Luận văn thạc sỹ - Phát triển thị trường xuất khẩu chè tỉnh Thái Nguyên

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

ĐOÀN HUYỀN TRANG

PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG XUẤT KHẨU
CHÈ TỈNH THÁI NGUYÊN
CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ QUỐC TẾ

Người hướng dẫn khoa học:

PGS.TS. NGÔ THỊ TUYẾT MAI

HÀ NỘI - 2017


LỜI CAM ĐOAN
Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi
cam kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này do tôi tự thực hiện và không vi
phạm yêu cầu về sự trung thực trong học thuật.
Kết quả và số liệu nêu trong luận văn là trung thực và khách quan, các tài liệu
tham khảo có nguồn gốc rõ ràng.
Hà Nội, ngày 25 tháng 09 năm 2017
Tác giả luận văn

Đoàn Huyền Trang


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn “Phát triển thị trường xuất khẩu chè tỉnh Thái
Nguyên”, tôi đã nhận được sự hỗ trợ, giúp đỡ, động viên của nhiều cá nhân và
tập thể.

Trước hết, tôi xin gửi lời biết ơn chân thành, lời cảm ơn sâu sắc đến các thầy
cô là giảng viên Viện Thương mại và Kinh tế Quốc tế, trường Đại học Kinh tế quốc
dân, đặc biệt là cô giáo PGS.TS. Ngô Thị Tuyết Mai– người hướng dẫn khoa học đã
trang bị cho tôi những kiến thức chuyên ngành, giúp đỡ, tận tình hướng dẫn tôi thực
hiện đề tài này.
Nhân đây, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn tới Ban Giám hiệu, Viện Đào tạo sau đại
học, các thầy cô giáo giảng dạy bộ môn tại trường Đại học Kinh tế Quốc dân đã tạo
điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập.
Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè, những người đã luôn
động viên và khuyến khích tôi trong quá trình hoàn thành luận văn.
Hà Nội, ngày 25 tháng 09 năm 2017
Tác giả luận văn

Đoàn Huyền Trang


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN..........................................................................................................iii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................viii
DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH..........................................................................ix
LỜI MỞ ĐẦU...........................................................................................................1

1.Tính cấp thiết..............................................................................................1
2.Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................2
3.Tổng quan công trình nghiên cứu...............................................................2
4.Đối tượng, phạm vi nghiên cứu..................................................................3
4.1.Đối tượng nghiên cứu..........................................................................3
4.2.Phạm vi nghiên cứu.............................................................................3
5.Phương pháp nghiên cứu............................................................................4
6.Kết cấu đề tài..............................................................................................4

CHƯƠNG 1...................................................................................................5
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN..............................5
THỊ TRƯỜNG XUẤT KHẨU CHÈ CỦA MỘT ĐỊA PHƯƠNG................5
1.1.Khái niệm, đặc điểm và vai trò của phát triển thị trường xuất khẩu
chè của một địa phương.............................................................................5
1.1.1.Khái niệm về thị trường và phát triển thị trường..........................5
1.1.2.Đặc điểm của thị trường xuất khẩu chè........................................7
1.1.3.Vai trò của phát triển thị trường xuất khẩu chè............................9
1.2.Phương thức và nội dung phát triển thị trường xuất khẩu chè của một
địa phương...............................................................................................10
1.2.1.Phương thức phát triển thị trường xuất khẩu chè.......................11
1.2.1.1.Phát triển thị trường xuất khẩu chè theo chiều rộng............11
1.2.1.2.Phát triển thị trường xuất khẩu chè theo chiều sâu..............12
1.2.2.Nội dung phát triển thị trường xuất khẩu chè.............................13
1.2.2.1.Xây dựng chiến lược phát triển thị trường xuất khẩu chè...13
1.2.2.2.Quy hoạch vùng sản xuất chè gắn với công nghệ chế biến và
thị trường xuất khẩu........................................................................14


1.2.2.3. Thông tin kịp thời cơ chế, chính sách liên quan đến hoạt
động xuất khẩu chè tới các doanh nghiệp........................................15
1.2.2.4.Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực phục vụ sản xuất và
xuất khẩu chè...................................................................................15
1.2.2.5.Đầu tư giống, vật tư và công nghệ sạch phục vụ sản xuất và
chế biến chè.....................................................................................16
1.2.2.6.Đẩy mạnh hoạt động xúc tiến xuất khẩu mặt hàng chè.......17
1.2.2.7.Xây dựng và phát triển thương hiệu chè xuất khẩu.............18
1.3.Các chỉ tiêu đánh giá kết quả phát triển thị trường xuất khẩu chè....18
1.3.1.Sự gia tăng về số lượng thị trường xuất khẩu chè......................18
1.3.2.Sự gia tăng về kim ngạch xuất khẩu chè trên mỗi thị trường.....19

1.3.3.Tốc độ tăng số lượng thị trường xuất khẩu chè..........................19
1.3.4.Tốc độ tăng trưởng giá trị kim ngạch xuất khẩu chè trên mỗi thị
trường..................................................................................................19
1.4.Các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển thị trường xuất khẩu chè của
một địa phương........................................................................................20
1.4.1.Đặc điểm tự nhiên......................................................................20
1.4.2.Luật pháp, chính sách.................................................................20
1.4.3.Kinh tế, xã hội............................................................................21
1.4.4.Nguồn nhân lực..........................................................................21
1.4.5.Toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế..............................................22
1.5.Kinh nghiệm phát triển thị trường xuất khẩu chè..............................22
1.5.1.Kinh nghiệm phát triển thị trường xuất khẩu chè của Kericho,
Kenya...................................................................................................22
1.5.2.Kinh nghiệm phát triển thị trường xuất khẩu chè của tỉnh Lâm
Đồng....................................................................................................24
1.5.3.Bài học kinh nghiệm cho tỉnh Thái Nguyên...............................25
Chương 2.....................................................................................................27
THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG XUẤT KHẨU CHÈ........27
CỦA TỈNH THÁI NGUYÊN......................................................................27
2.1.Một số đặc điểm của tỉnh Thái Nguyên ảnh hưởng tới hoạt động sản
xuất kinh doanh chè xuất khẩu................................................................27


