Tạo hứng thú học tập cho học sinh qua phương pháp đóng vai trong dạy học tiết 2 môn đạo đức ở lớp 5 bậc tiểu học

MỤC LỤC
Mục
1
1.1
1.2
1.3
1.4
2
2.1
2.2
2.1.1

Nội dung
MỞ ĐẦU
Lí do chọn đề tài
Mục đích nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu
NỘI DUNG

Cơ sở lí luận
Thực trạng
Thực trạng dạy tiết 2 môn đạo đức ở trường Tiểu học TT Thống
Nhất
2.1.2 Thực trạng của học sinh
2.1.2 Nguyên nhân của thực trạng
2.1.2.1 Do trình độ chuyên môn, nghiệp vụ giáo viên
2.1.2.2 Do cơ sở vật chất phục vụ cho việc đóng vai còn hạn chế
2.3
Các giải pháp thực hiện
2.3.1 Nắm vững quy trình dạy học tiết Đạo đức

2.3.2 Cách thức tiến hành cho học sinh đóng vai trong các hoạt động học
tập tiết 2 môn Đạo đức ở lớp 5 bậc Tiểu học
2.3.3 Một số lưu ý khi sử dụng phương pháp đóng vai trong dạy học tiết 2
môn Đạo đức ở Tiểu học
2.3.4 Hình thành cho học sinh kỹ năng hợp tác
2.3.4.1 Khuyến khích các em kết bạn

Trang
1
1
1
1
2
2
2
3
3
4
4
4
3
4
5
7
8
14
14

2.3.4.2 Hiểu được sức mạnh tập thể

15

2.3.4.3 Thúc đẩy nhau cùng tiến bộ

15

2.3.4.4 Rèn luyện khả năng hợp tác

15

2.4
3
3.1
3.2

Hiệu quả của những kinh nghiệm
KẾT LUẬN
Kết luận
Kiến nghị

15
18
18
18

1


1. MỞ ĐẦU
1.1 . Lí do chọn đề tài

Như chúng ta đã biết: Môn Đạo đức ở Tiểu học có một vị trí vô cùng
quan trọng trong việc hình thành và phát triển nhân cách của học sinh, đồng thời
cung cấp cho các em những tri thức ban đầu về các chuẩn mực đạo đức. Tuy
nhiên, muốn cho các tri thức đạo đức ấy được củng cố, khắc sâu và trở thành
thói quen đạo đức cần phải cho học sinh được thực hành, luyện tập một cách
thường xuyên, liên tục, có hệ thống bằng việc sử dụng các hình thức, các
phương pháp dạy học mới sinh động, linh hoạt. Trong đó đóng vai là một
phương pháp dạy học được sử dụng trong giờ thực hành, đặc biệt thu hút và lôi
cuốn đông đảo học sinh tham gia bởi sự hấp dẫn của nó. Do đó, đóng vai trò
quan trọng và có tác dụng rất thiết thực, làm cho không khí lớp học sôi nổi, hào
hứng, lôi cuốn được sự chú ý của tất cả học sinh vào giờ học, từ đó chất lượng
và hiệu quả giờ học được nâng cao.Tuy nhiên, thực tế cho thấy các giáo viên
không coi trọng tiết thực hành, hầu hết chỉ dạy tiết 1. Có một số giáo viên dạy
tiết 2 nhưng dạy qua loa, chiếu lệ, mang hình thức đối phó. Họ cho rằng tiết thực
hành không quan trọng, nên không đầu tư vào tiết dạy mà chỉ sử dụng một vài
hình thức, một vài phương pháp dạy truyền thống như nhận xét đánh giá đạo
đức bằng hệ thống câu hỏi, hoặc cho học sinh làm trên phiếu học tập. Việc thiết
kế bài dạy theo phương pháp đóng vai rất ít giáo viên sử dụng, đôi khi có một số
giáo viên sử dụng phương pháp đóng vai nhưng chưa biết thiết kế bài dạy, chưa
biết vận dụng linh hoạt, hợp lí, chưa đào sâu, chưa chuẩn bị kĩ lưỡng. Điều này
dẫn đến chất lượng, kết quả học tập của học sinh không đạt được những mong
muốn. Trước tình hình thực tế như vậy, mỗi chúng ta cần phải có thái độ và trách
nhiệm như thế nào để nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học môn Đạo đức ở
lớp 5 bậc Tiểu học ?
Vấn đề phương pháp dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học đã được nhiều
người nghiên cứu. Nhưng tôi nhận thấy rằng việc sử dụng phương pháp đóng
vai vào dạy tiết 2 môn Đạo đức ở Tiểu học là rất cần thiết và vô cùng quan
trọng.
Chính vì vậy tôi đã chọn nội dung : “Tạo hứng thú học tập cho học sinh
qua phương pháp đóng vai trong dạy học tiết 2 môn Đạo đức ở lớp 5 bậc Tiểu

học” làm đề tài nghiên cứu của mình.
1.2.Mục đích nghiên cứu:
- Nghiên cứu này nhằm hướng tới những mục tiêu sau:
-Làm cho giờ học đạo đức trở nên thú vị và hữu ích hơn.
-Giúp học sinh rèn luyện khả năng tư duy, giao tiếp tự nhiên và kĩ năng
giải quyết các tình huống trong cuộc sống.
- Nâng cao kiến thức cho học sinh về nhiều lĩnh vực khác nhau.
1.3. Đối tượng nghiên cứu:

2


- Đề tài này nghiên cứu việc tổ chức các hoạt động dạy và học tiết 2 môn
Đạo đức lớp 5 thông qua phương pháp đóng vai của thầy và trò trường Tiểu học
Thống Nhất và biện pháp nâng cao hiệu quả giờ học Đạo đức bằng việc tổ chức
cho học sinh đóng vai để xử lí tình huống.
- Đề tài này được thực hiện ở các giờ học Đạo Đức tiết 2 ở lớp 5A do tôi
chủ nhiệm gồm 25 học sinh.
1.4. Phương pháp nghiên cứu :
-Phỏng vấn giáo viên và học sinh để thu thập thông tin.
-Thực nghiệm các hoạt động.
-Rút ra kết luận sau khi thực nghiệm.Từ đó tìm cho mình phương pháp
giảng dạy có hiệu quả nhất trong việc giáo dục đạo đức cho các em học sinh
nhằm nâng cao chất lượng các giờ học đạo đức cho học sinh, cũng từ đó rút ra
cho mình những bài học quý báu trong việc hình thành nhân cách học sinh Tiểu
học.
2. NỘI DUNG
2.1.CƠ SỞ LÍ LUẬN
Chương trình Đạo đức được cấu trúc theo 5 mối quan hệ của học sinh với
bản thân, gia đình, nhà trường, cộng đồng, môi trường tự nhiên. Nội dung môn

