MỘT số KINH NGHIỆM vận DỤNG TÍCH hợp LIÊN môn vào dạy một số TIẾT địa lý 12 góp PHẦN tạo HỨNG THÚ học tập CHO học SINH

PHẦN I : MỞ ĐẦU
1.Lý do chọn đề tài:
Việt Nam đang trong quá trình đổi mới kinh tế xã hội, đẩy mạnh quá trình
công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, giáo dục được xác định là
"quốc sách hàng đầu". Đổi mới phương pháp dạy học là một trong những nhiệm
vụ quan trọng của cải cách giáo dục, được Đảng và Nhà nước quan tâm. “Nằm
trong lộ trình đổi mới đồng bộ phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá ở các
trường phổ thông theo định hướng phát triển năng lực của học sinh trên tinh
thần Nghị quyết 29 - NQ/TƯ về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào
tạo”, sau khi Quốc hội thông qua “Đề án đổi mới chương trình, SGK giáo dục
phổ thông”, Bộ GD-ĐT xác định tăng cường năng lực dạy học theo hướng “tích
hợp, liên môn” là một trong những vấn đề cần ưu tiên.”[1]
Thực hiện tích hợp trong dạy học sẽ mang lại rất nhiều lợi ích cho việc
góp phần hình thành và phát triển các năng lực hành động, năng lực giải quyết
vấn đề, làm cho việc học tập trở nên ý nghĩa hơn đối với học sinh so với việc
học và thực hiện các mặt giáo dục một cách riêng rẽ.
Trong những năm gần đây Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tổ chức các cuộc
thi: “Vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết các tình huống thực tiễn dành
cho học sinh” và cuộc thi “Dạy học theo chủ đề tích hợp dành cho giáo viên
trung học” đã đem lại nhiều kết quả bổ ích. Bản thân tham gia cuộc thi đã tìm
hiểu và rút ra được kinh nghiệm góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy.
Cấu trúc chương trình Địa lí 12 – Địa lí Việt Nam bao gồm 4 phần: Địa lí
tự nhiên, Địa lí dân cư, Địa lí kinh tế (Địa lí các ngành kinh tế và Địa lí các vùng
kinh tế), Địa lí địa phương. Như vậy, ở mỗi lớp, mỗi phần có vai trò nhất định
trong việc trang bị kiến thức cho học sinh để tạo nên chương trình tổng thể,
tương đối hoàn chỉnh về địa lí phổ thông. Việc dạy học Địa lí 12 THPT đòi hòi
giáo viên phải nắm vững kiến thức Địa lí và các nguồn kiến thức ở các môn học
khác nhau như Toán, Vật lý, Hóa học, Sinh học, Ngữ văn, Lịch sử,…các kiến
thức này không chỉ có tác dụng cụ thể hoá bài dạy mà còn là nguồn gây hứng
thú đối với học sinh. Kiến thức của các môn học khác nhau có tác dụng bổ sung
cho môn Địa lí rất bổ ích. Mỗi một môn có những tác dụng riêng và truyền đạt

các kiến thức đến người học và rèn luyện kỹ năng và phát triển năng lực của học
sinh như năng lực vận dụng tổng hợp, năng lực hợp tác, năng lực phát hiện và
giải quyết vấn đề…
Tuy nhiên, việc dạy bộ môn Địa lí nói chung, môn Địa lí lớp 12 nói riêng
mặc dù quan niệm dạy học tích hợp đã được vận dụng vào giảng dạy, song hiệu
quả đạt được là chưa cao. Trong quá trình giảng dạy môn Địa lí lớp 12 ở Trung
Tâm Giáo dục Thường xuyên Thọ Xuân, bản thân tôi nhận thấy phần lớn học
sinh hiện nay chưa phát huy được tính tích cực trong học tập. Phần lớn giáo viên
trong nhà trường chưa thực sự hiểu hết ý nghĩa, tầm quan trọng của việc dạy
học tích hợp liên môn. Quá trình vận dụng tích hợp liên môn vào trong bài dạy
còn gặp nhiều khó khăn, lúng túng nên trong quá trình giảng dạy thường chỉ tập
1


trung vào kiến thức đặc thù của bộ môn mà thiếu sự quan tâm, liên hệ với các bộ
môn khác.
Xuất phát từ những lý do trên, để nâng cao chất lượng, hiệu quả dạy học,
tôi lựa chọn đề tài "Một số kinh nghiệm vận dụng tích hợp liên môn vào dạy
một số tiết Địa lí 12 góp phần tạo hứng thú học tập cho học sinh”
2.Mục đích nghiên cứu:
Mục đích của tôi khi nghiên cứu đề tài này nhằm vận dụng kiến thức các
môn khoa học giúp học sinh hiểu bài, nắm vững kiến thức, phát triển kĩ năng địa
lí. Giúp học sinh phát triển năng lực tư duy, năng lực hành động, năng lực vận
dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn một cách có hiệu quả trên cơ sở hiểu được
bản chất của vấn đề.
Góp phần đổi mới hình thức tổ chức dạy học, đổi mới phương pháp dạy
học, đổi mới phương pháp kiểm tra đánh giá kết quả học tập; tăng cường ứng
dụng hiệu quả công nghệ thông tin trong dạy học nhằm nâng cao chất lượng
giảng dạy môn Địa lí, giúp học sinh thi THPTQG đạt kết quả cao.
3. Đối tượng nghiên cứu:

Về chương trình: Một số tiết học Địa lí lớp 12 năm học 2016 - 2017
Về con người: Học sinh khối 12 Trung Tâm Giáo dục Thường xuyên.
4. Phương pháp nghiên cứu:
- Tìm hiểu vai trò, mục đích của dạy học tích hợp liên môn trong dạy học môn
Địa lí thông qua các tài liệu.
- Phương pháp khảo sát điều tra, thu thập thông tin trên lớp thông qua tiết dạy.
- Phương pháp thống kê, xử lý số liệu.
PHẦN II: NỘI DUNG SÁNG KIẾN
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
1. Vai trò, ý nghĩa của dạy học “Tích hợp liên môn”
Hiện nay dạy học theo hướng “tích hợp liên môn” là quan điểm dạy học
đang được quan tâm. Dạy học liên môn là một trong những nguyên tắc quan
trọng trong dạy học. Đây được coi là một quan niệm dạy học hiện đại, nhằm
phát huy tính tích cực của học sinh, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục
trong các nhà trường.
Dạy học liên môn là hình thức tìm tòi những nội dung giao thoa giữa các
môn học với nhau, những khái niệm, tư tưởng chung giữa các môn học, tức là
con đường tích hợp những nội dung từ một số môn học có liên hệ với nhau.
Tích hợp theo nghĩa chung nhất được hiểu là sự liên kết các thành phần, các bộ
phận khác nhau một cách hòa hợp, tương thích trong một tổng thể. [2]
Tùy theo khoa học cụ thể mà có thể tích hợp các môn khoa học khác lại
với nhau như: Lí- Hóa- Sinh, Văn- Sử- Địa. Mặt khác tích hợp còn là việc sử
dụng các kiến thức kĩ năng, của các môn học khác có liên quan như Ngữ văn
2