2.1.1.Đặc điểm tự nhiên......................................................................27
2.1.2.Đặc điểm kinh tế - xã hội...........................................................28
2.2.Phương thức phát triển thị trường xuất khẩu chè của tỉnh Thái
Nguyên....................................................................................................29
3.1.Phát triển thị trường xuất khẩu chè theo chiều rộng......................29
3.2.Phát triển thị trường xuất khẩu chè theo chiều sâu........................36
2.3.Nội dung phát triển thị trường xuất khẩu chè của tỉnh Thái Nguyên 40

2.1.Xây dựng chiến lược phát triển thị trường xuất khẩu chè.............40
2.2.Quy hoạch vùng sản xuất chè an toàn gắn với thị trường xuất khẩu
.............................................................................................................41
2.3.Thông tin kịp thời về cơ chế, chính sách liên quan đến xuất khẩu
chè.......................................................................................................42
2.4.Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực phục vụ sản xuất và xuất
khẩu chè...............................................................................................42
2.5.Đầu tư giống, vật tư và công nghệ sạch phục vụ sản xuất và chế
biến chè................................................................................................43
2.6.Đẩy mạnh hoạt động xúc tiến xuất khẩu mặt hàng chè.................44
2.7. Xây dựng và phát triển thương hiệu chè xuất khẩu......................45
2.4.Đánh giá chung về kết quả phát triển thị trường xuất khẩu chè của
tỉnh Thái Nguyên.....................................................................................45
2.4.1.Những kết quả đạt được và nguyên nhân...................................45
2.4.1.1.Những kết quả đạt được về phương thức phát triển thị
trường xuất khẩu chè.......................................................................45
2.4.1.2.Những kết quả đạt được về nội dung phát triển thị trường
xuất khẩu chè...................................................................................46
2.4.1.3.Nguyên nhân thành công.....................................................47
2.4.2.Những hạn chế và nguyên nhân.................................................47
2.4.2.1.Những hạn chế về phương thức phát triển thị trường xuất
khẩu chè...........................................................................................48
2.4.2.2.Những hạn chế về nội dung phát triển thị trường xuất khẩu
chè...................................................................................................48
2.4.2.3.Nguyên nhân hạn chế..........................................................49


Chương 3.....................................................................................................51
ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN........................................51
THỊ TRƯỜNG XUẤT KHẨU CHÈ CỦA TỈNH THÁI NGUYÊN...........51

3.4.Định hướng và mục tiêu phát triển thị trường xuất khẩu chè của tỉnh
Thái Nguyên............................................................................................51
3.4.1.Định hướng phát triển thị trường xuất khẩu chè của tỉnh Thái
Nguyên................................................................................................51
3.4.2.Mục tiêu phát triển thị trường xuất khẩu chè của tỉnh Thái
Nguyên................................................................................................51
3.5. Một số giải pháp chủ yếu nhằm phát triển thị trường xuất khẩu chè
của tỉnh Thái Nguyên..............................................................................52
3.5.1.Giải pháp về phát triển vùng nguyên liệu chè xuất khẩu...........53
3.5.2.Giải pháp về thu hái và chế biến chè đáp ứng tiêu chuẩn xuất
khẩu.....................................................................................................53
3.5.3.Giải pháp về xây dựng và quản lý thương hiệu chè Thái Nguyên
.............................................................................................................54
3.5.4.Giải pháp về chính sách xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường
xuất khẩu sản phẩm chè.......................................................................55
3.5.5.Giải pháp về tăng tính liên kết giữa Nhà nước với doanh nghiệp
và Hội chè tỉnh Thái Nguyên...............................................................56
3.6.Một số khuyến nghị nhằm phát triển thị trường xuất khẩu chè của
tỉnh Thái Nguyên.....................................................................................56
3.6.1.Một số khuyến nghị với Nhà nước.............................................56
3.6.2.Một số khuyến nghị với Hiệp hội chè Việt Nam........................57
3.6.3.Một số khuyến nghị với doanh nghiệp xuất khẩu chè của tỉnh
Thái Nguyên........................................................................................58
KẾT LUẬN.................................................................................................59
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................60


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Dạng viết tắt
UBND

QĐ
XK
KTB
KTDA

Dạng đầy đủ
Uỷ ban nhân dân
Quyết định
Xuất khẩu
Uỷ ban chè của Kenya
Cơ quan phát triển chè Kenya


DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH
BẢNG
LỜI CẢM ƠN..........................................................................................................iii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................viii
DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH..........................................................................ix
LỜI MỞ ĐẦU...........................................................................................................1

1.Tính cấp thiết..............................................................................................1
2.Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................2
3.Tổng quan công trình nghiên cứu...............................................................2
4.Đối tượng, phạm vi nghiên cứu..................................................................3
4.1.Đối tượng nghiên cứu..........................................................................3
4.2.Phạm vi nghiên cứu.............................................................................3
5.Phương pháp nghiên cứu............................................................................4
6.Kết cấu đề tài..............................................................................................4
CHƯƠNG 1...................................................................................................5
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN..............................5

THỊ TRƯỜNG XUẤT KHẨU CHÈ CỦA MỘT ĐỊA PHƯƠNG................5
1.1.Khái niệm, đặc điểm và vai trò của phát triển thị trường xuất khẩu
chè của một địa phương.............................................................................5
1.1.1.Khái niệm về thị trường và phát triển thị trường..........................5
1.1.2.Đặc điểm của thị trường xuất khẩu chè........................................7
1.1.3.Vai trò của phát triển thị trường xuất khẩu chè............................9
1.2.Phương thức và nội dung phát triển thị trường xuất khẩu chè của một
địa phương...............................................................................................10
1.2.1.Phương thức phát triển thị trường xuất khẩu chè.......................11
1.2.1.1.Phát triển thị trường xuất khẩu chè theo chiều rộng............11
1.2.1.2.Phát triển thị trường xuất khẩu chè theo chiều sâu..............12
1.2.2.Nội dung phát triển thị trường xuất khẩu chè.............................13
1.2.2.1.Xây dựng chiến lược phát triển thị trường xuất khẩu chè...13


