Sử dụng phương pháp trò chơi nhận thức để giáo dục kỹ năng sống cho học sinh

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
   ***   

MÔ TẢ SÁNG KIẾN
Mã số (do Thường trực Hội đồng ghi)………………………………………..…
1. Tên sáng kiến: “SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP TRÒ CHƠI NHẬN
THỨC ĐỂ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH”.
(GV: Trần Thị Thanh Tuyền-Phạm Thị Cẩm-Trần Thị Kim Quyên; Trường
THPT Diệp Minh Châu, Châu Thành, Bến Tre)
2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Công tác giáo dục kỹ năng sống cho học
sinh.
3. Mô tả bản chất của sáng kiến:
3.1. Tình hình thực trạng của vấn đề:
Thực trạng
Chúng ta đang sống trong thời đại mới – thời đại văn minh, khoa học, nhất la
sự phát triển không ngừng của nganh công nghệ thông tin. Xã hội không ngừng
phát triển, con người thật sự tiến bộ. Giới trẻ, đặc biệt la học sinh có thể sử dụng
thanh thạo thiết bị điện tử thông minh, nhưng lại rất vụng về trong cuộc sống. Các
em có một kiến thức tốt, mục đích rõ rang nhưng lại không tìm được cho mình
phương hướng cụ thể, hoặc cách giải quyết tốt. Theo nhiều phụ huynh, giáo viên va
các chuyên gia, học sinh ngay nay không chỉ vụng về trong cuộc sống sinh hoạt
hằng ngay ma còn khá máy móc va thụ động khi đối mặt với những tình huống bất
thường.
Vấn đề thiếu kỹ năng sống (KNS) còn khiến không ít người trẻ không trụ
vững trước tác động bên ngoai. Từ đó có những quan điểm, suy nghĩ lệch chuẩn.
Một biểu hiện nữa của việc thiếu KNS chính la thái độ thờ ơ, vô cảm. Vô cảm với
mọi người xung quanh va vô trách nhiệm với bản thân mình. Trước những vụ bạo
1

lực học đường, thay vì can ngăn bạn bè thì một số bạn trẻ vây quanh để hò hét, cổ
vũ, quay clip đăng facebook. Cũng la một biểu hiện của căn bệnh thiếu KNS,
nhưng ở cấp độ nguy hiểm hơn. Đó la tình trạng một số bạn trẻ thiếu sự định
hướng, không phân biệt được giữa cái thiện - cái ác, giữa đúng - sai. Hang loạt
những “vụ án” liên quan đến thanh thiếu niên thời gian qua ma phần lớn nguyên
nhân do thiếu trang bị KNS đã lam dấy lên nỗi nghi ngại trong xã hội. Những dẫn
chứng trên cho thấy các em học sinh hiện nay đang bị thiếu hụt đến mức báo động
về KNS. Chưa bao giờ vấn đề KNS lại được quan tâm như hiện nay. Thiếu KNS
được ví như “căn bệnh nguy hiểm” lam ảnh hưởng trực tiếp đến hanh động, suy
nghĩ của các bạn trẻ.
Vì vậy KNS luôn la vấn đề cần thiết nhất hiện nay đặc biệt la đối với giới
trẻ. Có KNS các em có thể “giải cứu” mình trong các trường hợp cụ thể. Đồng thời
lam cho con người hoạt bát hơn, biết yêu thương những người xung quanh va giúp
cho các em sớm thanh công.
Thuận lợi:
Bộ va Sở Giáo dục va Đao tạo đã tổ chức nhiều lớp tập huấn, bồi dưỡng cho
cán bộ quản lý, giáo viên về giáo dục KNS cho học sinh trung học phổ thông.
Có sự quan tâm của Đảng va Nha nước, của chính quyền các cấp, địa
phương về hoạt động giáo dục KNS.
Ở các trường THPT trong cả nước nói chung, tỉnh Bến Tre nói riêng Ban
tư vấn, tham vấn học đường cũng được thanh lập va đi vao hoạt động.
Nhìn chung cán bộ quản lý va giáo viên trong các trường phổ thông đã bước
đầu lam quen với thuật ngữ “kỹ năng sống”, mặc dù mức độ hiểu biết có khác
nhau.
Học sinh có thể tìm hiểu, học tập các KNS thông qua các phương tiện
truyền thông.
Khó khăn:

2

Hoạt động giáo dục KNS hiện nay vẫn mang tính hình thức, dan trãi, chưa
thiết thực, chưa có sự tập trung. Nội dung giáo dục chỉ la các bai học trên cơ sở lý
thuyết chưa đi sâu cho các em thực hanh, trãi nghiệm bằng các hình thức trò chơi
hay sắm vai.
Ý nghĩa, tầm quan trọng của giáo dục KNS chưa được nhận thức một cách
đúng mức trong một bộ phận cán bộ quản lý, giáo viên. Giáo viên quen với việc
tập trung cung cấp kiến thức ma không hoặc ít quan tâm giáo dục KNS cho học
sinh.
Học sinh chỉ tập trung học kiến thức ma ít quan tâm đến việc rèn luyện
KNS cho bản thân.
Nha trường chưa đủ điều kiện cơ sở vật chất va phương tiện giúp các em
thực hanh KNS.
3.2. Nội dung giải pháp đề nghị công nhận là sáng kiến:
Mục đích của giải pháp:
Thông qua phương pháp trò chơi nhận thức, không những giúp học sinh
thư giản, giải trí ma còn giúp các em có cơ hội tiếp thu, củng cố những tri thức nói
chung, những kiến thức KNS nói riêng.
Qua phương pháp nay, học sinh sẽ được trãi nghiệm, khám phá ưu thế bản
thân, được rèn luyện một số KNS cần thiết.
Những điểm khác biệt và tính mới của đề tài:
Tính mới của đề tai đó la qua mỗi trò chơi sẽ có sự phân tích va kết luận
của giáo viên. Từ những phân tích va kết luận đó giúp học sinh nắm được nội dung
kiến thức KNS một cách dễ hiểu nhất.
Việc giáo dục KNS cho học sinh ở các trường THPT thường được lồng
ghép với các tiết sinh hoạt dưới cờ hay sinh hoạt chi đoan. Việc sử dụng các trò
chơi để rèn luyện KNS có thể được thực hiện ở bất kì tiết học hay môn học nao. Vì
phương pháp nay chỉ chiếm khoảng 10 đến 15 phút. Nên không những giáo viên
chủ nhiệm ma giáo viên bộ môn cũng có thể giáo dục KNS cho học sinh của mình.
3

Giáo dục KNS cho học sinh thông qua các trò chơi nhận thức sẽ giúp các
em có điều kiện trãi nghiệm để khắc sâu hơn những kiến thức KNS, có thể tự rèn
luyện những đức tính va KNS một cách tự nhiên va đầy hứng thú hơn so với việc
các em được truyền đạt lý thuyết qua các tiết sinh hoạt dưới cờ hay sinh hoạt chi
đoan.
Nội dung giải pháp:
Trò chơi nhận thức la những trò chơi giúp người chơi có thể tiếp thu, củng
cố tri thức, trãi nghiệm khám phá bản thân va rèn luyện các kỹ năng cần thiết. Sau
mỗi trò chơi nhận thức, đều có sự phân tích va kết luận của người tổ chức trò chơi.
Từ đó, người chơi sẽ tiếp nhận được những kiến thức về KNS một cách thiết thực
va sâu sắc.
Mỗi một trò chơi nhận thức không đơn thuần la chơi để thư giãn, giải trí
ma la chơi để nhận thức để rèn luyện kỹ năng. Qua mỗi một trò chơi khác nhau la
một KNS khác nhau. Trò chơi nhận thức có thể được cải biên, sáng tạo từ những
trò chơi có sẵn để phù hợp với những kỹ năng muốn truyền đạt. Vì vậy, phương
pháp nay luôn mang tính mới mẻ, hấp dẫn đối với người chơi.
Phương pháp nay được chúng tôi áp dụng lồng ghép vao một số tiết dạy tin
học va GDCD ở một số lớp 10 va 11. Dưới đây la nội dung một vai trò chơi nhận
thức nhằm giáo dục KNS cho các em học sinh THPT.
Nội dung 1: Trò chơi “Gọi tên cảm xúc” - Kỹ năng nhận diện cảm xúc
* Cách tổ chức trò chơi:
Giáo viên yêu cầu 4 học sinh đại diện lớp để tham gia trò chơi. Mỗi học
sinh được bốc 1 tờ giấy được giáo viên chuẩn bị trước. Mỗi tờ giấy ghi một cảm
xúc khác nhau. Mỗi bạn có nhiệm vụ chỉ dùng cử chỉ, điệu bộ của cơ thể để thể
hiện cảm xúc ghi trong tờ giấy không được dùng lời nói hay chữ viết. Các bạn
trong lớp có nhiệm vụ đoán xem đó la cảm xúc gì.
Hình ảnh các em học sinh lớp 10B8 thực hiện trò chơi trong giờ GDCD.

