Vận dụng phương pháp STEAM trong tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ 5 – 6 tuổi trường mầm non văn xá – kim bảng – hà nam

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC MẦM NON
======

NGUYỄN THỊ NHẬT LỆ

VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP STEAM TRONG
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TẠO HÌNH CHO
TRẺ 5 – 6 TUỔI TRƯỜNG MẦM NON
VĂN XÁ – KIM BẢNG – HÀ NAM

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Giáo dục Mầm non

HÀ NỘI, 2018


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC MẦM NON
======

NGUYỄN THỊ NHẬT LỆ

VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP STEAM TRONG
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TẠO HÌNH CHO
TRẺ 5 – 6 TUỔI TRƯỜNG MẦM NON
VĂN XÁ – KIM BẢNG – HÀ NAM

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Giáo dục Mầm non

Người hướng dẫn khoa học

ThS. Vũ Long Giang

HÀ NỘI, 2018


LỜI CÁM ƠN
Em xin gửi lời cám ơn sâu sắc đến các Thầy, Cô giáo trong khoa Giáo
dục
Mầm non đã hết lòng giảng dạy trong suốt quá trình em học tập tại trường.
Em xin gửi lời cám ơn sâu sắc đến Thầy Vũ Long Giang – người đã
nhiệt tình hướng dẫn em trong suốt quá trình thực hiện đề tài tốt nghiệp của
mình.
Em xin chân thành cám ơn cán bộ giáo viên, nhân viên Trường Mầm
non Văn Xá – Kim Bảng – Hà Nam đã tạo điều kiện thuận lợi cho em hoàn
thành khóa luận tốt nghiệp.
Mặc dù em đã cố gắng hết mình song kiến thức thì vô hạn mà năng lực
cá nhân thì có hạn, không tránh khỏi nhiều thiếu sót. Em rất mong nhận được
những ý kiến đóng góp của các Thầy, Cô giáo và bạn đọc để đề tài này được
hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cám ơn!
Xuân Hòa, ngày 18 tháng 05 năm 2018
Sinh viên

Nguyễn Thị Nhật Lệ


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan kết quả nghiên cứu của đề tài “Vận dụng phương

pháp STEAM trong tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ 5 – 6 tuổi Trường
Mầm non Văn Xá – Kim Bảng – Hà Nam” không có sự trùng lặp với bất kì
đề tài nào khác.
Xuân Hòa, ngày 18 tháng 05 năm 2018
Sinh viên

Nguyễn Thị Nhật Lệ


DANH MỤC VIẾT TẮT
- ĐHQG:

Đại học Quốc gia

- SPHN:

Sư phạm Hà Nội

- ĐHSPHN:

Đại học Sư phạm Hà Nội

- ĐGQGHN:

Đại học Quốc gia Hà Nội

- NXB:

Nhà xuất bản

- SL:

Số lượng

- %:

Tỉ lệ phần trăm


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU........................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài............................................................................................ 1
2. Mục đích nghiên cứu..................................................................................... 2
3. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 2
4. Đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu ............................................... 3
5. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 3
6. Cấu trúc đề tài ............................................................................................... 4
NỘI DUNG ....................................................................................................... 5
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG
PHÁP STEAM TRONG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TẠO HÌNH CHO
TRẺ 5 – 6 TUỔI................................................................................................ 5
1.1. Lịch sử nghiên cứu của đề tài .................................................................... 5
1.2. Hoạt động tạo hình cho trẻ 5 – 6 tuổi......................................................... 6
1.2.1. Khái niệm hoạt động tạo hình cho trẻ 5 – 6 tuổi..................................... 6
1.2.3. Đặc điểm tạo hình của trẻ 5 – 6 tuổi ..................................................... 10
1.3. Vận dụng phương pháp giáo dục steam trong hoạt động tạo hình .......... 18
1.3.1. Phương pháp STEAM ........................................................................... 18
1.3.2. Một số đặc điểm cơ bản của phương pháp STEAM............................. 19
1.3.3. Tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ 5 – 6 tuổi theo phương pháp
STEAM ........................................................................................................... 22

Tiêu Kết Chương 1.......................................................................................... 28
CHƯƠNG 2. NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUÂT QUY
TRÌNH VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP STEAM TRONG TỔ CHỨC
HOẠT ĐỘNG TẠO HÌNH CHO TRẺ 5 – 6 TUỔI TRƯỜNG MẦM
NON VĂN XÁ................................................................................................ 29


2.1. Thực trạng việc tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ 5 – 6 tuổi Trường
Mầm non Văn Xá ............................................................................................ 29
2.2. Xây dựng quy trình tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ 5 – 6 tuổi
theo phương pháp STEAM. ............................................................................ 35
2.2.1. Cơ ở đề xuất quy trình........................................................................... 35
2.2.2. Quy trình tổ chức hoạt động tạo hình theo phương pháp STEAM....... 36
Tiểu kết chương 2............................................................................................ 47
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 48
KHUYẾN NGHỊ ............................................................................................. 49
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 50
PHỤ LỤC


