Luận văn thạc sỹ - Quản lý chi ngân sách cấp xã ở huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
-----    -----

HOÀNG THỊ HỒNG

QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH CẤP XÃ
Ở HUYỆN MAI SƠN, TỈNH SƠN LA


HÀ NỘI - 2017


TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
-----    -----

HOÀNG THỊ HỒNG

QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH CẤP XÃ
Ở HUYỆN MAI SƠN, TỈNH SƠN LA
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ CÔNG

Người hướng dẫn khoa học:

PGS.TS. BÙI VĂN HƯNG


HÀ NỘI - 2017


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn "Quản lý chi ngân sách cấp xã ở huyện Mai

Sơn, tỉnh Sơn La” là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi, có sự hướng
dẫn từ PGS.TS Bùi Văn Hưng.
Các nội dung nghiên cứu và kết quả trong đề tài này là trung thực và chưa
từng được ai công bố trong bất cứ công trình nghiên cứu nào trước đây. Những số
liệu trong các bảng biểu phục vụ cho việc phân tích, nhận xét, đánh giá được chính
tác giả thu thập từ các nguồn khác nhau có ghi trong phần tài liệu tham khảo. Tôi
xin chịu hoàn toàn trách nhiệm nội dung khoa học trong luận văn của mình.
Tác giả

Hoàng Thị Hồng


LỜI CẢM ƠN
Trong suốt thời gian qua, từ khi bắt đầu học tập đến nay, bản thân đã nhận
được sự quan tâm, tạo điều kiện giúp đỡ của các Thầy, Cô giáo Trường Đại học
Kinh tế quốc dân đã truyền kiến thức trong quá trình đào tạo trình độ thạc sỹ, nhờ
kiến thức này mà tôi có thể đủ điều kiện nghiên cứu và viết cuốn luận văn này.
Để hoàn thành luận văn này tôi đã nhận được sự hướng dẫn rất nhiệt tình của
PGS .TS Bùi Văn Hưng cùng với những ý kiến đóng góp quý báu của các thầy cô
Trường đại học Kinh tế Quốc dân Hà Nội. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và
sâu sắc nhất tới những sự giúp đỡ quý báu đó.
Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo UBND huyện Mai Sơn; tập thể
lãnh đạo và kế toán UBND các xã, thị trấn trên địa bàn huyện; các phòng, ban
chuyên môn của huyện; cùng toàn thể đồng nghiệp Phòng Tài chính - Kế hoạch
huyện đã tạo điều kiện, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn này.
Do thời gian có hạn và kinh nghiệm nghiên cứu khoa học chưa nhiều nên
luận văn chắc chắn không tránh khỏi những sơ suất, thiếu sót. Tôi rất mong nhận
được ý kiến đóng góp của Quý Thầy, Cô, đồng nghiệp và các anh, chị học viên.
Xin trân trọng cảm ơn!
Tác giả

Hoàng Thị Hồng


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
DANH MỤC BẢNG
MỞ ĐẦU................................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ CHI NSNN CẤP XÃ CỦA
CHÍNH QUYỀN HUYỆN.......................................................................................7
1.1. Ngân sách xã trong hệ thống ngân sách nhà nước và chi
ngân sách nhà nước........................................................................................7
1.1.1. Ngân sách nhà nước cấp xã trong hệ thống ngân sách nhà nước........7
1.1.2. Chi ngân sách nhà nước cấp xã.................................................................8
1.2. Quản lý chi NSNN cấp xã của chính quyền huyện........................................11
1.2.1. Khái niệm, mục tiêu và tiêu chí đánh giá quản lý NSNN cấp xã của
chính quyền huyện...........................................................................................11
1.2.2. Nguyên tắc quản lý chi ngân sách xã của chính quyền huyện..............13
1.2.3. Nội dung quản lý chi ngân sách cấp xã của chính quyền huyện........14
1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách nhà
nước đối với cấp xã.......................................................................................21
1.3.1. Yếu tố chính quyền huyện.....................................................................21
1.3.2. Các yếu tố môi trường bên ngoài..........................................................22
CHƯƠNG 2: PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH CẤP
XÃ TẠI HUYỆN MAI SƠN GIAI ĐOẠN 2011-2016............................................24
2.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của Huyện Mai Sơn, Tỉnh Sơn La...............24
2.1.1. Đặc điểm tự nhiên.................................................................................24

2.1.2. Đặc điểm phát triển kinh tế của huyện..................................................24
2.1.3. Đặc điểm về văn hóa - xã hội................................................................26
2.2. Bộ máy quản lý NSNN cấp xã của chính quyền huyện Mai Sơn...................29
2.2.1. Cơ quan quản lý chi ngân sách nhà nước cấp xã ở huyện Mai Sơn.. .29