4


Hình 1: Cảm xúc hốt hoảng

Hình 2: Cảm xúc ngạc nhiên

Hình 3: Cảm xúc sợ hãi

Hình 4: Cảm xúc thất vọng

* Phân tích trò chơi:
Sau khi thực hiện xong trò chơi. Giáo viên đặt câu hỏi va học sinh sẽ trả lời.
- Bạn ấy đã thể hiện cảm xúc vui vẻ (hốt hoảng, sợ hãi…) thông qua những
biểu hiện nao?
- Ngoai những biểu hiện bạn ấy vừa minh hoạ, theo em khi vui vẻ (hốt
hoảng, sợ hãi…) chúng ta còn có những biểu hiện nao khác nữa?
5


* Kết luận:
Giáo viên tổng kết: Thông qua trò chơi vừa rồi chúng ta có thể thấy thế giới
quan cảm xúc của con người rất phong phú, phức tạp, nhiều sắc thái, nhiều cung
bậc. Kỹ năng nhận diện cảm xúc la một trong những bước quan trọng đầu tiên giúp
chúng ta quản lí tốt cảm xúc của bản thân va hiểu được cảm xúc của người khác.
Khi đó các em sẽ cảm thấy hạnh phúc hơn va có nhiều mối quan hệ tốt hơn.
Nội dung 2: Trò chơi “Chiếc khăn giấy” - Kỹ năng quản lý, sắp xếp
thời gian
* Cách tổ chức trò chơi:
Chia lớp thanh 4 nhóm nhỏ. Phát cho mỗi nhóm 1 chiếc khăn giấy. Giáo viên

yêu cầu mỗi nhóm hãy liệt kê tất cả những việc có thể lam được với chiếc khăn
giấy vừa nhận được. Sau 2 phút, mỗi nhóm cử đại diện 1 học sinh đem chiếc khăn
giấy của nhóm mình lên bảng va trình bay.
Hình ảnh các em học sinh lớp 11B7 thực hiện trò chơi trong giờ tin học.

Hình 1

Hình 2

6


Hình 3

Hình 4

* Phân tích trò chơi:
Sau khi thực hiện xong trò chơi, giáo viên phân tích. Các nhóm đều cố gắng
liệt kê rất nhiều công việc khác nhau với chiếc khăn giấy. Nhưng các em chưa có
cách sắp xếp hợp lí thì chỉ thực hiện được 1 hoặc 2 công việc ma thôi. Ví dụ ở hình
3 nhóm 1 liệt kê 16 công việc, nhưng khi thực hiện tới công việc thứ 3 (chùi mũi)
thì chiếc khăn giấy không còn sử dụng được nữa. Ở hình 4, nhóm 2 liệt kê 17 công
việc va các em bị dừng lại ở công việc đầu tiên. Vì sau khi hỉ mũi xong la chiếc
khăn giấy không sử dụng được nữa.
Tức la nhóm chiến thắng trong trò chơi, không phải la nhóm liệt kê nhiều
việc nhất ma la nhóm sắp xếp hợp lí các công việc để tận dụng tối đa 1 chiếc khăn
giấy.
* Kết luận:
Giáo viên tổng kết: Mỗi người chúng ta đều có những khoảng thời gian như
nhau (như việc mỗi nhóm có 1 chiếc khăn giấy như nhau), cách ma chúng ta sử

dụng thời gian ảnh hưởng rất nhiều đến tương lai. Nếu như chúng ta quản lí thời
gian không tốt thì cuộc đời chúng ta sẽ rối như mớ bồng bông, mất phương hướng,
hoang mang với mọi chuyện trong cuộc sống. Còn nếu như chúng ta biết sắp xếp
thời gian hợp lí thì sẽ dễ dang thanh công hơn, biết cái gì quan trọng cái gì không
để sống một cuộc đời có ý nghĩa va hạnh phúc hơn.
7


Nội dung 3: Trò chơi “Vẽ hình” - Kỹ năng thương lượng – giải quyết
mâu thuẫn
* Cách tổ chức trò chơi:
Chia lớp thanh 2 đội. Mỗi đội cử 2 học sinh đại diện cho nhóm để tham gia
trò chơi. Mỗi đội được phát 1 viên phấn. 2 thanh viên của đội sẽ cùng cầm viên
phấn đó. Thanh viên thứ nhất sẽ vẽ hình tròn, thanh viên thứ 2 vẽ hình tam giác
trong cùng 1 lúc.
Hình ảnh các em học sinh lớp 10B9 thực hiện trò chơi trong giờ tin học.

