Xây dựng và sử dụng bài giảng e learning trong dạy học địa lí địa phương thành phố đà nẵng

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
KHOA ĐỊA LÍ

VĂN CÔNG THỴ MINH HUYỀN

XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG BÀI GIẢNG
E-LEARNING TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ
ĐỊA PHƯƠNG THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Đà Nẵng/4/2018


ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
KHOA ĐỊA LÍ

VĂN CÔNG THỴ MINH HUYỀN

XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG BÀI GIẢNG
E-LEARNING TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ
ĐỊA PHƯƠNG THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG

Chuyên ngành

: Sư phạm Địa lí

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

NGƯỜI HƯỚNG DẪN: ThS. NGUYỄN VĂN THÁI

Đà Nẵng/4/ 2018


Với sự nỗ lực của bản thân cùng với sự giúp đỡ nhiệt tình của các giảng viên
trong khoa Địa lí, chúng tôi đã hoàn thành đề tài “Xây dựng và sử dụng bài giảng
E-Learning trong dạy học Địa lí địa phương thành phố Đà Nẵng”.
Qua đây, chúng tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến thầy giáo ThS. Nguyễn
Văn Thái đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ em trong suốt quá trình tìm hiểu và hoàn
thành đề tài này.
Những kinh nghiệm, ý kiến đóng góp quý báu của các thầy cô trong khoa Địa
lí và các bạn SV trong khoa là một động lực lớn giúp tôi hoàn thành đề tài nghiên
cứu của mình. Mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng đề tài không tránh được những
thiếu sót, rất mong được sự góp ý, bổ sung của quý thầy cô cùng các bạn SV để đề
tài được hoàn chỉnh hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Đà Nẵng, tháng 04 năm 2018
Sinh viên thực hiện
Văn Công Thỵ Minh Huyền


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU................................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài.................................................................................................... 1
2. Mục đích và nhiệm nghiên cứu............................................................................. 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu......................................................................... 2
4. Giả thuyết khoa học............................................................................................... 3
5. Lịch sử các vấn đề nghiên cứu.............................................................................. 3
6. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................... 7

7. Cấu trúc đề tài....................................................................................................... 8
Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.....10
1.1. E-Learning....................................................................................................... 10
1.1.1. Khái niệm E-Learning................................................................................... 10
1.1.2. Đặc điểm của E-Learning.............................................................................. 12
1.1.5. Một số phần mềm sử dụng để thiết kế bài giảng E-Learning......................... 16
1.1.6. Sử dụng phần mềm Adobe Presenter để thiết kế bài giảng E-Learning.........17
1.2. Vai trò, mục tiêu của Địa lí địa phương trong chương trình địa lí THPT..........21
1.2.1. Vai trò............................................................................................................ 21
1.2.3. Mục tiêu........................................................................................................ 21
1.3. Mục tiêu, đặc điểm nội dung dạy học Địa lí địa phương thành phố Đà Nẵng. .22
1.3.1. Mục tiêu dạy học........................................................................................... 22
1.3.2. Đặc điểm nội dung dạy học........................................................................... 23
1.4. Đặc điểm tâm sinh lí, trình độ HS lớp 12 THPT.............................................. 24
1.5. Thực trạng xây dựng và sử dụng bài giảng E-Learning trong dạy học Địa lí địa
phương thành phố Đà Nẵng.................................................................................... 25
Chương 2 XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG BÀI GIẢNG E-LEARNING TRONG
DẠY HỌC ĐỊA LÍ ĐỊA PHƯƠNG THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG..............................28
2.1. Yêu cầu, nguyên tắc xây dựng và sử dụng bài giảng E-Learning trong dạy học
Địa lí địa phương thành phố Đà Nẵng..................................................................... 28
2.1.1. Yêu cầu đối với xây dựng bài giảng E-Learning trong dạy học Địa lí địa
phương thành phố Đà Nẵng.................................................................................... 28
2.1.2 Nguyên tắc đối với xây dựng bài giảng E-Learning trong dạy học Địa lí địa
phương thành phố Đà Nẵng.................................................................................... 29


2.2. Quy trình xây dựng bài giảng E-Learning trong dạy học địa lí địa phương thành
phố Đà Nẵng........................................................................................................... 30
2.2.1 Quy trình........................................................................................................ 30
2.2.2. Giải thích quy trình....................................................................................... 31

2.3. Sử dụng bài giảng E-Learning trong dạy học Địa lí địa phương thành phố Đà
Nẵng........................................................................................................................ 32
2.3.1. Các bước sử dụng.......................................................................................... 32
2.3.2. Cách thức kết hợp với dạy học truyền thống................................................. 33
2.4. Ví dụ về xậy dựng bài giảng E-Learning trong dạy học Địa lí địa phương thành
phố Đà Nẵng (phần Tự nhiên)................................................................................. 34
Chương 3 THỰC NGHIỆP SƯ PHẠM................................................................... 49
3.1 Mục đích thực nghiệm....................................................................................... 49
3.2. Đối tượng thực nghiệm..................................................................................... 49
3.3. Nội dung, phương pháp thực nghiệm............................................................... 49
3.4. Phân tích kết quả thực nghiệm......................................................................... 50
3.4.1 Phân tích định lượng kết quả thực nghiệm..................................................... 50
3.4.2. Phân tích định tính kết quả thực nghiệm....................................................... 52
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................................. 54
TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................................... 1