Đạo đức kết hợp giữa giáo dục quyền trẻ em với giáo dục bổn phận của học
sinh. Chương trình không chỉ nhằm giáo dục bổn phận, trách nhiệm của học
sinh đối với gia đình, nhà trường, cộng đồng, môi trường tự nhiên mà còn
giáo dục trách nhiệm của các em đối với chính bản thân như: biết tự trọng, tự
tin, hài lòng về những điểm tốt của bản thân, biết quan tâm giữ gìn vệ sinh và
hình thức bên ngoài của bản thân, biết giữ gìn đồ dùng, sách vở cá nhân, biết
bảo vệ an toàn cho bản thân,…Thông qua các bài đạo đức, chương trình đạo
đức còn nhằm giáo dục cho học sinh một số kĩ năng sống cơ bản như: kĩ năng
giao tiếp, tự nhận thức, ra quyết định, giải quyết vấn đề, xác định mục tiêu hành
động,…
Chương trình đạo đức lớp 5 gồm 14 chuẩn mực, hành vi đạo đức phù hợp
với lứa tuổi học sinh trong các mối quan hệ của các em với bản thân, gia đình,
nhà trường, cộng đồng và môi trường tự nhiên.
Các chuẩn mực hành vi đạo đức trong chương trình thể hiện sự thống
nhất giữa tính dân tộc với tính nhân loại, tính truyền thống với tính hiện đại, có
tác dụng giáo dục cho học sinh ý thức tự trọng, tự tin, có ý chí vươn lên, yêu
thương , tôn trọng con người, yêu quê hương, đất nước, giữ gìn bản sắc dân tộc,
tôn trọng các dân tộc khác cùng chung sống hòa bình và phát triển.
Nội dung chương trình môn Đạo đức lớp 5 kết hợp giữa giáo dục quyền
với giáo dục bổn phận của trẻ em
Phương pháp đóng vai là cách thức tổ chức, hướng dẫn học sinh thực
hành (làm thử) một cách ứng xử nào đó trong một tình huống đạo đức giả định.

3


Xuất phát từ đặc điểm nhận thức của học sinh Tiểu học diễn ra theo quy
luật “Từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, từ tư duy trừu tượng đến
thực tiễn”, “Trăm nghe không bằng một thấy, trăm thấy không bằng một làm”
cho nên tổ chức dạy học theo phương pháp đóng vai trong tiết 2 môn Đạo đức ở

lớp 5 bậc Tiểu học là rất cần thiết và vô cùng quan trọng. Đây là hình thức tổ
chức dạy học mang tính tích cực, phát huy tối đa hoạt động nhận thức của học
sinh dưới sự hướng dẫn, điều khiển, tổ chức của giáo viên.
Khi thực hành đóng vai, học sinh được phân công sắm vai những nhân
vật trong tình huống và học sinh phải vận dụng những tri thức đạo đức đã thể
hiện các cách ứng xử trong tình huống. Từ đó các tri thức đạo đức được củng
cố, khắc sâu một cách nhẹ nhàng, sinh động và lôi cuốn sự chú ý của học sinh.
Phương pháp đóng vai nhằm giúp HS suy nghĩ sâu sắc về một vấn đề bằng cách
tập trung vào một sự việc cụ thể mà các em vừa thực hiện hoặc quan sát được.
Việc “diễn” không phải là phần chính của phương pháp này mà điều quan trọng
là sự thảo luận sau phần diễn ấy. Sử dụng phương pháp đóng vai trong dạy học
tiết 2 môn Đạo đức ở lớp 5 bậc Tiểu học có ý nghĩa vô cùng quan trọng, đó là:
* Học sinh được thực hành những kĩ năng ứng xử và bày tỏ thái độ trong
tình huống cụ thể.
* Gây hứng thú và chú ý đối với học sinh.
* Tạo điều kiện phát huy tính sáng tạo của học sinh.\
* Khích lệ sự thay đổi thái độ hành vi của học sinh theo chuẩn mực đạo
đức xã hội.
* Có thể thấy ngay tác động và hiệu quả của lời nói hoặc việc làm của các
vai diễn.
* Tập cho học sinh mạnh dạn, tự tin trước những nơi đông người.
2.2. THỰC TRẠNG :
2.2.1. Thực trạng dạy học tiết 2 môn Đạo đức ở lớp 5 trường Tiểu học
Thống Nhất
Nhìn chung, ở trường Tiểu học Thống Nhất tôi đang dạy có rất nhiều giáo
viên hiện nay xem nhẹ việc dạy học tiết 2 môn Đạo đức ở Tiểu học. Họ cho
rằng tiết 2 không quan trọng nên không chú trọng dạy, mà thay vào đó là dạy
các môn học chính. Có một số đồng chí có dạy tiết 2 nhưng chỉ dạy qua loa,
hình thức mang tính chiếu lệ, chưa có giáo viên nào lựa chọn bài dạy tiết 2 môn
đạo đức làm tiết thao giảng cho mình. Số giáo viên có dạy tiết 2 thì cũng chưa