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Hoạt động tạo hình có một vị trí vô cùng quan trọng trong toàn bộ hệ
thống các hoạt động của trẻ ở lứa tuổi mầm non và được coi là một trong
những con đường cơ bản để tiến hành giáo dục thẩm mĩ, giáo dục toàn diện
cho trẻ. Bên cạnh đó, hoạt động tạo hình còn giúp trẻ hình thành các phẩm
chất, kĩ năng ban đầu của con người như một thành viên trong xã hội biết lao
động tích cực, sáng tạo.
Hoạt động tạo hình là một trong những hoạt động hấp dẫn nhất đối với
trẻ 5 – 6 tuổi. Khi tham gia hoạt động này, trẻ được tìm hiểu, khám phá và thể

hiện một cách sinh động những gì chúng nhìn thấy trong thế giới xung quanh,
những gì làm trẻ rung động mạnh mẽ và gây cho chúng những xúc cảm, tình
cảm tích cực. Ngoài ra, khi thực hiện các hoạt động tạo hình trẻ cũng vô tình
được khám phá ra vô vàn các quy luật của tự nhiên, của xã hội. Đặc biệt, hoạt
động tạo hình ngoài chức năng nổi trội nhất là phát triển thẩm mĩ thì cũng góp
phần vào sự phát triển toàn diện nhận thức cho trẻ 5 – 6 tuổi thông qua hình
thức tích hợp các môn học như toán học bằng việc trẻ so sánh, tính toán kích
thước, tỉ lệ các đối tượng miêu tả hay tích hợp với kĩ thuật bằng việc các trẻ
đo đạc, lắp ghép các chi tiết...
Một trong những mô hình giáo dục hiện đại nhằm hiện thực hóa mục
đích đào tạo ra thế hệ trẻ có đủ trí tuệ và sự nhạy cảm thời đại để thích ứng và
phát triển, đang có sức lan tỏa và ảnh hưởng rộng khắp thế giới đó chính là
giáo dục STEAM. STEAM là phương pháp học tập chủ yếu dựa trên thực
hành và các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, do đó, trẻ 5 – 6 tuổi khi được tiếp
cận với phương pháp giáo dục này sẽ có những ưu thế nổi bật như: kiến thức
khoa học, kĩ thuật, công nghệ và toán học chắc chắn, khả năng sáng tạo, tư

1


duy logic, hiệu suất học tập, làm việc vượt trội và có cơ hội phát triển các kĩ
năng mềm toàn diện hơn. Giáo dục STEAM sẽ phá đi khoảng cách giữa hàn
lâm và thực tiễn, tạo ra những con người có năng lực làm việc một cách sáng
tạo. STEAM sẽ hướng dẫn và dạy trẻ cách suy nghĩ khoa học, thúc đẩy một
cách tự nhiên để trẻ khám phá toán học, khoa học và các khái niệm trẻ gặp
trong cuộc sống hàng ngày. Ở Việt Nam hiện nay, Giáo dục Mầm non cũng
đã hướng đến việc giáo dục trẻ trong Trường Mầm non theo hướng tích hợp
nhằm phát triển toàn diện cho trẻ.
Trong quá trình tìm hiểu tại Trường Mầm non Văn Xá, tôi nhận thấy
việc tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ 5 – 6 tuổi theo chương trình lớp mẫu

giáo lớn đã được các giáo viên chú trọng song bên cạnh đó vẫn còn những
hạn chế, những tồn tại cần được khắc phục. Khi tham gia hoạt động tạo hình
trẻ đa phần chỉ được thực hiện các hoạt động vẽ, xé dán. Ngoài ra, việc tổ
chức hoạt động tạo hình của giáo viên còn đơn giản, mang nặng tính áp đặt,
chưa thực sự giúp trẻ phát triển toàn diện. Chính vì những lí do này mà đề tài
“Vận dụng phương pháp STEAM trong tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ
5 – 6 tuổi Trường Mầm non Văn Xá – Kim Bảng – Hà Nam” được chọn
làm đề tài khóa luận tốt nghiệp.
2. Mục đích nghiên cứu
Thông qua đề tài “Vận dụng phương pháp STEAM trong tổ chức
hoạt động tạo hình cho trẻ 5 – 6 tuổi Trường Mầm non Văn Xá – Kim
Bảng – Hà Nam” nhằm xây dựng quy trình tổ chức hoạt động tạo hình cho
trẻ 5 – 6 tuổi để khai phá các tiềm năng sẵn có và phát triển toàn diện cho trẻ
theo phương pháp STEAM.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận cho đề tài nghiên cứu.

2


- Nghiên cứu thực trạng tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ 5 – 6 tuổi
trong Trường Mầm non Văn Xá.
- Nghiên cứu để đề xuất quy trình tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ 5
– 6 tuổi Trường Mầm non Văn Xá thông qua việc vận dụng phương pháp
STEAM.
4. Đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: mối liên hệ giữa phương pháp STEAM với
hoạt động tạo hình.
- Khách thể nghiên cứu: phương pháp STEAM trong hoạt động tạo
hình của trẻ 5 – 6 tuổi.

- Phạm vi nghiên cứu:
+ Hoạt động tạo hình của trẻ 5 – 6 tuổi ở Trường Mầm non.
+ Trẻ 5 – 6 tuổi Trường Mầm non Văn Xá – Kim Bảng – Hà Nam.
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Những phương pháp nghiên cứu lí luận
- Phương pháp phân tích – tổng hợp lí thuyết.
- Phương pháp phân loại và hệ thống hóa lí thuyết.
- Phương pháp cụ thể hóa lí thuyết.
- Phương pháp giả thuyết.
- Phương pháp chứng minh.
5.2. Những phương pháp nghiên cứu thực tiến
- Phương pháp quan sát.
- Phương pháp trắc nghiệm.
- Phương pháp trò chuyện.
- Phương pháp phân tích sản phẩm hoạt động.
- Phương pháp điều tra viết.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm.

3


6. Cấu trúc đề tài
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và tài liệu tham khảo thì nội dung
chính của khóa luận gồm:
Chương 1: Cơ sở lí luận của việc vận dụng phương pháp STEAM để tổ
chức hoạt động tạo hình cho trẻ mầm non 5 – 6 tuổi.
Chương 2: Nghiên cứu thực trạng và vận dung phương pháp STEAM
trong tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ mầm non 5 – 6 tuổi Trường Mầm
non Văn Xá – Kim Bảng – Hà Nam.

