GÃY XƯƠNG CÁNH TAY

GÃY XƯƠNG CÁNH TAY
I. ĐẠI CƯƠNG
 Gãy thân xương cánh tay là gãy đoạn từ dưới chỗ bám của cơ ngực to đến đoạn trên lồi cầu


xương cánh tay (4 khoát ngón tay trên lớp gấp khuỷu)
Giải phẫu:
o Xương cánh tay là một xương dài, trông như bị xoắn vặn theo trục của xương
o Thần kinh quay là một dây duỗi, vòng quanh thân xương cánh tay để ra sau và ngoài cánh
tay. Ở mặt ngoài sau (1/3 giữa) thần kinh đi trong rãnh xoắn, xuống dưới vào rãnh nhị







đầu ngoài – gãy 1/3 giữa và gãy trên lồi cầu hay bị tổn thương thần kinh quay
Nguyên nhân:
o Cơ chế chấn thương trực tiếp (chủ yếu): hay gặp gãy hở
o Cơ chế chấn thương gián tiếp: ngã chống tay – gãy chéo xoắn 1/3 giữa và dưới
o Do bệnh lý
 Do u xương, viêm xương, loạn sản
 Gãy xương sơ sinh: do nội xoay thai
Dịch tễ
o Gãy thân xương cánh tay: chiếm 1.5% tổng số gãy xương, gay gặp ở người trẻ
o Người già hay gãy ở đầu trên xương cánh tay, gần cổ phẫu thuật
 75% trên 60 tuổi
 2/3 là nữ giới
o Người trẻ hay gãy ở thân xương cánh thay, hay có liệt thần kinh quay
Giải phẫu bệnh

o Di lệch đầu xương:
 Gãy càng cao: đầu trên di lệch càng dạng ngoài và xoay ngoài
 Gãy càng thấp: dầu dưới di lệch lên trên và xoay trong
o Tổn thương thần kinh
 Liệt thần kinh quay 10%
 Đoạn 1/3 giữa thần kinh quay ở rãnh xoắn, sát xương
 Có thể đứt thần kinh, đầu xương chèn ép, thần kinh quay kẹt giữa 2 đầu xương,
can xương chèn ép

II. TRIỆU CHỨNG
1. Lâm sàng:
 Thể điển hình
o Cơ năng:
 Sau tai nạn đau nhiều ở chỗ gãy, giảm đau nhanh khi bất động tốt
 Mất cơ năng của khớp vai và khớp khuỷu
o Toàn thân:
 Gãy đơn thuần toàn thân ít thay đổi, bệnh nhân nhăn nhó vì đau
 Gãy trong ĐCT có thể có sock
o Thực thể:
 Nhìn:
– Tay lành đỡ tay đau
– Chỗ gãy sưng nề, bầm tím
– Biến dạng trục chi (gấp góc)
– Có thể nhìn thấy đầu xương gồ lên ngay dưới da


–

Nếu gãy hở: thấy lòi xương ra ngoài hoặc chảy mỡ tủy xương qua vết
thương phần mềm





Sờ:




– Sờ thấy đàu xương gãy, mất sư liên tục của thân xương
– Ấ có thể có điểm đau chói ở ổ gãy
– Lạo xạo xương, cử động bất thường: không nên làm
Đo: ngắn chi
Gõ dồn ở khuỷu thì đau ổ gãy

Khám, phát hiện các dấu hiệu của biến chứng:
o Tổn thương mạch máu:
 Hiếm gặp 3%
 Bắt mạch quay, trụ yếu hơn bên lành, hoặc không thấy mạch
o Tổn thương thần kinh quay:
 Thần kinh quay nằm trong rãnh xoắn sát xương ở 1/3 giữa – mặt sau, gãy 1/3 giữa
chéo xoắn hay ó tổn thương 10%
Vận động:
– Cẳng tay sắp, mất ngửa
– Bàn tay rủ
– Không duỗi được cổ tay và các ngón tay
– Không dạng được ngón cái
– Đốt 1 các ngón gấp 30 – 40*, không duỗi được
 Cảm giác: mất cảm giác mu tay cảu ngón 1, 2, ô mô cái

o Gãy hở:
 Ít gặp
 Đánh giá theo phân độ Gustilo
Thể không điển hình:
 Sau tai nạn bệnh nhân đau nhẹ chi bên gãy
 Sưng nề nhẹ, ấn có điểm đau chói




2. Cận lâm sàng:
 X – quang: thẳng và nghiêng:
o Cần bất động trước khi chụp
o Yêu cầu
 2 phim: thẳng, nghiêng
 Cần lấy được cả khớp vai vào khớp khuỷu
o Hình ảnh
 Đọc kiểu gãy: đơn giản/ phức tạp
 Đọc kiểu di lệch đầu xương
 Đường gãy: ngang/ chéo/ xoắn
 Vị trí gãy
o Trường hợp không điển hình (gãy cành tươi ở trẻ em)
 Gập góc nhẹ
 Vùng tăng đạm cản quang
 Vị trí bong màng xương