1.2.2.2.Quy hoạch vùng sản xuất chè gắn với công nghệ chế biến và
thị trường xuất khẩu........................................................................14
1.2.2.3. Thông tin kịp thời cơ chế, chính sách liên quan đến hoạt
động xuất khẩu chè tới các doanh nghiệp........................................15
1.2.2.4.Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực phục vụ sản xuất và
xuất khẩu chè...................................................................................15
1.2.2.5.Đầu tư giống, vật tư và công nghệ sạch phục vụ sản xuất và
chế biến chè.....................................................................................16
1.2.2.6.Đẩy mạnh hoạt động xúc tiến xuất khẩu mặt hàng chè.......17
1.2.2.7.Xây dựng và phát triển thương hiệu chè xuất khẩu.............18
1.3.Các chỉ tiêu đánh giá kết quả phát triển thị trường xuất khẩu chè....18
1.3.1.Sự gia tăng về số lượng thị trường xuất khẩu chè......................18
1.3.2.Sự gia tăng về kim ngạch xuất khẩu chè trên mỗi thị trường.....19
1.3.3.Tốc độ tăng số lượng thị trường xuất khẩu chè..........................19
1.3.4.Tốc độ tăng trưởng giá trị kim ngạch xuất khẩu chè trên mỗi thị

trường..................................................................................................19
1.4.Các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển thị trường xuất khẩu chè của
một địa phương........................................................................................20
1.4.1.Đặc điểm tự nhiên......................................................................20
1.4.2.Luật pháp, chính sách.................................................................20
1.4.3.Kinh tế, xã hội............................................................................21
1.4.4.Nguồn nhân lực..........................................................................21
1.4.5.Toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế..............................................22
1.5.Kinh nghiệm phát triển thị trường xuất khẩu chè..............................22
1.5.1.Kinh nghiệm phát triển thị trường xuất khẩu chè của Kericho,
Kenya...................................................................................................22
1.5.2.Kinh nghiệm phát triển thị trường xuất khẩu chè của tỉnh Lâm
Đồng....................................................................................................24
1.5.3.Bài học kinh nghiệm cho tỉnh Thái Nguyên...............................25
Chương 2.....................................................................................................27
THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG XUẤT KHẨU CHÈ........27
CỦA TỈNH THÁI NGUYÊN......................................................................27


2.1.Một số đặc điểm của tỉnh Thái Nguyên ảnh hưởng tới hoạt động sản
xuất kinh doanh chè xuất khẩu................................................................27
2.1.1.Đặc điểm tự nhiên......................................................................27
2.1.2.Đặc điểm kinh tế - xã hội...........................................................28
2.2.Phương thức phát triển thị trường xuất khẩu chè của tỉnh Thái
Nguyên....................................................................................................29
3.1.Phát triển thị trường xuất khẩu chè theo chiều rộng......................29
3.2.Phát triển thị trường xuất khẩu chè theo chiều sâu........................36
2.3.Nội dung phát triển thị trường xuất khẩu chè của tỉnh Thái Nguyên 40
2.1.Xây dựng chiến lược phát triển thị trường xuất khẩu chè.............40
2.2.Quy hoạch vùng sản xuất chè an toàn gắn với thị trường xuất khẩu

.............................................................................................................41
2.3.Thông tin kịp thời về cơ chế, chính sách liên quan đến xuất khẩu
chè.......................................................................................................42
2.4.Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực phục vụ sản xuất và xuất
khẩu chè...............................................................................................42
2.5.Đầu tư giống, vật tư và công nghệ sạch phục vụ sản xuất và chế
biến chè................................................................................................43
2.6.Đẩy mạnh hoạt động xúc tiến xuất khẩu mặt hàng chè.................44
2.7. Xây dựng và phát triển thương hiệu chè xuất khẩu......................45
2.4.Đánh giá chung về kết quả phát triển thị trường xuất khẩu chè của
tỉnh Thái Nguyên.....................................................................................45
2.4.1.Những kết quả đạt được và nguyên nhân...................................45
2.4.1.1.Những kết quả đạt được về phương thức phát triển thị
trường xuất khẩu chè.......................................................................45
2.4.1.2.Những kết quả đạt được về nội dung phát triển thị trường
xuất khẩu chè...................................................................................46
2.4.1.3.Nguyên nhân thành công.....................................................47
2.4.2.Những hạn chế và nguyên nhân.................................................47
2.4.2.1.Những hạn chế về phương thức phát triển thị trường xuất
khẩu chè...........................................................................................48
2.4.2.2.Những hạn chế về nội dung phát triển thị trường xuất khẩu
chè...................................................................................................48


2.4.2.3.Nguyên nhân hạn chế..........................................................49
Chương 3.....................................................................................................51
ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN........................................51
THỊ TRƯỜNG XUẤT KHẨU CHÈ CỦA TỈNH THÁI NGUYÊN...........51
3.4.Định hướng và mục tiêu phát triển thị trường xuất khẩu chè của tỉnh
Thái Nguyên............................................................................................51