đầu tư vào tiết dạy, đa số họ chưa biết vận dụng linh hoạt các phương pháp và
hình thức dạy học mới vào quá trình giảng dạy, vì vậy chất lượng dạy học chưa
được nâng cao.
Mặt khác, trong các giờ thực hành có sử dụng phương pháp đóng vai
thường phải chuẩn bị công phu từ khâu chuẩn bị nội dung đến chuẩn bị trang
phục, dàn dựng kịch bản nên đa số giáo viên họ ngại, chưa có sự đầu tư, chưa
vận dụng linh hoạt được các phương pháp mới mang tính tích cực hoạt động
4


học tập của học sinh, tạo không khí ở lớp học luôn nặng nề, học sinh cảm thấy
luôn mệt mỏi và nhàm chán, không hứng thú học tập, các em không được tự
mình hoạt động, tự mình rèn luyện và bộc lộ hết khả năng của mình để chiếm
lĩnh tri thức và rèn luyện thói quen hành vi. Vì vậy chất lượng giờ học cũng như
hứng thú học tập của học sinh chưa được nâng cao. Đây là điều đáng lo ngại.
2.2.2.Thực trạng của học sinh:
Học sinh đa số các em chưa có kĩ năng phối hợp, hợp tác với nhau để học
thuộc lời thoại hay thể hiện cử chỉ, điệu bộ trong quá trình thể hiện vai diễn.
Nhiều em còn tỏ ra e ngại khi phải đóng vai. Một số em nhất quyết chối từ khi
nhận nhiệm vụ chuẩn bị trang phục, đạo cụ hay dàn dựng kịch bản.
Mặt khác học sinh cũng chưa hứng thú với bài học. Chẳng hạn, với việc
sử dụng hình thức nhận xét, đánh giá hành vi đạo đức, học sinh chỉ mới biết
được hành vi đó đúng hay sai, nhưng chưa biết vì sao lại đúng, vì sao lại sai ? và
sai như thế nào?
2.2.3. Nguyên nhân thực trạng
Sở dĩ có thực trạng như vậy là do nhiều nguyên nhân:
2.2.3.1. Do trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của giáo viên
Đây là nguyên nhân do cơ chế đào tạo giáo viên hiện nay còn khập khễnh
ở nhiều hệ đào tạo khác nhau. Vì vậy mà việc áp dụng phương pháp dạy học
mới một cách linh hoạt, nhuần nhuyễn, sinh động cũng như khả năng giảng dạy

còn hạn chế.
Nhiều giáo viên hiện nay chưa nắm vững về lý luận và cách tiếp cận các
phương pháp dạy học mới mang tính tích cực.Vì vậy mà việc áp dụng vào quá
trình dạy học Đạo đức ở Tiểu học còn nhiều hạn chế.
Việc sử dụng các phương pháp, hình thức dạy học mới như đóng vai đòi
hỏi giáo viên phải có sự chuẩn bị công phu, kĩ lưỡng và sáng tạo; có sự đầu tư
nhiều về thời gian, công sức. Điều này phần đa nhiều giáo viên Tiểu học chưa
làm được.
2.2.3.2. Do cơ sở vật chất phục vụ cho việc đóng vai còn hạn chế
Hầu hết trang thiết bị dạy học hiện nay còn thiếu thốn, cơ sở vật chất đạt
theo tiêu chuẩn để phục vụ cho việc áp dụng các phương pháp dạy học mới, đặc
biệt là đồ dùng dạy học môn Đạo đức như âm thanh, trang phục...
Những nguyên nhân trên phần nào làm hạn chế chất lượng của giờ học
thực hành Đạo đức ở Tiểu học. Song thiết nghĩ, nếu mỗi giáo viên đều có ý thức
tốt, tâm huyết với nghề nghiệp, có tinh thần trách nhiệm cao, yêu nghề, mến trẻ,
thì những khó khăn trên có thể khắc phục được và đem lại chất lượng cao cho
giờ học thực hành Đạo đức lớp 5 nói riêng và quá trình dạy học Đạo đức ở Tiểu
học nói chung.

5


2.3. Các giải pháp thực hiện :
2.3.1.Nắm vững quy trình dạy tiết đạo đức lớp 4+5
(TIẾT 1)
I. Ổn định.
II. Kiểm tra.
- Kiểm tra kiến thức cũ.
- Kiểm tra kiến thức có liên quan đến
bài học.

III. Bài mới.
1. Giới thiệu bài.
2. Nội dung
2.1. Hoạt động 1: Thảo luận truyện
hoặc thông tin, tình huống
- Tình huống:( lời đối thoại trong
tranh, quan sát tranh, đọc câu truyện,
bảng số liệu…)
- GV đặt câu hỏi ( gợi mở, sgk)
- GV kết luận tình huống.
- Liên hệ (Nếu có)
- Kết hợp giáo dục môi trường ( Nếu
có)
- Tiểu kết:
2.2. Hoạt động 2: Ghi nhớ sgk
2.3. Hoạt động 3: Thực hành
- Gv hướng dẫn hs làm các bài tập theo
yêu cầu chuẩn KTKN
* Bài tập 1:
- Đọc nội dung bài tập.
- Nêu yêu cầu bài tập ( Điền dấu x,
điền Đ hoặc S, giơ thẻ bày tỏ ý kiến…)
- GV định hướng cho hs xác định trọng
tâm của bài tập để làm.
- Hướng dẫn hs làm bài tập.
- GV nhận xét.
- GV chốt kiến thức bài tập 1.
- Liên hệ (thực tế, bản thân…)

- HS đọc và nêu tình huống

- Thảo luận nhóm(Cá nhân) để đưa ra
các cách xử lý.
- Đại diện trình bày, lớp nhận xét, bổ
sung.

- Nhiều hs nhắc .

- HS đọc nội dung bài.
- HS nêu yêu cầu.
- Suy nghĩ.
- HS thực hiện.

6


* Bài tập khác hướng dẫn tương tự.
* Lưu ý: Hình thức tổ chức của các bài
tập thay đổi phù hợp với yêu cầu của
bài ( Nhóm, đóng vai,….)
IV. Hoạt động nối tiếp
- Sưu tầm tranh ảnh, tài liệu( thơ,
truyện, tư liệu ngắn…) củng cố cho bài
học nhằm khắc sâu kiến thức cho hs.
- Chuẩn bị tiết sau.
(TIẾT 2)
I. ổn định.
II. Kiểm tra.
- Kiến thức cũ
- GV nhận xét kết hợp nhắc lại kiến
thức của tiết học trước.

III. Bài mới.
1. Giới thiệu bài.
- Trực tiếp hoặc gián tiếp.
2. Nội dung.
2.1. Hoạt động 1: Bài tập 3
- Đọc nội dung bài tập.
- Nêu yêu cầu bài tập ( Điền dấu x,
điền Đ hoặc S, giơ thẻ bày tỏ ý kiến…)
- GV định hướng cho hs xác định trọng
tâm của bài tập để làm .
- GV hướng dẫn hs làm
- GV nhận xét.
- GV chốt kiến thức bài tập 1.
- Liên hệ (thực tế, bản thân…)
- Lồng giáo dục môi trường nếu có.
2.2. Hoạt động 2: Bày tỏ ý kiến hoặc
đóng vai
* Lưu ý: Hình thức tổ chức của các bài
tập thay đổi để tránh nhàm chán cho
hs.
2.3. Hoạt động 3: Trình bày kết quả

- HS đọc nội dung bài tập.