4


NỘI DUNG
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP
STEAM TRONG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TẠO HÌNH CHO
TRẺ 5 – 6 TUỔI
1.1. Lịch sử nghiên cứu của đề tài
Hoạt động tạo hình là một nội dung trong chương trình Giáo dục Mầm
non đã được nhiều tác giả trong nước và thế giới nghiên cứu. Cụ thể:
Trên thế giới có các công trình nghiên cứu:
Tác giả Akiyoshi Torri, (2016). Đọc vị trẻ qua nét vẽ (Lí thuyết và
Thực hành), NXB Lao động.
Tác giả đã nghiên cứu về cách học và chơi cùng trẻ qua việc vẽ tranh.
Qua đó, giúp nhà giáo dục trẻ phần nào đoán biết được những suy nghĩ, tính
cách của trẻ. Và hơn thế còn có thể quan sát sự thay đổi, trưởng thành của con
thông qua sự tiến bộ của từng bức tranh con vẽ.
Ở Việt Nam có các công trình nghiên cứu:
Tác giả Nguyễn Quốc Toản, Phương pháp tổ chức hoạt động tạo hình
cho trẻ mầm non, NXB Giáo dục.
Trong nghiên cứu này, tác giả đã cung cấp một số kiến thức khoa học
về cơ sở tâm lí học, giáo dục học của hoạt động tạo hình ở tuổi mầm non
đồng thời cũng giới thiệu về khả năng hoạt động tạo hình của trẻ, những gì trẻ
quan tâm, trẻ thích và hoạt động có hiệu quả.
Tác giả Lê Thanh Thủy, Phương pháp tổ chức hoạt động tạo hình cho
trẻ mầm non, NXB Đại học sư phạm.
Tác giả đã trình bày về đặc điểm phát triển hoạt động tạo hình của trẻ
em, các vấn đề về cơ sở giáo dục học của việc tổ chức hoạt động tạo hình

5


trong trường Mầm non, cách thức lập kế hoạch, soạn giáo án và thực hiện tổ
chức môi trường giáo dục, tổ chức hoạt động tạo hình của trẻ.
Tác giả Đặng Nhật Hồng, Tạo hình và phương pháp hương dẫn tạo
hình cho trẻ em – làm đồ chơi – Quyển 1, 2, NXB ĐHQG
Mô hình giáo dục STEAM còn khá mới mẻ ở Việt Nam nhưng đã là
“kim chỉ nam” rất thịnh hành trong lĩnh vực giáo dục ở các quốc gia phát triển
hàng đầu trên thế giới như Mỹ, Nhật… do đó, cũng có nhiều nghiên cứu về
phương pháp này như là:
Tác giả Dreaw Marrett, (2017). Nghiên cứu khả thi khung STEAM.
Với nghiên cứu trên, tác giả đã đưa ra khung STEAM của STEUP và
bộ công cụ STEAM. Khung STEAM là một hướng dẫn thực hiện STEAM
trong các chương trình giáo dục sớm được phát triển đặc biệt cho giáo viên.
Còn bộ công cụ STEAM được sử dụng như một hướng dẫn tham khảo nhanh
cho Khung triển khai thực hiện.
Tác giả Hedda Sharapan, (2012). Từ STEM đến STEAM: Các nhà
giáo dục mầm non có thể áp dụng phương pháp tiếp cận của Fred Rogers
như thế nào?
Trên đây là những đề tài khoa học có tính phổ quát phạm vi nghiên cứu
nói chung về Giáo dục mầm non. Tuy nhiên chưa có đề tài nào nghiên cứu về
việc vận dụng phương pháp STEAM trong tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ
5 – 6 tuổi Trường Mầm non Văn Xá – Kim Bảng – Hà Nam.
1.2. HOẠT ĐỘNG TẠO HÌNH CHO TRẺ 5 – 6 TUỔI
1.2.1. Khái niệm hoạt động tạo hình cho trẻ 5 – 6 tuổi
Hoạt động tạo hình của trẻ 5 – 6 tuổi là một môn học trong chương
trình giáo dục Mầm non phù hợp với độ tuổi, tâm lí và nhận thức của trẻ 5 – 6
tuổi. Thông qua hoạt động tạo hình, trẻ 5 – 6 tuổi được tiếp xúc, làm quen với
màu sắc, các sản phẩm đẹp và rèn luyện những kĩ năng tạo hình đơn giản từ