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Viết tắt
CNTT
ĐC
ĐLĐP
GV
HS
KN
TN
TNSP
PPDH
TP

DANH MỤC HÌNH ẢNH
Hình 1.1. Mô hình E-Learning................................................................................ 10
Hình 1.2. Mô hình chức năng tổng thể của hệ thống E-Learning............................12
Hình 1.3. Các chức năng của giáo viên................................................................... 13
Hình 2.1. Quy trình xây dựng bài giảng E-Learning trong dạy học Địa lí địa
phương TP. Đà Nẵng bằng phần mềm Adobe Prestener......................................... 31
Hình 3.2. So sánh điểm bài kiểm tra của lớp TN2 và ĐC2 sau TN...........................52


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 1.1. Mức độ sử dụng các PPDH của GV trong dạy học Địa lí địa phương
thành phố Đà Nẵng.................................................................................................. 26
Bảng 3.1. Phân phối tần suất điểm bài kiểm tra sau TN của lớp ĐC và lớp TN......50
Bảng 3.2. Phân phối tần suất tổng hợp điểm các bài kiểm tra sau...........................50
TN của lớp ĐC và lớp TN....................................................................................... 50
Bảng 3.3. Tổng hợp điểm trung bình và độ lệch chuẩn giữa các lớp TN và ĐC......52


MỞ ĐẦU
1.

Lí do chọn đề tài
Trong xã hội toàn Cầu hóa ngày nay, học tập là việc cần làm trong suốt cuộc

đời không chỉ để đứng vững trong thị trường việc làm đầy cạnh tranh mà còn giúp
nâng cao kiến thức văn hóa và xã hội của mỗi người. Người học cần những kỹ năng
mới, đồng thời bồi dưỡng, nâng cao những kỹ năng sẵn có và tìm ra những phương
pháp mới để tiếp thu kiến thức một cách tốt hơn. Chính vì vậy mà đổi mới PPDH là
một trong những mục tiêu lớn mà ngành Giáo dục và Đào tạo đặt ra trong giai đoạn

hiện nay và được Nghị quyết Trung ương 2, khoá VIII chỉ ra rất rõ ràng và cụ thể:
“Đổi mới mạnh mẽ phương pháp Giáo dục - Đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một
chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các
phương pháp tiên tiến và phương tiện vào quá trình dạy và học, bảo đảm điều kiện
và thời gian tự học, tự nghiên cứu của học sinh, nhất là sinh viên đại học. Phát triển
mạnh phong trào tự học, tự đào tạo thường xuyên và rộng khắp trong toàn dân, nhất
là thanh niên”.
Nền kinh tế thế giới đang bước vào giai đoạn kinh tế tri thức. Vì vậy, việc
nâng cao hiệu quả chất lượng giáo dục, đào tạo sẽ là nhân tố sống còn quyết định sự
tồn tại và phát triển của mỗi quốc gia nói chung và của mỗi cá nhân nói riêng. Hơn
nữa, việc học tập không chỉ bó gọn trong việc học phổ thông, học đại học mà chính
là học suốt đời. Vì vậy, E-Learning chính là một giải pháp hữu hiệu để giải quyết
vấn đề này. E-Learning là một phương pháp hiệu quả và khả thi, tận dụng tiến bộ
của phương tiện điện tử, internet để truyền tải các kiến thức và kĩ năng đễn những
người học là cá nhân, tổ chức ở bất kì nơi nào trên thế giới tại bất kì thời điểm nào.
E-Learning đang là xu hướng chung của giáo dục thế giới. Việc triển khai ELearning trong giáo dục đào tạo là một hướng đi tất yếu nhằm đưa giáo dục Việt
Nam tiếp cận với nền giáo dục thế giới. Ở nước ta, chủ trương của Bộ giáo dục và
Đào tạo trong giai đoạn tới là tích cực triển khai các hoạt động xây dựng một xã hội
học tập, mà ở đó mọi công dân đều có cơ hội được học tập, hướng tới việc: học bất
kỳ thứ gì (any things), bất kỳ lúc nào (any time), bất kỳ nơi đâu (any where) và học
tập suốt đời (life long learning).
Trong các môn học ở nhà trường phổ thông, môn Địa lí nói chung và phần
Địa lí địa phương nói riêng cũng có nhiều thuận lợi và những đặc điểm thuận lợi để
1


xây dựng bài giảng E-Learning trong dạy học. Phần Địa lí địa phương với các nội
dung phong phú, thực tiễn, dễ quan sát nên có nhiều cơ hội để xây dựng bài giảng
E-Learning, giúp hấp dẫn người học, tạo thêm nhiều hứng thú và học tập tích cực
hơn. Tuy nhiên trên thực tế, GV vẫn chưa chú trọng đến việc giảng dạy phần Địa lí