- Thảo luận nhóm(Cá nhân) để thực
hiện yêu cầu của bài tập
- Đại diện trình bày, lớp nhận xét, bổ
xung.

- HS nêu ý kiến về các nội dung bài tập

hoặc thảo luận, đóng vai xử lí tình
huống

7


điều tra thực tiễn
- GV yêu cầu học sinh trình bày kết
quả điều tra thực tiễn
- GV và lớp nhận xét, bổ sung
IV. Hoạt động nối tiếp
- Tổ chức trò chơi học tập phù hợp với
nội dung.
- Sưu tầm tranh ảnh, tài liệu( thơ,
truyện, tư liệu ngắn…) củng cố cho bài
học nhằm khắc sâu kiến thức cho hs.

- HS trình bày
- Lớp nhận xét, bổ sung
- HS tiến hành trò chơi
- Về nhà sưu tầm tranh, ảnh, tài liệu ....

2.3.2. Cách thức tiến hành cho học sinh đóng vai trong các hoạt động
học tập tiết 2 môn Đạo đức ở lớp 5 bậc Tiểu học
Đóng vai là phương pháp tổ chức cho học sinh nhập vai vào nhân vật
trong những tình huống đạo đức giả định để các em bộc lộ thái độ, hành vi ứng
xử. Để vận dụng phương pháp đóng vai một cách có hiệu quả và dễ dàng, tôi đề
xuất cách thức tiến hành cho học sinh đóng vai trong các hoạt động học tập của
tiết 2 môn Đạo đức theo các bước sau:
Bước 1: Giáo viên nêu yêu cầu đóng vai

Đây là bước đầu tiên, rất quan trọng trong khi sử dụng phương pháp đóng
vai. Có thể xem đây là bước giao nhiệm vụ học tập cho học sinh, ở đây giáo viên
chỉ cần nêu yêu cầu xây dựng tình huống để đóng vai với tình huống cụ thể nào
đó trong bài học đạo đức. Nghĩa là giáo viên chỉ đưa ra tình huống, chia nhóm
và giao tình huống, yêu cầu đóng vai cho từng nhóm; quy định rõ thời gian
chuẩn bị, thời gian đóng vai của mỗi nhóm còn học sinh xây dựng tình huống.
Bước 2: Học sinh thảo luận nhóm, hoàn chỉnh “kịch bản” và phân công
đóng vai.
Đây là bước học sinh làm việc theo nhóm của mình. Sau khi có nhiệm vụ
học tập, các nhóm thảo luận, hoàn chỉnh “kịch bản” và phân công đóng vai.
Thảo luận nhóm, hoàn chỉnh kịch bản. Ở đây đơn giản chỉ là các công việc như:
Hoặc đọc thuộc lòng lời thoại và phân công vai diễn (nhớ tình huống đã dược
giáo viên dàn dựng); hoặc liệt kê các cách ứng xử, đặt lời thoại, các cách ứng xử
đó và phân công vai diễn (nêu tình huống cần đóng vai chưa được dàn dựng);
hoặc xây dựng tình huống theo chủ đề, liệt kê các ứng xử, đặt lời thoại cho cách
ứng xử đó và phân vai diễn (nêu tình huống chưa được xây dựng ).
Bước 3: Các nhóm lên đóng vai
Đây là bước diễn xuất, bước biễu diễn của các vai diễn thể hiện các cách
ứng xử trong tình huống. Đây là bước trọng tâm, cơ bản trong các bước khi sử
dụng các phương pháp đóng vai. Ở bước này, học sinh sẽ thể hiện các vai diễn,
thể hiện các cách ứng xử trong tình huống. Bằng các hành động, cử chỉ, lời nói,
điệu bộ, nét mặt bằng khả năng diễn xuất truyền cảm, các em được luyện tập,
8


thực hành trực tiếp hoặc được theo dõi trực tiếp các hành vi đạo đức. Qua đó có
tác dụng củng cố, khắc sâu những tri thức Đạo đức mà các em đã học ở tiết 1.
Một điều kiện rất quan trọng trong các bước này, các em được hành động, được
luyện tập, thực hành các thao tác hành vi, từ đó sẽ dần trở thành các kĩ năng, kỹ
xảo và thói quen đạo đức tốt. Mặt khác, những cách ứng xử, những hành vi đạo

đức xấu được loại bỏ.
Bước 4 : Thảo luận, nhận xét, đánh giá, bổ sung.
Trong bước này, các em được nhận xét, đánh giá các cách ứng xử của các
vai diễn trong tình huống phù hợp hay chưa phù hợp? Và vì sao lại phù hợp?
Chưa phù hợp ở chổ nào ?
Một điều quan trọng trong bước này là học sinh được nhận xét. Đánh giá
và nói lên cảm xúc của mình khi thực hiện đúng, hay cách ứng xử cũng như cảm
xúc khi nhận được cách ứng xử sai, không hay trong tình huống.
Mặt khác, đây là bước để học sinh nhận xét, đánh giá và bổ sung cho nhau
về cách diễn và rút ra những kinh nghiệm từ những lần diễn xuất trước, phát huy
những ưu điểm, hạn chế những những nhược điểm của bạn trong quá trình thực
hiện đóng vai.
Bước 5: Giáo viên chốt lại cách ứng xử cần thiết trong tình huống.
Đây là bước tổng kết và kết luận cuối cùng của giáo viên với mục đích
chốt lại cách ứng xử đúng nhất, hay nhất trong tình huống.
Như vậy, để vận dụng thành công phương pháp đóng vai trong dạy học
tiết 2 môn đạo đức ở Tiểu học, cần đi theo qui trình 5 bước như trên. Tuy nhiên,
tùy từng đối tượng học sinh và cơ sở vật chất của nhà trường cũng như khả năng
tổ chức, giáo viên có thể linh hoạt biến đổi làm cho giờ học sinh động, liền mạch
và tạo hứng thú cho học sinh. Tuy nhiên để thực hiện được 5 bước trên yêu cầu
người giáo viên không những có các yêu cầu sư phạm mà còn phải đầu tư công
sức, nghiên cứu kĩ bài dạy để có thể đưa ra tình huống đóng vai phù hợp với chủ
đề bài học, phù hợp với lứa tuổi, trình độ của học sinh và điều kiện hoàn cảnh
của lớp học.
Tình huống nên mở, không nên cho trước “ kịch bản”, lời thoại
2.3.3. Một số lưu ý khi sử dụng phương pháp đóng vai trong dạy học tiết 2
môn Đạo đức ở Tiểu học
Khi sử dụng phương pháp đóng vai vào dạy tiết 2 đạo đước ở Tiểu học,
cần lưu ý những điểm sau:
* Tình huống phải cụ thể, phù hợp với chủ đề bài học. Các tình huống đề