3.4.1.Định hướng phát triển thị trường xuất khẩu chè của tỉnh Thái
Nguyên................................................................................................51
3.4.2.Mục tiêu phát triển thị trường xuất khẩu chè của tỉnh Thái
Nguyên................................................................................................51
3.5. Một số giải pháp chủ yếu nhằm phát triển thị trường xuất khẩu chè
của tỉnh Thái Nguyên..............................................................................52
3.5.1.Giải pháp về phát triển vùng nguyên liệu chè xuất khẩu...........53
3.5.2.Giải pháp về thu hái và chế biến chè đáp ứng tiêu chuẩn xuất
khẩu.....................................................................................................53
3.5.3.Giải pháp về xây dựng và quản lý thương hiệu chè Thái Nguyên
.............................................................................................................54
3.5.4.Giải pháp về chính sách xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường
xuất khẩu sản phẩm chè.......................................................................55
3.5.5.Giải pháp về tăng tính liên kết giữa Nhà nước với doanh nghiệp
và Hội chè tỉnh Thái Nguyên...............................................................56
3.6.Một số khuyến nghị nhằm phát triển thị trường xuất khẩu chè của
tỉnh Thái Nguyên.....................................................................................56
3.6.1.Một số khuyến nghị với Nhà nước.............................................56
3.6.2.Một số khuyến nghị với Hiệp hội chè Việt Nam........................57
3.6.3.Một số khuyến nghị với doanh nghiệp xuất khẩu chè của tỉnh
Thái Nguyên........................................................................................58
KẾT LUẬN.................................................................................................59
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................60


TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

ĐOÀN HUYỀN TRANG

PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG XUẤT KHẨU

CHÈ TỈNH THÁI NGUYÊN

CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ QUỐC TẾ

HÀ NỘI - 2017


i

MỞ ĐẦU
Cây chè là loại cây công nghiệp lâu năm có giá trị, thích hợp sinh trưởng ở
những vùng cao từ 500 – 1000m so với mặt nước biển và trong môi trường có tính
axit nhẹ. Từ hơn 5000 năm trước, người Trung Quốc đã sử dụng chè như một loại
dược liệu có giá trị. Ngày nay, chè là loại đồ uống phổ biến thứ hai trên thế giới,
hơn cả cà phê, rượu hay ca cao. Việc trồng và sản xuất các sản phẩm từ chè đã phát
triển tại nhiều quốc gia như Siri Lanka, Kenya, Trung Quốc và Việt Nam và thu hút
hơn 13 triệu lao động trên toàn thế giới.
Thái Nguyên là một tỉnh thuộc khu vực Trung du miền Núi phía Bắc, tiếp
giáp với Thủ đô Hà Nội về phía Nam và là trung tâm văn hóa, chính trị, xã hội của
khu vực. Địa hình của Thái Nguyên khá đơn giản, hệ thống sông hồ phong phú. Bên
cạnh đó, khí hậu nhiệt đới gió mùa đặc trưng của khu vực Trung du và Miền núi
Bắc Bộ phù hợp với phát triển nông nghiệp cùng với diện tích đất đồi phong phú và
màu mỡ đã làm phong phú hệ thực vật của Tỉnh, giúp Thái Nguyên có điều kiện
thuận lợi để phát triển các loại cây công nghiệp, đặc biệt là cây chè.
Nhờ có điều kiện tự nhiên phù hợp, tỉnh Thái Nguyên đã coi cây chè là cây
công nghiệp mũi nhọn, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế. Thái
Nguyên đã có lịch sử trồng chè lâu đời với những sản phẩm chè có hương vị đặc
trưng, không lẫn với bất kỳ địa phương nào khác.
Cây chè ít tranh chấp đất với cây lương thực, thích hợp trên đất dốc, có tác
dụng phủ xanh đất trống đồi núi trọc, hạn chế xói mòn, rửa trôi, giúp thu hút lao

động. Do vậy việc phát triển sản phẩm chè ngoài ý nghĩa kinh tế, còn ổn định đời
sống cho người dân Thái Nguyên. Cũng như các vùng trồng chè khác, sản phẩm chè
Thái Nguyên sản xuất ra cũng được sử dụng để xuất khẩu, góp phần thúc đẩy ngành
sản xuất chè, giải quyết việc làm cho người lao động, đem lại nguồn thu ngoại tệ
cho Tỉnh. Tuy nhiên, hiện nay diện tích trồng chè còn phân tán, hoạt động chế biến
chè còn đơn giản, sản phẩm chè xuất khẩu chưa có thương hiệu, giá trị thấp, thị
trường xuất khẩu chủ yếu là thị trường Pakistan, các chính sách hỗ trợ xuất khẩu
chè còn thiếu và yếu khi nhiều chính sách hỗ trợ trước đây không thể thực hiện khi
Việt Nam gia nhập các tổ chức Quốc tế…


ii
Do đó, việc nghiên cứu “Phát triển thị trường xuất khẩu chè tỉnh Thái
Nguyên” là hết sức cần thiết trong bối cảnh thị trường xuất khẩu chè tỉnh Thái
Nguyên nhỏ, phần nào khiến cho hoạt động xuất khẩu chè còn gặp nhiều rủi ro và
chưa tương xứng với tiềm năng.
Phát triển thị trường là một hoạt động không còn mới trên thế giới. Việc nghiên
cứu các vấn đề liên quan đến hoạt động phát triển thị trường xuất khẩu cũng đã được
thực hiện. Tuy nhiên, vấn đề về phát triển thị trường xuất khẩu chè của tỉnh Thái
Nguyên trong giai đoạn 2011 - 2016 chưa có đề tài trùng lặp.
Về mục tiêu nghiên cứu, trên cơ sở vận dụng cơ sở lý luận để phân tích và
đánh giá thực trạng, luận văn đề xuất một số giải pháp, kiến nghị nhằm phát triển thị
trường xuất khẩu chè tỉnh Thái Nguyên trong thời gian tới.
Về đối tượng nghiên cứu, luận văn nghiên cứu lý luận và thực tiễn về thị
trường xuất khẩu chè của một địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung nghiên cứu
về sản phẩm chè xuất khẩu (mã HS: 0902), phân tích thực trạng phát triển thị trường
xuất khẩu chè của tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2011 – 2016 và đề xuất giải pháp,
kiến nghị đến năm 2020. Giác độ nghiên cứu của luận văn ở tầm vĩ mô, trong đó
chủ thể thực hiện các giải pháp là UBND tỉnh Thái Nguyên.
Về phương pháp nghiên cứu, luận văn sử dụng phương pháp thống kê, phân

