Hình thành kĩ năng sử dụng tư liệu lịch sử cho học sinh khi dạy bài 25 phong trào tây sơn lịch sử lớp 7 THCSq

MỤC LỤC
STT
I
1
2
3
4
5
II
1
2
3
3.1
3.2
3.2.1
3.2.2
3.2.3
3.2.4
3.2.5
3.2.6
4
III
IV

NỘI DUNG
MỞ ĐẦU
Lí do chọn đề tài
Mục đích nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu
Những vấn đề mới của sáng kiến

NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Cơ sở lí luận
Cơ sở thực tiễn
Các giải pháp thực hiện
Phát hiện và tuyển chọn
Một số kinh nghiệm bồi dưỡng HSG
Xây dựng nội dung chương trình
Xây dựng phương pháp ôn luyện
Rèn luyện kỹ năng tìm hiểu tài liệu
Kinh nghiệm kiểm tra đánh giá
Kinh nghiệm làm bài
Chấm sửa bài
Hiệu quả của sáng kiến
KẾT LUẬN
NHỮNG KIẾN NGHỊ VÀ ĐỀ XUẤT

Trang
2
2
2
3
3
3
3
3
4
6
6
7
7

9
9
10
10
11
11
12
12

I. Mở đầu
1. Lý do chọn đề tài
Bồi dưỡng học sinh giỏi nói chung, bồi dưỡng học sinh giỏi môn lịch sử
nói riêng cho các kỳ thi tuyển học sinh giỏi là vấn đề luôn được các cấp quản lý,
các giáo viên trực tiếp giảng dạy quan tâm, trăn trở.
Trong những năm gần đây, Huyện Hoằng Hóa rất chú trọng tới giáo dục,
đào tạo .Đồng thời với nhiệm vụ phổ cập giáo dục, nâng cao chất lượng đại trà,
việc chăm lo và bồi dưỡng học sinh giỏi đang được nhiều cấp chính quyền và
nhân dân địa phương quan tâm .


Thực tế hiện nay ở các trường THCS công tác bồi dưỡng học sinh giỏi,
trong đó có việc bồi dưỡng học sinh giỏi môn lịch sử đã được chú trọng song
vẫn còn những bất cập nhất định như: cách tuyển chọn, phương pháp giảng dạy
còn yếu kém, chưa tìm ra được hướng đi cụ thể cho công tác này, phần lớn chỉ
làm theo kinh nghiệm. Từ những bất cập trên dẫn đến hiệu quả bồi dưỡng học
sinh giỏi môn lịch sử chưa đạt được như mong muốn.
Mặt khác, do quan niệm sai lệch về vị trí, chức năng của môn lịch sử
trong đời sống xã hội. Một số học sinh và phụ huynh có thái độ xem thường bộ
môn lịch sử, coi đó là môn học “ phụ”, môn học thuộc lòng, không cần làm bài
tập, không cần đầu tư phí công vô ích. Dẫn đến hậu quả học sinh không nắm

đựơc những sự kiện lịch sử cơ bản, nhớ sai, nhầm lẫn kiến thức lịch sử là hiện
tượng khá phổ biến trong thực tế ở nhiều trường.
Đứng trước tình hình đó, là một giáo viên dạy lịch sử đã từng tham gia bồi
dưỡng học sinh giỏi dự thi các cấp, mặc dù hiện nay với cương vị mới là phó
hiệu trưởng trường THCS Hoằng Đồng, nhưng vẫn được phòng giáo dục tin
tưởng giao cho cộng tác dạy đội tuyển Tỉnh .Qua thực tế giảng dạy trong nhiều
năm qua bản thân tôi luôn trăn trở tìm tòi, nghiên cứu nâng cao kiến thức và
phương pháp giảng dạy bộ môn lịch sử , gây hứng thú học tập cho học sinh
nhằm nâng cao hiệu quả ôn luyện bồi dưỡng học sinh giỏi môn sử.
Xuất phát từ những lý do cơ bản trên, tôi đã mạnh dạn chọn đề tài“ Những
kinh nghiệm bồi dưỡng học sinh giỏi môn lịch sử 9” hy vọng đề tài này se
đóng góp một ít kinh nghiệm ,nhằm nâng cao hiệu quả ôn luyện học sinh giỏi
môn Lịch sử dự thi cấp huyện và tỉnh đạt kết quả tốt nhất, đồng thời cũng là dịp
để trau dồi thêm chuyên môn , nghiệp vụ của một giáo viên dạy lịch sử.
2. Mục đích nghiên cứu:
Bồi dưỡng học sinh giỏi là công việc cực kì quan trọng giúp cho ngành
giáo dục phát hiện nhân tài, lựa chọn những mầm giống tương lai cho đất nước
trong sự nghiệp trồng người. Đồng thời giúp cho học sinh thực hiện được ước
mơ là con ngoan, trò giỏi và có định hướng đúng về nghề nghiệp của mình trong
tương lai.
Mặt khác công việc bồi dưỡng học sinh giỏi được xác định là một trong
những nhiệm vụ trọng tâm, góp phần khẳng định chất lượng giáo dục huyện nhà,
vị thế, uy tín của giáo viên, nhà trường cũng được khẳng định . Đồng thời còn có
ý nghĩa thiết thực trong việc bồi dưỡng tài năng tương lai cho quê hương, đất
nước.
Qua thực tế áp dụng đề tài này trong những năm qua, tôi thấy có tác dụng
thiết thực để nâng cao kết quả quả bồi dưỡng học sinh giỏi môn Lịch sử dự thi
các cấp.
3. Đối tượng nghiên cứu:
Đề tài này là nhằm đưa ra một số kinh nghiệm, bí quyết ôn luyện học sinh

giỏi môn lịch sử (cách chọn đối tượng học sinh,cách tổ chức và phương pháp ôn
luyện, kết quả đạt được).
4. Phương pháp nghiên cứu:


-Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết
-Phương pháp điều tra khảo sát thực tế
-Phương pháp tổng kết trao đổi, rút kinh nghiệm với đồng nghiệp
-Phương pháp làm việc nhóm
-Kiểm tra , đánh giá kết quả học tập của học sinh
5. Những điểm mới của sáng kiến:
Đề tài này đã được tôi nghiên cứu , ứng dụng vào thực tế giảng dạy trong
nhiều năm qua và đã được hội đồng khoa học cấp huyện xếp loại A và cấp tỉnh
xếp loại C trong năm học 2010-2011.Trong quá trình áp dụng đề tài tôi thấy cần
thiết phải bổ sung thêm một số kinh nghiệm sau:
+ Các hình thức tổ chức tuyển chọn học sinh giỏi môn Lịch sử .
+ Rèn luyện thêm một số kỹ năng làm bài .
+ Các hình thức kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh .
II. NỘI DUNG
1. Cơ sở lý luận
Dân tộc Việt Nam có lịch sử từ lâu đời, với quá trình hàng nghìn năm
dựng nước và giữ nước. Nhân dân ta không chỉ có truyền thống dân tộc anh
hùng mà còn có kinh nghiệm phong phú, quý báu về việc giáo dục lịch sử cho
thế hệ trẻ, về việc rút bài học quá khứ cho cuộc đấu tranh và lao động trong hiện
tại. Kiến thức lịch sử góp phần xây dựng đường lối, chủ trương, chính sách, trở
thành vũ khí sắc bén trong công cuộc dựng nước và giữ nước. Ngày nay, (theo
cố Tổng Bí thư Đỗ Mười) “cùng với quá trình quốc tế hóa ngày càng mở rộng
thì trở về nguồn cũng là một trong những xu thế chung của các dân tộc trên thế
giới. Với chúng ta, đó chính là sự tìm tòi, phát hiện ngày càng sâu sắc hơn
những đặc điểm của xã hội Việt Nam, những phẩm chất cao quý, những giá trị

truyền thống và những bài học lịch sử giúp chúng ta lựa chọn và tiến hành bước
đi thích hợp, hướng mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, văn
minh”.
Chất lượng bộ môn Lịch sử được đánh giá không phải bằng việc ghi nhớ
nhiều sự kiện mà cần hiểu đúng lịch sử. Như cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã
từng viết: “Lịch sử đâu phải là một chuổi sự kiện để người viết sử ghi lại, rồi
người giảng sử đọc lại, người học sử học thuộc lòng”. Điều quan trọng là qua
học tập, “chúng ta thấy được cái gì qua các thời đại lịch sử, và từ đó chúng ta
rút ra được kết luận gì, bài học gì, Mác, một nhà sáng lập ra chủ nghĩa Mác –
Lênin đã vũ trang cho chúng ta một phương pháp luận đúng đắn để nghiên cứu
lịch sử, để rút ra những kết luận có ý nghĩa quan trọng thiết thực”. Đây chính là
cơ sở để những người quan tâm đến sử học và những thầy cô giáo giảng dạy
môn lịch sử cần nhận thức đúng, sâu sắc, ý nghĩa, vị trí của bộ môn Lịch sử ở
trường THCS và tìm ra những phương pháp để nâng cao chất lượng bộ môn, thu
hút được nhiều học sinh tham thích học Lịch sử và học giỏi Lịch sử.
Việc bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi môn Lịch sử còn đòi hỏi giáo viên
phải rèn luyện cho học sinh không chỉ biết, hiểu ,ghi nhớ, tái hiện được các sự


kiện Lịch sử mà còn phải biết vận dụng kiến thức , kĩ năng của mình để giải
quyết những câu hỏi khó được đặt ra một cách hiệu quả nhất .
Lịch sử vốn tồn tại khách quan , là những vấn đề đã xẩy ra trong quá khứ
nên trong quá trình giảng dạy , bồi dưỡng học sinh giỏi , để học sinh nắm bắt
được những hình ảnh lịch sử, đòi hỏi bên cạnh những lời nói sinh động giáo viên
phải lựa chọn các phương pháp dạy khác nhau để đạt được hiệu quả mong
muốn.
2. Cơ sở thực tiễn
*Thuận lợi:
- Trong hệ thống các môn học ở trường THCS trong đó có môn lịch sử
cũng có vai trò quan trọng, trong việc giáo dục giáo dưỡng học sinh, lòng yêu