Lịch sử , Sinh học, Toán, Lí, Hóa, Sinh học. . .vào dạy học Địa lí, giúp học sinh
hiểu và nắm vững các nội dung học tập nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Việc
dạy học Địa lí có sự tích hợp, trong Địa lí có Văn học, có Lịch sử , có Vật lí,
Hóa học, Giáo dục quốc phòng, giáo dục công dân, có văn hóa, có âm nhạc, có

hội họa, có tư tưởng, có giá trị thẩm mỹ… làm cho bài học Địa lí mãi sống, mãi
lung linh tỏa sáng, ngấm vào tâm hồn mỗi học sinh. Học sinh không chỉ hiểu bài
mà còn biết vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
2. Các hình thức tích hợp:
Có 3 hình thức tích hợp cơ bản là : liên môn, xuyên môn và nội môn.
+ Tích hợp liên môn : Là hình thức tích hợp được chú trọng nhất. Đây là hướng
tích hợp mở rộng ra tất cả các bộ môn khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, nghệ
thuật, thể dục - thể thao (ngoài môn Địa Lí).
+ Tích hợp xuyên môn: Là hình thức tích hợp mở rộng phạm vi tìm hiểu ra
ngoài trường học. Nó đảm bảo tính cập nhật, tính thực tế vì gắn với các tư liệu
thu thập được trong cuộc sống cộng đồng và các phương tiện thông tin đại
chúng.
+ Tích hợp nội môn : Là hình thức tích hợp lâu nay vẫn thường sử dụng trong
dạy học truyền thống, nay sẽ có định hướng rõ ràng hơn. Tích hợp nội môn gồm
* Tích hợp dọc (là tích hợp trong cùng một phân môn Địa Lí với nhau từ bậc
trung học cơ sở trở lên )
* Tích hợp ngang ( là tích hợp giữa 2 phân môn Địa Lí với nhau, giữa lý
thuyết và thực hành rèn luyện kĩ năng ).[3]
Dạy học theo quan điểm liên môn có ba mức độ: ở mức độ thấp, giáo viên
nhắc lại tài liệu, sự kiện, kĩ năng các môn có liên quan, cao hơn đòi hỏi học sinh
nhớ lại và vận dụng kiến thức đã học của các môn học khác, và cao nhất đòi hỏi
học sinh phải độc lập giải quyết các bài toán nhận thức bằng vốn kiến thức đã
biết, huy động các môn có liên quan theo phương pháp nghiên cứu.
Dạy học vận dụng kiến thức liên môn giúp cho giờ học sẽ trở nên sinh
động hơn, vì học sinh tham gia vào quá trình tiếp nhận kiến thức, làm trung tâm
trong hoạt động dạy học, từ đó phát huy tính tích cực của học sinh. Góp phần
phát triển tư duy liên hệ, liên tưởng ở học sinh gắn kiến thức bài học với thực
tiễn cuộc sống. Tạo cho học sinh một thói quen trong tư duy, lập luận tức là khi
xem xét một vấn đề phải đặt chúng trong một hệ quy chiếu, từ đó mời có thể
nhận thức vấn đề một cách thấu đáo.

3. Phương pháp dạy học theo hướng tích hợp liên môn.
Đảm bảo các nguyên tắc tích hợp: tính mục tiêu, tính khoa học, tính khả
thi… Để nâng cao hiệu quả của dạy học tích hợp trong môn Địa lí, giáo viên có
thể sử dụng một số phương pháp để dạy học tích hợp như sau:
+ Dạy học theo dự án.
+ Phương pháp trực quan.
+ Phương pháp thực địa.
+ Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề.
+ Phương pháp đàm thoại,…
3


4. Một số yêu cầu khi sử dụng kiến thức liên môn trong dạy học Địa lí
Dạy học tích hợp liên môn xuất phát từ yêu cầu của mục tiêu dạy học phát
triển năng lực học sinh. Sử dụng kiến thức liên môn trong dạy học Địa lí phải
đáp ứng được mục tiêu môn học, phải giúp học sinh lĩnh hội được kiến thức cơ
bản của bài học Địa lí. Sử dụng kiến thức liên môn để gây hứng thú học tập cho
học sinh trong học Địa lí phải góp phần phát triển năng lực tư duy và kĩ năng
Địa lí, phải đảm bảo tính vừa sức đối với học sinh. Sử dụng kiến thức liên môn
phải linh hoạt, sáng tạo, tùy thuộc vào yêu cầu của từng nội dung, đối tượng.
Chính vì vậy vận dụng phương pháp dạy học tích hợp liên môn vào dạy
học Địa lí 12 tạo hứng thú học tập cho học sinh, có ý nghĩa lớn, góp phần nâng
cao chất lượng môn Địa lí.
II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ TRƯỚC KHI ÁP DỤNG SÁNG KIẾN
Dạy học tích hợp là định hướng dạy học trong đó giáo viên tổ chức,
hướng dẫn để học sinh biết huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng thuộc nhiều
lĩnh vực khác nhau nhằm giải quyết các nhiệm vụ học tập, đời sống; thông qua
đó hình thành những kiến thức, kĩ năng mới; phát triển được những năng lực cần
thiết, nhất là năng lực giải quyết vấn đề trong học tập và trong thực tiễn cuộc
sống cho học sinh. Tích hợp trong dạy học Địa lí là sự vận dụng tổng hợp các

kiến thức, kỹ năng của các phân môn của Địa lí tự nhiên và Địa lí kinh tế - xã
hội vào việc nghiên cứu tổng hợp về Địa lí các châu lục, một khu vực, một quốc
gia…Mặt khác tích hợp cũng còn là việc sử dụng các kiến thức kỹ năng, của các
môn học khác có liên quan như nhau như Ngữ văn, Lịch sử, Sinh học. . .vào dạy
học Địa lí, giúp học sinh hiểu và nắm vững các nội dung học tập nhằm nâng cao
chất lượng dạy học.
Với nhiều năm giảng dạy tôi nhận thấy trong chương trình Địa lí 12 có rất
nhiều nội dung tích hợp và giáo viên cũng đã tích hợp trong nội dung bài học
dưới nhiều hình thức khác nhau như liên hệ, lồng ghép, tích hợp một phần hoặc
toàn bài tùy theo nội dung của bài học. Thông qua các phương pháp và kĩ thuật
dạy học nhằm hình thành cho học sinh các kĩ năng sống, ý thức bảo vệ môi
trường, ý thức tiết kiệm năng lượng....
Qua khảo sát tại trung tâm tôi thấy viêc dạy học tích hợp liên môn có một
số khó khăn sau:
* Về phía giáo viên: Đội ngũ giáo viên hiện nay chủ yếu được đào tạo theo
chương trình sư phạm đơn môn, chưa được trang bị về cơ sở lý luận dạy học tích
hợp liên môn một cách chính thống, khoa học nên khi thực hiện không tránh
khỏi việc hiểu chưa đúng, chưa đầy đủ về mục đích, ý nghĩa cũng như cách thức
tổ chức dạy học tích hợp liên môn. Phần lớn giáo viên đã quen với việc dạy học
đơn môn là chính nên kiến thức các môn “liên quan” còn nhiều hạn chế.
* Về phía học sinh: Học sinh ở Trung tâm giáo dục thường xuyên có đầu vào
thấp, chủ yếu là các em học sinh có năng lực và điều kiện học tập hạn chế. Qua
4


quá trình giảng dạy tôi nhận thấy, nhiều học sinh không mấy hứng thú với môn
học, chưa đầu tư nhiều thời gian công sức nên giáo viên rất khó khăn trong việc
truyền đạt kiến thức, đổi mới phương pháp dạy học. Phần lớn các em học môn
Địa lí vẫn chủ yếu nặng kiến thức bộ môn, còn việc sử dụng kiến thức, kĩ năng
của các môn “liên quan” như kiến thức môn Toán, Vật lí, Hóa học, Sinh học,…