tích, so sánh, tổng hợp và phương pháp chuyên gia.
Kết cấu luận văn gồm 03 chương:
- Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển thị trường xuất khẩu
chè của một địa phương
- Chương 2: Thực trạng phát triển thị trường xuất khẩu chè của tỉnh Thái Nguyên
- Chương 3. Định hướng và giải pháp phát triển thị trường xuất khẩu chè
của tỉnh Thái Nguyên


iii
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN THỊ
TRƯỜNG XUẤT KHẨU CHÈ CỦA MỘT ĐỊA PHƯƠNG
1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của phát triển thị trường xuất khẩu chè
của một địa phương
1.1.1. Khái niệm về thị trường và phát triển thị trường
Thị trường xuất khẩu bao gồm tất cả những khách hàng nước ngoài tiềm
năng với những nhu cầu tương tự.
Phát triển thị trường xuất khẩu gồm xuất khẩu sản phẩm hiện tại vào thị
trường mới, khai thác tốt thị trường hiện tại, nghiên cứu dự báo thị trường đưa ra
những sản phẩm mới đáp ứng được yêu cầu của thị trường hiện tại và thị trường
mới nhằm đưa khối lượng sản phẩm tiêu thụ trên thị trường đạt mức tối đa.
1.1.2. Đặc điểm của thị trường xuất khẩu chè
Đặc điểm của thị trường xuất khẩu chè gồm: cung và chất lượng chè còn phụ
thuộc vào điều kiện tự nhiên, khí hậu; cầu chè phụ thuộc vào thị hiếu và các loại đồ
uống thay thế; thị trường xuất khẩu chè thế giới có sự gia tăng về nhu cầu; giá cả
trên thị trường xuất khẩu chè thế giới có tính không ổn định; các tiêu chuẩn kỹ thuật
về an toàn vệ sinh thực phẩm, môi trường, lao động… ngày càng phổ biến và khắt
khe; sở thích về sự tiện lợi và chất lượng.
1.1.3. Vai trò của phát triển thị trường xuất khẩu chè
Vai trò của phát triển thị trường xuất khẩu chè gồm: giúp đánh giá được phần

nào hoạt động sản xuất kinh doanh, phát huy tiềm năng, hiệu quả và điều chỉnh
những thiếu sót của ngành chè địa phương; giữ và tăng thị phần, củng cố uy tín trên
thị trường quốc tế; tăng kim ngạch xuất khẩu của quốc gia; góp phần giải quyết việc
làm, bảo vệ môi trường…; giúp đạt phát triển ngành chè Việt Nam.
1.2. Phương thức và nội dung phát triển thị trường xuất khẩu chè của một
địa phương
1.2.1. Phương thức phát triển thị trường xuất khẩu chè
Có hai phương thức phát triển thị trường xuất khẩu chè gồm phát triển thị
trường xuất khẩu chè theo chiều rộng (theo tiêu thức địa lý, sản phẩm, khách hàng),
và phát triển thị trường xuất khẩu chè theo chiều sâu (theo tiêu thức địa lý, khách


iv
hàng, và sản phẩm).
1.2.2. Nội dung phát triển thị trường xuất khẩu chè
Nội dung phát triển thị trường xuất khẩu chè gồm xây dựng chiến lược phát
triển thị trường xuất khẩu chè, quy hoạch vùng sản xuất chè gắn với công nghệ chế
biến và thị trường xuất khẩu, thông tin kịp thời cơ chế, chính sách liên quan đến
hoạt động xuất khẩu chè tới các doanh nghiệp, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực,
đầu tư giống, vật tư và công nghệ sạch, đẩy mạnh hoạt động xúc tiến xuất khẩu mặt
hàng chè, và xây dựng và phát triển thương hiệu chè xuất khẩu.
1.3. Các chỉ tiêu đánh giá kết quả phát triển thị trường xuất khẩu chè
- Sự gia tăng về số lượng thị trường xuất khẩu chè
- Sự gia tăng về kim ngạch xuất khẩu chè trên mỗi thị trường
- Tốc độ tăng số lượng thị trường xuất khẩu chè
- Tốc độ tăng trưởng giá trị kim ngạch xuất khẩu chè trên mỗi thị trường
1.4. Các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển thị trường xuất khẩu chè của một
địa phương
Các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển thị trường xuất khẩu chè của một địa
phương gồm đặc điểm tự nhiên; luật pháp và chính sách; tình hình kinh tế – xã hội;

nguồn nhân lực; toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế.
1.5. Kinh nghiệm phát triển thị trường xuất khẩu chè
Từ kinh nghiệm phát triển thị trường xuất khẩu chè của hai địa phương là
Kericho, Kenya và của tỉnh Lâm Đồng. Một số bài học kinh nghiệm được rút ra cho
tỉnh Thái Nguyên gồm tổ chức trồng, thu hoạch và sản xuất chè theo đúng quy
trình; tạo liên kết chặt chẽ với cơ quan quản lý cấp Nhà nước về chè; theo dõi tình
hình sản xuất và kinh doanh, hỗ trợ các doanh nghiệp khi gặp khó khăn; xây dựng
vùng chè tập trung chất lượng cao; nghiên cứu giống chè mới; thực hiện xúc tiến
thương mại; hỗ trợ doanh nghiệp nghiên cứu hàng rào kỹ thuật tại các thị trường.