ra không quá khó cũng không quá dễ đối với học sinh.
* Người đóng vai phải hiểu rõ vai trò của mình trong vai trò đóng vai để
không lạc đề.
* Nên khích lệ cả những học sinh nhút nhát cùng tham gia và trong mỗi
tình huống cần cho nhiều lượt học sinh ở các nhóm khác nhau lên đóng vai để
nhiều học sinh được tập dượt các thao tác ứng xử, để cả lớp quan sát, nhận xét
9


các cách ứng xử khác nhau trong một tình huống, từ đó rút ra cách ứng xử tốt
nhất.
* Để đảm bảo đủ thời gian cho tiết dạy, ngay từ cuối tiết 1, giáo viên có
thể cho học sinh “kịch bản”của các tình huống, để các em đọc thuộc để sang tiết
2, các em thực hiện đóng vai tốt hơn.
* Trước khi học sinh đóng vai, giáo viên có thể gợi ý đặc điểm của từng
vai (về ngoại hình, điệu bộ, lời nói...) để học sinh dễ thể hiện .
Ví dụ: Khi dạy bài đạo đức: Hợp tác với những người xung quanh ( Tiết
2) lớp 5 tôi đã thực hiện cho học sinh đóng vai như sau:
Tình huống1: Đóng vai thể hiện cụ thể các việc làm trong bài tập 3:
*Tình huống a: Được lớp giao nhiệm vụ trang trí báo tường, ba bạn Tâm,
Nga, Hoan phân công nhau: Tâm viết tên báo, Nga vẽ đường diềm, còn Hoan thì
sắp xếp các bài báo.
Dàn dựng:
- Các nhân vật trong tình huống: 1 học sinh đóng vai người dẫn chuyện; 1
em đóng vai Tâm, 1 em đóng vai Nga, 1 em đóng vai Hoan.
Người dẫn chuyện: Trong đợt thi đua chào mừng Ngày Nhà giáo Việt
Nam 20-11, lớp em đã tổ chức rất nhiều các hoạt động sôi nổi, mỗi tổ làm 1
việc. Tổ của bạn Tâm được nhận nhiệm vụ trang trí báo tường. Chúng ta hãy
cùng xem tổ của bạn Tâm thực hiện nhiệm vụ như thế nào nhé.

Tâm: - Các bạn ơi, tổ mình được lớp giao nhiệm vụ trang trí báo tường,
các cậu thấy thế nào?
10


Nga và Hoan: Reo lên:- A! Thích quá! Thích quá!
Tâm: - Để công việc được thuận lợi chúng mình cùng phân công công
việc để cùng thực hiện nhé.
Hoan: - Theo tớ, bạn Tâm viết chữ đẹp vậy bạn hãy nhận nhiệm vụ viết
đầu báo nhé.
Tâm: - Tớ đồng ý. A, Thế còn bạn Nga, bạn sẽ trang trí đường diềm nhé.
Nga: - Ừ, tớ sẽ nhận nhiệm vụ này. Còn sắp xếp các bài báo, chúng ta giao cho
bạn Hoan nhé.
Hoan: - Ok, tớ sẽ cố gắng.
Tâm: - Vậy công việc đã được phân công rõ ràng chúng ta cùng làm thật
tốt nhé.
Cả ba bạn cùng đặt tay vào nhau hô vang: Một, hai, ba : Rê!

*Tình huống b: Hằng tuần các hộ gia đình thôn Đông cùng nhau lao động
làm vệ sinh đường làng, ngõ xóm. Long thường tự chọn công việc nhẹ nhàng
nhất, làm cho nhanh để về xem ti vi.
Dàn dựng:
- Các nhân vật trong tình huống: 1 học sinh đóng vai người dẫn chuyện; 1
nhóm học sinh đóng vai thiếu nhi thôn Đông, 1 em đóng vai Long,1 em đóng vai
bạn tổ trưởng.

11


Người dẫn chuyện: Tuần nào cũng vậy, các hộ trong thôn Đông cùng

nhau lao động dọn vệ sinh đường làng, ngõ xóm. Ai ai cũng tự giác để có những
con đường thôn xóm sạch sẽ. Là một thành viên của thôn Đông, bạn Long cũng
tham gia dọn vệ sinh. Buổi dọn vệ sinh hôm nay diễn ra như thế này.

Bạn tổ trưởng: - Các bạn ơi! Ra dọn vệ sinh đường làng ngõ xóm đi nào
các bạn ơi.
Tất cả các bạn cùng ra quét dọn vệ sinh với tinh thần tự giác, hăng hái.

12


Long cũng tham gia nhưng làm việc với tinh thần qua loa, chiếu lệ.