khai thác kiến thức mới ở môn Địa lí, hay hiểu sâu vấn đề địa lí còn hạn chế.
* Về phía chương trình sách giáo khoa của môn Địa lí hiện nay: Được viết theo
kiểu đơn môn nên đôi khi có sự chồng chéo, thiếu tính đồng bộ về kiến thức
giữa các môn học “liên quan”, giữa các cấp học, các lớp học, nên khi tiến hành
xác định được các nội dung tích hợp liên môn nhưng thực hiện không có hiệu
quả cao hoặc không thực hiện được.
Từ kết quả khảo sát đó, tôi rút ra những nguyên nhân cơ bản sau:
Về phía giáo viên dạy bộ môn chưa thực sự tâm huyết với bộ môn của
mình giảng dạy, còn truyền thụ kiến thức theo một chiều mà không đặt học sinh
vào đối tượng trung tâm, không phát huy được tinh thần tự học của học sinh.
Mặt khác việc kiểm tra đánh giá của giáo viên chưa thực sự chặt chẽ, nhiều câu
hỏi mới mang tính nhận biết, thông hiểu, vận dụng ở mức độ thấp mà chưa có
câu hỏi liên hệ với các bộ môn để giải quyết vấn đề đặt ra. Tuy nhiên do đây là
phương pháp mới nên nhiều giáo viên còn bỡ ngỡ, nên cần nhiều thời gian để
xây dựng thiết kế bài giảng. Máy móc thiết bị ở gia đình còn thiếu thốn chưa
đảm bảo nên khó khăn cho việc soạn giảng.
Về phía học sinh khi học tập chưa xác định được tầm quan trọng của bộ
môn, chưa quen với cách học mới nên chưa chú ý tiếp thu bài, chưa biết cách
vận dụng kiến thức các bộ môn có liên quan để nắm bài nhanh chóng và có hiệu
quả.
III. CÁC GIẢI PHÁP ĐÃ SỬ DỤNG ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ.
Từ cơ sở lý luận và thực trạng trên tôi thấy tích hợp liên môn trong giảng
dạy sẽ giúp học sinh phát huy suy nghĩ, tư duy, sự sáng tạo trong học tập và ứng
dụng vào thực tiễn. Vậy làm thế nào để việc tích hợp vừa tự nhiên, không miễn
cưỡng, gượng ép, vừa bảo đảm được đặc thù của bộ môn, vừa đảm bảo tính vừa
sức, vừa lồng ghép được các nội dung tích hợp vào các tiết dạy cụ thể để mang
hiệu quả như mong muốn, tôi đưa ra các bước thực hiện sau:
1. Xác định các mức độ tích hợp trong các bài học:
Trước tiên, giáo viên cần xác định nội dung cần tích hợp cụ thể là gì qua
từng bài học (xác định địa chỉ tích hợp), sau đó căn cứ vào thời lượng của bài

học đó mà xác định hình thức tích hợp sao cho phù hợp (tích hợp ở mức mức độ
toàn phần, mức độ bộ phận, hay chỉ dừng lại ở mức độ liên hệ).
2. Những việc cần chuẩn bị cho bài soạn theo hướng tích hợp :
- Xác định được mục tiêu bài học và các nội dung cần tích hợp ở từng bài.
- Cần vận dụng những kiến thức kỹ năng của các môn học có liên quan để
việc giảng dạy tích hợp có hiệu quả.
- Chuẩn bị về cơ sở vật chất và thiết bị đồ dùng dạy học.
5


3. Thiết kế giáo án và tổ chức giờ dạy khi dạy học tích hợp liên môn.
a. Thiết kế giáo án vận dụng kiến thức liên môn trong dạy học Địa lí.
Thiết kế giáo án giờ học vận dụng kiến thức liên môn phải bám chặt vào
những kiến thức các bộ môn có liên quan, phải bảo đảm nội dung và cấu trúc
đặc thù môn Địa lí, tạo ra các tình huống cho sự tìm tòi sáng tạo của học sinh,
trên cơ sở bảo đảm được yêu cầu chung của giờ học Địa lí.
Giáo án giờ học tích hợp liên môn trong môn Địa lí phải chú trọng thiết kế
các tình huống tích hợp và tương ứng là các hoạt động để học sinh vận dụng
phối hợp các tri thức và kĩ năng của các phân môn khác vào xử lí các tình huống
đặt ra ở kiến thức, kĩ năng Địa lí, qua đó học sinh lĩnh hội được những tri thức
và kĩ năng Địa lí và phát triển năng lực học tích hợp.
Chuẩn bị về cơ sở vật chất và thiết bị đồ dùng dạy học.
b. Tổ chức giờ dạy vận dụng kiến thức liên môn.
Tổ chức giờ học trên lớp là tiến trình thực hiện kế hoạch dạy học phối hợp
hoạt động của giáo viên và học sinh hợp lí, khoa học, trong đó giáo viên giữ vai
trò, chức năng tổ chức, hướng dẫn, định hướng. Học sinh được đặt vào vị trí
trung tâm của quá trình tiếp nhận, đóng vai trò chủ thể nhận thức, khám phá,
chiếm lĩnh kiến thức. Tổ chức chủ đề tích hợp liên môn đa dạng: Hình thức cả
lớp, nhóm, cặp nhóm,… nhưng dưới hình thức nào cũng cần tạo cơ hội để các
em tự tìm tòi, khám phá nội dung liên quan đến chủ đề dạy học.

4. Một số hình thức, cách sử dụng kiến thức tích hợp liên môn và ví dụ minh
họa cho quá trình dạy học môn Địa lí 12.
Trong dạy học Địa lí tùy vào bài cụ thể, giáo viên có thể huy động nhiều
kiến thức của các bộ môn khác nhau vào dạy học nhưng phải làm sao đáp ứng
được yêu cầu, mục đích đề ra. Các kiến thức của môn học khác có tác dụng: Sử
dụng Toán học, Vật lí, Hóa học, Sinh học để hiểu chính xác các quy luật, đi sâu
vào bản chất của vấn đề mà chúng ta trình bày. Ngoài ra một số kiến thức về
Hóa học, Sinh học giúp mô tả bài học một cách sinh động hơn. Kiến thức Văn
học để tạo hứng thú học tập cũng như tạo ra sự tìm tòi khám phá tri thức Địa lí
cho học sinh qua thơ, văn, cao dao, tục ngữ... Sử dụng kiến thức Lịch sử để tạo
sự liên hoàn, tái hiện các hoàn cảnh lịch sử của một giai đoạn, một đất nước để
dễ dàng giải thích một sự vật hiện tượng nào đó… Sử dụng kiến thức Giáo dục
công dân kết hợp với trao đổi đàm thoại giúp học sinh hiểu rõ chủ trương chính
sách của Đảng, đồng thời làm rõ các kiến thức Địa lí qua nội dung kinh tế chính
trị học, triết học. Việc sử dụng kiến thức liên môn kết hợp với các phương tiện kĩ
thuật để gây hứng thú học tập Địa lí cho học sinh, đồng thời để củng cố, kiểm
tra, đánh giá kiến thức của học sinh và khả năng vận dụng của học sinh vào các
tình huống cụ thể. Như vậy, kiến thức liên môn vừa có chức năng minh họa vừa
có chức năng nguồn tri thức, nên trong dạy học Địa lí giáo viên cần phát huy tốt
các chức năng này. Vấn đề đặt ra là khi nào sử dụng kiến thức liên môn, sử dụng
vào những mục đích gì? Theo tôi có ba cách sử dụng kiến thức liên môn trong
dạy học địa lí.