v
Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG XUẤT KHẨU CHÈ
CỦA TỈNH THÁI NGUYÊN
2.1. Một số đặc điểm của tỉnh Thái Nguyên ảnh hưởng tới hoạt động sản xuất
kinh doanh chè xuất khẩu
- Đặc điểm tự nhiên: tỉnh Thái Nguyên có vị trí địa lý, địa hình, khí hậu,
thủy văn và đất đai rất thích hợp với việc trồng và phát triển cây chè.
- Đặc điểm kinh tế - xã hội: Thái Nguyên có nguồn lao động phong phú, cơ
sở hạ tầng đã và đang được hoàn thiện, đặc biệt là hệ thống giao thông vận tải ược
nâng cấp và thuận lợi cho việc kết nối Thái Nguyên với các tỉnh thành khác và rút
ngắn thời gian di chuyển.
2.2. Phương thức phát triển thị trường xuất khẩu chè của tỉnh Thái Nguyên
2.2.1. Phát triển thị trường xuất khẩu chè theo chiều rộng
Hoạt động phát triển thị trường xuất khẩu chè theo chiều rộng theo tiêu thức
địa lý, chưa xuất khẩu được sang các thị trường mới.
Về phát triển thị trường xuất khẩu chè theo chiều rộng theo tiêu thức sản
phẩm, tỉnh Thái Nguyên chưa phát triển được sản phẩm chè mới.
Về phát triển thị trường theo chiều rộng theo tiêu thức khách hàng: khách
hàng chủ yếu là khách hàng truyền thống.

2.2.2. Phát triển thị trường xuất khẩu chè theo chiều sâu
Về phát triển thị trường theo chiều sâu theo tiêu thức địa lý, giai đoạn 2011 –
2012 và 2013 – 2014, đã xuất khẩu được nhiều sản phẩm chè hơn vào các thị trường
hiện có, tuy nhiên, kết quả này không được duy trì trong giai đoạn 2014 - 2016.
Phát triển thị trường theo chiều sâu theo tiêu thức sản phẩm, giá chè xuất
khẩu trung bình của tỉnh Thái Nguyên khá ổn định và tăng đều qua các năm.
Phát triển thị trường theo chiều sâu theo tiêu thức khách hàng thành công
trong giai đoạn 2011 – 2012 và 2013 – 2014.
2.3. Nội dung phát triển thị trường xuất khẩu chè của tỉnh Thái Nguyên
- Tỉnh Thái Nguyên chưa xây dựng chiến lược phát triển thị trường xuất
khẩu chè.
- Tỉnh đã xây dựng quy hoạch vùng sản xuất chè an toàn tỉnh Thái Nguyên.
Tuy nhiên, các vùng quy hoạch sản xuất chè an toàn chưa đạt được mục tiêu như


vi
quy hoạch. Tỉnh chưa có quy hoạch cụ thể về vùng sản xuất chè xuất khẩu gắn với
từng thị trường.
- Về thông tin cơ chế, chính sách liên quan đến xuất khẩu chè, tỉnh đã có
giải pháp phát triển hệ thống thông tin thị trường ngành chè. Tuy nhiên, thông tin
được cung cấp chưa đáp ứng được nhu cầu của doanh nghiệp.
- Về nguồn nhân lực, từ năm 2011, tỉnh đã thực hiện một số biện pháp đào
tạo và phát triển nguồn nhân lực cho ngành sản xuất chè. Tuy nhiên, vẫn chưa có
biện pháp đào tạo và phát triển nguồn nhân lực kinh doanh xuất khẩu chè.
- Về đầu tư giống, vật tư và công nghệ sạch, tỉnh Thái Nguyên đã có chính
sách đầu tư giống, vật tư và công nghệ sạch phục vụ sản xuất chè xuất khẩu. Tuy
nhiên, chính sách về vật tư và công nghệ mới bắt đầu thực hiện, chưa có kết quả.
- Về xúc tiến xuất khẩu, tỉnh đã thực hiện một số hoạt động xúc tiến xuất
khẩu. Tuy nhiên, hiệu quả còn thấp, chưa rõ ràng.
- Tỉnh đã đăng ký 7 nhãn hiệu tập thể và 1 chỉ dẫn địa lý. Tuy nhiên, chè

Thái nguyên vẫn chưa có thương hiệu và sức cạnh tranh trên thị trường thế giới.
2.4. Đánh giá chung về kết quả phát triển thị trường xuất khẩu chè của tỉnh
Thái Nguyên
2.4.1. Những kết quả đạt được và nguyên nhân
2.4.1.1. Những kết quả đạt được về phương thức phát triển thị trường xuất khẩu che
Những kết quả đạt được về phương thức phát triển thị trường xuất khẩu chè
gồm: sản phẩm chè Thái Nguyên đã được xuất khẩu cho một số khách hàng mới;
quy mô và kim ngạch xuất khẩu chè tới các khách hàng truyền thống và vào các thị
trường hiện có đều có xu hướng tăng; giá các sản phẩm chè xuất khẩu sang các thị
trường đều tăng lên.
2.4.1.2. Những kết quả đạt được về nội dung phát triển thị trường xuất khẩu che
Những kết quả đạt được về nội dung phát triển thị trường xuất khẩu chè
gồm: xây dựng được quy hoạch vùng sản xuất chè an toàn; bước đầu xây dựng hệ
thống thông tin thị trường cho ngành chè; có chính sách về đào tạo và phát triển
nguồn nhân lực cho ngành sản xuất chè; bắt đầu đầu tư giống, vật tư và công nghệ
sạch phục vụ sản xuất và chế biến chè; đã thực hiện một số biện pháp xúc tiến xuất
khẩu sản phẩm chè; đăng ký thành công 7 nhãn hiệu tập thể và 1 chỉ dẫn địa lý.
2.4.1.3. Nguyên nhân thành công


vii
Nguyên nhân thành công gồm: cầu và giá chè thế giới tăng; các doanh
nghiệp bước đầu quan tâm thực hiện hoạt động nghiên cứu thị trường xuất khẩu và
tìm kiếm khách hàng mới; tỉnh đã xác định được sự cần thiết của việc phát triển
ngành sản xuất và chế biến chè theo hướng nâng cao giá trị và phát triển bền vững.
2.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân
2.4.2.1. Những hạn chế về phương thức phát triển thị trường xuất khẩu che
Những hạn chế về phương thức phát triển thị trường xuất khẩu chè gồm:
Chưa xuất khẩu được sang các thị trường mới; chưa phát triển được sản phẩm chè
mới; có ít khách hàng mới; các sản phẩm chè xuất khẩu chưa được cải tiến về mẫu