.
Bạn tổ trưởng: - Các bạn ơi! Ở đây có hòn đá, chúng mình cùng di
chuyển đi chỗ khác cho xe cộ đi lại an toàn.
Trong khi các bạn thiếu nhi cùng xúm lại khiêng hòn đá thì Long thản nhiên
đứng nhìn, miệng lẩm bẩm:
13


Long: - Chẳng dại gì mà làm mấy cái việc nặng đó, mình chơi thêm tí nữa
đã.
Bạn tổ trưởng: - Long ơi! Lại xúm tay với các bạn nào.
Long: - Các cậu cứ làm đi, mình chỉ quét chỗ này thôi, xong việc mình
còn xem ti vi nữa. Nói rồi Long phe phẩy vài nhát chổi rồi vác chổi đi về nhà.
Qua việc đóng vai hai tình huống trên, giáo viên cho học sinh thảo luận và rút
ra kết luận:
- Việc làm của các bạn học sinh ở tình huống a là đúng vì việc phân công
công việc cụ thể sẽ giúp cho công việc chung hoàn thành một cách nhanh chóng,

hiệu quả và thể hiện tình đoàn kết, gắn bó giữa các thành viên trong tổ với nhau
- Việc làm của bạn Long ở tình huống b là sai vì trong công việc chung
bạn Long còn ỉ lại mọi người, chưa nêu cao tinh thần tự giác làm việc. Do vậy
mức độ hoàn thành công việc chung còn chậm, chưa hiệu quả về chất lượng và
chưa thể hiện tinh thần đoàn kết, hợp tác với mọi người.
*. Giáo viên chốt kiến thức : Biết hợp tác với những người xung quanh
để làm những công việc có mục đích tốt đẹp. Không hợp tác với những người
làm việc với mục đích xấu .
Cho học sinh liên hệ gương bạn nhỏ biết phối hợp với các chú công an để
bắt bọn trộm gỗ trong bài tập đọc “ Người gác rừng tí hon” và gương người thật,
việc thật ở lớp, ở trường.
Cho học sinh nhắc lại và chuyển ý vào bài tập 4.
-Yêu cầu học sinh đọc yêu cầu bài tập 4.
- Chia nhóm 4 cho học sinh thảo luận khoảng 3 phút sau đó giáo viên mời
1 vài nhóm đóng vai nêu cách xử lí tình huống trước lớp.
Ví dụ : *. Tình huống a:
Nhóm 1: 1 Học sinh đóng vai bạn tổ trưởng, 3 học sinh khác đóng vai các
bạn tổ viên.
Bạn tổ trưởng: - Tuần tới, lớp 5B chúng ta tổ chức hái hoa dân chủ và tổ
2 của chúng ta được giao nhiệm vụ chuẩn bị cho cuộc vui này. Với cương vị là
tổ trưởng, mình phân công công việc cụ thể như sau: Bạn Trí Dũng chuẩn bị cho
mình 1 cây hoa, Bạn Yến Nhi chuẩn bị sưu tầm các câu hỏi theo chủ đề, Bạn
Phương Linh chuẩn bị cho mình một giàn đèn nháy. Phần trang trí hôm đó tất cả
chúng mình sẽ cùng làm. Còn mình sẽ chịu trách nhiệm dẫn chương trình trong
suốt cuộc chơi. Mình phân công như vậy các bạn có ý kiến gì không?
Cả 3 bạn: - Mình đồng ý.
Bạn tổ trưởng: - Vậy chúng mình cùng nhau làm tốt công việc nhé.
Cả nhóm đồng thanh: - Ok.
Nếu có 1 nhóm bất kì nào đó đưa ra ý kiến trái chiều cho rằng công việc
đó quá đơn giản chỉ cần một mình bạn nhóm trưởng làm là được thì giáo viên

cũng tôn trọng kết quả thảo luận của nhóm đó và cho đại diện nhóm đó nêu lên
14


cho các nhóm khác nhận xét và đi đến kết luận: “ Trong công việc chung cần
biết hợp tác với nhau để làm việc, có như vậy công việc mới đạt kết quả và tạo
ra mối quan hệ đoàn kết, gắn bó gữa các thành viên trong nhóm với nhau.”
*. Tình hống b : Vào dịp hè, ba má Hà dự định đưa cả nhà về thăm quê
ngoại. Theo các em bạn Hà nên làm gì để chuẩn bị cho chuyến đi xa đó?
Ở tình huống này, giáo viên cho học sinh thảo luận và nêu ra kết quả. Ví dụ:
- Bạn Hà nên cùng với bố mẹ sắp xếp quần áo, đồ dùng cá nhân để đem
về quê lấy cái dùng.
- Bạn Hà nên đi chợ cùng với mẹ để mua quà mang về quê biếu ông bà,....
Hoặc cũng có ý kiến cho rằng Hà còn nhỏ cứ việc đi theo bố mẹ là được, còn
mọi thứ cứ để bố mẹ làm.
Từ các ý kiến nêu trên, học sinh đi đến thống nhất: Cần hợp tác với những người
xung quanh làm những công việc có ý nghĩa và vừa sức với mình. Có như vậy
công việc mới thuận lợi và mọi người mới cảm thấy vui vẻ.
Cho học sinh liên hệ thực tế: Những lần về quê thăm ông bà hay đi chơi
xa em thường làm gì?
2.3.4. Hình thành cho học sinh kỹ năng hợp tác
Ngoài tri thức và tài năng, kỹ năng hợp tác chính là yếu tố quan trọng để
quyết định sự thành công của mỗi người trong tương lai.
Các em không chỉ sinh hoạt nhóm khi chơi thể thao với bạn bè, lại phải
hợp tác cùng bạn bè để hoàn thành tốt các bài tập nhóm, bài thuyết trình trên
lớp. Sau này đi làm, các em cũng cần hòa đồng và làm việc với mọi người. Vì
thế, mỗi giáo viên cần giúp các em học sinh thấu hiểu giá trị, tầm quan trọng và
có ý thức rèn luyện kỹ năng hợp tác.
2.3.4.1.Khuyến khích các em kết bạn
Kết bạn chính là dịp để các em mở rộng các mối quan hệ, bước đầu tập

rèn luyện khả năng giao tiếp. Trong giờ học chắc hẳn sẽ có lúc các em phải lên
kể chuyện, múa hát cho cả lớp nghe, học sinh có thể mời người bạn ở dưới lớp
cùng hợp tác với mình. Cách làm đó có thể giúp tình bạn của các em học sinh
thêm khắng khít . Ý thức kết bạn và giữ gìn tình bạn sẽ giúp trẻ học được cách
điều hòa, giải quyết mâu thuẫn, từ đó hợp tác tốt hơn trong tương lai.
2.3.4.2.Hiểu được sức mạnh tập thể
Sau khi đã trò chuyện, thân thiết với thật nhiều bạn học sinh mới cảm
thông, mở lòng ra và chủ động giúp đỡ bạn hơn. Qua đó, các em hiểu được rằng
con người sống không thể tách rời tập thể. Điều mà một người không thể làm,
nhưng rất nhiều người chung tay hợp tác lại có thể tạo nên kỳ tích.
2.3.4. 3.Thúc đẩy nhau cùng tiến bộ
Sinh hoạt trong tập thể, đề cao lợi ích cộng đồng, giáo viên cũng luôn phải
nhắc nhở học sinh không được ỷ lại, phụ thuộc rồi gây ảnh hưởng tiêu cực đến
cho mọi người.
15