6


Thứ nhất, sử dụng kiến thức liên môn để vào bài, gây hứng thú cho học
sinh có thể qua các câu thơ, câu chuyện lịch sử, lời bài hát…Ví dụ: Để vào bài
“Vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ”, giáo viên có thể mở bài bằng hai câu thơ của
nhà thơ Tố Hữu: “Đầu trời ngất đỉnh Hà Giang, Cà Mau mũi đất mỡ màng phù

sa”[4]. Em nào biết, những địa danh Hà Giang, Cà Mau cho chúng ta biết điều
gì ? ... Cũng ở bài này chúng ta có thể vận dụng câu nói của Bác Hồ: “Nước ta ở
xứ nóng, khí hậu tốt, rừng vàng biển bạc, đất phì nhiêu” [5].Bên cạnh những
thuận lợi như Bác Hồ nói thiên nhiên Việt Nam có những khó khăn gì cho phát
triển kinh tế? Bài học hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu rõ điều đó.
Thứ hai, sử dụng kiến thức liên môn để minh họa hoặc giảng giải nội
dung bài học: Khi giáo viên dạy bài mới, đến phần nội dung kiến thức cơ bản
ngoài phần nội dung của sách giáo khoa Địa lí trình bày, giáo viên hướng dẫn
học sinh tìm hiểu thêm kiến thức qua môn học khác để hiểu rõ hơn nội dung của
bài. Ví dụ: Dạy về địa hình vùng nhiệt đới ẩm với dạng địa hình cax-tơ ở vùng
núi đá vôi (Bài 10), giáo viên yêu cầu học sinh sử dụng kiến thức môn Hóa học
mô tả và giải thích quá trình hình thành các hang động ở núi đá vôi. Cụ thể như
sau: Nhũ đá được tạo thành từ CaCO3 và các khoáng chất khác kết tụ từ dung
dịch nước khoáng. Đá vôi là đá chứa cacbonat canxi bị hoà tan trong nước có
chứa khí cacbonic tạo thành dung dịch CaHCO3. Phương trình phản ứng như sau
CaCO3 + H2O + CO2 → Ca(HCO3) 2 .
Dung dịch này chảy qua kẽ đá cho đến khi gặp vách đá hay trần đá và nhỏ giọt
xuống. Khi dung dịch tiếp xúc với không khí, phản ứng hoá học tạo thành nhũ
đá như sau: Ca(HCO3)2 → CaCO3 + H2O + CO2 . Nhũ đá "lớn" lên với tốc độ
0,13 mm một năm. Các nhũ đá "lớn" nhanh nhất là những nơi có dòng nước dồi
dào cacbonat canxi và CO2. Từ đó, giáo viên có thể khẳng định ở nước ta địa
hình chịu ảnh hưởng của khí hậu nhiệt đới ẩm có quá trình phong hóa hóa học
diễn ra mạnh do có lượng nước dồi dào, nhiệt độ cao nên khả năng hòa tan CO2
vào nước rất lớn, tạo nên nhiều hang động kì thú như Vịnh Hạ Long, Phong
Nha- Kẻ Bàng…

Thứ ba, giáo viên sử dụng kiến thức liên môn như một cơ sở để học sinh
tìm tòi, khám phá kiến thức Địa lí dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Bằng cách
đó, giáo viên hình thành và rèn luyện cho học sinh phương pháp học tập tư duy,
kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Khi dạy về phần bảo vệ môi trường,

7


giáo viên cho học sinh đóng vai, tích hợp kiến thức môn Giáo dục công dân: Giả
sử bạn là một đại sứ về môi trường, bạn sẽ đưa ra các biện pháp gì để giải quyết
các vấn đề môi trường của nước ta? Liên hệ việc làm của bản thân hiện nay. Học
sinh đưa ra các biện pháp, giáo viên chuẩn kiến thức, có thể chia các biện
pháp bảo vệ môi trường thành 3 nhóm đó là:
+Xây dựng ý thức bảo vệ môi trường: trồng cây xanh, đi xe đạp, xả rác đúng nơi
qui định, không dùng túi ni lông, phân loại rác...
+Xử phạt hành chính với các trường hợp vi phạm.
+Hợp tác với các nước để cùng giải quyết vấn đề môi trường vì Trái Đất là ngôi
nhà chung, đất nước Việt Nam trải dài và hẹp ngang, nền kinh tế chưa phát triển
nên cần có sự phối hợp giữa nhiều quốc gia để cùng bảo vệ môi trường.

Tích hợp liên môn trong dạy học Địa lí 12 qua các môn học như sau:
1. Tích hợp kiến thức môn Toán trong dạy học Địa lí: Hiện nay toán học
đã được tích hợp vào nhiều môn học nhằm góp phần nâng cao tính chính xác,
khoa học, giúp học sinh dễ tiếp thu, tăng khả năng tư duy lôgic. Đối với môn
Địa lí, Toán được cụ thể hóa ra các bài tập, bài thực hành, qua kỹ năng tính toán,
xử lý số liệu…Ví dụ: Bài tập 2 (Bài 20), để hướng dẫn học sinh làm được bài
tập tính tỉ trọng của từng ngành trong tổng giá trị sản xuất nông lâm nghiệp và

8


thủy sản qua các năm, giáo viên dựa vào các phép tính toán để hướng dẫn. Giáo
viên cung cấp và giúp học sinh tìm ra công thức để tính toán xử lí số liệu:

Áp dụng công thức, học sinh tính toán, có bảng kết quả:

Tỉ trọng của từng ngành trong tổng giá trị sản xuất nông lâm nghiệp và
thủy sản qua các năm ( %)
Ngành
Năm 2000
2005
Nông nghiệp
79,1
71,5
Lâm nghiệp
4,7
3,7
Thủy sản
16,2
24,8
Tổng số
100,0
100,0
Như vậy, dựa vào những công thức tính toán trên, giáo viên sẽ hướng dẫn
học sinh tính toán được tỉ trọng của từng ngành khi biết giá trị của ngành đó.
Với các bài tập vẽ biểu đồ, giáo viên phải cung cấp hoặc giúp học sinh tìm ra
công thức tính toán để xử lý số liệu, ví dụ
Tính cơ cấu (%) : Lấy từng phần x 100 /Tổng thể ( Bài 1- Bài 29: Thực
hành- Trang 128); (Bài 2 – Bài 40- Trang 184)
Tính tốc độ tăng trưởng (%)

Trong bài tập vẽ biểu đồ đối với ôn thi học sinh giỏi thường yêu cầu vẽ
biểu đồ tròn thể hiện quy mô, giáo viên phải biết cách lập luận để cho ra công
thức tính bán kính R như sau: Giả sử R1, S1 là bán kính và diện tích của hình
tròn thể hiện năm thứ nhất. R2, S2 là bán kính và diện tích của hình tròn thể hiện
năm thứ hai.( Tương tự với cách tính đến giá trị năm thứ n). Ta có công thức tính

diện tích hình tròn với từng năm như sau:

2. Tích hợp kiến thức môn Vật lí, Hóa học, Sinh học trong dạy học Địa
lí: Các môn học này giúp học sinh tìm hiểu sâu hơn về các quy luật, bản chất của
các sự vật hiện tượng.
Ví dụ 1: Khi dạy Bài 42 “Vấn đề phát triển kinh tế, an ninh, quốc phòng ở Biển
Đông và các đảo, quần đảo”
Mục 3 ý b: Phát triển tổng hợp kinh tế biển
Sau khi tìm hiểu hiện trạng phát triển tổng hợp kinh tế biển, giáo viên hỏi:
+ Nêu những khó khăn trong việc khai thác tài nguyên biển?
+ Hiểu biết của em về ô nhiễm môi trường biển - đảo (nguyên nhân, hậu quả)?
Học sinh trả lời, giáo viên chuẩn kiến thức:
9