2.2.2. Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý ngân sách xã.......................................30
2.3. Thực trạng quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Mai Sơn giai
đoạn 2011 - 2016.....................................................................................................33
2.3.1. Thực trạng về lập dự toán chi NSNN cấp xã........................................33
2.3.2. Thực trạng chấp hành dự toán chi NSNN cấp xã................................37
2.3.3. Thực trạng quyết toán chi NSNN cấp xã..............................................54
2.3.4. Thực trạng thanh kiểm tra chi NSNN cấp xã.......................................58
2.4. Đánh giá quản lý chi ngân sách nhà nước cấp xã của chính quyền huyện
Mai Sơn................................................................................................................... 61
2.4.1. Điểm mạnh về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp xã............................61
2.4.2.Điểm yếu về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp xã........................63
2.4.3. Nguyên nhân của những điểm yếu.......................................................65
CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ
CHI NGÂN SÁCH CẤP XÃ CỦA CHÍNH QUYỀN HUYỆN MAI SƠN.............68
3.1. Mục tiêu, phương hướng hoàn thiện quản lý chi NSNN cấp xã của chính
quyền huyện Mai Sơn.............................................................................................68
3.1.1. Mục tiêu.................................................................................................68
3.1.2. Phương hướng hoàn thiện quản lý chi NSNN cấp xã của chính quyền
huyện Mai Sơn................................................................................................69
3.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý chi NSNN cấp xã ở huyện Mai Sơn.................70
3.2.1. Nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác lập dự toán chi ngân sách cấp xã
.......................................................................................................................... 70
3.2.2. Tăng cường quản lý công tác chấp hành chi ngân sách cấp xã..........71
3.2.3. Hoàn thiện công tác quyết toán chi ngân sách nhà nước cấp xã.........77

3.2.4. Tăng cường công tác thanh, kiểm tra về ngân sách xã........................78
3.2.5. Giải pháp khác.......................................................................................79
3.3. Một số kiến nghị..............................................................................................82
3.3.1. Đối với UBND huyện............................................................................82
3.3.2. Kiến nghị với tỉnh Sơn La.....................................................................83
KẾT LUẬN.............................................................................................................85


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................86


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
NSNN
NSX
XDCB
KBNN
HĐND
MTTQ
UBND

Ngân sách Nhà nước
Ngân sách xã
Xây dựng cơ bản
Kho bạc Nhà nước
Hội đồng nhân dân
Mặt trận tổ quốc
Ủy ban nhân dân


DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1.

Thống kê đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý tài chính xã, thị trấn
huyện Mai Sơn................................................................................32

Bảng 2.2.

Bảng tổng hợp xây dựng dự toán chi ngân sách của các xã, thị trấn
từ năm 2011 - 2016.........................................................................35

Bảng 2.3.

Đánh giá thực trạng lập dự toán chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện...37

Bảng 2.4.

Bảng tổng hợp số liệu thu ngân sách 2011 - 2016...........................38

Bảng 2.5.

Bảng cơ cấu chi ngân sách cấp xã giai đoạn 2011 - 2016...............41

Bảng 2.6.

Bảng tổng hợp chi ngân sách theo nội dung kinh tế 2011 - 2016....42

Bảng 2.7.

Bảng tổng hợp chi ngân sách của các xã, thị trấn từ năm 2011 – 2016...47

Bảng 2.8.

Kết quả thực hiện bộ tiêu chí quốc gia nông thôn mới đến hết năm
2016 được thể hiện như sau:...........................................................50

Bảng 2.9.

Đánh giá thực trạng chấp hành dự toán chi ngân sách cấp xã trên địa
bàn huyện........................................................................................52

Bảng 2.10.

Đánh giá thực trạng chấp hành dự toán chi ngân sách cấp xã trên địa
bàn huyện........................................................................................53

Bảng 2.11.

Số liệu quyết toán thu, chi ngân sách xã giai đoạn 2011 - 2016......56

Bảng 2.12.

Đánh giá thực trạng chấp hành quyết toán chi ngân sách cấp xã trên
địa bàn huyện..................................................................................58

Bảng 2.13.

Tình hình thu hồi qua các cuộc thanh tra, thẩm tra quyết toán giai
đoạn 2011 - 2016.............................................................................60

1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Quản lý ngân sách là một bộ phận của quản lý kinh tế xã hội và là khâu
quản lý mang tính tổng hợp. Quản lý ngân sách được coi là hợp lý, có hiệu quả
nếu nó được tạo ra bởi một cơ chế quản lý thích hợp, có tác động tích cực tới quá
trình phát triển kinh tế xã hội theo mục tiêu đã được hoạch định. Việc quản lý, sử
dụng nguồn tài chính ở các cấp ngân sách nhất là ngân sách cấp xã (cấp ngân
sách cuối cùng) có ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển kinh tế xã hội của địa
phương cấp huyện.
Thu ngân sách trên địa bàn huyện Mai Sơn mới chỉ đáp ứng được dưới 10%
nhiệm vụ chi ngân sách, vì vậy quản lý ngân sách cấp xã tại huyện Mai Sơn chủ yếu
là quản lý chi ngân sách. Những năm gần đây huyện Mai Sơn đã thực hiện nhiều
giải pháp quản lý như thực hiện phân cấp mạnh nhiệm vụ chi cho ngân sách cấp xã
để chủ động trong việc thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng của địa phương. Phân bổ và sử dụng nguồn lực tài chính công được cải
thiện theo hướng công khai, minh bạch, nâng cao hiệu quả, góp phần phát triển kinh
tế xã hội, xóa đói, giảm nghèo.
Các công trình kết cấu hạ tầng kỹ thuật, kinh tế xã hội trên địa bàn các xã
không ngừng được đầu tư, xây dựng. Điện, đường, trường, trạm được xây dựng,
duy tu, sữa chữa, phục vụ nhu cầu ngày càng cao của xã hội và lợi ích của cộng
đồng dân cư ngày càng được đáp ứng ở mức cao hơn. Có 01/21 xã đạt chuẩn nông
thôn mới; tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 4% - 5% so với năm 2011; thu nhập bình quân
đầu người tăng từ 14 - 15 triệu đồng/năm so với năm 2011.
Bên cạnh những kết quả đạt được, trong công tác quản lý ngân sách xã của
chính quyền địa phương trên địa bàn huyện Mai Sơn vẫn còn bộc lộ nhiều điểm hạn
chế, yếu kém như: Nguồn thu tại xã thấp, các khoản thu tại xã còn thất thoát, còn để
nợ dây dưa kéo dài, chưa có biện pháp đôn đốc thu. Việc xây dựng dự toán còn
mang tính hình thức, chưa sát với tình hình thực tế của địa phương; chi ngân sách ở
phần lớn các xã chưa bám sát vào dự toán và năm ngân sách để điều hành, chi quản

