ảnh nhƣng có một điều lạ trong các công trình
nghiên cứu, phê bình văn học không mấy ngƣời nhắc đến. Có thể vì phim
điện ảnh đƣợc chuyển thể khá trung thành với tác phẩm văn học.
Từ khi ra đời, Bến không chồng đƣợc độc giả đón nhận nồng nhiệt.
Đây là tác phẩm đạt thành tích cao nhất của nhà văn Dƣơng Hƣớng. Vì thế
tác phẩm đã đƣợc dịch ra tiếng Ý, tiếng Pháp và đƣợc chuyển thể thành
nhiều loại hình. Năm 2000 Lƣu Trọng Ninh chọn tiểu thuyết để làm phim và
đóng vai nam chính Nguyễn Vạn cũng tạo đƣợc tiếng vang. Theo Phạm An
Bi kịch nơi Bến không chồng [38] tác giả viết “Một điều thú vị là Bến không
chồng đƣợc đạo diễn bởi Lƣu Trọng Ninh và ông là ngƣời đảm nhận vai nam
chính - Nguyễn Vạn. Tham gia LHP lần thứ 13, phim từng dành giải Bông
sen bạc". Vân Khánh với bài viết Lƣu Trọng Ninh và sự công phu làm mới
“Bến không chồng” Đạo diễn Lƣu Trọng Ninh đã tâm sự vì Bến không chồng
miêu tả đƣợc hình ảnh của một làng quê trong thời kì đau thƣơng và đẹp nhất
và đó còn là dụng ý của đạo diễn: “Bến không chồng trƣớc tôi chƣa có điều

kiện để lột tả toàn bộ bức tranh. Nó vẫn bị ẩn trong một góc nhỏ nào đó do
phim nhựa ngắn, đây là điều kiện để tôi đƣa toàn bộ suy nghĩ của mình vào
đó. Làm Bến không chồng lần này khó hơn trƣớc rất nhiều”.
Phim Thƣơng nhớ ở ai công chiếu từ tháng 11/2017 đến tháng
3/2018. Xung quanh bộ phim này có không ít tranh luận và cũng đã có khá
nhiều bài viết, chủ yếu bình luận, điểm phim. Luận văn của chúng tôi là đề
tài đầu tiên nghiên cứu mối quan hệ giữa tiểu thuyết Bến không chồng và
phim Thƣơng nhớ ở ai một cách có hệ thống dƣới góc độ khoa học. Với đề
tài này, chúng tôi sẽ chọn khảo sát vấn đề: chất liệu văn học của tiểu
thuyết Bến không chồng trong phim Thƣơng nhớ ở ai, trong đó chủ yếu tập


13

trung vào ba phƣơng diện: nhân vật, cốt truyện và ngôn ngữ. Trong mỗi
phƣơng diện, chúng tôi cũng sẽ giới thuyết lựa chọn đi sâu phân tích một
số yếu tố mà chúng tôi cho là quan trọng nhất.
3. Đối tƣợng và mục tiêu nghiên cứu
3.1. Đối tƣợng nghiên cứu
Nghiên cứu đối sánh tiểu thuyết Bến không chồng và phim truyền hình
Thƣơng nhớ ở ai trên hai phƣơng diện nội dung và nghệ thuật, đồng thời khảo
sát phim điện ảnh Bến không chồng.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi tƣ liệu chúng tôi dùng để khảo sát trong luận văn này là:
1/Tác phẩm văn học Bến không chồng- Dƣơng Hƣớng, Nxb trẻ,
năm 2016
2/ Phim truyền hình Thƣơng nhớ ở ai, Hãng Phim truyền hình Việt
Nam 34 tập.
Biên kịch: Lƣu Trọng Ninh
Đạo diễn: Lƣu Trọng Ninh - Bùi Thọ Thịnh

Bên cạnh đó ngƣời viết còn nghiên cứu để so sánh giữa phim điện ảnh
sản xuất năm 2000 Bến không chồng của đạo diễn Lƣu Trọng Ninh.
4. Nhiệm vụ và phƣơng pháp nghiên cứu
4.1. Mục đích nghiên cứu
- Phân tích và chỉ ra chất liệu văn học đƣợc các nhà làm phim sử
dụng trong điện ảnh.
- Đánh giá đƣợc những nét kế thừa về cốt truyện, nhân vật và những
nét mới của việc chuyển thể và những yếu tố sáng tạo của nhà làm phim.