+ Những khó khăn: thiên tai trên biển Đông như bão, lốc, bão cát, sự xâm nhập
của thủy triều; ô nhiễm biển, thiếu vốn để trang bị tàu đánh cá lớn, hiện đại hóa
các cảng cá và các nhà máy chế biến, phát triển nuôi trồng thủy sản theo công
nghệ cao...; Tranh chấp trên Biển Đông gây khó khăn trong việc khai thác tài
nguyên.
+ Nguyên nhân ô nhiễm môi trường biển gồm nguyên nhân chủ quan và nguyên
nhân khách quan.
-> Nguyên nhân chủ quan là do con ý thức của con người: như nguồn nước thải
không qua xử lí từ ao hồ, sông, suối ở đất liền đổ ra biển; rác thải, chất thải của
tàu thuyền; từ tai nạn tàu, thuyền bè trên biển sự cố tràn dầu...)
+ Nguyên nhân khách quan: do thiên tai: bão, lũ...
-> Hậu quả: làm cho mức độ ô nhiễm của môi trường biển ngày càng gia tăng
làm suy giảm nhanh chóng tài nguyên sinh vật, tài nguyên du lịch biển….
- Giáo viên cung cấp kiến thức: Ô nhiễm dầu và dầu tràn dù nồng độ dầu trong
nước chỉ 0,1mg/lít cũng có thể gây chết các loài sinh vật phù du; ảnh hưởng lớn

đến con non và ấu trùng của các sinh vật đáy biển... Ô nhiễm dầu ở biển cũng
ảnh hưởng đến ngành du lịch và các hoạt động kinh tế khác.
Giáo viên hỏi: Người ta đã xử lí sự cố tràn dầu trên biển bằng cách nào?
Học sinh: Tích hợp với môn Vật lí để giải thích:
Dùng phao để ngăn chặn dầu loang, vì khối lượng riêng của dầu nhẹ hơn khối
lương riêng của nước, nên người ta thường dùng phao để ngăn không cho dầu
loang trên biển theo sự lan truyền của sóng.
Dầu diezen: mùa đông: 8600N/m3, mùa hè: 8400N/m3
Xăng: mùa đông : 7300N/m3, mùa hè: 7130N/m3
Nước biển: 10300N/m3 ).
Giáo viên hỏi: Vì sao các con tàu thường gắn một miếng kim loại Kẽm (Zn) ở
phần vỏ tàu ngâm trong nước biển?
Học sinh: Tích hợp môn hóa học để giải thích:
Vì khi gắn miếng Zn lên vỏ tàu bằng thép sẽ hình thành một pin điện, phần vỏ
tàu bằng thép là cực dương, các lá Zn là cực âm và bị ăn mòn theo cơ chế:
+ Ở anot cực âm): Zn → Zn2+ + 2e
+ Ở catot cực dương : 2H2 O + O2 + 4e → 4OH
- Kết quả là vỏ tàu được bảo vệ, Zn là vật hi sinh, nó bị ăn mòn.
Ví dụ 2: Khi dạy về nội dung các bài: Bài 27 “ Vấn đề phát triển một số
ngành công nghiệp trọng điểm” ; Bài 40 “Thực hành: Phân tích và giải thích tình
hình phát triển công nghiệp ở Đông Nam Bộ”. Giáo viên hướng dẫn học sinh
tích hợp kiến thức môn Hóa để làm rõ thành phần, khai thác và chế biến dầu mỏ,
về thành phần và ứng dụng của khí thiên nhiên và khí mỏ dầu (khí đồng
hành).Học sinh sử dụng kiến thức Bài 37 (Hóa học 11) trình bày về dầu mỏ, khí
thiên nhiên và khí dầu mỏ, cụ thể: “Dầu mỏ nằm trong các túi dầu trong lòng
đất. Túi dầu gồm ba lớp: trên cùng là lớp khí gọi là khí mỏ dầu, khí này có áp
suất lớn; giữa là lớp dầu, dưới cùng là lớp nước và cặn”… “Khí thiên nhiên có
nhiều trong các mỏ khí, tại đó khí tích tụ trong các lớp đất đá xốp ở những độ
10

sâu khác nhau và được bao bọc bởi các lớp đất đá không thấm nước và khí,
chẳng hạn như đất sét”. Còn “khí mỏ dầu có trong các mỏ dầu (còn gọi là khí
đồng hành vì nó thoát ra cùng với dầu mỏ)..., khí thiên nhiên ở Tiền Hải (Thái
Bình) dùng làm nhiên liệu cho công nghiệp gốm sứ. Khí mỏ dầu trong mỏ Bạch
Hổ, Lan Tây, Lan Đỏ,...được dẫn vào bờ cung cấp cho các nhà máy điện đạm
Phú Mỹ, Bà Rịa – Vũng Tàu nhờ đường ống Nam Côn Sơn. Đây là đường ống
dẫn hai pha thuộc loại dài nhất thế giới”[6]. Để học sinh có sự hiểu biết rộng, vận
dụng để làm thực hành có hiệu quả cao, giáo viên giới thiệu cho học sinh tham
khảo tư liệu: “Vài nét về dầu khí Việt Nam” qua Bài 43, Hóa học 12 “Hóa học
và vấn đề phát triển kinh tế” (trang 188).
Ví dụ 3: Khi dạy Bài 15 “Bảo vệ môi trường và phòng chống thiên tai”, sau khi
tìm hiểu biểu hiện, hậu quả của tình trạng ô nhiễm môi trường ở nước ta. Giáo
viên hướng dẫn học sinh tích hợp kiến thức môn Sinh học để giải thích.
Giáo viên hỏi: Em hãy chỉ ra nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường ở nước ta?
Học sinh: Tích hợp môn Sinh học để giải thích nguyên nhân gây ô nhiễm là:
“Ô nhiễm không khí: - Ô nhiễm từ sản xuất công nghiệp từ các nhà máy, làng
nghề... - Ô nhiễm do phương tiện giao thông - Ô nhiễm từ đun nấu từ các gia
đình. Ô nhiễm chất thải rắn: - Đồ nhựa, cao su, giấy, thủy tinh... - Xác sinh vật,
phân thải từ sản xuất nông nghiệp - Rác thải từ các bệnh viện - Giấy gói, túi
nilon...; Ô nhiễm nguồn nước: - nguồn nước thải từ các nhà máy, khu dân cư... Ô
nhiễm hóa chất độc: - Từ các nhà máy - Thuốc trừ sâu dư thừa trong sản xuất
nông nghiệp. Ô nhiễm do sinh vật gây bệnh - sinh vật truyền bệnh cho con
người và sinh vật khác như muỗi, giun sán”…[7]
Giáo viên hỏi: Em hãy đề xuất các biện pháp bảo vệ môi trường?
Học sinh Tích hợp môn Sinh học đưa ra các giải pháp: “- Sử dụng bền vững tài
nguyên đất - Sử dụng bền vững tài nguyên rừng - Sử dụng bền vững tài nguyên
nước - Sử dụng bền vững tài nguyên biển và ven biển - Duy trì đa dạng sinh học
- Giáo dục về môi trường”..[8].
Giáo viên hỏi: Trong các biện pháp đó, theo em biện pháp nào là quan trọng

nhất?
Học sinh: Tích hợp môn Sinh học để giải thích biện pháp quan trọng nhất
là tăng cường trồng rừng bằng kiến thức vai trò của quang hợp: Quang hợp điều
hòa không khí: giải phóng O2 và hấp thụ CO2, góp phần ngăn chặn hiệu ứng nhà
kính. Qua kiến thức về quang hợp để thấy vai trò của cây xanh, của rừng trong
vai trò điều hòa khí hậu Trái Đất. Từ đó, giáo viên khẳng định rõ hơn vai trò của
cây xanh, vai trò của rừng đối với môi trường.
3. Tích hợp các kiến thức Văn học, Lịch sử, GDCD trong việc gây hứng
thú học tập, bổ sung kiến thức cho môn Địa lí.
Tích hợp văn học có tác dụng gây hứng thú cho học sinh, tạo được sự hấp
dẫn ở học sinh, thay đổi những thứ “khô khan” của môn Địa lí, đồng thời tạo
được những biểu tượng, khái niệm địa lí sinh động. Ví dụ 1: Dạy về hoạt động
của gió mùa đầu thời kỳ mùa hạ (Bài 9), hoặc vùng kinh tế Bắc Trung Bộ (Bài