quê hương đất nước, lòng tự hào dân tộc… là hành trang quan trọng, trước khi
học sinh rời mái Trường trung học cơ sở, bước vào trường trung học phổ thông.
- Được sự quan tâm của Chủ tịch Ủy ban nhân dân ,Phòng giáo dục và
đào tạo huyện Hoằng Hóa, Chi bộ, Ban giám hiệu nhà trường luôn tạo điều kiện
thuận lợi để giáo viên bồi dưỡng học sinh giỏi phát huy tốt nhất khả năng của
bản thân để đạt kết quả cao nhất .
- Thầy, cô giáo cùng bộ môn đều nhiệt tình tích cực, trong cải tiến phương
pháp, luôn học tập trao đổi kinh nghiệm chuyên môn, thông qua hội thảo, thao
giảng, sử dụng công nghệ thông tin…góp phần nâng cao chất lượng dạy và học
môn lịch sử.
- Một bộ phận học sinh yêu thích và quyết tâm học tập môn lịch sử để thi
vào đội tuyển học sinh môn sử giỏi cấp huyện , cấp tỉnh, thi vào chuyên sử Lam
Sơn.
* Khó khăn:
- Quan niệm xã hội về vị trí môn lịch sử đường đi hẹp, lợi ích kinh tế
thấp.
- Quan niệm chưa đầy đủ của một số nhà quản lý giáo dục, phụ huynh,
học sinh và cả giáo viên cho rằng môn Sử là môn “ phụ”, giành ít thời gian cho
việc học môn Lịch sử , học chỉ mang tính đối phó …
- Khối lượng kiến thức môn lịch sử ở một số bài còn dàn trải khá nặng,
một số giáo viên còn bị động trong khai thác kiến thức, chưa mạnh dạn để học
sinh tự tìm hiểu một phần kiến nào đó trong bài dưới sự hướng dẫn của giáo
viên.
- Đề và đáp án môn lịch sử cấp Tỉnh trong một số năm qua vẫn còn
chưa bám sát chương trình THCS , nhiều câu trong đề thi học sinh giỏi lớp 9 lại
thuộc phần kiến thức trọng tâm của lớp 12, còn đối với chương trình lớp 9 lại
không phải là nội dung kiến thức trọng tâm không có trong quy định của chuẩn
kiến thức kỹ năng môn Lịch sử cấp THCS, gây sự hoang mang cho học sinh.
- Thông thường học sinh ít chịu đọc sách giáo khoa và câu hỏi sách giáo
khoa trước, để có chủ định xây dựng và tiếp thu bài mới –dẫn đến tính hợp tác

của học sinh không cao. Kỹ năng thảo luận nhóm ở một số học sinh chưa cao nhất là tính hợp tác.


- Mặt bằng tuyển chọn, bồi dưỡng thi học sinh giỏi không cao. Các em
trong đội tuyển không đựơc học chuyên sử, cũng không phải là học sinh giỏi ở
môn học khác. Khi tham gia đội tuyển, giáo viên vất vả là một le nhưng các em
phải cố gắng, chịu áp lực rất lớn. Khả năng thành công xét theo các yếu tố đầu
vào là thấp.
- Dù khó khăn như vậy, hơn 20 năm qua tôi cũng đã liên tục thành
công trong việc tuyển chọn, bồi dưỡng học sinh giỏi môn lịch sử cho các cuộc thi
học sinh gỉỏi môn lịch sử cấp huyện, cấp tỉnh.
-Vì vậy,tôi chọn đề tài “Những kinh nghiệm bồi dưỡng học sinh giỏi môn
lịch sử 9” nhằm giới thiệu, chia sẻ với các đồng nghiệp những sáng kiến, kinh
nghiệm nhỏ bé của mình trong việc tuyển chọn và bồi dưỡng học sinh giỏi môn
lịch sử.
* Điều tra cụ thể:
- Trước đòi hỏi của môn học và thực tế của việc tổ chức ,bồi dưỡng học
sinh giỏi môn Lịch sử THCS , tôi luôn trăn trở làm thế nào để hoàn thành tốt
nhiệm vụ được giao.Vì vậy tôi đã tiến hành điều tra, khảo sát , đánh giá chất
lượng đầu năm ở khối lớp 9 và thăm đò học sinh có nguyện vọng tham gia đội
tuyển học sinh giỏi môn Lịch sử.
- Kết quả khảo sát đầu năm học 2016-2017 như sau:
Tổng số học sinh khối 9
Kết qua

134

Điểm 8-10

Điểm 5-7

Điểm dưới 5

TS

%

TS

%

TS

%

40

30

70

52

24

18

- Kết quả thăm dò nguyện vọng tham gia đội tuyển học sinh giỏi như
sau:Trong số 40em có điểm khảo sát đầu năm đạt từ 8-10 điểm, khi được hỏi em
nào có nguyện vọng tham gia đội tuyển học sinh giỏi môn Lịch sử thì có 4 em

đăng ký , chiếm 10%. Đây quả là vấn đề hết sức khó khăn và nan giải không
những với riêng tôi mà đối với tất cả giáo viên dạy Lịch sử.
3. Các giai pháp thực hiện :
3.1. Phát hiện và tuyển chọn
Chất lượng, hiệu quả của đội tuyển phụ thuộc phần lớn vào đối tượng
được tuyển chọn.
Đối với bộ môn lịch sử tôi thấy việc tuyển chọn rất khó khăn, do học sinh
cứ xem thường môn lịch sử cho đó là môn học phụ. Nên giáo viên dạy môn lịch
sử phải lựa chọn đối tượng sau cùng. Những em có năng khiếu đặc biệt thường
thích ôn luyện các môn học tự nhiên. Vì có kiến thức cơ bản, vững vàng các em
cần nắm rõ các công thức, quy tắc, định nghĩa, định lí rồi linh hoạt nhạy bén, áp