lý hành chính chưa chặt chẽ, còn lãng phí, các khoản chi an sinh xã hội, đảm bảo xã


2

hội chưa được ưu tiên, còn chậm; thực hiện quản lý các loại quỹ thu trên địa bàn
còn yếu, còn để sảy ra sai phạm; việc lập, chấp hành và kế toán, quyết toán ngân
sách cấp xã còn nhiều bất cập, dễ nảy sinh tiêu cực, gây thất thoát, lãng phí. Nhu
cầu chi ngân sách không ngừng tăng, khả năng tích lũy ngân sách địa phương cho
đầu tư phát triển thấp; chi ngân sách chưa hiệu quả, vẫn còn dàn trải, không trọng
tâm, trọng điểm…. Vì vậy chưa đạt được mục tiêu Nghị quyết Đại hội Đảng bộ
huyện nhiệm kỳ 2011 - 2016 đã đề ra, như: Xã đạt nông thôn mới 01/04 xã bằng
25% theo kế hoạch, tỷ lệ hộ nghèo giảm chậm, đến năm 2016 đạt 19,4% so với
25,99% năm 2011; thu nhập bình quân đầu người năm 2016 đạt 29,7 triệu đồng so
với 17,8 triệu đồng năm 2011.
Nhận thức rõ những điều còn hạn chế nêu trên đề tài “Quản lý chi ngân
sách cấp xã ở huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La” được chọn để nghiên cứu với mục
đích tăng cường quản lý chi ngân sách ở huyện Mai Sơn, góp phần vào định hướng
phát triển kinh tế - xã hội hợp lý, bền vững và phù hợp với đặc điểm của địa phương
trong xu thế hội nhập.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu
Những năm qua Nhà nước rất quan tâm tới công tác quản lý ngân sách xã nhất
là từ khi Luật Ngân sách được ban hành và có hiệu lực, nhiều văn bản hướng dẫn, quy
định đã được ban hành, sửa đổi bổ sung cho phù hợp với điều kiện thực tiễn. Bên cạnh
đó có nhiều đề tài nghiên cứu về công tác quản lý ngân sách ở cấp độ địa phương như:
Luận văn thạc sĩ kinh tế năm 2002 của tác giả Hoàng Trung Lương, Trường
Đại học kinh tế Quốc dân nghiên cứu về “Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý
ngân sách xã qua hệ thống Kho bạc nhà nước”. Luận văn nghiên cứu về ngân sách
xã trong hệ thống Ngân sách nhà nước và quản lý ngân sách xã qua Kho bạc nhà
nước. Đánh giá thực trạng công tác quản lý ngân sách xã qua hệ thống Kho bạc Nhà

nước từ đó đưa ra các giải pháp hoàn thiện.
Luận văn thạc sĩ kinh tế năm 2006 của tác giả Trần Văn Hảo, Trường Đại
học kinh tế Quốc dân nghiên cứu về “Một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý
ngân sách xã trên địa bàn tỉnh Hải Dương giai đoạn 2006-2010”. Luận văn đã phân
tích thực trạng quản lý ngân sách xã trên địa bàn tỉnh Hải Dương từ năm 2000 đến


3

2006, qua đó đưa ra một số giải pháp hoàn thiện cơ bản.
Luận văn thạc sĩ kinh tế năm 2006 của tác giả Lương Tiến Thành, “Hoàn
thiện công tác quản lý ngân sách xã trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá”. Luận văn nghiên
cứu những vấn đề cơ bản về quản lý ngân sách xã như: vai trò của ngân sách xã,
quản lý ngân sách xã và những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách xã. Thực
trạng công tác quản lý ngân sách xã trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá như phân cấp quản
lý ngân sách xã, lập dự toán, cân đối, quyết toán ngân sách xã. Tác giả đã đánh giá
được những kết quả đã đạt được và những hạn chế, để từ đó đưa ra những giải pháp
hoàn thiện hơn nữa công tác quản lý ngân sách xã trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá.
Luận văn thạc sĩ kinh tế năm 2012 của tác giả Vũ Minh Thông về "Quản lý
thu chi ngân sách nhà nước của chính quyền cấp xã trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng”.
Tác giả đã hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về ngân sách xã và quản lý
ngân sách xã. Phân tích đánh giá thực trạng quản lý hoạt động thu chi ngân sách nhà
nước tại chính quyền cơ sở cấp xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng, chỉ
ra những kết quả đạt được, những tồn tại hạn chế và nguyên nhân của những tồn tại
hạn chế. Đề xuất một số giải pháp để đổi mới công tác quản lý ngân sách xã nhằm
nâng cao hiệu quả và hiệu lực quản lý ngân sách nhà nước tại cấp xã. Đây không
phải là một đề tài mới, song cùng với quá trình phát triển kinh tế, công tác quản lý
Ngân sách xã cũng không ngừng thay đổi để phù hợp với thực tiến hiện nay.
Luận văn thạc sĩ kinh tế năm 2015 của tác giả Thái Văn Hùng về “Quản lý
ngân sách nhà nước cấp phường, xã thành phố Vinh, Nghệ An”. Tác giả đã kết hợp