Ta nên nhấn mạnh nguyên tắc tư duy sao cho hai bên cùng có lợi, có thể
thúc đẩy lẫn nhau để đạt đến độ hoàn thiện nhất. Chẳng hạn như một học sinh
rất sợ làm toán, mà lại yêu thích Tiếng Việt. Cậu bạn ngồi cùng bàn thì siêu giỏi
tính toán, nhưng viết chính tả lại sai miết thôi.Sao chúng ta không gợi ý cho các
em cùng hợp tác với bạn để cả hai đều đạt điểm cao môn văn lẫn toán nhỉ? Nhờ
biết hợp tác mà các em sẽ tiến bộ “thần tốc”, chắc là các em sẽ thích thú lắm .
2.3.4.4.Rèn luyện khả năng hợp tác
Nắm được vai trò của kỹ năng hợp tác rồi, kế đến ta có thể giúp các em
rèn luyện kỹ năng hợp tác, nhanh nhạy xứ lý các tình huống được lồng ghép
trong các trò chơi hoặc trong những tình huống đạo đức.
Các em sẽ hiểu được bản thân trong mối quan hệ với gia đình, nhà trường
và cộng đồng xã hội.Từ đó biết chia sẻ, chủ động, biết hợp tác và học tập lẫn
nhau.

• Phát triển toàn diện và hài hòa nhân cách cho học sinh với phương pháp giáo
dục theo cả chiều ngang lẫn chiều dọc ở các mặt: thể chất, tri thức, ngôn ngữ,
tình cảm – kĩ năng xã hội và thẩm mỹ, giúp học sinh hình thành kỹ năng nền
tảng để tự tin bước vào bậc học tiếp theo và học tập suốt đời.
2.4.Hiệu quả của những kinh nghiệm
Để thu được số liệu đáng tin cậy, tôi đã tiến hành thực nghiệm trên các đối
tượng sau:
Lớp 5A - năm học 2017-2018: Lớp thực nghiệm ( 25 học sinh)
Lớp 5B - năm học 2016-2017: Lớp đối chứng (25 học sinh)
Tôi đã sử dụng kế hoạch bài học dạy tiết 2 môn Đạo đức có sử dụng
phương pháp đóng vai theo hướng đã soạn để dạy các lớp thực nghiệm. Còn ở
các lớp đối chứng, tôi vẫn dạy bình thường như lâu nay vẫn dạy.
Sau mỗi tiết dạy, tôi tổ chức kiểm tra cả lớp thực nghiệm và lớp đối chứng
để xác định hiệu quả của việc sử dụng phương pháp đóng vai.
Đề bài:
1.Câu hỏi (Kiểm tra nắm tri thức của học sinh)
- Khi hợp tác với những người xung quanh em cần phải làm gì? Vì sao?
- Tại sao cần phải hợp tác với những người xung quanh?
- Em đã hợp tác với những người xung quanh trong trường hợp nào ? Em
đã ứng xử như thế nào ?
2.Tình huống (Kiểm tra khả năng ứng xử)
a) Chiều nay, lớp em tổ chức dọn vệ sinh chung. Nếu em là tổ trưởng, em
sẽ phân công dụng cụ cụ thể cho từng bạn trong tổ.
Hành động đó của bạn tổ trưởng:
A) Đúng
B) Sai
16


C) Không biết

3.Câu hỏi: (Kiểm tra hứng thú của học sinh) Em có thích giờ thực hành
này không? Vì sao?
Qua kiểm tra kết quả bài thu được như sau:
Bảng 1:Mức độ học tập của học sinh lớp thực nghiệm và lớp đối chứng
như sau:
Mức độ học tập %
Lớp thực nghiệm Số học sinh
và lớp đối chứng
Hoàn thành Hoàn
vượt trội
thành tốt

Hoàn thành

Thực nghiệm 5A

25

34,0

32,0

34,0

Đối chứng 5B

25

17,0

24,0

59,0

Qua bảng trên, kết quả học tập của học sinh lớp thực nghiệm cao hơn hẳn
so với lớp đối chứng. Điều này chứng tỏ việc sử dụng phương pháp đóng vai
trong dạy học tiết 2 môn Đạo đức ở Tiểu học mang lại hiệu quả cao.
Mức độ ứng xử %
Lớp thực nghiệm Số học sinh Phù hợp
và lớp đối chứng

Tương
phù hợp

Thực nghiệm 5A

25

24,0

60,0

16,0

Đối chứng 5B

25

8,0

32,0

60,0

đối Không
hợp

phù

Từ bảng trên chúng ta thấy ở lớp thực nghiệm, mức độ ứng xử phù hợp
của học sinh cao hơn hẳn so với lớp đối chứng.
Mức độ hứng thú học tập của học sinh %
Lớp thực nghiệm Số học Rất
và lớp đối chứng
sinh
thú

hứng Hứng thú

Không hứng
thú

Thực nghiệm 5B

25

96,0

4,0

0

Đối chứng 5C

25

16,0

40,0

44,0

Từ bảng kết quả trên, trong các giờ thực hành có sử dụng phương pháp
đóng vai, học sinh của lớp thực nghiệm hăng say, hứng thú học tập hơn so với
lớp đối chứng.
Từ những phân tích trên, có thể nhận thấy rằng, nên sử dụng các phương
pháp đóng vai vào dạy tiết 2 môn Đạo đức ở lớp 5 nói riêng và ở bậc Tiểu học
nói chung sẽ làm cho giờ học sinh động, sôi nổi và học sinh rất hứng thú với