địa phương, việc truyền đạt kiến thức Địa lí địa phương vẫn chưa được dành nhiều
thời gian. Đồng thời, GV vẫn chưa biết đến E-Learning hay chưa sử dụng ELearning để thực hiện bài giảng của mình được tốt hơn.
Xuất phát từ những nhận thức và thực tiễn nói trên, chúng tôi lựa chọn đề tài:
“Xây dựng và sử dụng bài giảng E-Learning trong dạy học Địa lí địa phương
thành phố Đà Nẵng” làm hướng nghiên cứu của mình.
2. Mục đích và nhiệm nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Xây dựng bài giảng E-Learning trong dạy học Địa lí đia phương TP. Đà
Nẵng nhằm nâng cao hiệu quả dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động
tìm tòi, tự học và sáng tạo của HS. Từ đó góp phần vào việc đổi mới hoạt động dạy
học phần Địa lí địa phương nói riêng và môn Địa lí nói chung theo hướng phát triển
năng lực HS.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
-

Tổng quan cơ sở lý luận về xây dựng và sử dụng bài giảng E-Learning

trong dạy học;
-

Điều tra thực trạng xây dựng và sử dụng bài giảng E-Learning trong dạy

học Địa lí địa phương ở các trường THPT trên địa bàn TP. Đà Nẵng
-

Xác định quy trình xây dựng và sử dụng bài giảng E-Learning trong dạy

học Địa lí địa phương TP. Đà Nẵng.
Xây dựng một số bài giảng E-Learning trong dạy học Địa lí địa
phương TP.

Đà Nẵng.
Thực nghiệm sư phạm để xác định hiệu quả và tính khả thi của
những đề
xuất. Từ đó rút ra những kinh nghiệm nhằm giúp cho GV dạy tốt hơn và HS học có
kết quả cao hơn.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Bài giảng E-Learning trong dạy học Địa lí địa phương TP. Đà Nẵng.


2


3.2. Phạm vi nghiên cứu
-

Nghiên cứu quy trình xây dựng bài giảng E-Learning trong dạy học Địa lí

địa phương TP. Đà Nẵng.
địa

Phương pháp sử dụng bài giảng E-Learning trong dạy học Địa lí

phương TP. Đà Nẵng.
Tiền hành nghiên cứu, TNSP từ tháng 11/2017 – 4/2018 tại một số
trường
trên địa bàn thành phố Đà Nẵng.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu xác định được quy trình xây dựng và sử dụng E-Learning trong dạy học
Địa lí địa phương thành phố Đà Nẵng một cách khoa học, hợp lý thì sẽ rèn luyện

cho HS được tính tự giác học hỏi, chủ động và sáng tạo. Đồng thời HS cũng có
nhiều thời gian tự nghiên cứu bài học, được tự kiểm tra kiến thức, từ đó có hứng thú
trong việc học. Bên cạnh đó sẽ nâng cao được hiệu quả dạy học phần Địa lí địa
phương nói riêng và môn Địa lí nói chung.
5. Lịch sử các vấn đề nghiên cứu
5.1. Trên thế giới
Thuật ngữ E-Learning ra đời và đã trở nên quen thuộc trên thế giới trong một
vài thập kỷ gần đây. Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của Tin học và mạng truyền
thông, các phương thức giáo dục, đào tạo ngày càng được cải tiến nhằm nâng cao
chất lượng dạy học, tiết kiệm thời gian và tiền bạc cho người học. Ngay từ khi mới
ra đời, E-Learning đã xâm nhập vào hầu hết các hoạt động huấn luyện đào tạo của
các nước trên thế giới. Gắn với sự phát triển của CNTT và những phương pháp giáo
dục đào tạo, theo tài liệu của tác giả Bùi Thanh Giang [1] quá trình phát triển của ELearning có thể chia ra làm bốn thời kì.
Đầu tiên là giai đoạn trước năm 1983 được gọi là kỷ nguyên GV làm trung
tâm. Trước khi máy tính được sử dụng rộng rãi, ở giai đoạn này quan điểm giáo dục
“Lấy GV làm trung tâm” là phương pháp phổ biến nhất trong các trường học. Học
viên chỉ có thể trao đổi tập trung quanh GV và các bạn học. Đặc điểm của loại hình
này là giá thành đào tạo rẻ.
Tiếp theo là giai đoạn 1984 – 1993 được xem là kỷ nguyên đa phương tiện.
Vì trong giai đoạn này đã có các công nghệ cơ bản như hệ điều hành Windows 3.1,
máy tính Macintosh, phần mềm trình diễn powerpoint,… Nó cho phép tạo ra các bài
3


giảng tích hợp hình ảnh và âm thanh học trên máy tính sử dụng công nghệ CBT
phân phối qua đĩa CD-ROM hoặc đĩa mềm vào bất kỳ thời gian nào, ở đâu, người
học cũng có thể mua và học. Tuy nhiên sự hướng dẫn của giáo viên là rất hạn chế.
Sau đó là giai đoạn 1994 – 1999 với tên gọi là làn sóng E-Learning thứ nhất.
Đặc điểm của giai đoạn này là công nghệ Web đã được phát minh ra, các nhà cung
cấp dịch vụ đào tạo bắt đầu nghiên cứu cách thức cải tiếp phương pháp giáo dục