lý luận với thực tiễn để phân tích, đánh giá thực trạng quản lý thu chi ngân sách
phường, xã ở thành phố Vinh trong thời gian qua; phân tích những mặt đã đạt được,
hạn chế bất cập; nguyên nhân, kết quả và tồn tại. Đồng thời nghiên cứu tình hình
quản lý thu chi ngân sách xã trên địa bàn trong thời gian gần đây để đưa ra những ý
kiến đóng góp cho công tác quản lý ngân sách xã trên địa bàn thành phố Vinh ngày
càng hoàn thiện hơn.
Như vậy, Luận văn “Quản lý chi ngân sách cấp xã ở huyện Mai Sơn, tỉnh
Sơn La” là đề tài mới, đảm bảo không bị trùng lắp với các nghiên cứu trước, cho
đến nay chưa có một nghiên cứu nào có liên quan đến quản lý chi ngân sách nhà


4

nước của chính quyền huyện Mai Sơn. Chính vì vậy việc nghiên cứu đề tài này sẽ
đi sâu phân tích, đánh giá được những điểm mạnh, điểm yếu, những hạn chế, tồn
tại trong công tác quản lý chi ngân sách nhà nước của chính quyền huyện Mai
Sơn. Từ đó đưa ra một số giải pháp có thể áp dụng vào thực tiễn của ngân sách
nhà nước nói chung và ngân sách cấp xã nói riêng. Theo đó, cho thấy việc nghiên
cứu đề tài này là những vấn đề mới đang đặt ra vừa khó khăn, vừa đòi hỏi phải
nghiên cứu những điều kiện đặc thù của địa phương để công tác quản lý chi ngân
sách cấp xã có hiệu quả hơn.
3. Mục tiêu nghiên cứu
- Xác định khung lý thuyết về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp xã của
chính quyền huyện.
- Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý chi ngân sách cấp xã huyện Mai Sơn
trong giai đoạn (2011 - 2016) để tìm ra những kết quả đã đạt được và những mặt
hạn chế, yếu kém làm cơ sở thực tế đề xuất các giải pháp.
- Đề xuất các giải pháp và một số kiến nghị để hoàn thiện hơn nữa công tác
quản lý chi ngân sách cấp xã ở huyện Mai Sơn đến năm 2020.
4. Câu hỏi nghiên cứu của luận văn

Những bất cập trong quản lý chi ngân sách nhà nước cấp xã ở huyện Mai
Sơn là gì? Chính quyền huyện Mai Sơn cần phải làm gì và làm như thế nào để hoàn
thiện quản lý chi ngân sách nhà nước cấp xã? Cần thực nhiện những giải pháp nào
để quản lý chi ngân sách nhà nước của chính quyền huyện Mai Sơn?
5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Công tác quản lý chi ngân sách cấp xã của chính
quyền huyện.
- Phạm vi nghiên cứu:
+ Về nội dung: Lý luận và thực tiễn chi ngân sách cấp xã của chính quyền
huyện, tiếp cận theo quá trình quản lý chi ngân sách của cấp xã trên địa bàn huyện
Mai Sơn, tỉnh Sơn La.
+ Về không gian: 22 xã, thị trấn (21 xã và 01 thị trấn) trên địa bàn huyện Mai
Sơn, tỉnh Sơn La.
+ Về thời gian: Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý chi trong giai đoạn


5

2011-2016 đề xuất giải pháp giai đến năm 2020.
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Quy trình nghiên cứu
Bước 1: Xác định đề tài và mục tiêu nghiên cứu.
Bước 2: Tìm hiểu cơ sở lý luận và pháp lý để xác định khung nghiên cứu
quản lý chi ngân sách nhà nước cấp xã.
Bước 3: Khảo sát, thu thập dự liệu thứ cấp và sơ cấp để tiến hành phân tích,
đánh giá thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước cấp xã ở huyện Mai Sơn, tỉnh
Sơn La.
Bước 4: Báo cáo kết quả nghiên cứu và đưa ra những đề xuất, giải pháp và
kiến nghị với các cấp, các ngành để hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước cấp
xã trên địa bàn huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La đến năm 2020, từ đó góp phần thúc đẩy

phát triển kinh tế, xã hội của huyện.
6.2. Khung nghiên cứu
Các yếu tố ảnh
hưởng đến quản
lý chi ngân sách
xã

Quản lý chi ngân
sách Nhà nước của

Mục tiêu của quản lý

chính quyền huyện

- Các yếu tố

- Lập dự toán chi

- Thực hiện chi đúng

thuộc về chính

- Chấp hành dự

mục đích, theo quy

quyền huyện.

toán

định của pháp luật.