17


những bài giảng này. Điều này có nghĩa là tác động thực nghiệm có tính khả
quan rất cao.
Tóm lại: Sử dụng phương pháp đóng vai trong dạy học tiết 2 môn Đạo
đức lớp 5 ở Tiểu học đảm bảo cho học sinh học tập sinh động, hứng thú và đạt
hiệu quả cao nhất. Kết quả phân tích thực nghiệm cho thấy số lượng học sinh
khá, giỏi ở lớp thực nghiệm cao hơn hẳn lớp đối chứng. Mặt khác số học sinh ở
lớp thực nghiệm thực hiện thao tác mẫu hành vi rất thành thạo, phù hợp trong
các tình huống, đặc biệt là học sinh rất hứng thú với tiết thực hành có sử dụng

phương pháp đóng vai cao hơn hẳn các lớp đối chứng. Giờ học luôn diễn ra sôi
nổi, nhẹ nhàng hơn hẳn nhiều so với các giờ học thực hành bình thường ở các
lớp đối chứng.
Kết quả thực nghiệm đã chứng tỏ việc sử dụng phương pháp đóng vai đã
làm tăng mức độ hoạt động của học sinh, học sinh được tham gia tiến trình bài
học một cách tự giác, tích cực, chủ động và sáng tạo.Từ những nhận xét trên,
chứng tỏ quy trình thực nghiệm đã khẳng định được giả thiết của sáng kiến tôi
nêu ra: Sử dụng phương pháp đóng vai có tác dụng rõ rệt trong việc nâng cao
chất lượng giờ học tiết 2 môn Đạo đức ở lớp 5 nói riêng và ở bậc Tiểu học nói
chung, đồng thời phát huy tính tích cực, sáng tạo của tất cả học sinh.
Tôi thấy rằng, kết quả học tập của học sinh lớp thực nghiệm cao hơn hẳn
so với lớp đối chứng. Điều này chứng tỏ việc sử dụng phương pháp đóng vai
trong dạy học tiết 2 môn Đạo đức ở Tiểu học mang lại hiệu quả cao, ở lớp thực
nghiệm, mức độ ứng xử phù hợp của học sinh cao hơn hẳn so với lớp đối chứng,
trong các giờ thực hành có sử dụng phương pháp đóng vai, học sinh của lớp thực
nghiệm hăng say, hứng thú học tập hơn so với lớp đối chứng.
3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ:
3.1.KẾT LUẬN
Từ kết quả nghiên cứu, tôi rút ra một số kết luận sau:
Tiết thực hành Đạo đức ở Tiểu học vô cùng quan trọng và không thể thiếu
được trong quá trình biến đổi các tri thức đạo đức thành niềm tin, tình cảm, hành
vi và thói quen đạo đức. Để tiết thực hành đạo đức hoàn thành được nhiệm vụ
quan trọng đó, trong quá trình thực hiện người giáo viên phải biết sử dụng linh
hoạt, sáng tạo các phương pháp và các hình thức dạy học khác nhau, đặc biệt là
phải tăng cường sử dụng các phương pháp dạy học mới. Trong đó đóng vai là
phương pháp dạy học tích cực và phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý và nhận
thức của các em học sinh Tiểu học.Thông qua đóng vai, các em được trực tiếp
tham gia vào quá trình học tập, được vận dụng những tri thức đạo đức đã được
học ở tiết 1 vào việc giải quyết các tình huống đạo đức, cũng như được trực tiếp
thể hiện các cách ứng xử trong các tình huống đạo đức thường gặp trong cuộc

sống của các em. Từ đó, các tri thức đạo đức được củng cố và khắc sâu một cách
nhẹ nhàng, sinh động.

18


Khi sử dụng phương pháp đóng vai trong giờ dạy, đã tạo ra cho lớp học
một không khí luôn sôi nổi, hào hứng. Các em tham gia vào giờ học một cách
hứng thú say mê, các em không bị gò bó mà tư duy một cách chủ động, sáng tạo.
Các em được trao đổi, được học hỏi lẫn nhau và cùng nhau thực hiện nhiệm vụ
học tập .Các em luôn cảm thấy muốn học, muốn tìm tòi, đào sâu và sáng tạo
nhiều vấn đề mà không phải chịu sự áp đặt, chỉ đạo của giáo viên. Sự tìm tòi,
chủ động, sáng tạo, sự tự giác tích cực trong các hoạt động của học sinh để thực
hiện các nhiệm vụ học tập là rất phù hợp với tinh thần đổi mới phương pháp dạy
học hện nay.
Việc sử dụng phương pháp đóng vai trong giờ thực hành Đạo đức là hoàn
toàn phù hợp với hình thức tổ chức cho các em tự suy nghĩ, thiết kế, xây dựng
các tình huống, “kịch bản”, đồng thời giúp các em được tham gia trực tiếp các
hoạt động.Từ đó, mang lại hiệu quả cao cho giảng dạy và nâng cao chất lượng
học tập của học sinh.
3.2.KIẾN NGHỊ
Để sử dụng phương pháp đóng vai trong dạy học tiết 2 môn Đạo đức lớp
5 ở Tiểu học có hiệu quả, tôi xin đề xuất một số ý kiến như sau.
Giáo viên phải xem giờ thực hành Đạo đức ở Tiểu học như là những tiết
học khác và hết sức quan trọng. Đây chính là cơ sở cho việc rèn luyện hành vi
và thói quen đạo đức tốt trong cuộc sống.
Cần phải sử dụng phối hợp các phương pháp và hình thức dạy học một
cách linh hoạt, sinh động.Trong đó, cần tăng cường sử dụng phương pháp đóng
vai phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý và nhận thức của học sinh tiểu học ở từng
giai đoạn.

Cần phải thiết kế, chuẩn bị đầy đủ kế hoạch cũng như nội dung lẫn cách
tổ chức thực hiện các bài giảng khi sử dụng phương pháp đóng vai.
Sử dụng phương pháp đóng vai phát huy tối đa khả năng của học sinh
cũng như phải kích thích được sự hứng thú, say mê và sáng tạo của các em
trong quá trình học tập. Nên khuyến khích tất cả học sinh cùng tham gia đặc biệt
là những em nhút nhát.
Phải chuẩn bị đầy đủ phương tiện, dụng cụ phục vụ cho giờ học có sử
dụng phương pháp đóng vai.

19


XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thống Nhất,ngày 31 tháng 03 năm 2018
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của
mình viết, không sao chép nội dung của
người khác

Trịnh Thị Lan

20