bằng công nghệ này. Người thầy thông thái đã dần lộ rõ thông qua các phương tiện:
Email, CBT qua Intranet với text và hình ảnh đơn giản, đào tạo bằng công nghệ web
với hình ảnh chuyển động tốc độ thấp đã được triển khai trên diện rộng.
Cuối cùng là giai đoạn 2000 – 2005 được biết đến là làn sóng E-Learning thứ
hai. Các công nghệ tiên tiến bao gồm Java và các ứng dụng mạng IP, công nghệ truy
nhập mạng và băng thông Internet được nâng cao, các công nghệ thiết kế web tiên
tiến đã trở thành một cuộc cách mạng trong giáo dục đào tạo. Thông qua web GV có
thể kết hợp hướng dẫn trực tuyến tới mọi người học, nâng cao hơn chất lượng dịch
vụ đào tạo. Ngày qua ngày công nghệ web đã chứng tỏ có khả năng mang lại hiệu
quả cao trong giáo dục đào tạo, cho phép đa dạng hoá các môi trường học tập. Tất
cả những điều đó tạo ra một cuộc cách mạng trong đào tạo với giá thành rẻ, chất
lượng và hiệu quả. Đó chính là làn sóng thứ hai của E-Learning.
Trên thế giới nghiên cứu về E-Learning và ứng dụng E-Learning vào trong
GD&ĐT đã được nghiên cứu từ những năm 90 của thế kỷ trước. Khởi đầu cho việc
E-Learning được nghiên cứu và phát triển mạnh mẽ là ở khu vực Bắc Mỹ, châu Âu,
sau đó các nước ở khu vực châu Á cũng quan tâm nghiên cứu phát triển, đặc biệt là
Hàn Quốc. Những năm cuối của thế kỷ 20, GD&ĐT đã được thừa hưởng những
thành tựu của CNTT, nhiều nghiên cứu về các phần mềm dạy học, đào tạo dựa trên
công nghệ web, khoá đào tạo trực tuyến,... đã được thực hiện trước đó.
Ở Mỹ, chính phủ đã có những chính sách nhằm hỗ trợ giúp cho nghiên cứu
ứng dụng E-Learning từ cuối những năm 1990. Theo thống kê của Hội phát triển và
Đào tạo Mỹ đến năm 2000 có gần 47% các trường đại học và cao đẳng đã đưa ra
các mô hình đào tạo từ xa khác nhau tạo nên 54.000 khóa học trực tuyến. Đến năm
2004 đã có khoảng 90% các trường đại học, cao đẳng ở Mỹ nghiên cứu xây dựng
các mô hình E-Learning, số người tham gia khóa học tăng 33% hàng năm trong
khoảng thời gian từ 1999 – 2004.
4


Một số hệ thống E-Learning điển hình của các trường đại học trên thế giới

đã được nhiều nhà nghiên cứu về giáo dục quan tâm có thể kể đến là hai hệ thống
sau. Đầu tiên là hệ thống E-Learning của trường Đại học Western Governors của
Mỹ. Đây là trường đại học trực tuyến được thành lập từ năm 1997 bởi 17 bang từ
miền Tây nước Mỹ. Các khóa học được nghiên cứu thiết kế phù hợp với từng nhóm
học viên. Hệ thống hoạt động dưới sự hỗ trợ của nhiều công ty máy tính và tin học
như: IBM, AOL, Mirosoft,… và đã triển khai rất có hiệu quả quá trình đào tạo của
nhà trường. Tiếp theo là hệ thống E-Learning của Đại học Glasgow của nước Anh.
Hệ thống này được xây dựng trên nền tảng phần mềm quản lý bài giảng moodle
(Modular Object-Oriented Dynamic Learning Enviroment), một trong những phần
mềm mã nguồn mở về E-Learning và đang được sử dụng rộng rãi nhất hiện nay.
Moodle đã tạo ra môi trường dạy học bằng E-Learning để GV cung cấp bài giảng và
các tài liệu học tập đến học viên một cách thuận tiện[13].
Cùng thời gian trên cũng có nhiều nghiên cứu đề cập đến vấn đề thúc đẩy
ứng dụng Internet, CNTT trong trường học. Các nghiên cứu này đã khẳng định học
tập có sự hỗ trợ của CNTT có những lợi ích nhất định như: người học có thể tương
tác với môi trường học tập ảo, học tập theo phong cách học tập của mình và có thể
tự tổ chức quá trình học tập một cách chủ động. Ngoài ra, cũng có một số nghiên
cứu so sánh kết quả học tập truyền thống và học tập trong môi trường CNTT. Kết
quả nghiên cứu cho thấy có sự khác biệt đáng kể về kết quả học tập giữa học truyền
thống và học tập trực tuyến; học tập trực tuyến cung cấp và đáp ứng nhu cầu người
học tốt hơn, đặc biệt ở giáo dục đại học.
Ở