6


đó phát triển toàn diện ở trẻ, đặc biệt là hình thành và phát triển các nhận thức
thẩm mĩ. Vì vậy, trong chương trình giáo dục Mầm non hoạt động tạo hình
được xếp vào lĩnh vực phát triển thẩm mĩ.
Hoạt động tạo hình có một vị trí vô cùng quan trọng trong toàn bộ hệ
thống các hoạt động của trẻ 5 – 6 tuổi và được coi là một trong những con
đường cơ bản để tiến hành giáo dục thẩm mĩ, giáo dục toàn diện cho trẻ ngay
từ những năm đầu của cuộc sống.
Vai trò của hoạt động tạo hình đối với sự phát triển trí tuệ, nhận thức
của trẻ 5 – 6 tuổi: Hoạt động tạo hình là một hoạt động nhận thức đặc biệt
mang tính hình tượng. Khi tham gia hoạt động tạo hình, trẻ 5 – 6 tuổi có nhiều
cơ hội tìm tòi, nghiên cứu các đối tượng để hiểu và hình dung về các đối
tượng miêu tả. Từ đó phát triển ở trẻ óc quan sát, tư duy, tương tượng và trí
nhớ. Nhờ vào quá trình tích cực tri giác các đối tượng miêu tả, trẻ không chỉ
được hình thành khả năng phân tích, đối chiều, so sánh, tổng hợp, khái quát
hóa, cụ thể hóa. Mà còn giúp trẻ tiếp thu, mở rộng và hệ thống hóa các chuẩn
cảm giác về các tính chất (màu sắc, chất liệu...), thuộc tính (hình dạng, kích
thước, tỉ lệ...). Từ đó, trẻ ghi nhận, đối chiếu với các chuẩn mẫu cảm giác mà
trẻ biết và phân loại, bổ sung để dần hình thành những hình tượng mang tính
nghệ thuật. Thông qua hoạt động này, trẻ tích lũy được một lượng lớn thông
tin, hình ảnh cũng như hiểu biết về các sự vật hiện tượng, dần dần trẻ nắm
biết được các mối quan hệ có tính chất quy luật của mọi vật trong cuộc sống
xung quanh. Trong quá trình trẻ thực hiện các hoạt tạo hình như: vẽ, nặn, xé
dán, chắp ghép... đòi hỏi trẻ phải có kĩ năng sử dụng các loại dụng cụ, vật
liệu, chất liệu như những công cụ lao động của con người. Đây chính là điều
kiện thuận lợi để trẻ khám phá, phát hiện ra những tính chất của các loại vật
liệu cũng như khả năng tạo hình, khả năng tạo ra sức truyền cảm của chúng.

Ngoài ra, khi trẻ tham gia vào các quá trình tìm hiểu, đánh giá đối tượng miêu

7


tả và sản phẩm tạo hình sẽ tạo điều kiện cho trẻ 5 – 6 tuổi phát triển vốn từ,
lời nói hình tượng truyền cảm và ngôn ngữ mạch lạc. Có thể thấy rằng, hoạt
động tạo hình chính là môi trường thuận lợi để hình thành ở trẻ 5 – 6 tuổi các
phẩm chất trí tuệ, nhận thức.
Vai trò của hoạt động tạo hình đối với việc giáo dục tình cảm, đạo đức,
kĩ năng giao tiếp xã hội: Hoạt động tạo hình của trẻ 5 – 6 tuổi có nguồn gốc
xã hội và thể hiện sự định hướng xã hội cho sự phát triển nhân cách của trẻ.
Sự định hướng xã hội của hoạt động tạo hình thể hiện rõ ở nội dung miêu tả.
Những sự vật hiện tượng trẻ 5 – 6 tuổi phản ánh trong sản phẩm tạo hình là
những gì xung quanh cuộc sống, là những gì gợi cho trẻ những rung động,
những tình cảm yêu, ghét... như vậy nội dung miêu tả của hoạt động tạo hình
chính là con đường dẫn dắt trẻ nhanh chóng hòa nhập vào thế giới xung
quanh, nhanh chóng trở thành một nhân tố của xã hội. Tính xã hội của hoạt
động tạo hình tác động rõ rệt tới sự hình thành các phẩm chất và hành vi đạo
đức của trẻ 5 – 6 tuổi. Khi tham gia hoạt động tạo hình với mục đích tạo ra
thứ gì đó thật đẹp cho mình hoặc cho người khác trẻ luôn mong muốn được
mọi người tiếp nhận và hiểu được ý nghĩa của những hình ảnh mà trẻ tạo nên.
Trẻ luôn chờ đón những lời động viên, khích lệ từ phía mọi người và sẵn sàng
biểu lộ thái độ tích cực khi có được sự đồng tình, đồng cảm. Từ việc được trải
nghiệm những xúc cảm đặc biệt (tình yêu thương, lòng mong muốn làm điều
tốt cho mọi người) này sẽ tạo điều kiện cho trẻ hình thành ý thức cộng đồng,
sự quan tâm, chia sẻ tới những người xung quanh và củng cố kĩ năng giao tiếp
xã hội. Hoạt động tập thể trong quá trình tạo hình của trẻ 5 – 6 tuổi là một
hoạt động các trẻ được cùng nhau tạo nên những sản phẩm tạo hình chung.
Chính sự hợp tác, tương tác hoạt động đã ảnh hưởng tích cực đến sự hình

thành thói quen biết nhường nhịn, giúp đỡ bạn, biết cùng nhau làm việc, thói
quen làm việc đến nơi đến chốn và khả năng vượt khó để đtạ được mục đích.

8


Ngoài ra, hoạt động tạo hình còn là môi trường lí tưởng để trẻ 5 – 6 tuổi hình
thành ý thức lao động, lòng yêu lao động và thái độ trân trọng sản phẩm lao
động thông qua các nhiệm vụ được giao từ giáo viên. Giáo viên tổ chức cho
trẻ thực hiện các nhiệm vụ từ đó giúp trẻ rèn luyện các kĩ năng hoạt động thực
tiễn, thói quen làm việc tự giác, tích cực và hiệu quả.
Vai trò của hoạt động tạo hình đối với việc giáo dục thầm mĩ cho trẻ 5
– 6 tuổi: Tham gia hoạt động tạo hình, trẻ được làm quen, tiếp xúc không chỉ
với cái đẹp trong đời sống xung quanh mà cả trong nghệ thuật thông qua tranh
ảnh, các sản phẩm thủ công mĩ nghệ, tượng...phù hợp với lứa tuổi. Từ đây sẽ
mở ra trước mắt trẻ sự phong phú, sống động, vẻ rực rỡ của màu sắc, sự đa
dạng của hình dáng, ánh sáng và sự biến đổi của chúng trong không gian. Các
đặc điểm thẩm mĩ đa dạng (hình dáng, màu sắc, cấu trúc, tỉ lệ...) của các đối
tượng miêu tả là những yếu tố kích thích sự xuất hiện của những rung động,
những xúc cảm thẩm mĩ. Qua đây sẽ hình thành nên những tình cảm thẩm mĩ
và thái độ thẩm mĩ giúp trẻ biết thưởng thức cái đẹp từ thiên nhiên và trong
các tác phẩm nghệ thuật. Quá trình trẻ tạo ra các sản phẩm tạo hình không chỉ
là cơ hội thuận lợi cho trẻ luôn được tiếp xúc với cái đẹp, luôn được rèn luyện
trong việc tìm kiếm, tìm hiểu về cái đẹp mà còn làm nảy sinh và nuôi dưỡng ở
trẻ hứng thú với hoạt động nghệ thuật và niềm say mê sáng tạo nghệ thuật.
Vai trò của hoạt động tạo hình đối với sự phát triển thể chất cho trẻ 5 –
6 tuổi: Từ niềm vui sướng, phấn khích của trẻ khi tham gia hoạt động tạo hình
đã có tác động tích cực tới hoạt động tim mạch, điều hòa hoạt động của hệ
thần kinh và điều chỉnh toàn bộ hoạt động của cơ thể. Không chỉ ảnh hưởng
đến sự phát triển thể chất của những trẻ bình thường mà hoạt động tạo hình