- Các yếu tố bên

- Quyết toán

- Phù hợp với chiến

ngoài huyện.

- Kiểm tra, thanh

lược phát triển kinh

tra

tế - xã hội của địa
phương.
- Nâng cao hiệu quả
quản lý ngân sách
nhà nước

6.3. Nguồn dữ liệu
Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo tổng quyết toán ngân sách


6

huyện, ngân sách xã hàng năm, các số liệu về kết quả chi ngân sách của các xã,
thị trấn trên địa bàn huyện. Phương pháp xử lý dữ liệu thứ cấp, phân tích, tổng

hợp, khái quát hóa...
Dữ liệu sơ cấp thu được thông qua phương pháp điều tra
- Nội dung điều tra: Tập chung vào thực trạng và đánh giá quản lý chi ngân
sách nhà nước cấp xã ở huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La
- Đối tượng điều tra gồm 50 người, gồm:
+ Các cán bộ được giao quản lý ngân sách xã (Cán bộ phòng Tài chính - Kế
hoạch, Kho bạc Nhà nước): 10 phiếu.
+ Chủ tịch, Phó chủ tịch UBND các xã, thị trấn trên địa bàn huyện: 40 phiếu
- Mẫu phiếu điều tra: 50 phiếu
- Phương thức phát phiếu: Trực tiếp
- Xử lý dữ liệu sơ cấp: Bằng phần mềm Excell
6.4. Phương pháp nghiên cứu
- Kết hợp phương pháp nghiên cứu định tính và phương pháp nghiên cứu
định lượng thể hiện dưới dạng thống kê mô tả qua các bảng, biểu.
7. Kết cấu của luận văn như sau
Ngoài phần lời mở đầu, kết luận, danh mục bảng biểu, luận văn được kết
cấu thành 3 chương
Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lý chi ngân sách nhà nước cấp xã của
chính quyền huyện.
Chương 2: Phân tích thực trạng quản lý chi ngân sách cấp xã tại huyện Mai
Sơn giai đoạn 2011-2016.
Chương 3: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý chi ngân sách cấp
xã của chính quyền địa phương huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La.


7

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ CHI NSNN CẤP XÃ
CỦA CHÍNH QUYỀN HUYỆN

1.1. Ngân sách xã trong hệ thống ngân sách nhà nước và chi ngân sách
nhà nước
1.1.1. Ngân sách nhà nước cấp xã trong hệ thống ngân sách nhà nước
- Khái niệm Ngân sách nhà nước
Thuật ngữ “Ngân sách nhà nước” được sử dụng rộng rãi trong hoạt động
kinh tế - xã hội ở mọi quốc gia trên thế giới. Ngân sách nhà nước là bảng liệt kê các
khoản thu, chi bằng tiền trong một giai đoạn nhất định của mỗi quốc gia. Sự hình
thành và phát triển của Ngân sách nhà nước gắn liền với sự xuất hiện và phát triển
của kinh tế hàng hóa - tiền tệ trong các xã hội được quản lý bởi một mô hình nhà
nước. Nói cách khác ngân sách nhà nước là tổng hợp các khoản thu, chi của một
nhà nước.
Trong hệ thống tài chính, ngân sách nhà nước là bộ phận chủ đạo, là điều
kiện vật chất quan trọng để Nhà nước thực hiện các nhiệm vụ của mình. Mặt
khác nó còn là công cụ quan trọng để Nhà nước thực hiện điều tiết vĩ mô nền
kinh tế xã hội.
Theo Điều 1 Luật Ngân sách nhà nước năm 2002 thì: Ngân sách nhà nước là
toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền
quyết định và được thực hiện trong một năm để bảo đảm thực hiện các chức năng,
nhiệm vụ của Nhà nước.
- Các cấp ngân sách nhà nước hiện nay
Theo Luật Ngân sách nhà nước số 01/2002/QH11 (Điều 4) hay gần đây nhất
là Hiến pháp năm 2013 (Điều 55) và Luật Ngân sách nhà nước số 83/2015/QH13
(Điều 6) thì ngân sách nhà gồm được tổ chức thành 4 cấp:


8

Hình 1: Các cấp ngân sách nhà nước
Ngân sách Trung ương

Ngân sách Nhà nước cấp
tỉnh

Ngân sách Nhà nước cấp
huyện

Ngân sách Nhà nước cấp
xã

Thu NSX
Chi NSX

1.1.2. Chi ngân sách nhà nước cấp xã
1.1.2.1. Khái niệm
Ngân sách cấp xã là một bộ phận, một cấp ngân sách trong hệ thống 4 cấp
NSNN, bao gồm toàn bộ các khoản thu, chi của nhà nước đã được cơ quan nhà
nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để bảo đảm thực
hiện các chức năng, nhiệm vụ của chính quyền nhà nước cấp xã.
Ngân sách xã là một cấp cơ sở trong hệ thống ngân sách Nhà nước, nó đại
diện và đảm bảo tài chính cho chính quyền xã có thể chủ động khai thác những thế
mạnh sẵn có để phát triển kinh tế, thực hiện các chính sách xã hội, giữ gìn an ninh
trật tự trên địa bàn xã.
Chi NSNN cấp xã trực tiếp gắn liền với người dân, trực tiếp giải quyết toàn bộ
mối quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ tiền
tệ của chính quyền nhà nước cấp xã nhằm phục vụ cho việc thực hiện các chức danh
của Nhà nước cấp cơ sở trong khuôn khổ đã được phân công, phân cấp quản lý.
1.1.2.2. Đặc điểm của chi ngân sách nhà nước cấp xã
Chi ngân sách nhà nước cấp xã có những đặc điểm như sau:

9

+ Về bản chất, ngân sách cấp xã là hệ thống các quan hệ kinh tế giữa nhà nước
với các chủ thể khác, phát sinh trong quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ tiền
tệ của chính quyền cấp xã nhằm phục vụ cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ
của chính quyền nhà nước cấp cơ sở trong khuôn khổ đã được phân công, phân cấp
quản lý.
+ Về hình thức, quá trình vận động của quỹ ngân sách cấp xã cũng được
nhìn nhận trên hai giác độ: quá trình huy động các nguồn thu và quá trình thực
hiện chi. Sự nhìn nhận về hình thức của ngân sách cấp xã còn được thể hiện thông
qua chu trình với các khâu: Lập, chấp hành, quyết toán NSX mà chính quyền cơ
sở ở các nơi đều phải tuân thủ.
Một điểm khác biệt giữa ngân sách cấp xã với các cấp ngân sách khác trong
hệ thống NSNN, đó là: Ngân sách cấp xã vừa là một cấp ngân sách vừa là đơn vị dự
toán. Ngân sách cấp xã là cấp ngân sách cuối cùng trong hệ thống ngân sách nhà
nước, dưới cấp xã không có đơn vị dự toán độc lập. Chính quyền cấp xã vừa đồng
thời thực hiện nhiệm vụ thu, phân bổ ngân sách lại vừa thụ hưởng kết quả, sử dụng
ngân sách được phân bổ.
Ngân sách cấp xã bao gồm các khoản thu và chi, do vậy quản lý ngân sách
cấp xã là quản lý thu, chi ngân sách cấp xã. Quản lý chi ngân sách cấp xã là hoạt
động của chủ thể quản lý ngân sách cấp xã thông qua việc sử dụng các phương pháp,
công cụ quản lý thích hợp để tác động và điều hành hoạt động chi của ngân sách cấp
xã nhằm đạt được các mục tiêu đã định.
1.1.2.3. Nội dung của chi ngân sách nhà nước cấp xã
Chi ngân sách cấp xã gồm: chi đầu tư XDCB, chi thường xuyên và chi khác.
HĐND tỉnh quyết định phân cấp nhiệm vụ chi cho ngân sách cấp xã. Căn cứ chế độ
phân cấp quản lý kinh tế - xã hội của nhà nước, các chính sách chế độ về hoạt động
của các cơ quan nhà nước, Đảng Cộng sản Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và
nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của cấp xã, khi phân cấp nhiệm vụ chi cho ngân
sách cấp xã, HĐND cấp tỉnh giao cho ngân sách cấp xã thực hiện các nhiệm vụ chi

dưới đây:
- Chi đầu tư phát triển


10

+ Chi đầu tư xây dựng, nâng cấp, sửa chữa các công trình kết cấu hạ tầng kinh
tế - xã hội từ nguồn vốn đầu tư trong cân đối ngân sách xã theo phân cấp của cấp tỉnh
theo các lĩnh vực chi theo quy định.
+ Chi đầu tư xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội của xã từ
nguồn huy động đóng góp từ các cơ quan, tổ chức, cá nhân theo quy định của pháp
luật và Luật Đầu tư công cho từng dự án nhất định, do Hội đồng nhân dân xã quyết
định đưa vào ngân sách xã quản lý theo các lĩnh vực chi được theo quy định.
- Chi thường xuyên
+ Chi quốc phòng: Chi thực hiện chế độ, chính sách đối với lực lượng dân
quân tự vệ và các khoản chi khác về dân quân tự vệ thuộc nhiệm vụ chi của ngân
sách xã theo quy định của Luật Dân quân tự vệ; chi thực hiện việc đăng ký nghĩa
vụ quân sự, công tác nghĩa vụ quân sự khác thuộc nhiệm vụ chi của ngân sách xã
theo quy định của Luật Nghĩa vụ quân sự; các khoản chi khác theo quy định của
pháp luật;
+ Chi an ninh và trật tự an toàn xã hội: Chi tuyên truyền, vận động và tổ
chức phong trào bảo vệ an ninh, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn xã; các khoản chi
khác theo quy định của pháp luật;
+ Chi sự nghiệp giáo dục: Hỗ trợ hoạt động giáo dục, đào tạo trên địa bàn xã;
+ Chi sự nghiệp y tế: Hỗ trợ phục vụ chăm sóc sức khỏe nhân dân trên địa
bàn xã;
+ Chi hoạt động văn hoá, thông tin;
+ Chi hoạt động phát thanh, truyền thanh;
+ Chi hoạt động thể dục, thể thao;
+ Chi hoạt động bảo vệ môi trường, bao gồm thu gom, xử lý rác thải;