14

- Hƣớng tới cách tiếp cận mới đối với việc dạy học tác phẩm văn
chƣơng trong nhà trƣờng thông qua điện ảnh.
4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Khảo sát tiểu thuyết Bến không chồng và phim truyền hình Thƣơng
nhớ ở ai.
- Chỉ ra những đặc sắc trong chuyển thể đặc biệt là sự tƣơng đồng và
những đổi mới, sáng tạo tác phẩm văn học đến tác phẩm điện ảnh và những
yếu tố tạo nên thành công.
- Thấy đƣợc những đóng góp của nhà văn Dƣơng Hƣớng và đạo diễn
Lƣu Trọng Ninh đối với nền nghệ thuật nƣớc nhà. Đồng thời, chỉ ra mối
lƣơng duyên gắn kết giữa văn học và điện ảnh.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Với luận văn này, chúng tôi áp dụng các phƣơng pháp nghiên cứu sau:
- Phƣơng pháp nghiên cứu liên ngành
- Phƣơng pháp phân tích tổng hợp.
- Phƣơng pháp so sánh.
6. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Tài liệu tham khảo, luận văn triển

khai thành 3 chƣơng:
- Chƣơng 1: Cốt truyện trong Bến không chồng của Dƣơng Hƣớng và
phim truyền hình Thƣơng nhớ ở ai của Lƣu Trọng Ninh và Bùi Thọ Thịnh.
- Chƣơng 2: Thế giới nhân vật trong tiểu thuyết Bến không chồng
và phim Thƣơng nhớ ở ai .


15

- Chƣơng 3: Ngôn ngữ văn học trong Bến không chồng và ngôn ngữ
điện ảnh trong phim Thƣơng nhớ ở ai.
7. Đóng góp của luận văn
Luận văn là công trình nghiên cứu đầu tiên về chuyển thể tiểu thuyết
Bến không chồng và phim truyền hình Thƣơng nhớ ở ai với mong muốn đánh
giá đƣợc sự kế thừa, điểm tƣơng đồng và sự sáng tạo của nghệ thuật chuyển
thể. Từ đó nhấn mạnh những đóng góp của Dƣơng Hƣớng đối với nền văn
học; sự lựa chọn sáng tạo, xây dựng thành công của nhà biên kịch, đạo diễn
Lƣu Trọng Ninh cùng Bùi Thọ Thịnh trong nền điện ảnh của Việt Nam với
phim truyền hình Thƣơng nhớ ở ai; đồng thời, thêm một lần nữa làm sáng tỏ
quan niệm văn học là nguồn tƣ liệu, là mảnh đất màu mỡ cho điện ảnh và
chính điện ảnh cũng có những ảnh hƣởng không nhỏ đến tác phẩm văn học
đem đến cái nhìn mới mẻ cho công chúng.
Trong một chừng mực nhất định, luận văn có thể xem nhƣ là những
gợi dẫn nhỏ trong cách tiếp cận tác phẩm văn học, giảng dạy văn chƣơng
trong nhà trƣờng qua góc độ điện ảnh.


16

NỘI DUNG

Chƣơng 1
CỐT TRUYỆN BẾN KHÔNG CHỒNG CỦA DƢƠNG HƢỚNG VÀ
PHIM TRUYỀN HÌNH THƢƠNG NHỚ Ở AI CỦA LƢU TRỌNG
NINH, BÙI THỌ THỊNH
1.1. Cốt truyện trong tiểu thuyết Bến không chồng và phim Thương nhớ ở ai
1.1.1. Khái niệm cốt truyện trong văn học và điện ảnh
1.1.1.1. Khái niệm cốt truyện trong văn học
Cốt truyện đóng vai trò vô cùng quan trọng trong các tác phẩm tự sự
truyền thống. Cốt truyện luôn là mối quan tâm hàng đầu của các nhà văn, nó
góp phần tạo nên sự thành bại cho tác phẩm. Gớt đã từng nhấn mạnh vị trí
và vai trò của cốt truyện: “Còn gì quan trọng hơn cốt truyện và nếu thiếu
nó thì cả nền lý luận nghệ thuật còn ra gì nữa? Nếu cốt truyện không dùng
đƣợc thì tài năng ta cũng lãng phí vô ích ”. Ta có thể nhận thấy cốt truyện
đảm bảo nhiều vai trò, chức năng trong tác phẩm văn học nhƣ giúp cho
nhân vật bộc lộ tính cách, phản ánh đƣợc các xung đột của xã hội, thời đại,
đồng thời thể hiện đƣợc phong cách và tài năng của nhà văn. Ngành Tự sự
học đã khẳng định cốt truyện trong phần lớn các truyện kể là một trong số
những yếu tố cơ bản để tìm ra cấu trúc và kết cấu của các tác phẩm văn
xuôi. Theo Aristote, cốt truyện không thể thiếu đƣợc trong các tác phẩm tự
sự và kịch. Có thể khẳng định chính Aristote là ngƣời mở đƣờng cho lý
thuyết nghiên cứu cốt truyện. Trong tác phẩm Nghệ thuật thi ca - Văn tâm
điêu long tác giả cho rằng: “Sự mô phỏng hành động là cốt truyện. Cốt
truyện là sự kết hợp các sự kiện, tính cách là cái cho ta biết tính cách nhân