Hình 1

Hình 2

* Phân tích trò chơi:
Sau khi thực hiện xong trò chơi. Giáo viên đặt câu hỏi va học sinh sẽ trả lời.
- Các em cảm thấy việc vẽ hình dễ hay khó trong trường hợp nay? Tại sao lại
không vẽ được hình theo yêu cầu?
- Nếu 2 bạn trong cùng 1 đội thống nhất với nhau cùng vẽ một hình rồi sau
đó sẽ cùng vẽ hình tiếp theo thì các em thấy thế nao?
* Kết luận:
Giáo viên tổng kết: Điều nay cũng giống như khi chúng ta mâu thuẫn với
một ai đó, hai bên đều muốn đẩy tình huống đến mức căng nhất, va khiến chúng ta

8


mệt mỏi. Một khi các em có kỹ năng thương lượng tốt sẽ giúp các em giải quyết
vấn đề hiệu quả, giải quyết mâu thuẫn theo cách có lợi cho tất cả các bên.
Nội dung 4: Trò chơi “Thôi miên” - Kỹ năng định hướng
* Cách tổ chức trò chơi:
Lớp cử đại diện một học sinh lên tham gia trò chơi. Giáo viên giao cho học
sinh 1 tờ giấy đã được giáo viên viết 1 con số bí mật (ví dụ giáo viên ghi số 9 giống
hình 4 - người chơi va cả lớp không ai được biết con số đó). Giáo viên yêu cầu học
sinh đó trao tờ giấy chứa con số bí mật cho một bạn học sinh trong lớp ma bạn ấy
cảm thấy tin tưởng nhất.
Hình ảnh các em học sinh lớp 11B5 thực hiện trò chơi trong giờ GDCD

Hình 1

Hình 2

Hình 3

Giáo viên sẽ vẽ 1 vòng tròn như hình 1 va yêu cầu học sinh:
- Viết tất cả các số lẻ từ 1 đến 15 bên cạnh vòng tròn đó. (Trong đó có số 9).
- Chọn 4 số không thích gạch chéo. (Nếu học sinh gạch 4 số trong đó có số
9, thì giáo viên yêu cầu học sinh ghi những con số đó vao 4 khung ngoai của vòng

9


tròn. Va ngược lại học sinh gạch 4 con số trong đó không có số 9 thì giáo viên yêu

cầu học sinh ghi vao vòng tròn những con số không gạch).
- Trong 4 số ghi vao vòng tròn em hãy cho biết 2 con số em cho la đem lại
may mắn (nếu có số 9 thì yêu cầu học sinh ghi vao 2 vòng bên trong của vòng tròn
va ngược lại).
- Trong 2 con số em vừa ghi vao em nghĩ đến số nao đầu tiên (nếu có số 9
thì yêu cầu học sinh ghi số đó vao vòng tròn nhỏ bên trong va ngược lại).
Cuối cùng yêu cầu học sinh đến gặp bạn ma mình đã trao tờ giấy lúc nãy va
mở tờ giấy ra.
* Phân tích trò chơi:
Sau khi thực hiện xong trò chơi. Học sinh sẽ rất bất ngờ với kết quả trên. Vì
tờ giấy bí mật đó ghi đúng con số cuối cùng ma học sinh đã ghi vao trong vòng
tròn. Học sinh tưởng mình bị thôi miên thật. Giáo viên sẽ giải thích luật chơi.
* Kết luận:
Giáo viên tổng kết: Trò chơi nay có ý nghĩa la khi lam việc gì chúng ta cũng
phải có định hướng, kế hoạch trước (giống như giáo viên hướng em học sinh phải
viết đúng con số 9 vao ô cuối cùng). Nói đến định hướng thì ta nghĩ ngay đến việc
định hướng nghề nghiệp, định hướng tương lai. Nếu có một định hướng, hướng đi
đúng đắn trong việc chọn nghề thì các em sẽ trở thanh người thanh công.
3.3. Khả năng áp dụng của giải pháp:
Sáng kiến có thể áp dụng đối với những giáo viên đang lam công tác giáo
dục KNS va tất cả giáo viên ở các trường THPT.
3.4. Hiệu quả, lợi ích thu được do áp dụng giải pháp:
- Tạo được hứng thú, tạo tâm lí thoải mái, hưng phấn cho học sinh trong tiết
học để các em có thể tiếp thu bai hiệu quả nhất.
- Các em có điều kiện thoải sức sáng tạo, khám phá ưu thế bản thân qua trò
chơi.
- Khích lệ sự thay đổi thái độ, hanh vi của học sinh theo hướng tích cực.
10

3.5. Tài liệu kèm theo: Không.

Châu Thành, ngày 16 tháng 03 năm 2018

11