còn được coi như những biện pháp tâm lí trị liệu rất có hiệu quả trong việc
nâng cao sức khỏe cho những trẻ em khuyết tật hay những trẻ mắc một số
bệnh về tinh thần. Những trẻ em này sẽ cảm thấy tự tin hơn, dễ hòa nhập với

9


cộng đồng xung quanh hơn hoặc chỉ là sự thoải mái, tự do trong tâm hồn khi
các sản phẩm tạo hình trẻ tạo nên được mọi người đánh giá tích cực cả về giá
trị lẫn vẻ đẹp hình thức.
Vai trò của hoạt động tạo hình đối với việc chuẩn bị cho trẻ đi học ở
trường phổ thông: Hoạt động tạo hình góp phần không nhỏ trọng việc chuẩn
bị cho trẻ 5 – 6 tuổi có một số vốn kiến thức sở đẳng về tự nhiên, khoa học và
xã hội thông qua việc trẻ được khám phá, tìm hiểu, tiếp xúc với những sự vật
hiện tượng xung quanh. Hoạt động tạo hình góp phần chuẩn bị tâm lí cho trẻ 5
– 6 tuổi, giúp trẻ bước đầu được bồi dưỡng khả năng tổ chức quá trình hoạt
động thực tiễn. Trong quá trình tạo hình, trẻ dần hình thành được thói quen
học tập có mục đích (xác định mục đích học tập), có tổ chức (lực chọn nội
dung và xây dựng kế hoạch), biết lắng nghe và thực hiện lại chỉ dẫn của giáo
viên (tìm kiếm thông tin phương thức tạo hình). Từ đó, rèn luyện cho trẻ năng
lực điều khiển hành vi nhằm thực hiện nhiệm vụ đã đề ra. Hoạt động tạo hình
giúp hình thành và rèn luyện khả năng đánh giá và tự đánh giá của trẻ 5 – 6
tuổi trong suốt quá trình trẻ bắt đầu tạo ra sản phẩm tạo hình. Điều này có
nghĩa là, ngay từ khi trẻ bắt đầu quá trình quan sát sự vật hiện tượng hay
hình dung, tưởng tượng về đối tượng miêu tả trẻ đã được bồi dưỡng khả
năng đánh giá và tự đánh giá cho đến khi kết thúc quá trình tạo hình.
1.2.3. Đặc điểm tạo hình của trẻ 5 – 6 tuổi
1.2.3.1. Đặc điểm của trẻ 5 – 6 tuổi
a. Đặc điểm sinh lí
Ở độ tuổi này, trẻ có những khác biệt rõ rệt về sinh lí so với giai đoạn

trước do các hệ cơ quan đang phát triển rất nhanh và dần hoàn thiện.
Hệ thần kinh: Đến 5 – 6 tuổi, quá trình tăng diện tích bề mặt của vỏ não
diễn ra mạnh mẽ làm xuất hiện thêm nhiều rãnh mới, hình thành thêm các hồi
nên các phản xạ có điều kiện cũng hình thành với tốc độ ngày càng nhanh
chóng, phong phú và bền vững hơn.

10


Các cơ quan phân tích: Ở trẻ 5 – 6 tuổi khả năng thu nhận và phân biệt
những kích thích (hình dạng, màu sắc) đã phong phú hơn so với các giai đoạn
trước đó. Thị giác của trẻ đã phân biệt được một số màu trung gian như xanh
lơ, xanh lá cây… và trẻ cũng có thể kể lại chi tiết hơn những hình ảnh, những
sự việc đã xảy ra. Về xúc giác, trẻ không chỉ phân biệt được hình dạng các vật
khác nhau như hình tròn, hình vuông mà trẻ còn có thể phân biệt được tính
chất bề mặt của vật bằng cách sờ.
Hệ vận động: trẻ chưa làm được những động tác đòi hỏi sự khéo léo, tỉ
mỉ. Từ 6 tuổi trở lên, trẻ mới có thể làm được một số động tác khó dần như
cầm bút. Ngoài ra, ở độ tuổi này, vận động của trẻ tăng lên, trẻ nhanh nhẹn
hơn và rất thích chạy nhảy nên khả năng khám phá thế giới xung quanh, mở
rộng tầm mắt của trẻ phát triển mạnh mẽ rất thích hợp cho những hoạt động
ngoài trời, hoạt động ngoại khóa.
Hệ tuần hoàn: phát triển mạnh như: tim đã có vị trí thẳng như người
lớn, mạch của trẻ từ 98 – 100 lần/phút; huyết áp tối đa khoảng từ 90 –
96mmHg nên khi hoạt động trẻ rất nhanh mệt (khoảng thời gian hoạt động từ
25 – 30 phút).
Sức đề kháng: Độ tuổi 5 – 6 tuổi sức đề kháng của trẻ đã tăng lên
nhưng vẫn chưa hoàn toàn tốt nên trẻ vẫn dễ mắc các bệnh truyền nhiễm như
cúm, sởi, thủy đậu, đau mắt đỏ, chân tay miêng,… Điều này một phần nào
cũng hạn chế khả năng vận động, khả năng tiếp nhận thông tin và đặc biệt là