dụng để làm bài. Còn các môn học ít tiết như lịch sử, địa lí lượng kiến thức ghi
nhớ trong từng bài học quá nhiều, nên phần đông các em rất ngại học.
Kết hợp với kết quả của các đợt thi học sinh giỏi, khi dạy trên lớp tôi
thường ra đề kiểm tra theo hướng mở hoặc đưa ra những câu hỏi, bài tập nhận
thức để khuyến khích học sinh có sự đầu tư, sáng tạo khi trả lời trước tập thể lớp
hay viết trong làm bài và thưởng điểm cho những học sinh biết cách làm bài
đúng theo yêu cầu và có sáng tạo.
Tôi tiến hành chọn những học sinh có khả năng phát hiện và giải quyết
vấn đề nhanh, đúng bản chất sự kiện, vấn đề lịch sử. Trong bài viết, tôi đặc biệt
chú ý những bài học sinh trả lời đúng yêu cầu thể hiện nắm vững kiến thức, trình
bày, lập luận logic, kết hợp chữ viết rõ ràng, nếu viết đẹp càng tốt.
Trong những năm gần đây, việc lựa chọn học sinh giỏi môn Lịch sử vào
đội tuyển, tôi không chờ đợi đến kết quả của các kì thi cấp huyện vào đầu năm
học lớp 9, mà ngay khi dạy ở đầu năm lớp 6, hoặc qua các bài kiểm tra trong
năm lớp 6,7,8, phát hiện học sinh có năng khiếu, có sự yêu thích học Lịch sử tôi
trực tiếp gặp các em để tìm hiểu tâm lý, khơi dậy ở học sinh niềm đam mê, giới
thiệu các em tham gia vào đội tuyển để bồi dưỡng. Phân tích cho các em niềm tự

hào, hãnh diện khi đỗ đạt. Đã là học sinh giỏi cấp huyện ,cấp tỉnh, thì đương
nhiên bất cứ môn học nào cũng được hưởng chế độ ưu tiên ngang nhau và vinh
quang như nhau.
Bên cạnh đó, tôi còn gặp các giáo viên bộ môn, giáo viên chủ nhiệm
thăm hỏi tình hình học tập của các em để chọn ra những học sinh có năng lực, có
tố chất thông minh và siêng năng. Học sinh đó phải học khá các môn khác, nhất
là môn Toán, Tiếng anh , vì môn lịch sử cũng cần ở học sinh khả năng ghi nhớ,
phân tích, tổng hợp ,tư duy logic .
Trong tiến trình lựa chọn học sinh giỏi, có nhiều lúc tôi cảm thấy tiếc và
buồn vì có những học sinh có năng lực, có sự đam mê nhưng vì phụ huynh ngăn
cản nên đành từ chối .
Vậy vấn đề đặt ra là cần phải phát hiện những học sinh có khả năng giỏi
Lịch sử từ lúc nào? Nên tổ chức bồi dưỡng như thế nào ? Trên thực tế, có nhiều
trường khi chuẩn bị thi học sinh giỏi cấp tỉnh mới tập trung học sinh để ôn
luyện, nhưng theo tôi việc phát hiện và chọn học sinh giỏi phải làm sớm – đầu
mỗi năm học mới; tổ chức bồi dưỡng phải thường xuyên, không nhất thiết phải
để vào các buổi bồi dưỡng mới làm mà làm ngay ở các tiết học chính khóa , các
em rất cần sự quan tâm, động viên ,khích lệ ngay chính trong các tiết học.
Để hoạt động học của học trò có hiệu quả thì không khí thân mật, lắng
nghe chia sẻ giữa cô và trò là vô cùng quan trong…Cốt lõi trong vấn đề này là
“ đãi cát tim vàng”. Nếu không cố gắng, tâm huyết với công việc thì khó thể
phát hiện được học trò có tố chất “trò xuất sắc”. Không phát hiện được học trò
có tố chất “trò xuất sắc” thì việc bồi dưỡng học sinh giỏi se rất gian nan.
Yếu tố trò xuất sắc được hiểu là có tố chất học tập và nghiên cứu môn
học, có tinh thần say mê, ham học hỏi, có khả năng biến quá trình được thày cô
đào tạo thành quá trình tự đào tạo: và đặc biệt phải có khả năng và phương


pháp tự học.
3.2. Một số kinh nghiệm bồi dưỡng học sinh giỏi Lịch sử 9

3.2.1. Xây dựng nội dung chương trình dạy
Ôn luyện học sinh giỏi không giống như tiết dạy ở lớp học bình thường.
Vì ở lớp ta dạy cho học sinh phù hợp với ba đối tượng (khá giỏi, trung bình và
yếu kém). Song dạy cho học sinh giỏi là ta dạy để đưa các em đi thi. Đối tượng
dự thi đều ngang tầm nhau về mặt học lực, nhận thức. Vì vậy, việc xây dựng nội
dung chương trình là hết sức cần thiết. Đây là công việc quan trọng đầu tiên sau
khi thành lập đội tuyển. Để xây dựng chương trình sát với đề thi thì tôi phải bám
sát vào cấu trúc ra đề của Phòng giáo dục Hoằng Hóa và Sở giáo dục Thanh
Hóa.Từ đó tôi xây dựng chương trình – kế hoạch ,nội dung bồi dưỡng gồm 3
phần như sau:
• PHẦN LỊCH SỬ THẾ GIỚI
Lịch sử thế giới hiện đại 1945 đến 2000.Với phần này ngoài việc nắm
vững kiến thức cơ bản để trình bày một sự kiện lịch sử, thì yêu cầu học sinh thể
hiện quan điểm, thái độ về sự kiện lịch sử đó; Liên hệ với tình hình Việt Nam
hiện nay. [2]
Ví dụ 1 : Trình bày mục tiêu, nguyên tắc hoạt động của tổ chức liên kết
kinh tế - chính trị lớn nhất Đông Nam Á. Tại sao nói từ đầu những năm 90, một
thời kì mới đã mở ra cho các nước trong khu vực này? Điều đó đã tác động như
thế nào đến các nước thành viên?[1]
Ví dụ 2 : Nêu nhiệm vụ, vai trò của tổ chức Liên hợp quốc. Thời gian gần
đây Liên hợp quốc đã có những cố gắng gì trong việc giải quyết các vấn đề
mang tính toàn cầu. Liên hệ với tình hình hiện nay của Việt Nam?[1]
Ví dụ 3 : Từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến năm 2000, Nhật Bản đã
trải qua các giai đoạn phát triển nào? Hiện tượng “thần kì Nhật Bản” là gì?
Nguyên nhân của hiện tượng đó? Theo em, Việt Nam có thể học tập được những
gì từ sự thành công của Nhật Bản? [1]
• PHẦN LỊCH SỬ VIỆT NAM
Lịch sử Việt Nam từ 1919-2000.
* Giai đoạn Việt Nam từ (1919-1930).
Yêu cầu thí sinh biết trình bày khái quát nội dung một sự kiện lịch sử tiêu biểu.