Khi nghi ngờ tổn thương mạch mạch:
o Siêu âm doppler mạch

o Chụp mạch
III.CHẨN ĐOÁN: dựa vào lâm sàng và X – quang
IV. ĐIỀU TRỊ
1. Nguyên tắc
 Chu yếu là chỉnh hình
 Điều trị phẫu thuật khi có biến chứng
2. Sơ cứu
 Bất động tốt
 Phát hiện các tổn thương phối hợp
 Giảm đau (khi loại trừ tổn thương phối hợp), chống shock
3. Điều trị chỉnh hình: chủ yếu là điều trị chỉnh hình vì ít bị khớp giả, không nhiễm khuẩn, phục hồi
cơ năng tốt
 Nắn và bó bột ngực vai cánh tay:
o Kỹ thuật
 Bệnh nhân ngồi nghiêng
 Gây tê ổ gãy hoặc gây tê đám rối cánh tay
 Kéo thẳng khuỷu, sửa gấp góc
 Dạng cánh tay 60*(gãy càng cao càng dạng), đưa ra trước 40*, bàn tay cao hơn
khuỷu
 Bột: ngực vai cánh tay để 7 – 8 tuần và tập
 Có dây treo ty vào cổ
o Ưu điểm
 Tỷ lệ liền cao, phục hồi cơ năng tốt
 Áp dụng rộng rãi cho mọi tuyến, đơn giản, rẻ tiền
o Nhược điểm:
 Khó chăm sóc vết thương hở trong trường hợp gãy hỏ
 Bất động khớp vai, gây dính khớp đặc biệt là ở người già


Phương pháp khác:
o Nẹp tre theo y học cổ truyền:
 Cánh tay được bó bằng 4 nẹp tre mềm, buộc bằng 4 băng vải chặt vừa phải
 Treo tay vào cổ
 Bột để 6 – 8 tuần
 Thuốc: hoạt huyết, tiêu ứ, bổ gân xương
o Bột cơ năng kiểu Sarmiento:
 Bột toàn cánh, cẳng, bàn tay, khuỷu vuông góc 90*, bờ trên của bột ở trên ổ gãy
2cm
Sau bó bột, treo tay vào cổ
Ưu điểm:
– Không bất động khớp vai
– Nhờ sức nặng của cánh tay đẻ kéo thẳng trục
o Bột chữ U:
 Nẹp bột dài khoảng 1m, rộng 10cm
 Nệp ôm bờ vai, cánh tay và dưới khuỷu




Ngoài bột quấn băng
Ưu điểm:
– Giữ xương thẳng trục
– Xuyên kim kéo liên tục qua mỏm khuỷu
o Ngoài ra có thể:
 Dùng ống nhựa ốp, buộc đai cánh tay
 Xuyên kim kéo liên tục qua mỏm khuỷu



4. Phẫu thuật:
 Chỉ định:
o Gãy hở
o Tổn thương mạch máu
o Khớp giả
o Điều trị chỉnh hình thất bại
o Gãy xương bệnh lý cần cố định sớm
o Gãy chéo xoắn 1/3 dưới, khi nắn gây liệt thần kinh quay
 Đường vào:
o Gãy cao: vào rãnh Delta ngực
o 1/3 trên và 1/3 giữa: bở ngoài cơ nhị đầu, tránh thần kinh quay
o 1/3 dưới: qua cơ tam đầu
 Phương pháp:
o Dùng nẹp vít: hay dùng AO
 Ưu điểm: cố định vững, tập phục hồi sớm
 Nhược điểm:
– Mất liền xương sinh lý
– Ảnh hưởng đến màng xương
– Nhiễm khuẩn
– Phải mổ tháo nẹp
o Đóng đinh nội tủy
 Đóng đinh xuôi dòng có mở ổ gãy
– Ưu điểm: kết hợp xương tốt, nắn chỉnh tốt, nhìn tận mắt tổn thương, ghép





được xương
– Nhược điểm: mất sự liền xương sinh lý, nhiễm khuẩn

Đóng đinh dưới màn huỳnh quang tăng sáng
– Ưu điểm: không làm ảnh hưởng đến sinh lý, ít nhiễm khuẩn hơn
– Nhược điểm: yêu cầu trang thiết bị, phẫu thuật viên có kinh nghiệm
Phương pháp
– Có thể đóng xuôi từ trên xuống mấu chuyển lớn
– Hoặc ngược từ dưới lên trên: trên hố khuỷu 2cm lên chỏm xương cánh tay
– Phương pháp Elder: đóng 1 chùm đinh ≥ 3 đinh
– Hay dùng đinh nội tủy có chốt ngang: cố định xương tốt hơn và không bị

xoay
o Cố định ngoài
 Chỉ định: gãy hở độ III, đến muộn
 Ưu điểm: chăm sóc vết thương tốt
 Nhược điểm:
– Có thể phải mổ kết hợp lại xương lần 2
– Nhiễm khuẩn chân đinh


5. Điều trị gãy thân xương cánh tay có liệt thần kinh quay:
 Liệt thần kinh quay chiếm 10 – 16% số gãy thân xương cánh tay
 Chủ yếu điều trị chỉnh hình, tỷ lệ hồi phục cao
 Chỉ định phẫu thuật khi tổn thương thần kinh quay không hồi phục
o Mổ thăm dò thần kinh quay
o Giải phóng thần kinh khỏi chèn ép
o Giải phóng thần kinh khỏi can xương
o Nối lại thần kinh bị đứt
o Chuyển cơ cẳng tay nếu thoái hóa hoặc mất đoạn thần kinh
 Tỷ lệ hồi phục 90%