+ Chi các hoạt động kinh tế bao gồm: Duy tu, bảo dưỡng, sửa chữa, cải tạo các
công trình phúc lợi, các công trình kết cấu hạ tầng, các công trình khác do xã quản lý;
hỗ trợ khuyến khích phát triển các hoạt động kinh tế như: khuyến công, khuyến nông,
khuyến ngư, khuyến lâm theo chế độ quy định; các hoạt động kinh tế khác;
+ Chi hoạt động của các cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức chính trị và
các tổ chức chính trị - xã hội; hỗ trợ hoạt động cho các tổ chức chính trị xã hội -


11

nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp theo quy định của
pháp luật:
Chi hoạt động của các cơ quan nhà nước: Tiền lương cho cán bộ, công
chức; tiền công lao động và hoạt động phí đại biểu Hội đồng nhân dân; các
khoản phụ cấp khác theo quy định của Nhà nước; công tác phí; chi về hoạt động,
văn phòng, như: chi phí điện, nước, văn phòng phẩm, phí bưu điện, điện thoại,
hội nghị, chi tiếp tân, khánh tiết; chi mua sắm, sửa chữa thường xuyên trụ sở,
phương tiện làm việc và tài sản cố định khác; đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y
tế, kinh phí công đoàn cho cán bộ xã và các đối tượng khác theo chế độ quy
định; chi khác theo chế độ quy định;
Kinh phí hoạt động của tổ chức Đảng Cộng sản Việt Nam ở xã;
Kinh phí hoạt động của các tổ chức chính trị - xã hội ở xã (Mặt trận Tổ quốc
Việt Nam, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Cựu chiến binh Việt Nam,
Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam) sau khi trừ các khoản thu
theo điều lệ và các khoản thu khác (nếu có);
Kinh phí hỗ trợ hoạt động cho các tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ
chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp ở xã theo quy định của pháp luật;
+ Chi cho công tác xã hội do xã quản lý: Trợ cấp hằng tháng cho cán bộ xã
nghỉ việc theo chế độ quy định (không kể trợ cấp hằng tháng cho cán bộ xã nghỉ
việc và trợ cấp thôi việc 01 lần cho cán bộ xã nghỉ việc từ ngày 01 tháng 01 năm

1998 trở về sau do bảo hiểm xã hội chi trả); chi thăm hỏi các gia đình chính sách;
trợ giúp xã hội và công tác xã hội khác;
+ Các khoản chi thường xuyên khác ở xã theo quy định của pháp luật.
1.2. Quản lý chi NSNN cấp xã của chính quyền huyện
1.2.1. Khái niệm, mục tiêu và tiêu chí đánh giá quản lý NSNN cấp xã của
chính quyền huyện
1.2.1.1. Khái niệm
Quản lý chi ngân sách cấp xã là một bộ phận trong công tác quản lý NSNN
cấp xã và cũng là một bộ phận trong công tác quản lý ngân sách nói chung. Xét theo


12

nghĩa rộng, quản lý chi NSNN cấp xã là việc sử dụng NSNN làm công cụ quản lý
kinh tế - xã hội của chính quyền cấp xã thông qua các chức năng vốn có; theo nghĩa
hẹp, quản lý chi NSNN cấp xã là quản lý đầu ra của NSNN cấp xã thông qua các
nội dung chi tiêu và quy định cụ thể.
1.2.1.2. Mục tiêu
Mục tiêu của quản lý chi ngân sách xã là: Thực hiện chi đúng mục đích, theo
quy định của pháp luật, phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của địa
phương, nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước.
1.2.1.3. Tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thiện quản lý chi ngân sách xã
Căn cứ Luật Ngân sách nhà nước, các văn bản hướng dẫn thực hiện Luật và
các nghị quyết của Hội đồng nhân dân tỉnh, các tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thiện
quản lý chi ngân sách xã, như sau:
Thứ nhất, mức độ phù hợp với quy định của pháp luật. Chi ngân sách nhà
nước nói chung và cấp xã nói riêng trước hết phải tuân thủ Luật Ngân sách. Đồng
thời, chi ngân sách còn phải thực hiện đúng các quy định của Quốc hội, Chính phủ,
các bộ ngành, HĐND tỉnh…
Thứ hai, đáp ứng yêu cầu thực hiện các chức năng nhà nước cấp xã. Đây là

mục tiêu quản lý chi ngân sách nhà nước cấp xã. Vì vậy, chi đúng, tiết kiệm là cần
thiết nhưng phải đáp ứng được yêu cầu hoạt động của chính quyền cấp xã, ngoài
công tác đảm bảo chi thường xuyên còn thực hiện một số nhiệm vụ trọng tâm như:
Công tác xây dựng nông thôn mới, công tác xóa đói, giảm nghèo... Trong lúc các
nguồn thu còn rất hạn chế, thực hiện tiêu chí này là thách thức không nhỏ.
Thứ ba, giải ngân, thanh quyết toán nhanh. Tăng cường cải cách hành chính
trong tổ chức quản lý thu - chi ngân sách nhà nước, bảo đảm tính linh hoạt, gọn nhẹ,
nhanh chóng.
Thứ tư, việc lập dự toán ngân sách năm sau đảm bảo phù hợp, sát với khả năng
ngân sách, nhiệm vụ chi và tình hình phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Thứ năm, việc thực hiện chấp hành công tác chi theo dự toán đã được cấp có
thẩm quyền phê duyệt.
Thứ sáu, chấp hành công tác thanh, quyết toán ngân sách xã đảm bảo theo
đúng mẫu biểu, số liệu và thời gian quy định.