mã cũng như chất lượng sản phẩm.
2.4.2.2. Những hạn chế về nội dung phát triển thị trường xuất khẩu che
Những hạn chế về nội dung phát triển thị trường xuất khẩu chè gồm: chưa
xây dựng chiến lược phát triển thị trường xuất khẩu; chưa quy hoạch vùng sản xuất
chè an toàn gắn với thị trường xuất khẩu; hệ thống thông tin thị trường cho ngành
chè chưa hoạt động hiệu quả; chưa có chính sách về đào tạo và phát triển nguồn
nhân lực kinh doanh xuất nhập khẩu; quản lý phân bón và thuốc bảo vệ thực vật còn
yếu; chưa thực hiện hiệu quả hoạt động xúc tiến xuất khẩu ở nước ngoài; giá trị và
sức cạnh tranh của thương hiệu còn thấp.
2.4.2.3. Nguyên nhân hạn chế
Nguyên nhân hạn chế gồm: Chưa xây dựng được vùng sản xuất chè an toàn
phục vụ xuất khẩu; xu hướng tiêu chuẩn kỹ thuật tai các nước ngày càng khắt khe;
các đơn vị sản xuất, kinh doanh chè chưa nhận thức được tầm quan trọng của việc
phát triển thương hiệu; tỉnh chưa thực sự quan tâm tới phát triển thị trường xuất
khẩu chè; thiếu liên kết giữa Nhà nước, Hội chè của tỉnh và doanh nghiệp.


viii
Chương 3. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG
XUẤT KHẨU CHÈ CỦA TỈNH THÁI NGUYÊN
3.1. Định hướng và mục tiêu phát triển thị trường xuất khẩu chè của tỉnh
Thái Nguyên
3.1.1. Định hướng phát triển thị trường xuất khẩu chè của tỉnh Thái Nguyên
Về sản phẩm trà: sản phẩm chè xanh truyền thống; đẩy mạnh chế biến công
nghiệp, công nghệ cao.
Về thị trường tiêu thụ: tập trung chủ yếu ở thị trường trong nước, các thị
trường xuất khẩu tiềm năng gồm Đài Loan, Trung Quốc, Hàn Quốc, Pakistan, Sri
Lanka, Nhật Bản, Hoa Kỳ, Đức, Nga, Ba Lan, Iran…
3.1.2. Mục tiêu phát triển thị trường xuất khẩu chè của tỉnh Thái Nguyên
Về nguyên liệu chè, đến năm 2020, diện tích chè của tỉnh đạt 22.000 ha, tỷ lệ

diện tích chè giống mới đạt 80%; sản lượng 230.000 tấn. Trong đó, 100% diện tích
chè trong quy hoạch sản xuất theo hướng VietGAP (hoặc GAP khác), hữu cơ và an
toàn; 30% diện tích sản xuất chè an toàn được chứng nhận GAP;
Về sản phẩm, sản phẩm chè xanh chiếm khoảng 80% sản lượng, đến năm
2020, sản lượng chè xuất khẩu đạt khoảng 20% tổng sản lượng.
Về phát triển thương hiệu chè Thái Nguyên: 100% cơ sở sản xuất, chế biến,
kinh doanh sử dụng nhãn hiệu tập thể “chè Thái Nguyên”;
Về thị trường xuất khẩu: Pakistan, Trung Quốc, Đài Loan, Pakistan, Hàn
Quốc, Nhật Bản, Hoa Kỳ, Đức, Iran…
3.2. Một số giải pháp chủ yếu nhằm phát triển thị trường xuất khẩu chè của
tỉnh Thái Nguyên
3.2.1. Giải pháp về phát triển vùng nguyên liệu chè xuất khẩu
- Xây dựng được chiến lược phát triển thị trường xuất khẩu và quy hoạch
vùng sản xuất chè an toàn gắn với thị trường xuất khẩu.
- Phát triển vườn chè đầu dòng, vườn giống gốc, hàng năm cung cấp cho
các vườn ươm phục vụ công tác trồng mới và thay thế.
- Tăng cường thông tin, tuyên truyền, phổ biến chính sách pháp luật về vệ
sinh an toàn thực phẩm.
3.2.2. Giải pháp về thu hái và chế biến chè đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu
- Đào tạo, tập huấn, chuyển giao kỹ thuật sản xuất chè an toàn;
- Các cơ quan Nhà nước thường xuyên rà soát, thống kê, đánh giá thực
trạng các chuỗi liên kết sản xuất và chuỗi giá trị chè xuất khẩu trên địa bàn;


ix
- Ứng dụng cơ giới hoá đối với loại hình chế biến truyền thống quy mô
nông hộ;
- Đổi mới quy trình sản xuất, công nghệ, ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao;
- Thu hút các doanh nghiệp đầu tư vào hoạt động chế biến chè xuất khẩu.
3.2.3. Giải pháp về xây dựng và quản lý thương hiệu chè Thái Nguyên