khu vực châu Á, Hàn Quốc là một trong những nước đi đầu trong việc ứng

dụng E-Learning và sử dụng học liệu E-Learning vào trong đào tạo. Kể từ khi Hàn
Quốc tích hợp CNTT trong đào tạo đã mang lại một số lợi ích nhất định, làm cho
công tác đào tạo trở nên thiết thực và hiệu quả hơn, giúp HS tiếp cận được các cơ
hội mà không phải gặp nhiều khó khăn; cải thiện KN máy tính cơ bản, tương tác
trực tuyến với HS khác; phát triển một ngân hàng khóa học trực tuyến để khi truy

cập vào khóa học này có thể đáp ứng được nhu cầu đa dạng của mỗi người học [10].
Đến năm 2003, Hàn Quốc có 15 trường đại học trên mạng đưa ra các khoá
học dựa trên CNTT. Những trường đại học trong số đó như Cyber Korea, Digital
Korea và Đại học mở Open Cyber là những trường chuyên về giáo dục dạy nghề và
5


học tập suốt đời. Ứng dụng giáo dục ảo của Hàn Quốc là do kế hoạch của Chính
phủ từ năm 1998 với việc đưa ra Dự án thử nghiệm trường đại học ảo với sự tham
gia của 65 trường đại học và 5 công ty. Kèm theo trường học ảo là mạng lưới thư
viện số hóa Digital Library, hình thức cao của thư viện điện tử e-Library [9].
5.2. Ở Việt Nam
Ở
nước ta, việc nghiên cứu và ứng dụng E-Learning trong dạy học đã
được
quan tâm từ rất sớm. Chỉ thị 58-CT/TW ngày 17/10/2000 của Bộ Chính trị đã nêu
rõ: "Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác giáo dục và đào tạo ở
các cấp học, bậc học, ngành học. Phát triển các hình thức đào tạo từ xa phục vụ
cho nhu cầu học tập của toàn xã hội. Đặc biệt tập trung phát triển mạng máy tính
phục vụ cho giáo dục và đào tạo, kết nối Internet tới tất cả các cơ sở giáo dục và
đào tạo". Để thực hiện chỉ thị trên, Bộ GD&ĐT đã ban hành chỉ thị số 29 (năm
2001) về việc tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục giai đoạn
2001 – 2005 và chỉ thị số 55 (năm 2008) về việc tăng cường ứng dụng công nghệ
thông tin trong giáo dục giai đoạn 2008 - 2012. Đây chính là cơ sở ban đầu để tổ
chức dạy học E-Learning ở Việt Nam.
Năm 2005, Viện Công nghệ Thông tin (ĐHQG Hà Nội) và Khoa Công nghệ
Thông tin (ĐH Bách khoa Hà Nội) đã phối hợp cùng nhau tổ chức hội thảo khoa
học "Nghiên cứu và triển khai E-Learning". Đây là hội thảo về E-Learning lần đầu
tiên ở nước ta. Tại hội thảo đã có 17 bản tham luận được báo cáo và phần thảo luận
sôi nổi của đại biểu tham dự đã đem lại một cái nhìn hết sức tổng quan về: Kiến trúc

nền hệ thống E-Learning; Chuẩn hoá trong E-Learning; Hệ quản trị học và hệ quản
trị nội dung học; Bài giảng điện tử; ứng dụng và thử nghiệm E-Learning; Một số
kinh nghiệm triển khai, ứng dụng E-Learning,…
Ứng dụng E-Learning trong dạy học ở trường phổ thông đã có bước tiến
mạnh mẽ, bằng chứng là Bộ Giáo dục và Đào tạo đã phát động và tổ chức các cuộc
thi về E-Learning dành cho GV các cấp trên toàn quốc. Năm học 2009 – 2010, cuộc
thi "Thiết kế hồ sơ bài giảng điện tử E-Learning" nằm trong khuôn khổ của chương
trình hợp tác giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo và Quỹ Laurence S. Ting đã đạt được
một số kết quả nhất định. Từ đó, phong trào xây dựng bài giảng E-Learning được
triển khai đồng bộ ở các trường học trên toàn quốc, thể hiện sự quyết tâm mạnh mẽ
trong triển khai E-Learning đối với HS phổ thông. Thông qua cuộc thi GV toàn
6


quốc đã có một số kiến thức cơ bản về tổ chức dạy học E-Learning và ứng dụng một
số phần mềm tin học trong việc xây dựng các bài giảng E-Learning.
Dạy học E-Learning trong môn Địa lí đã được đề cập đến trong một số công
trình nghiên cứu của các tác giả như: Nguyễn Đức Vũ - Đổi mới phương pháp dạy
học địa lí ở trung học phổ thông, Nguyễn Đức Vũ - Ứng dụng công nghệ thông tin
trong dạy học, Nguyễn Đức Vũ - Phương tiện và thiết bị dạy học Địa lí. Ngoài ra,
còn được đề cập đến trong các công trình nghiên cứu của tác giả Nguyễn Viết
Thịnh. Các công trình nghiên cứu trên chủ yếu hướng dẫn xây dựng và sử dụng
Video giáo khoa, mạng Internet, Website có nội dung Địa lí vào dạy học. Tác giả Đỗ
Vũ Sơn - Xây dựng và sử dụng giáo trình điện tử bản đồ học trong các trường Đại
học sư phạm miền núi phía bắc. Công trình đã đề cập đến việc tổ chức dạy học trực
tuyến trên hệ thống Moodle cho sinh viên. Tác giả Đỗ Văn Hảo - Ứng dụng công
nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học Địa lí địa phương tỉnh Thái Nguyên.
Công trình đã đề cập đến việc xây dựng các bài giảng E-Learning để tổ chức dạy
học Địa lí địa phương lớp 9 THCS.
Ngoài ra, còn được đề cập trong một số bài báo khoa học, tham luận của các