Ví dụ 1: Về cuộc khai thác thuộc địa lần thứ hai của thực dân Pháp ở
Đông Dương (1919-1929), em hãy cho biết:
a. Vì sao Pháp tiến hành khai thác thuộc địa trên quy mô lớn?
b. Những thay đổi trong xã hội ở nước ta dưới tác động của cuộc khai thác
thuộc địa của thực dân Pháp?
c. Tại sao nói chỉ có giai cấp công nhân mới đủ khả năng lãnh đạo cách
mạng giải phóng dân tộc Việt Nam đến thắng lợi? [1]
Ví dụ 2: Căn cứ vào đâu để khẳng định rằng Xô viết Nghệ - Tĩnh là hình
thức sơ khai của chính quyền công nông ở nước ta dưới sự lãnh đạo của Đảng?
Ý nghĩa của phong trào cách mạng 1930 – 1931 và Xô viết Nghệ - Tĩnh? [3]


* Giai đoạn Việt Nam từ (1930-1945).
Yêu cầu thí sinh biết phân tích, nhận xét, đánh giá một sự kiện lịch sử tiêu biểu;
Kỹ năng vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn. [2]
Ví dụ1 : Đảng Cộng sản Đông Dương và Mặt trận Việt Minh quyết định
phát động Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước trong điều kiện
nào? Từ những bài học kinh nghiệm của Cách mạng tháng Tám, hãy phát biểu
suy nghĩ của em về việc vận dụng những bài học đó trong công cuộc bảo vệ tổ
quốc và toàn vẹn lãnh thổ của Việt Nam hiện nay. [1]
Ví dụ 2: Từ năm 1919-1945, sự kiện lịch sử nào là bước ngoặt vĩ đại của
cách mạng Việt Nam? Nêu ý nghĩa lịch sử và vai trò của Nguyễn Ái Quốc đối
với sự kiện lịch sử ấy. [1]
* Giai đoạn Việt Nam từ (1945-1954).
Yêu cầu thí sinh biết phân tích, nhận xét, đánh giá một sự kiện lịch sử tiêu biểu,
thể hiện quan điểm, thái độ về sự kiện lịch sử đó. [2]
Ví dụ 1:Tại sao Đảng, Chính phủ và Chủ tịch Hồ Chí Minh quyết định mở
chiến dịch Điện Biên Phủ? Mối quan hệ giữa chiến thắng Điện Biên Phủ với
việc ký kết Hiệp định Giơnevơ về Đông Dương? [1]
Ví dụ 2:Trong giai đoạn 1946 - 1954, thắng lợi quân sự nào đã mở ra

bước phát triển mới cho cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp của
dân tộc ta? Nêu hoàn cảnh, kết quả và ý nghĩa của thắng lợi đó. [1]
* Giai đoạn Việt Nam từ (1954-1975)
Với phần này ngoài việc nắm vững kiến thức cơ bản để trình bày một sự kiện
lịch sử, thì yêu cầu học sinh phải biết khái quát , phân tích ,đánh giá. [2]
Ví dụ :Trong lịch sử dân tộc ta, sự kiện nào đã đánh dấu căn bản hoàn
thành cuộc Cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân trong cả nước? Hãy trình bày
nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa lịch sử của sự kiện đó. [3]
• PHẦN LỊCH SỬ ĐỊA PHƯƠNG
Yêu cầu học sinh nêu đơực nhân vật, sự kiện lịch sử tiêu biểu ở Thanh hóa.[2]
Ví dụ:
a.Kể tên những người lãnh đạo tiêu biểu của phong trào Cần Vương cuối
thế kỷ XIX diễn ra ở Thanh Hóa.
b. Bác Hồ về thăm và nói chuyện với đồng bào Thanh Hóa lần đầu tiên
vào ngày , tháng, năm nào, ở đâu? [1]
Kiến thức nền tảng cho cả hai vòng thi chọn học sinh giỏi cấp Huyện và
chọn đội tuyển dự thi cấp Tỉnh là: Học sinh phải nắm vững kiến thức cơ bản và
xuyên suốt chương trình. Trong quá trình ôn luyện giáo viên giúp học sinh củng
cố kiến thức cơ bản, nhấn mạnh kiến thức trọng tâm, kiến thức được vận dụng
cho việc giải quyết các vân đề mới.
3.2.2. Xây dựng phương pháp ôn luyện


Dạy theo hệ thống, theo nội dung và chương trình sách giáo khoa. Bám
sát chuẩn kiến thức, chuẩn kỹ năng để khắc sâu và mở rộng kiến thức cho học
sinh.
Ngoài hướng dẫn cách thức nắm vững kiến thức cơ bản theo từng giai
đoạn, chủ đề, thì giáo viên phải hướng dẫn học sinh lập “Sơ đồ cây” cho từng
bài, từng chủ đề, từng chương .Phương pháp này giúp học sinh dễ ghi nhớ kiến
thức và ghi nhớ có hệ thống.