không gian hoạt động của trẻ bị thu hẹp do đó mà trẻ ít có cơ hội được tham
gia các hoạt động ngoài trời, hoạt động ngoại khóa.
Giấc ngủ của trẻ: để đảm bảo có sức khỏe thể chất cũng như sức khỏe
tinh thần tốt thì trẻ 5 – 6 tuổi cũng cần ngủ đủ giờ. Thời gian ngủ của trẻ 5 – 6
tuổi là 11 giờ/ngày. Trong thời gian thức của trẻ dần xuất hiện ngày càng
nhiều các hoạt động ăn, chơi, học tập… do đó cần tổ chức tốt các hoạt động

11


của trẻ lúc thức để trẻ có giấc ngủ ngon và sâu sau thời gian thức. Có như vậy,
mới đảm bảo cho trẻ có đủ sự tập trung, tỉnh táo và sự nhanh nhẹ trong mọi
hoạt động.
b. Đặc điểm tâm lí
Sự phát triển ngôn ngữ của trẻ đạt tốc độ phát triển khá nhanh và hầu
hết trẻ đều biết sử dụng tiếng mẹ đẻ một cách thành thục trong sinh hoạt hằng
ngày. Trẻ có thể phát âm ra những âm tương đối chuẩn, kể cả những âm khó
như: khúc khuỷu, uềnh oàng… và biết sử dụng ngữ điệu một cách phù hợp
với nội dung giao tiếp đặc biệt là nói năng mạch lạc thoải mái, đúng hệ thống
ngữ pháp. Trẻ phát triển một số kiểu ngôn ngữ như: ngôn ngữ tình huống,
ngôn ngữ ngữ cảnh và ngôn ngữ giải thích. Kiểu ngôn ngữ giải thích được trẻ
ở độ tuổi này sử dụng nhiều vì trẻ có nhu cầu giải thích cao. Trẻ muốn giải
thích cho các bạn cùng trang lứa về nội dung trò chơi, nội dung nhiệm vụ
được giao hay luôn muốn giải thích cho người lớn hiểu những điều mà trẻ đã
làm (ví dụ như trẻ tô nước biển màu đỏ và giải thích điều này là vì khi chiều
xuống, mặt trời chiếu xuống biển con nhìn thấy nước biển có màu đỏ). Kiểu
ngôn ngữ giải thích đòi hỏi đứa trẻ phải trình bày ý kiến của mình theo một
trình tự nhất định, nêu bật được những điểm chủ yếu và những mối quan hệ
liên kết của các sự vật hiện tượng một cách hợp lí để người nghe dễ hiểu.
Trẻ hiểu được mình là người như thế nào (không những nhận ra mình

là trai hay gái mà còn biết sử dụng hành vi của mình phù hợp với giới tính) có
những phẩm chất gì, những người xung quanh đối xử với mình ra sao và tại
sao mình có hành động này hay hành động khác. Trẻ nắm được kĩ năng so
sánh mình với người khác và nghe người khác đánh giá về mình.
Sự chú ý đã tập trung hơn và bền vững hơn. Thời gian chơi và thời gian
hoạt động học được kéo dài hơn. Trẻ đã hiểu tranh vẽ hơn, tách biệt được
trong tranh vẽ nhiều mặt và chi tiết lí thú với mình hơn.

12


Quá trình tâm lí không chủ định vẫn chiếm ưu thế trong hoạt động tâm
lí của trẻ, ngay cả trong hoạt động trí tuệ. Việc đặt mục đích cho hành động
và lập kế hoạch để thực hiện hành động thường được thể hiện rất rõ nét. Trẻ
có những biểu hiện ý chí tương đối lâu. Có thể coi sự phát triển mặt ý chí là
một trong những biểu hiện rõ nhất của ý thức, khiến cho nhân cách của trẻ
được khẳng định.
Bên cạnh việc phát triển tư duy trực quan – hình tượng vẫn phát triển
mạnh mẽ từ những giai đoạn trước, trẻ 5 – 6 tuổi còn phát triển thêm một kiểu
tư duy mới để đáp ứng khả năng và nhu cầu phát triển của trẻ. Đó chính là tư
duy trực quan – sơ đồ giúp trẻ phản ánh một cách khái quát sự vật chứ không
phải là từng sự vật riêng lẻ.
Trẻ lĩnh hội được các chuẩn cảm giác phổ biến như màu sắc, hình dạng,
độ lớn, vị trí của các vật trong không gian.
1.2.3.2. Đặc điểm tạo hình của trẻ 5 – 6 tuổi trong hoạt động vẽ
a. Khái niệm
Hoạt động vẽ cho trẻ 5 – 6 tuổi là hoạt động diễn tả lại đặc điểm của
nhiều đối tượng khác nhau một cách chi tiết trong mối liên hệ không gian chặt
chẽ sao cho nổi bật được nội dung miêu tả.
b. Đặc điểm

Trẻ 5 – 6 tuổi đã có khả năng tạo nên các đường nét với tính chất khác
nhau khá phức tạp, định hướng được dài – ngắn, cao – thấp – vừa với bố cục
ở phần giấy cho phép, biết dùng đường nét liền mạch, mềm mại, uyển chuyển
để truyền đạt hình dáng đúng của đối tượng miêu tả.
Trẻ khá linh hoạt trong việc biến đổi, phối hợp tính chất của đường nét
và hình thể để thể hiện hình vẽ độc đáo, rất riêng của mỗi hình tượng, sự vật
cụ thể. Xuất hiện ngày càng nhiều hình ảnh phụ tạo cho bài vẽ thêm rõ đề tài,
rõ đặc điểm đối tượng và sinh động hơn.