11


35), giáo viên nói đến thời tiết khô nóng những ngày có gió phơn qua câu ca
dao:
“Gió nam thổi kiệt bảy ngày
Ruộng đồng nứt nẻ, cỏ cây úa tàn”
hoặc:“Ruồi vàng bọ chó gió Tây trang” [9] để nói về tác hại của gió tây khô nóng.
Ví dụ 2: Để nhấn mạnh thế mạnh và hạn chế về tự nhiên của khu vực đồi
núi (Bài 7), giáo viên cho học sinh tích hợp kiến thức môn Ngữ văn qua những
câu thơ trong bài “Tây Tiến” của Quang Dũng để hiểu rõ khó khăn hạn chế của
địa hình đồi núi:
“Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống”
Ví dụ 3: Khi dạy về dải hội tụ nhiệt đới gây mưa tháng IX cho Trung Bộ

nước ta (Bài 9), giáo viên mô tả lượng mưa lớn qua hai câu thơ của Tố Hữu:
“Nỗi lòng chi rứa Huế ơi! Mà mưa xối xả, trắng trời Thừa Thiên”. Hoặc khi nói
về gió mùa Đông Bắc vào nửa sau mùa đông có mưa phùn ở miền Bắc giáo
viên cho học sinh tích hợp kiến thức môn Văn để hiểu rõ kiểu thời tiết rét buốt
này qua bài “Bầm ơi” của Tố Hữu.
“Bầm ơi có rét không bầm!
Heo heo gió núi, lâm thâm mưa phùn .
…Mưa phùn ướt áo tứ thân
Mưa bao nhiêu hạt, thương bầm bấy nhiêu!”
Ví dụ 4: Để nói sự đối lập hai mùa mưa, khô của hai sườn Đông, Tây
Trường Sơn (mục “Thiên nhiên phân hóa theo Đông Tây” Bài 12), giáo viên
hướng dẫn học sinh vận dụng kiến thức từ các câu thơ (được phổ nhạc) sau:
“Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây Bên nắng đốt, bên mưa quay” Hoặc lời bài
hát Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây: “Trường Sơn Tây anh đi, thương em
bên ấy mưa nhiều, con đường gánh gạo, muỗi bay rừng già cho dài tay áo, hết
rau rồi, em có lấy măng không. Còn Em thương bên Tây anh mùa đông, nước
khe cạn bướm bay lèn đá, biết lòng anh say miền đất lạ, chắc em lo đường chắn
bom thù. Anh lên xe, trời đổ cơn mưa, cái gạt nước xua đi nỗi nhớ, em xuống
núi nắng về rực rỡ, cái nhành cây gạt nỗi riêng tư.” (Phạm Tiến Duật).
Giáo viên hỏi: câu nào trong đoạn trích của bài hát nói lên hiện tượng hạn
hán? Nó xảy ra vào thời gian nào? Và xảy ra ở đâu?
Học sinh trả lời, giáo viên nhận xét, chuẩn xác kiến thức
+Câu hát “bên Tây anh mùa đông, nước khe cạn, bướm bay lèn đá” nói về hạn
hán xảy ra ở sườn tây, là địa bàn vùng Tây Nguyên vào mùa đông (mùa khô) do
Tây Nguyên có khí hậu cận xích đạo, với một mùa khô kéo dài do ảnh hưởng
của gió tín phong Bắc bán cầu. Còn bên sườn Đông tức là ở đồng bằng ven biển
miền Trung là mùa mưa.
Ví dụ 5: Khi dạy mục 2. “Dân số còn tăng nhanh cơ cấu dân số trẻ” (Bài
16), giáo viên hỏi: Dân số tăng nhanh dẫn đến hậu quả gì?

12


Học sinh trả lời và tích hợp kiến thức văn học để làm rõ hơn sức ép dân số
qua phân tích bốn câu thơ trong bài “Chúc Tết” của nhà thơ Trần Tế Xương để
giải thích minh họa về sức ép của dân số.
“Chúng lại chúc nhau được lắm con:
Sinh năm đẻ bảy được vuông tròn
Phố phường chật hẹp người đông đúc
Bồng bế nhau lên nó ở non”
Ví dụ 6: Khi dạy về các vùng kinh tế nước ta giáo viên cũng sử dụng văn
học để khai thác kiến thức địa lí (Bài 32), giáo viên vận dụng hai câu thơ sau:
“Sông Đà ơi ! Sông Đà! Trăm mươi bảy thác, trăm ba mười ghềnh” [9]Thác
ghềnh nhiều nên rất khó khăn cho giai thông đường thủy nhưng nó thuận lợi
cho phát triển ngành gì? Hiện nay Trung du miền núi phía Bắc đã khai thác
tiềm năng này như thế nào?
Bên cạnh đó, giáo viên tích hợp kiến thức Lịch sử Việt Nam vào giảng
dạy các bài của Địa lí 12 như sau: Để dạy Bài 1“Việt Nam trên con đường đổi
mới và hội nhập”, giáo viên phải nắm rõ Lịch sử Việt Nam giai đoạn đất nước
bước đầu đi lên chủ nghĩa xã hội (1976-1986) và đất nước trên đường đi lên chủ
nghĩa xã hội (1986-2000) thuộc nội dung Bài 25 và 26-Lịch sử 12. Trong những
nội dung này, giáo viên hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức về tình hình
trong nước từ sau 1975 đến trước khi tiến hành đổi mới, nội dung của Đại hội
Đảng lần VI (12-1986) và những thành tựu của nước ta trong thực hiện các kế
hoạch 5 năm: 1986-1990, 1991-1995, 1996-2000. Từ những kiến thức đó, giúp
học sinh có cái nhìn cụ thể hơn về công cuộc đổi mới và hội nhập của nước ta.
Để dạy về đặc điểm quá trình đô thị hóa nước ta (Bài 18) giáo viên hỏi: Vì
sao giai đoạn 1965 – 1972 quá trình đô thị hóa nước ta chững lại?
Học sinh tích hợp kiến thức môn Lịch sử để hiểu rõ thời kì 1965-1972,
quá trình đô thị hóa ở miền Bắc chững lại là do cuộc chiến tranh phá hoại miền