13

1.2.2. Nguyên tắc quản lý chi ngân sách xã của chính quyền huyện
- Quản lý chi NSX phải tuân thủ theo pháp luật: Trước hết phải thực hiện
đúng theo Luật NSNN, theo quy định chung của nhà nước, theo các Nghị định của
Chính phủ, các Thông tư hướng dẫn của Bộ Tài chính. Chi NSX phải đúng chế độ,
tiêu chuẩn, định mức chi tiêu quy định của nhà nước, phải được hạch toán đầy đủ
vào NSNN qua KBNN, tránh hiện tượng tự đặt ra các khoản thu trái quy định, chi
tiêu tuỳ tiện, gây lãng phí, thất thoát NSX.
- Công tác quản lý NSX phải ngày càng được củng cố và hoàn thiện dựa trên
những phương thức quản lý khoa học, tiên tiến phù hợp với điều kiện phát triển của
từng giai đoạn. Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, việc ứng dụng những thành tựu
khoa học công nghệ tin học vào quản lý NSX một cách đồng bộ là một yêu cầu cấp
thiết, tránh tình trạng tụt hậu của công tác quản lý NSX so với khu vực quản lý nhà

nước nói chung.
- Tất cả các khoản thu, chi của nhà nước đều phải phản ánh đầy đủ, rõ ràng
trong dự toán, quyết toán Ngân sách nhà nước để Hội đồng nhân dân xã quyết định.
- Dự toán ngân sách phải được cơ quan có thẩm quyền quyết định cho từng
năm và việc sử dụng kinh phí đã được duyệt cũng giới hạn trong năm theo dự toán
đã được duyệt.
- Các khoản chi chỉ được sử dụng cho đối tượng và mục đích đã được cơ
quan có thẩm quyền quyết định, được thể hiện qua việc phân bổ chi tiêu theo cách
phân loại trong mục lục ngân sách và các đơn vị chi tiêu phải tuân thủ theo đúng
dòng, mục đã được ghi trong dự toán ngân sách.
- Nguyên tắc đảm bảo cân đối ngân sách nhà nước: Ngân sách xã được cân
đối với tổng số chi không được vượt quá tổng số thu.
- Nguồn lực thì có hạn nhưng nhu cầu thì không có mức giới hạn. Do vậy,
trong quá trình phân bổ và sử dụng các nguồn lực khan hiếm đó luôn phải tính toán
sao cho với chi phí ít nhất nhưng vẫn đạt kết quả đầu ra như dự kiến. Cần thực hiện
ưu tiên cho các loại hoạt động hoặc theo các nhóm mục chi sao cho với tổng số chi
có hạn nhưng khối lượng công việc vẫn hoàn thành và đạt chất lượng cao.


14

- Quản lý chi ngân sách đòi hỏi phải công khai, minh bạch xuất phát từ đòi
hỏi chính đáng của người dân với tư cách là người nộp thuế cho nhà nước. Nội
dung công khai theo các mẫu đã được Bộ Tài chính quy định. Hình thức công
khai chủ yếu là: Thông báo bằng văn bản cho các cơ quan hữu quan, phát hành
ấn phẩm; công khai trên trang thông tin điện tử. Thời gian công khai cũng phải
được quy định rõ.
- Quản lý chi NSX phải được thực hiện thường xuyên, liên tục và toàn diện ở
tất cả các khâu, từ khâu lập dự toán, chấp hành đến quyết toán NSX. Việc lập dự
toán NSX cần thể hiện đầy đủ các quan điểm chủ yếu của chính sách tài chính quốc

gia như: cơ cấu các nguồn thu, cân đối, bố trí các nội dung chi...
1.2.3. Nội dung quản lý chi ngân sách cấp xã của chính quyền huyện
1.2.3.1. Lập dự toán chi ngân sách cấp xã
Hàng năm, trên cơ sở hướng dẫn của Trung ương, của Tỉnh, của huyện,
UBND cấp xã lập dự toán thu, chi ngân sách năm sau trình HĐND cùng cấp
quyết định.
- Các căn cứ lập dự toán thu, chi ngân sách cấp xã, gồm:
+ Các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng - an ninh,
trật tự an toàn xã hội của xã;
+ Chính sách, chế độ thu NSNN, cơ chế phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi
ngân sách cấp xã và tỷ lệ phân chia nguồn thu do HĐND cấp tỉnh quy định;
+ Chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sách do Chính phủ, Thủ tướng
Chính phủ, Bộ Tài chính và HĐND cấp tỉnh quy định;
+ Tình hình thực hiện dự toán NSX năm hiện hành và các năm trước.
+ Dự báo những xu hướng và vấn đề có tác động đến NSX năm kế hoạch.
- Trình tự lập dự toán thu, chi Ngân sách cấp xã
+ Kế toán NSX phối hợp với cơ quan thuế hoặc đội thu thuế xã tính toán các
khoản thu NSNN trên địa bàn (trong phạm vi phân cấp cho cấp xã quản lý).
+ Các ban, ngành, đoàn thể thuộc UBND cấp xã căn cứ vào chức năng
nhiệm vụ được giao và chế độ, định mức, tiêu chuẩn chi lập dự toán chi của đơn vị
tổ chức mình.