13


Trẻ đã có khả năng độc lập quan sát để thấy được vẻ linh hoạt trong sự
thay đổi màu sắc của sự vật hiện tượng trong hiện thực và làm quen qua quá
trình tri giác với một số cách phối hợp màu sắc. Từ đó, tạo điều kiện giúp trẻ
biết sử dụng màu sắc một cách sinh động để thể hiện sáng tạo nội dung của
tranh vẽ. Màu vẽ tươi sáng, đã chú ý đến độ đậm nhạt và vẽ màu gọn trong
hình. Tuy nhiên, khi vẽ màu sáp trẻ thường di nhiều lần làm cho nền lì, bóng
lên và trẻ còn chưa biết cách sử dụng màu bột và màu nước.
Trẻ đã biết tạo nên bố cục tranh với thế cân bằng qua các cách sắp xếp
đối xứng và không đối xứng. Tính nhịp điệu trong bố cục bài cũng được thể
hiện khá đa dạng: sự sắp xếp lặp đi lặp lại các hình ảnh cùng loại, sắp đan xen
các hình ảnh không cùng loại hay phân biệt, thể hiện độ chính – phụ…
Kết quả mong đợi: trẻ biết cách phối hợp các kĩ năng để tạo thành bức
tranh có màu sắc hài hòa, bố cục cân đối và biết nhận xét các sản phẩm tạo
hình về màu sắc, hình dạng, bố cục.
c. Nội dung
Chín chủ đề trong chương trình Giáo dục Mầm non. Tùy từng chủ đề
giáo viên lựa chọn nội dung cho phù hợp với trẻ.
Hai loại bài: vẽ theo mẫu và vẽ tranh theo đề tài.

d. Vật liệu:
Giấy, bút chì, bút dạ, màu, phấn, bảng, phấn màu…
1.2.3.3. Đặc điểm tạo hình của trẻ 5 – 6 tuổi trong hoạt động nặn
a. Khái niệm
Hoạt động nặn của độ tuổi 5 – 6 tuổi là hoạt động tạo ra sản phẩm có
nhiều chi tiết được thể hiện bằng khối, có bố cục cân đối trên không gian ba
chiều và sử dụng vật liệu mềm dẻo.
b. Đặc điểm
Trẻ tiếp tục rèn luyện kĩ năng đơn giản như: lăn dài, xoay tròn, ấn dẹt…

14


Trẻ đã có kĩ năng làm lõm, dỗ bẹt, bẻ loe, vuốt nhọn, vuốt cong đất nặn
để nặn thành sản phẩm có nhiều chi tiết (quả, cây, các con vật quen thuộc,
dáng người rõ đặc điểm qua các bộ phận chính…).
Trẻ có thể sắp xếp hình nặn thành đề tài theo gợi ý của giáo viên hoặc
theo ý thích.
Kết quả mong đợi: trẻ biết phối hợp các kĩ năng nặn để tạo thành sản
phẩm có bố cục cân đối và biết nhận xét các sản phẩm tạo hình về màu sắc,
hình dạng, bố cục.
c. Nội dung
Chín chủ đề trong chương trình Giáo dục Mầm non. Tùy từng chủ đề
giáo viên lựa chọn nội dung cho phù hợp với trẻ.
Hai loại bài: nặn theo mẫu và nặn theo đề tài.
d. Vật liệu:
Đất nặn, đất sét, các sản phẩm nặn, dao cắt đất, bảng, khuôn…
1.1.2.4. Đặc điểm tạo hình của trẻ 5 – 6 tuổi trong hoạt động xé dán
a. Khái niệm
Hoạt động xé dán của trẻ 5 – 6 tuổi là hoạt động xé, ghép và dán các

chi tiết, các bộ phận từ giấy màu để tạo thành các sản phẩm có nhiều chi tiết
phức tạp hơn.
b. Đặc điểm
Đặc điểm hình xé: rõ đặc điểm, ít méo mó.
Trẻ đã có kĩ năng xé, xé dán được theo nét vẽ, xây dựng được một số
hình nhiều chi tiết, phức tạp phù hợp với đối tượng tuy nhiên kĩ thuật xé dán
chưa mạnh dạn, còn rụt rè.
Trẻ có thể sắp xếp hình xé theo đề tài.
Kết quả mong đợi: phối hợp các kĩ năng xé dán để tạo thành bức tranh
có màu sắc hài hòa, bố cục cân đối và biết nhận xét các sản phẩm tạo hình về
màu sắc, hình dạng, bố cục.