tác giả như: Nguyễn Đức Vũ - Xây dựng băng hình, băng tiếng phục vụ người học
từ xa Địa lí, Nguyễn Đức Vũ - Một số giải pháp tăng cường sử dụng công nghệ
thông tin trong dạy học, Nguyễn Đức Vũ, Vũ Tuấn Anh - Thiết kế website hỗ trợ
dạy học Địa lí các vùng kinh tế lớp 12 trung học phổ thông, …. Các công trình
nghiên cứu trên ở một mức độ nào đó đã có đề cập đến việc sử dụng Internet trong
dạy học trực tuyến môn Địa lí.
Hiện nay, chưa có công trình nào nghiên cứu về ứng dụng E-Learning trong
dạy học Địa lí địa phương, cùng với việc tiếp thu kết quả của các nghiên cứu trước,
chúng tôi đã chọn đề tài "Xây dựng và sử dụng bài giảng E-Learning trong dạy học
Địa lí địa phương thành phố Đà Nẵng" làm hướng nghiên cứu của mình nhằm tổ
chức dạy học E-Learning trong môn Địa lí, từ đó góp phần nâng cao chất lượng dạy
và học trong nhà trường phổ thông.
6.

Phương pháp nghiên cứu

6.1. Phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu
Tiến hành thu thập tài liệu từ nhiều nguồn khác nhau: Sách báo chuyên
ngành, tài liệu nghiên cứu khoa học và luận văn tốt nghiệp có liên quan… để xem
7


xét đối tượng được nghiên cứu trong một hệ thống hoàn chỉnh, từ đó xác định được
những nội dung cần thiết của đổi tượng nghiên cứu.
6.2. Phương pháp điều tra khảo sát
Sử dụng phương pháp này để điều tra, thu thập thông tin về thực trạng sử
dụng bài giảng E-Learning trong dạy học Địa lí địa phương TP. Đà Nẵng. Trên cơ
sở đó tiến hành phân tích, rút ra những kết luận về tình hình dạy học môn Địa lí ở
trường THPT và đề xuất một số giải pháp.
Tiến hành điều tra và khảo sát về các mặt sau:

- Thu thập nhận thức của GV tại các trường THPT về khái niệm E-Learning
và tầm quan trọng của bài giảng E-Learning trong dạy học.
- Điều tra thực trạng sử dụng bài giảng E-Learning trong dạy học Địa lí địa
phương thành phố Đà Nẵng của giáo viên tại các trường THPT.
-

Lấy ý kiến, nguyện vọng của giáo viên THPT để nâng cao hiệu quả phương

pháp sử dụng bài giảng E-Learning.
6.3. Phương pháp chuyên gia
Trong quá trình nghiên cứu, đối với một số kết quả và kiến nghị liên quan,
tôi thực hiện xin ý kiến một số GV có kinh nghiệm trong dạy học Địa lí tại các
trường THPT trên địa bàn TP. Đà Nẵng. Từ những kiến thức thu thập được, chúng
tôi đã có những định hướng về nội dung nghiên cứu đề tài cũng như những vấn đề
liên quan đến thực nghiệm sư phạm
6.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Phương pháp này thường được tiến hành nhằm kiểm định giả thuyết khoa
học và tính khả thi của đề tài.
Dựa trên cơ sở này, tiến hành tổ chức thực nghiệm tại một số lớp 12 tại các
trường THPT để kiểm chứng hiệu quả của phương pháp đã lựa chọn.
6.5. Phương pháp toán học thống kê
Phương pháp này cho phép xử lí, phân tích các kết quả điều tra thực nghiệm
thông qua việc sử dụng các phép toán thống kê để rút ra những kết luận cần thiết về
thực trạng, hiệu quả của phương pháp dã lựa chọn.
7. Cấu trúc đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung chính của
đề tài gồm 3 chương:
8

 Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của vấn đề nghiên cứu.


Chương 2: Quy trình xây dựng và sử dụng bài giảng E-Learning trong dạy

học địa lí địa phương thành phố Đà Nẵng.
 Chương 3: Thực nghiệm sư phạm.

9


Chương 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1.E-Learning
1.1.1. Khái niệm E-Learning
E-Learning (electronic learning: Học điện tử) là thuật ngữ bao hàm một tập
hợp các ứng dụng và quá trình, như học qua web, học qua máy tính, lớp học ảo và
sự liên kết số. Trong đó bao gồm việc phân phối nội dung các khoá học tới học viên
qua internet, mạng intranet/extranet (LAN/WAN), băng audio và video, vệ tinh
quảng bá, truyền hình tương tác, CD-ROM và các loại học liệu điện tử khác.