Bắc của Mĩ.“Ngày 14/12/1972, gần hai tháng sai khi tuyên bố ngừng ném bom
bắn phá miền Bắc từ vĩ tuyễn 20 trở ra, để hỗ trợ cho mưu đồ chính trị - ngoại
giao mới, Níchxơn phê chuẩn kế hoạch mở cuộc tập kích chiến lược đường
không bằng máy bay B52 vào Hà Nội, Hải Phòng và một số thành phố trong 12
ngày đêm liên tục bắt đầu từ tối 18 đến hết ngày 29/12/1972, nhằm giành một
thắng lợi quân sự quyết định... Quân dân miền Bắc đã đánh trả và đập tan cuộc
tập kích của chúng”. [10]Như vậy, hệ thống đô thị ở miền Bắc đã bị tàn phá
nghiêm trọng bởi không quân của Mĩ.
Để dạy các bài: Bài 16 “Đặc điểm dân số và sự phân bố dân cư”; Bài 17
“Lao động và việc làm”; Bài 14“Sử dụng bảo vệ tài nguyên thiên nhiên”; Bài
15“Bảo vệ môi trường và phòng chống thiên tai”, giáo viên hướng dẫn học sinh
nghiên cứu các chính sách của Đảng về vấn đề dân số, việc làm và bảo vệ môi
trường, nội dung cơ bản của Pháp luật về bảo vệ môi trường, Luật bảo vệ môi
trường năm 2005 có trong cái bài GDCD: Bài 11 “Chính sách dân số và giải
quyết việc làm”; Bài 12 “Chính sách tài nguyên và bảo vệ môi trường” (GDCD
11); Bài 9 “Pháp luật với sự phát triển bền vững của đất nước” (GDCD 12).
13


Khi dạy bài “Nước ta trong hội nhập quốc tế và khu vực” (Bài 1) và nội
dung Thương mại (Bài 31), giáo viên hướng dẫn học sinh vận dụng kiến thức
“Cơ hội thị trường quốc tế sẽ ngày càng mở rộng cho các doanh nghiệp cùng với
tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế. Thực tiễn những năm đổi mới đã chứng minh
rõ điều này. Trong giai đoạn 1996-2005, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam
tăng trưởng mạnh mẽ, đạt mức trung bình 17,5%/năm, giá trị xuất khẩu tăng gấp
4,5 lần từ 7,2 tỉ USD (1996) lên 32,2 tỉ USD (2005)....Và, kể từ sau khi hiệp
định thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ có hiệu lực (12/2001) kim ngạch xuất khẩu
Việt Nam sang Hoa Kỳ tăng 6 lần....Hội nhập quốc tế góp phần nâng cao cạnh
tranh và hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp”[11]; Và nội dung mục
b.“Việt Nam với các điều ước quốc tế về hòa bình, hữu nghị và hợp tác quốc tế”,

mục c. “Việt Nam với các điều ước quốc tế về hội nhập kinh tế khu vực và quốc
tế” (trang 114- GDCD 12) để học sinh hiểu nội dung.
Và để làm rõ các giải pháp tôi có giáo án minh họa phần phụ lục
Bài 15“Bảo vệ môi trường và phòng chống thiên tai”
IV. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN
Trong năm học 2016-2017, bản thân tôi vừa nghiên cứu cơ sở lý luận vừa
áp dụng một số nội dung dạy theo chủ đề tích hợp liên môn vào môn Địa lí 12 ở
Trung tâm tôi thấy:
Kết quả học tập của học sinh qua bài học: Thông qua việc dự giờ thăm
lớp, tôi nhận thấy rằng học sinh lớp thực nghiệm có thái độ học tập tốt, học sinh
hăng hái phát biểu ý kiến xây dựng bài, chủ động tích cực tìm hiểu thông tin trên
internet. Khi giáo viên yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức Văn học, Vật lý,
Hóa học, Sinh học …để giải quyết nhiệm vụ của bài học thì học sinh hăng hái,
sôi nổi thảo luận và trình bày ý kiến. Nhiều học sinh tìm tòi sách giáo khoa, trao
đổi với các thầy cô giáo bộ môn. Phát triển năng lực hoạt động nhóm, năng lực
trình bày và thuyết trình trước đám đông. Việc vận dụng kiến thức liên môn
trong một giờ học giúp các em học sinh có thể củng cố kiến thức, thấy hiệu quả
của việc học tập toàn diện các môn văn hóa. Học sinh được nâng cao nhận thức,
có khả năng thu thập và xử lí thông tin, sử dụng kiến thức của nhiều môn để giải
quyết vấn đề, phát huy tính tích cực chủ động và sáng tạo cho học sinh. Các học
sinh tích cực trao đổi thảo luận, chủ động bày tỏ quan điểm làm cho tiết học sôi
nổi và sinh động hơn.
Qua việc dạy học giúp học sinh phát triển được tư duy, vận dụng được
kiến thức của nhiều môn học khác nhau để giải quyết vấn đề gặp trong cuộc
sống. Phát triển được kỹ năng làm việc nhóm; kỹ năng phân tích tranh ảnh, bản
đồ; kỹ năng phân tích ca dao, văn thơ; kỹ năng giải thích các hiện tượng trong tự
nhiên…
Đối tượng học sinh 3 lớp 12A2,12A3 trong đó 2 lớp thực nghiệm (12A2,
12A3),1 lớp đối chứng (12A1). Các tiêu chí đánh giá hiệu quả học tập chung
nhau ở cả 3 lớp là:

+ Mức độ hứng thú học tập của học sinh thông qua số học sinh tham gia
xây dựng bài.
14


+ Kết quả nhớ kiến thức, hiểu và vận dụng kiến thức thông qua tỷ lệ học
sinh đạt điểm cao (khá, giỏi) trong các bài kiểm tra.
Tiết học hiệu quả thể hiện ở lớp 12A2 và 12A3 vì số học sinh tham gia
xây dựng bài nhiều và kết quả kiểm tra kiến thức có nhiều em nhớ kiến thức,
hiểu và vận dụng được kiến thức đạt điểm cao hơn 12A1.
Kết quả học lực cuối năm học 2016-2017
Lớp

Sĩ số

Giỏi

Khá

SL

%

SL

12A1(đối chứng)

40

0

0

15

12A2(Thực nghiệm)

40

6

15,0

23

12A3(Thực nghiệm)

40

7

17,5

22

T/Bình
%

37,
5

57,
5
55,
0

Yếu

SL

%

SL

%

25

62,5

0

0

11

27,5

0

0

11

27,5

0

0

Qua đây ta thấy ở lớp có các tiết học sử dụng phương pháp tích hợp kiến
thức liên môn học sinh học tập tích cực và kết quả cao hơn. Và trong quá trình
bồi dưỡng học sinh giỏi dự thi học sinh giỏi cấp tỉnh, lớp 12A2 có 1 em được
chọn vào đội tuyển, 12A3 có 2 em và cả 3 em đạt giải (100%), đội tuyển xếp thứ
2 toàn tỉnh trong ngành học giáo dục thường xuyên. Bên cạnh đó lớp 12A1
không có em nào đạt loại giỏi, không em nào được chọn vào đội tuyển học sinh
giỏi cấp tỉnh.
Từ kết quả trên cho thấy, khi sử dụng kiến thức liên môn để gây hứng thú
cho học sinh trong dạy học Địa lí ở trường phổ thông sẽ đem lại hiệu quả cao
trong việc giúp học sinh lĩnh hội kiến thức. Kết quả thu được cho thấy: chất
lượng học tập của lớp thực nghiệm cao hơn lớp đối chứng và điều đó đã khẳng
định mục đích của đề tài đặt ra tôi đã thực hiện thành công.
Với bài giảng tích hợp, “ Bảo vệ môi trường và phòng chống thiên tai” tôi
đã tham dự cuộc thi “Dạy học theo chủ đề tích hợp giành cho giáo viên trung
học năm học 2016 – 2017” và đã đạt kết quả giải Khuyến khích cấp Tỉnh.
PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1.Kết luận:
Từ những giải pháp và biện pháp tôi đã thực hiện áp dụng vào thực tế
Trung tâm giáo dục Thường xuyên Thọ Xuân nơi tôi công tác bước đầu đã góp
phần nâng cao chất lượng dạy và học đạt hiệu quả cao hơn so với các năm học
trước. Việc tích hợp liên môn giúp giáo viên đổi mới phương pháp dạy học, giúp