15


c. Nội dung
Chín chủ đề trong chương trình Giáo dục Mầm non. Tùy từng chủ đề
giáo viên lựa chọn nội dung cho phù hợp với trẻ.
Hai loại bài: xé dán theo mẫu và xé dán theo đề tài.
d. Vật liệu:
Giấy báo, giấy màu, keo dán, giấy nền để dán hình, dẻ ẩm để lau tay,
tăm bông hoặc chổi phết hồ.
1.2.3.5. Đặc điểm tạo hình của trẻ 5 – 6 tuổi trong hoạt động chắp ghép
a. Khái niệm
Hoạt động chắp ghép của trẻ 5 – 6 tuổi là hoạt động xếp, kết nối hoặc
gắn các chi tiết, các bộ phận để tạo thành các sản phẩm có kiểu dáng, màu sắc
hài hòa, bố cục cân đối.
Hoạt động chắp ghép ở trường mầm non có hiệu quả hơn các hoạt động
tạo hình khác vì hoạt động này mang tính chất chơi rõ rệt: chơi với khối hình,
màu sắc…

b. Đặc điểm
Trẻ có thể chắp ghép hình để tạo thành các sản phẩm phức tạp, nhiều
chi tiết hơn theo ý thích hoặc theo yêu cầu của giáo viên.
Trẻ có thể hép hình thành đề tài rõ nội dung.
Kết quả mong đợi: Phối hợp và lựa chọn các nguyên vật liệu tạo hình,
vật liệu thiên nhiên để tạo ra sản phẩm. Phối hợp các kĩ năng xếp hình để tạo
thành các sản phẩm có kiểu dáng, màu sắc hài hòa, bố cục cân đối. Nhận xét
các sản phẩm tạo hình về màu sắc, hình dạng, bố cục.
c. Nội dung
Chín chủ đề trong chương trình Giáo dục Mầm non. Tùy từng chủ đề
giáo viên lựa chọn nội dung cho phù hợp với trẻ.

16


Hai loại bài: chắp ghép theo mẫu (chắp ghép các khối) và chắp ghép
theo đề tài (chắp ghép mặt phẳng).
d. Vật liệu
Giấy, que, hột, hạt, các hình/khối bằng nhựa, gỗ, vải, đá, sỏi, vỏ ốc,
vỏ
sò…
1.2.2. Các hình thức tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ 5 – 6 tuổi
a. Thời gian
Theo lí luận dạy học truyền thống, phân ra 2 hình thức hoạt động tạo
hình cho trẻ, đó là:
-

Hoạt động tạo hình trên tiết học: Hoạt động tạo hình trên tiết học

hay còn gọi là hoạt động chính khóa mang tính chất bắt buộc phải tuân theo

chương trình, tuân thủ về mặt thời gian và có giáo án, tổ chức đúng. Từ đó,
hoạt động tạo hình trên tiết học sẽ cung cấp những kiến thức, những kĩ năng
cơ bản và những loại bài học đầu tiên.
-

Hoạt động tạo hình ngoài tiết học: Hoạt động tạo hình ngoài tiết học

hay còn gọi là hoạt động ngoại khóa là những dạng hoạt động không bắt buộc,
hỗ trợ cho hoạt động chính khóa mang tính chất rèn luyện kĩ năng và không
cần theo quy trình.
b. Địa điểm
Tổ chức trong lớp học và ngoài lớp học.
-

Trong lớp học: phù hợp với những hoạt động trên tiết học để rèn

luyện kĩ năng cá nhân.
-

Ngoài lớp học: phù hợp với các hoạt động ngoại khóa để tạo mổi

trường hứng thú, tự do, thoải mái.
c. Nội dung:
-

Tổ chức hoạt động tạo hình theo nhóm (2 – 6 trẻ), tổ, cặp, đội.

-

Tổ chức hoạt động tạo hình cho các nhân.

17


-

Tổ chức hoạt động tạo hình tích hợp (nhóm với cá nhân; trò chơi

với bài học; môn học này với môn học kia...).
d. Phân loại bài học tạo hình trong trường mầm non
- Hoạt động vẽ: vẽ theo mẫu và vẽ tranh theo đề tài.
- Hoạt động nặn: nặn theo mẫu và nặn theo đề tài.
- Hoạt động xé dán: xé dán theo mẫu và xé dán theo đề tài.
- Hoạt động chắp ghép: chắp ghép theo mẫu và chắp ghép theo chủ đề.
1.3. VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC STEAM TRONG HOẠT
ĐỘNG TẠO HÌNH
1.3.1. Phương pháp STEAM
STEAM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Nghệ thuật và Toán) là một
triết lí giáo dục được thiết kế để tích hợp năm lĩnh vực chính, hỗ trợ sự tò mò
tự nhiên và hứng khởi của trẻ trong khi còn xây dựng nền tảng cho thành tích
học tập sau này. Chương trình STEAM hiện đang phổ biến ở Hoa Kỳ. Đây là
một phương pháp tiếp cận giáo dục kiểu mới, sự chuyển đổi từ cách thức giáo
dục truyền thống, dựa vào tiêu chuẩn điểm số để đánh giá, sang một phương
pháp giáo dục hiện đại và lý tưởng, trong đó quá trình học tập và kết quả cùng
được xem trọng như nhau.
Tuy nhiên, sự ra đời của STEAM đến lớp học mầm non yêu cầu các
nhà giáo dục phải am hiểu và có thẩm quyền về khoa học và toán học tên
miền. Việc tiếp xúc với chương trình STEAM cũng làm tăng kiến thức cụ thể
của trẻ về tài liệu khoa học (ví dụ: cân, đo li, phễu), từ đó giúp trẻ có nhiều
khả năng khám phá các trung tâm khoa học và chơi đùa hơn nguyên vật liệu.

Trẻ thích khám phá các khu vực mà chúng quen thuộc với các tài liệu và
nguồn tài nguyên ở đâu có sẵn. Hiểu điều này, giáo viên sẽ khuyến khích các
bé tự do thử sức với nhiều ý tưởng khác nhau, và không để cho cảm giác “sợ
sai” kiềm chế khả năng của trẻ. Giáo viên sẽ là người luôn lắng nghe đa chiều
và mang lại cho trẻ một nền tảng kiến thức thực tế ngay từ khi còn nhỏ.

18