Hình 1.1. Mô hình E-Learning
Hình 1.1 mô tả một cách tổng quát khái niệm E-Learning. Trong mô hình này,
hệ thống đào tạo bao gồm bốn thành phần, toàn bộ hoặc một phần của những thành
phần này được chuyển tải tới người học thông qua các phương tiện truyền thông
điện tử.
+

Nội dung: Các nội dung đào tạo, bài giảng được thể hiện dưới dạng các

phương tiện truyền thông điện tử, đa phương tiện.
+

Phân phối: Việc phân phối các nội dung đào tạo được thực hiện thông qua

các phương tiện điện tử. Ví dụ tài liệu được gửi cho học viên bằng e-mail, học viên
học trên website, học qua đĩa CD-Rom multimedia …
+
Quản lý: Quá trình quản lý đào tạo được thực hiện hoàn toàn nhờ
phương
tiện truyền thông điện tử. Ví dụ như việc đăng ký học qua mạng, bằng bản tin nhắn
SMS, việc theo dõi tiến độ học tập được thực hiện qua mạng Internet …
10


+

Hợp tác: Sự hợp tác, trao đổi của người học trong quá trình học tập cũng

được thông qua phương tiện truyền thông điện tử. Ví dụ như việc trao đổi thảo luận
thông qua chat, forum trên mạng …
Tóm lại E-Learning được hiểu một cách chung nhất là quá trình học thông
qua các phương tiện điện tử. Ngày nay với sự hội tụ của máy tính và truyền thông,
E-Learning được hiểu một cách trực tiếp hơn là quá trình học thông qua mạng
internet và công nghệ web[44].
Theo ADL (Advanced Distributed Learning) - một tổ chức chuyên nghiên
cứu và khuyến khích việc phát triển và phân phối học liệu sử dụng các công nghệ
mới, đã công bố các tiêu chuẩn cho SCORM mô tả tổng quát chức năng của một hệ
thống E-Learning bao gồm:
-

Hệ thống quản lý học tập (LMS): cho phép người quản trị hệ thống tạo ra

cổng dịch vụ đào tạo trực tuyến có nhiệm vụ: quản lý các khóa học trực tuyến; quản
lý quá trình tự học, tự bồi dưỡng; quản lý việc phân phối, tìm kiếm nội dung học tập
và học liệu (quản lý tài nguyên); quản lý HV, giảng viên/hướng dẫn viên
hoặc người quản trị khóa học; quản lý bài kiểm tra, quá trình tự kiểm tra, tự đánh
giá của HV; quản lý quá trình trao đổi, thảo luận trên diễn đàn, email, trao đổi tin
nhắn điện tử, lịch học của HV.
Hệ thống quản lý nội dung học tập (LCMS): Một LCMS là một môi
trường
đa người dùng, ở đó các nhà giáo dục, quản trị khóa học có thể tạo ra, lưu trữ, sử
dụng lại, chỉnh sửa, quản lý và phân phối nội dung học tập của các khóa học. LCMS
quản lý các quá trình tạo ra và phân phối học liệu.

11


Hình 1.2. Mô hình chức năng tổng thể của hệ thống ELearning 1.1.2. Đặc điểm của E-Learning
Bài giảng E-Learning dựa trên CNTT và truyền thông: cụ thể là công nghệ
mạng kĩ thuật đồ họa, kĩ thuật mô phỏng, công nghệ tính toán,…
Bài giảng E-Learning bổ sung rất tốt cho phương pháp học truyền thống do
tính tương tác cao dựa trên multimedia, tạo điều kiện cho người học trao đổi thông
tin dễ dàng hơn, và cũng đưa ra những nội dung học tập phù hợp với khả năng và sở
thích của từng người. Vì vậy E-Learning có những đặc điểm cụ thể như sau:
+
Bài giảng E-Learning không bị giới hạn bởi không gian và thời
gian: sự
phổ cập rộng rãi của Internet đã dần xóa đi khoảng cách về thời gian và không gian
cho E-Learning. Người học có thể chủ động học tập, thảo luận bất cứ lúc nào, bất cứ

nơi đâu khi họ muốn học tập.
+
Tính hấp dẫn: với sự hỗ trợ của công nghệ multimedia, những bài
giảng
tích hợp text, hình ảnh minh họa, âm thanh làm tăng thêm tính hấp dẫn của bài học.
+
Tính linh hoạt: người học có thể tự điều chỉnh quá trình học, lựa
chọn cách
học phù hợp nhất với hoàn cảnh của mình.
+

Tính cập nhật: nội dung bài học thường xuyên được cập nhật và đổi mới

nhằm đáp ứng tốt nhất và phù hợp nhất với người học.