học sinh học tập tích cực, tăng tính chủ động sáng tạo, phát triển tư duy góp
phần nâng cao chất lượng môn địa lí. Khuyến khích học sinh vận dụng kiến thức
tổng hợp của các môn học khác nhau để giải quyết các tình huống thực tiễn; tăng
15


cường khả năng vận dụng tổng hợp, khả năng tự học, tự nghiên cứu của học
sinh; Thúc đẩy việc gắn kiến thức lý thuyết và thực hành trong nhà trường với
thực tiễn đời sống; đẩy mạnh thực hiện dạy học theo phương châm "học đi đôi
với hành". Góp phần đổi mới hình thức, phương pháp dạy học và đổi mới kiểm
tra, đánh giá kết quả học tập; thúc đẩy sự tham gia của gia đình, cộng đồng vào
công tác giáo dục. Khuyến khích giáo viên sáng tạo, thực hiện dạy học theo chủ
đề, chủ điểm có nội dung liên quan đến nhiều môn học và gắn liền với thực tiễn;
tăng cường ứng dụng hiệu quả công nghệ thông tin trong dạy học. Sau một thời
gian vận dụng tích hợp liên môn trong đổi mới phương pháp dạy học địa lí, tôi
thấy bước đầu đã có hiệu quả khả quan, có học sinh đạt học lực giỏi môn địa lí,
đội tuyển học sinh giỏi cấp tỉnh 100% đạt giải, học lực yếu giảm rõ rệt so với
các năm học trước. Học sinh hiểu bài nhanh, sâu hơn, hào hứng trong việc vận
dụng kiến thức liên môn để giải thích các vấn đề có liên quan trong cuộc sống.
Chất lượng dạy học môn địa lí được nâng cao lên, học sinh có lòng say mê yêu
thích môn địa lí, và 100% học sinh đều chọn bài thi KHXH trong kỳ thi
THPTQG 2017. Để đạt được điều đó, bản thân mỗi cán bộ giáo viên phải tâm
huyết với nghề, không ngừng học hỏi nâng cao trình độ chuyên môn, linh hoạt,
sáng tạo, đổi mới phương pháp giảng dạy.
2. Kiến nghị :
Để tạo hứng thú học tập, nâng cao chất lượng môn địa lí giáo viên phải sử
dụng tổng hợp, linh hoạt nhiều phương pháp trong giảng dạy. Đặc biệt qua việc
tích hợp kiến thức liên môn trong dạy học địa lí giáo viên phải biết ứng dụng
công nghệ thông tin vào trong giảng dạy. Vì thế, các cấp lãnh đạo cần quan tâm
đến việc bồi dưỡng thường xuyên kiến thức kỹ năng cho giáo viên, cập nhật

những kiến thức mới, phương tiện thiết bị hiện đại hỗ trợ dạy học. Cần tạo điều
kiện về kinh phí hỗ trợ cho giáo viên học tập bồi dưỡng và nghiên cứu khoa học
để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đáp ứng sự nghiệp đổi mới.
Trên đây là một số biện pháp tôi đã và đang tiếp tục tích hợp liên môn
trong dạy học địa lí ở Trung Tâm Giáo dục Thường xuyên Thọ Xuân. Trong quá
trình nghiên cứu và thực hiện đề tài này, bản thân tôi đã cố gắng hết sức. Song
do điều kiện khả năng và thời gian có hạn nên không tránh khỏi những thiếu sót.
Tôi rất mong được sự giúp đỡ và đóng góp ý kiến của hội đồng khoa học các
cấp và các bạn đồng nghiệp để đề tài được hoàn chỉnh hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn !
XÁC NHẬN CỦA THỦ
TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thanh Hóa, ngày 19 tháng 5 năm 2017
Tôi cam đoan đây là SKKN của mình viết,
không sao chép nội dung của người khác.
( Ký và ghi rõ họ tên)

16


Lê Thị Hằng
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Sách giáo khoa Địa lí 12 - Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam - Năm 2016.
2. Sách giáo viên Địa lí 12 - Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam - Năm 2008.
3. Hướng dẫn dạy học Địa lí 12- Giáo dục thường xuyên cấp THPT- NXB Giáo
dục – Năm 2009.
4. Sách giáo khoa Địa lí 11 - Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam- Năm 2016
5. Sách giáo khoa Vật lí 10,11 - NXB giáo dục Việt Nam - Năm 2016
6. Sách giáo khoa Hóa học 11,12 - NXB giáo dục Việt Nam- Năm 2016

7. Sách giáo khoa Sinh học 11, 12 - NXB giáo dục Việt Nam- Năm 2016
8. Sách giáo khoa Ngữ Văn 12 – Tập 1- NXB Giáo dục Việt Nam- Năm 2016
9. Sách giáo khoa Lịch sử 12- NXB Giáo dục Việt Nam- Năm 2016
10. Sách giáo khoa Giáo dục công dân 11,12 - NXB Giáo dục Việt Nam- Năm
2016
11. Ca dao tục ngữ Việt Nam.
12. Thơ Tố Hữu
13. Tài liệu trong trường học kết nối.
14. Mạng INTERET

17


MỤC LỤC
NỘI DUNG
PHẦN I : MỞ ĐẦU
1.Lý do chọn đề tài:
2.Mục đích nghiên cứu:
3. Đối tượng nghiên cứu:
4. Phương pháp nghiên cứu:
PHẦN II: NỘI DUNG SÁNG KIẾN

TRANG
1
1
2
2
2
2

I. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

2

1. Vai trò, ý nghĩa của dạy học “Tích hợp liên môn”

2

2. Các hình thức tích hợp:
3. Phương pháp dạy học theo hướng tích hợp liên môn.
4. Một số yêu cầu khi sử dụng kiến thức liên môn trong dạy
học Địa lí.
II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ TRƯỚC KHI ÁP DỤNG
SÁNG KIẾN
III. CÁC GIẢI PHÁP ĐÃ SỬ DỤNG ĐỂ GIẢI QUYẾT
VẤN ĐỀ.
1. Xác định các mức độ tích hợp trong các bài học:
2. Những việc cần chuẩn bị cho bài soạn theo hướng
tích hợp
3. Thiết kế giáo án và tổ chức giờ dạy khi dạy học tích hợp liên
môn.
4. Một số hình thức, cách sử dụng kiến thức tích hợp liên môn
và ví dụ minh họa cho quá trình dạy học môn Địa lí 12 THPT.

3
3

1. Tích hợp kiến thức môn Toán trong dạy học Địa lí
2. Tích hợp kiến thức môn Vật lí, Hóa học, Sinh học trong dạy
học Địa lí:

3. Tích hợp các kiến thức Văn học, Lịch sử, GDCD trong việc
gây hứng thú học tập, bổ sung kiến thức cho môn Địa lí.
IV. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN
PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1.Kết luận:
2. Kiến nghị
TÀI LIỆU THAM KHẢO

8

4
4
5
5
5
6
6

9
11
14
15
15
16
17

18


19