Ví dụ 1: khi dạy về quá trình tìm đường cứu nước của Nguyễn Ái Quốc
1911-1925, giáo viên giúp các em thấy được sự thống nhất và khác biệt giữa con
đường cứu nước của Nguyễn Ái Quốc với con đường cưu nước của các bậc tiền
bối trước đó.
Ví dụ 2: khi dạy giai đọan 1954-1975, giáo viên phải giúp học sinh hiểu
được đặc điểm lớn nhất, độc đáo nhất của cách mạng Việt Nam giai đoạn này là
gì, tại sao có đặc điểm đó, từ đó khảng định tính đúng đắn, sáng tạo cuả Đảng …
3.2.3.Rèn luyện kỹ năng tìm hiểu tài liệu
Để tìm hiểu tài liệu đạt hiệu quả học sinh cần phải:
1. Nắm đề: Đề ở đây là tên đề bài, tên tiểu mục. Nhiều học sinh học thuộc
nội dung nhưng lại không nhớ tên tiểu mục, khi làm bài có thể “râu ông nọ cắm
cằm bà kia”, nghĩa là lạc đề.
Vậy trước khi học tiểu mục nào, nên nắm chắc tên tiểu mục ấy. Chuyển
tiểu mục ấy thành câu hỏi. Ví dụ như “Ba tổ chức Đảng cộng sản nối tiếp nhau
ra đời năm 1929”. Tự đặt ra câu hỏi như: “Ba tổ chức cộng sản ấy tên là gì? Tại
sao ra đời? Bao giờ? Ở đâu? Có ý nghĩa gì?” Như vậy kích thích hứng thú học
tập, hiểu sâu, nhớ lâu. Đó là chủ động trong học tập.
2. Nắm khung: Khung là dàn ý của cả bài hoặc của từng phần. Trước khi
học cả bài hay từng phần nên nắm chắc cái dàn ý của nó. Dàn ý thường theo giai
đoạn hoặc theo sự kiện, bao gồm: nguyên nhân, diễn biến, kết quả, ý nghĩa. Nắm
khung giúp nhớ có hệ thống và nhớ lâu, dễ trả lời những câu hỏi tổng hợp.
3. Nắm chốt: Lịch sử bao giờ cũng gắn liền sự kiện – địa danh – nhân vật
lịch sử. Nên “chốt” là thời điểm gắn với một sự kiện quan trọng hoặc tương đối
quan trọng. Ở lịch sử lớp 9 yêu cầu học sinh phải nhớ cả ngày, tháng, năm. Nếu
chỉ là tương đối quan trọng, có thể chỉ cần nhớ tháng và năm, thậm chí chỉ nhớ
năm, cũng tạm được. Nên tìm các mối quan hệ giữa các chốt về thời gian và sự
kiện thì dễ nhớ và nhớ lâu.
4. Thuật ngữ: Cần phải nhớ đúng những thuật ngữ lịch sử, không được
nhầm lẫn giữa một số thuật ngữ “đấu tranh”, “ kháng chiến” với “khởi nghĩa”,…
vì mỗi chữ có một nghĩa khác nhau.

3.2.4. Kinh nghiệm kiểm tra đánh giá kết qua học tập của học sinh
Việc kiểm tra đánh giá kết quả là một việc làm cần thiết và quan trọng
trong suốt quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi , kiểm tra đánh giá giúp học
sinh cũng cố được kiến thức ôn luyện , đồng thời giúp giáo viên nắm được tình
hình học sinh để có phương án điều chỉnh kịp thời , nhằm bổ sung kiến thức và
rèn luyện kỹ năng làm bài cho học sinh


Có nhiều hình thức kiểm tra , nhưng với tôi thường sử dụng các hình thức
sau :
+ Tự kiểm tra : Giáo viên hướng dẫn học sinh sau khi học xong một
chuyên đề , một giai đoạn ,các em tự kiểm tra kiến thức mà mình đã học bằng
cách tự nhớ lại , viết lại những gì đã được ôn .Khi viết xong thì cần đối chiếu với
tài liệu đã học để kiểm tra xem việc học và nhớ kiến thức của mình như đến
đâu.Việc làm này vừa giúp học sinh một lần ôn lại kiến thức vừa giúp rèn luyện
chữ viết , cách trình bày , khả năng diễn đạt…
+ Học sinh vấn đáp trực tiếp với nhau: Giáo viên phân thành từng nhóm 2
em có sức học tương đương để tự kiểm tra nhau , sau đó giáo viên se kiểm tra
sắc suất phần nội dung mà giáo viên giao cho nhóm rồi nhận xét , đánh giá cho
điểm từng nhóm. Với hình thức này khuyến khích các nhóm đua nhau học .
+ Cho học sinh làm bài kiểm tra viết :Hình thức này thường được tôi sử
dụng sau khi đã sử dụng hai hình thức trên.Thời gian và hình thức ra đề kiểm tra
viết phải bám vào cấu trúc của Phòng và Sở.Việc coi thi phải thật sự nghiêm túc
( học sinh tuyệt đối không sử dụng tài liệu , không trao đổi bài). Tôi thường ra
4 đề khác nhau trong một lần kiểm tra để tránh tình trạng trao đổi
3.2.5. Kinh nghiệm làm bài
Phương pháp làm bài là yêu cầu quan trọng khi bồi dưỡng học sinh giỏi,
đặc biệt cho đội tuyển dự thi cấp Tỉnh , bởi nó không chỉ thể hiện tính đặc trưng
của bộ môn mà nó quyết định tính hiệu quả trong suốt quá trình ôn luyện. Vì vậy
trong quá trình ôn luyện giáo viên cần rèn cho học sinh những kỹ năng sau:

-Về kỹ năng phân tích đề
Trước hết , học sinh cần đọc kĩ đề , xác định chính xác yêu cầu của đề ,
vạch ý ra giấy nháp . Làm được như vậy học sinh se tránh được những lỗi sau :
lạc đề ; trình bày thừa hoặc thiếu kiến thức theo yêu cầu của đề ra ...
Khi làm bài chú ý trả lời trực tiếp câu hỏi ( tránh quan niệm trước đây là
phải đặt vấn đề , giải quyết vấn đề , kết thúc vấn đề )
Không nhất thiết làm từ câu hỏi 1 đến câu hỏi cuối hay từ phần lịch sử
Thế giới đến phần lịch sử Việt Nam rồi mới đến phần lịch sử địa phương .Chú ý
câu nào dễ làm trước, câu nào khó làm sau .
Cần lưu ý trong quá trình làm bài là phải làm hết các câu hỏi ,không được
bỏ trống bất kì câu hỏi nào , dù lượng kiến thức viết vào câu hỏi đó không được
nhiều.
Như vậy xác định đúng yêu cầu của đề thi là bí quyết đầu tiên đưa đến
thắng lợi.
- Về thời gian và độ dài. Thông thường thời gian cho bài thi học sinh giỏi
là 150phút, hãy để 20 phút cho đọc kỹ, nhận dạng đề, xác định cơ cấu , nội dung
và đọc lại bài, còn lại 130 phút các em có thể viết được 6 đến 8 trang , phân chia


thời gian hợp lý cho mỗi câu hỏi ( cần chú ý câu nào nhiều điểm thì làm thật kĩ ,
khai thác hết kiến thức sẵn có)
-Về diễn đạt và trình bày : Trình bày khoa học , rõ ràng, hết mỗi ý chính ,
mỗi sự kiện nên xuống dòng. Thấy cần thiết để làm nổi bật từng giai đoạn , từng
ý nghĩa có thể ghi 1,2,3 hoặc a,b,c hoặc gạch đầu dòng vì môn lịch sử là 1 môn
khoa học xã hội có thể trình bày một cách có hệ thống . Như vậy cũng dễ cho
người chấm , diễn đạt mạch lạc , chữ viết không sai lỗi chính tả , không viết tắt ,
không tẩy xóa. Ngoài ra , cần tránh những lỗi sau : nhầm lẫn mốc thời gian , địa
điểm xảy ra sự kiện ; viết lặp đi lặp lại , sắp xếp sự kiện không đúng logic ...
- Đọc lại bài trước khi nộp: Phải tính toán thời gian, để khi viết bài xong,
vẫn còn độ 10, 15 phút. Nhất thiết phải đọc lại bài để sửa chữa những chỗ sai sót

nhầm lẫn rồi mới nộp bài. Đọc lại là khâu rất quan trọng để bài thi được điểm
cao hơn.
3.2.6. Chấm và sửa bài
Một học sinh giỏi không chỉ nắm vững kiến thức lịch sử, vững kỹ năng
mà còn có sự sáng tạo. Vì vậy, trong quá trình bồi dưỡng cho học sinh tôi
thường xuyên quan tâm đến việc chấm và sửa bài cho học sinh. Bài viết cần phải
được sửa chữa, chi tiết cụ thể, để phát huy những mặt mạnh , sửa sai kịp thời
những mặt còn yếu.
Hình thức chấm sửa bài như sau:
Tôi đưa ra đáp án và biểu chấm để học sinh thảo luận, nghiên cứu rồi đi
đến thống nhất .
Học sinh chấm bài chéo cho nhau, sau đó giáo viên chấm lại rồi nhận xét
đánh giá cụ thể đối với học sinh được giao chấm bài cũng như học sinh làm
bài .Mỗi lần học sinh chấm bài cho bạn cũng là một lần ôn lại phần kiến thức .
Điểm mỗi bài chấm được tính: ( Điểm giáo viên chấm X 2) + Điểm bạn chấm
3
Với hình thức này học sinh học được những điểm tốt của bạn đồng thời
thấy được những hạn chế của mình từ đó rút ra những được kinh nghiệm cho
bài làm lần sau.
4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm:
-Đề tài có tính khả thi, có thể áp dụng lâu dài và rộng rãi cho giáo viên
dạy bồi dưỡng học sinh giỏi bộ lịch sử ở trường THCS
- Nhờ vận dụng các biện pháp trên nên đã giúp chất lượng học tập môn
Sử của trường tôi được nâng lên rõ rệt trong học kì II và cả năm học 20162017:
- Kết qua cụ thể:
Kết qua năm học 2016-2017
Môn Lịch sử khối 9
Nội dung
Học kì I
Học kì II