- Tiếp tục đăng ký nhãn hiệu tập thể “chè Thái nguyên” tại các thị trường;
- Tăng cường quản lý Nhà nước về sở hữu trí tuệ đối với thương hiệu chè
Thái Nguyên;
- Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra việc thực hiện các quy định của
pháp luật về sở hữu trí tuệ.
3.2.4. Giải pháp về chính sách xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường xuất
khẩu sản phẩm chè
- Học tập kinh nghiệm, khảo sát thị trường; hỗ trợ doanh nghiệp nghiên
cứu, dự báo…
- Lựa chọn những hội chợ nước ngoài chuyên đề, có uy tín, phù hợp với
doanh nghiệp chè tỉnh Thái Nguyên để tham gia;
- Đẩy mạnh hỗ trợ nâng cao kiến thức, năng lực thị trường cho người sản
xuất, xuất khẩu chè;
- Đổi mới và tăng cường hình thức xúc tiến xuất khẩu.
3.2.5. Giải pháp về tăng tính liên kết giữa Nhà nước với doanh nghiệp và Hội
chè tỉnh Thái Nguyên
- Tăng cường đối thoại, chia sẻ giữa Nhà nước – doanh nghiệp;
- Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của liên kết giữa Nhà nước với Hội
chè và doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu chè tỉnh Thái Nguyên;
- Tổ chức các sự kiện, các lớp đào tạo, tập huấn cho cán bộ Hội chè Thái
Nguyên và hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực cho doanh nghiệp.
3.3. Một số khuyến nghị nhằm phát triển thị trường xuất khẩu chè của tỉnh
Thái Nguyên
3.3.1. Một số khuyến nghị với Nhà nước
- Hoàn thiện hệ thống luật pháp, chính sách và cơ chế hỗ trợ cho các doanh
nghiệp xuất khẩu chè;
- Quy hoạch vùng nguyên liệu chè xuất khẩu;
- Đầu tư cho đội ngũ khuyến nông, khuyến công;
- Nghiên cứu và cung cấp thông tin cho các doanh nghiệp;
- Tăng cường kiểm tra giám sát chất lượng sản phẩm chè xuất khẩu.

3.3.2. Một số khuyến nghị với Hiệp hội chè Việt Nam
- Trở thành cầu nối giữa Chính phủ và các doanh nghiệp chè, tư vấn cho
Chính phủ, địa phương và doanh nghiệp;


x
- Xây dựng cơ chế trao đổi thông tin giữa các doanh nghiệp hội viên;
- Cung cấp dịch vụ cho Nhà nước và doanh nghiệp;
- Tham gia và tổ chức các hoạt động xúc tiến thương mại ngành chè;
- Nghiên cứu, xây dựng và triển khai các mô hình mẫu.
3.3.3.Một số khuyến nghị với doanh nghiệp xuất khẩu chè của tỉnh Thái Nguyên
- Chủ động tìm hiểu, cập nhật thông tin về thị trường xuất khẩu chè, từ đó,
xây dựng chiến lược xuất khẩu phù hợp với tình hình doanh nghiệp;
- Tìm hiểu cơ chế chính sách liên quan đến hoạt động xuất khẩu, hỗ trợ, các
FTAs…, lựa chọn các hội chợ, triển lãm nước ngoài phù hợp để tham gia;
- Trở thành đầu mối trong liên kết giữa các nhà;
- Có ý thức xây dựng, bảo vệ và phát triển thương hiệu “chè Thái Nguyên”.


TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

ĐOÀN HUYỀN TRANG

PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG XUẤT KHẨU
CHÈ TỈNH THÁI NGUYÊN
CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ QUỐC TẾ

Người hướng dẫn khoa học:

PGS.TS. NGÔ THỊ TUYẾT MAI

HÀ NỘI - 2017


1

LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết
Cây chè (trà - tên khoa học: Camellia sinensis) là loại cây công nghiệp lâu
năm có giá trị. Cây chè thích hợp sinh trưởng ở những vùng cao từ 500 – 1000m so
với mặt nước biển và trong môi trường có tính axit nhẹ - môi trường không phù hợp
với nhiều loại cây trồng khác. Từ hơn 5000 năm trước, người Trung Quốc đã sử
dụng chè như một loại dược liệu có giá trị. Ngày nay, chè là loại đồ uống phổ biến
thứ hai trên thế giới sau nước lọc, hơn cả cà phê, rượu hay ca cao. Việc trồng và sản
xuất các sản phẩm từ chè đã phát triển tại nhiều quốc gia trên thế giới, đặc biệt là
các quốc gia đang phát triển như Siri Lanka, Kenya, Trung Quốc, Ấn Độ và Việt
Nam và thu hút hơn 13 triệu lao động trên toàn thế giới.
Tỉnh Thái Nguyên thuộc khu vực Trung du miền núi phía Bắc, giáp với Thủ
đô Hà Nội về phía Nam và là trung tâm văn hóa, chính trị, xã hội của khu vực này.
So với các địa phương trong khu vực, địa hình của Thái Nguyên khá đơn giản với
các dãy núi cao chủ yếu nằm ở phía bắc và thấp dần về hướng nam. Hệ thống sông
hồ phong phú bắt nguồn sông Cầu giúp cung cấp đầy đủ nước tưới cho hệ thống
nông nghiệp. Bên cạnh đó, khí hậu nhiệt đới gió mùa đặc trưng của khu vực Trung
du và Miền núi Bắc Bộ phù hợp với phát triển nông nghiệp cùng với diện tích đất
đồi phong phú và màu mỡ đã làm phong phú hệ thực vật của tỉnh, giúp Thái
Nguyên có điều kiện thuận lợi để phát triển các loại cây công nghiệp, đặc biệt là cây
chè (trà).
Với điều kiện tự nhiên phù hợp, tỉnh Thái Nguyên đã coi cây chè là cây công
nghiệp mũi nhọn, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế của tỉnh nói chung
và của ngành nông nghiệp nói riêng. Tuy không phải địa phương có diện tích trồng

chè lớn nhất cả nước, nhưng Thái Nguyên đã có lịch sử trồng chè lâu đời với những
sản phẩm chè có hương vị đặc trưng, không lẫn với bất kỳ địa phương nào.
Cây chè ít tranh chấp đất với cây lương thực, thích hợp trên đất dốc, có tác
dụng phủ xanh đất trống đồi núi trọc, hạn chế xói mòn, rửa trôi, giúp thu hút
được lượng lao động đáng kể. Do vậy việc phát triển sản phẩm chè ngoài ý nghĩa