12


+
Học có sự hợp tác, phối hợp: người học có thể dễ dàng thảo luận,
trao đổi
thông tin với nhau, với giảng viên thông qua các diễn đàn (forum), hội thoại, trực
tuyến (chat), thư từ (e-mail),…
+

Tâm lí dễ chịu: mọi rào cản về tâm lí giao tiếp của cả người dạy và người

học dần dần bị xóa bỏ, mọi người tự tin hơn trong việc trao đổi quan điểm.
+

Các kĩ năng làm việc hợp tác, tự điều chỉnh để thích ứng của người học sẽ

được hoàn thiện không ngừng.
So với lối dạy học truyển thống, GV là người làm hết tất cả công việc từ
truyền đạt kiến thức đến quản lý HS. GV vừa là người soạn ra bài giảng vừa là
người giảng dạy. HS chỉ là vật thể thụ động lắng nge tiếp thu kiến thức, không có
nhiều cơ hội để phát huy được năng lực của bản thân. PPDH truyền thống khá là
nhàm chán, hạn chế tính tích cực của HS, sau mỗi bài học GV cũng là người ra bài
kiểm tra và HS lại là người làm một cách máy móc, HS có thắc mắc thì GV sẽ là
ngườ giải đáp. Cứ như vậy, làm cho PPDH truyền thống ngày càng tẻ nhạt và HS
mất đi hứng thú trong việc học của mình (Hình 1.3).
Giáo viên

Soạn bài
giảng

Hình 1.3. Các chức năng của giáo viên
Với sự ra đời của E-Learning đã khắc phục được những hạn chế của lối dạy
học truyền thống. Với E-Learning, học tập lấy người học làm trung tâm. Trong môi
trường trực tuyến, GV thường là người chủ động lui về phía sau, người học sẽ là
người tiếp xúc và làm việc với bài học. Qua bài giảng E-Learning và qua học tập,
trao đổi với mọi người thông qua các diễn đàn, trong các cuộc thảo luận nhóm,
người học có cơ hội để giải thích, lập luận, chia sẻ, nhận xét, phê bình và chính
mình tham gia tự sáng tạo các nội dung sư phạm với một cách thức khó thấy được
trong lớp học truyền thống. Qua bài học, HS sẽ thể hiện được các kiến thức mình
tiếp thu được bằng nhiều cách, thể hiện tri thức trên máy tính một cách sinh động


13

hơn. Đồng thời mỗi người học cũng sẽ tự sắp xếp, quản lí việc học tập của mình sao
cho phù hợp nhất mà không phải bị lệ thuộc.
1.1.3. Ưu điểm của tổ chức dạy học bằng E-Learning
Không bị hạn chế về thời gian, địa điểm: truyền đạt kiến thức theo yêu cầu,
thông tin đáp ứng nhanh chóng. Học viên có thể truy cập các khoá học bất kỳ nơi
đâu như văn phòng làm việc, tại nhà, tại những điểm Internet công cộng, 24 giờ một
ngày, 7 ngày trong tuần. Đào tạo bất cứ lúc nào bất cứ nơi đâu họ muốn.
Cơ hội tiếp cận với nền giáo dục nước ngoài: với E-Learning người học có
thể học bất kì các khóa học đào tạo nào mà mình muốn, có thể tiếp xúc với nền giáo
dục của các quốc gia tiên tiến khác mà không bị trở ngại về khoảng cách địa lí, giúp
người học ở đâu cũng được chất lượng đào tạo như nhau.
Chủ động, linh hoạt trong việc sắp xếp lịch học: tiết kiệm thời gian, giúp
giảm thời gian đào tạo từ 20 - 40% so với phương pháp giảng dạy truyền thống do
rút giảm sự phân tán và thời gian đi lại. Có thể tự sắp xếp lịch học sao cho phù hợp,
tự điều chỉnh tốc độ học theo khả năng và có thể nâng cao kiến thức thông qua
những thư viện trực tuyến
Ứng dụng công nghệ thông tin, nguồn tài liệu phong phú: học tập bài giảng
E-Learning vừa học được kiến thức, vừa giúp người học nâng cao khả năng công
nghệ thông tin của mình. Ngoài ra, nguồn tài liệu qua E-Learning rất phong phú đa
dạng sẽ làm giàu thêm kiến thức cho người học.
Chi phí hợp lí: người học trực tuyến sẽ tiết kiệm được cả thời gian và tiền
bạc vì trường học của họ sẽ ở ngay trước màn hình máy tính. Không giống như
trong các khóa học trong các cơ sở đào tạo, học sinh của E-Learning sẽ tiết kiệm
thời gian đi lại và tiết kiệm tiền cho các khoản chi phí cho sách giáo khoa, sách
hướng dẫn, và các học liệu khác. Giúp giảm khoảng 60% chi phí bao gồm chi phí đi
lại và chi phí tổ chức địa điểm. Học viên chỉ tốn chi phí trong việc đăng kí khoá học
và có thể đăng kí bao nhiêu khoá học mà họ cần.
Tương tác và hợp tác: học trực tuyến người học có thể giao lưu và tương tác

với nhiều người cùng lúc. Họ cũng có thể hợp tác với bạn bè trong nhóm học trực
tuyến để thảo luận và làm bài tập về nhà. Ngày nay, việc tương tác và hợp tác trên
Internet là phổ biến qua forum, blog, Facebook… và có thể tận dụng Internet để
“vừa làm vừa học vừa chơi”.
14