Ca năm
Học lực
Giỏi
35%
60%
60%


Khá
T.Bình

60 0%
5%

40%
3%

40%
4%

-Kết quả bồi dưỡng học sinh giỏi:
Nội dung
HSG

Tổng số
dự thi
07
10

Cấp huyện

Cấp tỉnh

Nhất
1
1

Kết qua
Nhì
Ba
3
3
6
2

KK
0
1

Kết quả học sinh giỏi môn lịch sử của trường THCS Nhữ Bá Sỹ liên tục đạt
được trong nhiều năm qua (cấp huyện luôn xếp thứ nhất đồng đội , cấp tỉnh
luôn giữ được tốp 3) là minh chứng cho việc áp dụng đề tài nay trong công tác
giảng dạy, bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi môn lịch sử cấp THCS .
III. KẾT LUẬN
Qua nghiên cứu trình bày ở trên tôi khẳng định mục đích nghiên cứu đặt
ra đã được hoàn tất. Trong quá trình nghiên cứu tôi xin rút ra một số kết luận
sau:
- Để bồi dưỡng học sinh giỏi Lịch sử đạt hiệu quả trước hết phải có những
giáo viên vững về kiến thức, kỹ năng thực hành lịch sử.
- Thực sự yêu nghề, tâm huyết với công việc bồi dưỡng học sinh giỏi.
Niềm đam mê là yếu tố rất cần thiết khi bạn muốn dạy tốt và có học sinh học tốt

môn Lịch sử.
- Thường xuyên học hỏi trau dồi kiến thức, đọc sách báo để ngày càng
làm phong phú thêm vốn kiến thức của mình.
- Có phương pháp nghiên cứu bài, soạn bài, ghi chép giáo án một cách
khoa học.
- Tham khảo nhiều sách báo tài liệu có liên quan, giao lưu học hỏi các bạn
đồng nghiệp có nhiều kinh nghiệm, các trường có bề dày thành tích.
- Tạo sự giao tiếp cởi mở, thân thiện với học sinh, mẫu mực trong lời nói,
việc làm, thái độ, cử chỉ có tâm hồn trong sáng lành mạnh để học sinh noi theo.
IV. NHỮNG KIẾN NGHỊ VÀ ĐỀ XUẤT:
- Đề nghị với Sở giáo viên ra đề nguồn và chọn đề thi Tỉnh phải là giáo viên
cấp THCS.
- Phòng giáo dục nên tổ chức thi chọn đội tuyển các môn vào cuối năm học
lớp 8, để có thời gian ôn luyện sớm hơn
- Nhà trường cần có đầy đủ tài liệu, phương tiên cần thiết cho việc giảng dạy ,
bồi dưỡng học sinh giỏi môn Sử.
Tôi xin chân thành cám ơn!
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG

Thanh Hóa, ngày28/04/2017


ĐƠN VỊ

Tôi xin cam đoan đây là SKKN của
mình viết, không sao chép nội dung của
người khác.

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ

PHÒNG GD&ĐT HOẰNG HÓA
Trần Thị Hằng

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

TÊN ĐỀ TÀI
NHỮNG KINH NGHIỆM BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI
MÔN LỊCH SỬ 9

Người thực hiện: Trần Thị Hằng
Chức vụ: Phó hiệu trưởng
Đơn vị công tác: Trường THCS Hoằng Đồng
SKKN thuộc lĩnh vực: Lịch sử
MỤC LỤC
STT
I
1
2
3
4

NỘI DUNG
MỞ ĐẦU
Lí do chọn đề tài
Mục đích nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu

THANH HOÁ NĂM 2017

Trang
1
1
2
2
2


5
II
1
2
3
3.1
3.2
3.2.1
3.2.2
3.2.3
3.2.4
3.2.5
3.2.6
4
III
IV

Những vấn đề mới của sáng kiến
NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Cơ sở lí luận
Cơ sở thực tiễn
Các giải pháp thực hiện

Phát hiện và tuyển chọn
Một số kinh nghiệm bồi dưỡng HSG
Xây dựng nội dung chương trình
Xây dựng phương pháp ôn luyện
Rèn luyện kỹ năng tìm hiểu tài liệu
Kinh nghiệm kiểm tra đánh giá
Kinh nghiệm làm bài
Chấm sửa bài
• Hiệu quả của sáng kiến
KẾT LUẬN
NHỮNG KIẾN NGHỊ VÀ ĐỀ XUẤT

3
3
3
4
7
7
8
8
11
12
13
13
15
15
16
17

DANH MỤC

CÁC ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG
ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI CẤP PHÒNG GD&ĐT, CẤP SỞ GD&ĐT VÀ CÁC
CẤP CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN
Họ và tên tác giả: Trần Thị Hằng
Chức vụ và đơn vị công tác:Phó hiệu trưởng trường THCS Hoằng Đồng


TT
1.
2.
3.
4.

Tên đề tài SKKN

Kết qua
Cấp đánh
đánh giá
Năm học
giá xếp loại
xếp loại đánh giá xếp
(Phòng, Sở,
(A, B,
loại
Tỉnh...)
hoặc C)
Sở GD-ĐT C
2003-2004

Phát huy tính tích cực của

học sinh qua hệ thống bài tập
trong dạy học Lịch sử 6
Một số phương pháp nhỏ
Phòng GD- A
2009-2010
trong dạy học Lịch sử địa
ĐT
phương
Một vài kinh nghiệm bồi
Sở GD-ĐT C
2010-2011
dưỡng học sinh giỏi môn
Lịch sử lớp 9
Một vài giải pháp nâng cao
Phòng GD- A
2014-2015
hiệu quả dạy học môn Lịch
ĐT
sử 9
----------------------------------------------------

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Đề thi học sinh giỏi môn lịch sử lớp 9 và lớp 12 của Sở GD-ĐT Thanh

Hóa ( từ năm 2010-2017)
2. Cấu trúc đề thi học sinh giỏi Tỉnh môn Lịch sử lớp 9 của Sở GD-ĐT
Thanh Hóa ( từ 2014-2016)

3.Tuyển chọn đề thi học sinh giỏi lớp 9 và tuyển sinh vào 10 chuyên-NXB
Đại học sư phạm -2011-Tác giả: Lê Thị Hà và Đặng Thị Huyền