giải quyết khiếu nại giải phóng mặt bằng

MỞ ĐẦU
Đất đai là tài nguyên vốn có và vô cùng quý giá mà tự nhiên ban tặng cho
loài người, là một thành tố quan trọng, thiết yếu đối với cuộc sống con người.
Đất đai không chỉ là nơi ở, sinh hoạt mà nó còn là nơi để con người canh tác,
phát triển kinh tế, góp phần thúc đẩy đất nước đi lên. Ở Việt Nam – nước đang
phát triển với dân số đông thì những vấn đề liên quan đến đất đai luôn bức thiết.
Để đáp ứng nhu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa nhà nước cần phải tiến hành
thu hồi nhiều diện tích đất nhằm xây dựng các công trình kinh tế, quốc
phòng,..nhưng đất đai lại là nơi người dân sinh sống và gắn bó lâu dài nên trong
nhiều trường hợp vấn đề thu hồi, bồi thường giải phóng mặt bằng không thỏa
đáng, minh bạch, công khái sẽ vấp phải sự phản đối mạnh mẽ của người dân thể
hiện qua các đơn khiếu nại, tố cáo…Điều này dẫn đến dẫn đến việc làm chậm
tiến độ thi công công trình, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích của chủ đầu tư và
gây tác động tiêu cực đến môi trường đầu tư. Đồng thời, việc người dân khiếu
nại, tố cáo tràn lan sẽ gây mất ổn định về chính trị, trật tự an toàn xã hội. Do
vậy, nhà nước cần có những chính sách hợp lý để đảm bảo cho quyền lợi của
nhân dân, của nhà nước. Tuy nhiên, hiện nay, hệ thống pháp luật nước ta còn
nhiều lỗ hổng, một số cán bộ nhà nước còn thiếu trách nhiệm, thiếu trình độ trong
việc giải quyết các vấn đề về đất đai, tình trạng khiếu nại của người dân về đất đai
đặc biệt liên quan đến vấn đề bồi thường, giải phóng mặt bằng là một vấn đề khá
nóng bỏng và gây ra nhiều áp lực cho cơ quan có thẩm quyền.
Xuất phát từ những lí do trên, tôi quyết định chọn đề tài “Đánh giá thực trạng
pháp luật về giải quyết khiếu nại liên quan đến bồi thường, giải phóng mặt
bằng khi Nhà nước thu hồi đất và nêu giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng
pháp luật về giải quyết khiếu nại liên quan đến bồi thường, giải phóng mặt
bằng khi Nhà nước thu hồi đất” để nghiên cứu và làm bài tiểu luận. Đây là một
đề tài có ý nghĩa quan trọng, cấp bách cả về phương diện lí luận cũng như thực
tiễn.
1

2


NỘI DUNG

I. Khái quát về khiếu nại và giải quyết khiếu nại liên quan đến bồi thường,
giải phóng mặt bằng.
1. Khái niệm khiếu nại
Khiếu nại là một quyền hiến định, là một trong các quyền cơ bản của công
dân, được ghi nhận tại 30 Hiến pháp năm 2013 và được cụ thể hóa trong khoản
1 Điều 2 Luật khiếu nại năm 2011 như sau: “Khiếu nại là việc công dân, cơ
quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục do Luật này quy định, đề nghị
cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành
vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong
cơ quan hành chính nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có
căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi
ích hợp pháp của mình.” Có thể nói, quyền khiếu nại ở Việt Nam được xây dựng
từ khá sớm và khá quen thuộc trong đời sống pháp lý của người Việt Nam.
2. Khái niệm bồi thường và giải phóng mặt bằng khi nhà nước thu hồi đất
Theo từ điển tiếng Việt, bồi thường là: “Đền bù những tổn hại gây ra”. Trong
lĩnh vực pháp luật, trách nhiệm bồi thường được đặt ra khi một chủ thể có hành vi
vi phạm pháp luật gây thiệt hại cho chủ thể khác trong xã hội. Trong lĩnh vực đất
đai, theo khoản 12 điều 3 Luật Đất đai 2013: “Bồi thường về đất là việc Nhà nước trả
lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất thu hồi cho người sử dụng đất.”
Giải phóng mặt bằng có thể được hiểu là sự di chuyển người dân sinh sống, di
chuyển nhà ở, các công trình xây dựng và các tài sản khác gắn liền với đất tại
những nơi mà đất đai thuộc diện bị thu hồi đến nơi tái định cư mới để tạo quỹ
đất sạch cho việc thực hiện các dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, khu đô thị
hoặc sử dụng và mục đích kinh doanh, dịch vụ.
3. Khái niệm về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường, giải phóng

mặt bằng.
3


Giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường giải phóng mặt bằng là việc cơ
quan, cá nhân có thẩm quyền xem xét, xác minh, kết luận và ra quyết định về tính
đúng đắn của quyết định hành chính trong thu hồi đất, bồi thường và giải phóng
mặt bằng khi có khiếu nại của người sử dụng đất về các quyết định hành chính đó.
Đây là một hoạt động đầy phức tạp của cơ quan quản lí nhà nước có thẩm
quyền. Khiếu nại về bồi thường, giải phóng mặt bằng chiếm phần lớn khiếu nại
trong lĩnh vực đất đai. Thu hồi đất, bồi thường giải phóng mặt bằng đang trở thành
một vấn đề thời sự nóng bỏng, mang tính thời sự, bởi lẽ để phục vụ cho sự nghiệp
công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước thì cả nước đang có hàng ngàn dự án xây
dựng kéo theo là công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng. Tuy nhiên, việc xác định
giá bồi thường thấp, việc bồi thường thiếu dân chủ và công khai, người bị thu hồi đất
không hiểu pháp luật, cố tình đưa đẩy ép giá…Đồng thời, giải quyết khiếu nại trong
lĩnh vực bồi thường giải phóng mặt bằng được điều chỉnh bởi luật đất đai và pháp luật
khiếu nại tố cáo và các văn bản hướng dẫn thi hành. Giải quyết khiếu nại trong lĩnh
vực bồi thường, giải phóng mặt bằng phản ánh mối quan hệ giữa cơ quan công quyền
với người sử dụng đất trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.

II.

Nội dung pháp luật về giải quyết khiếu nại liên quan đến bồi thường,

giải phóng mặt bằng khi nhà nước thu hồi đất
1. Quy định về bồi thường, giải phóng mặt bằng trong lĩnh vực đất đai.
Như đã đề cập ở trên, bồi thường về đất là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử
dụng đất đối với diện tích đất thu hồi cho người sử dụng đất. Tuy nhiên, không phải
mọi trường hợp Nhà nước thu hồi đất, người bị thu hồi đều được bồi thường về đất.

Để được bồi thường, người bị nhà nước thu hồi phải đáp ứng các điều kiện được
bồi thường theo quy định tại điều 75 của Luật đất đai năm 2013. Người bị thu hồi
đất vì các lí do đương nhiên hoặc vi phạm pháp luật thì không được bồi thường về
đất. Trong điều 82 của luật Đất đai năm 2013 Nhà nước đã quy định rõ về trường
hợp không được bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất. Về nguyên tắc, người bị thu
hồi loại đất nào thì được bồi thường bằng việc giao đất mới có cùng mục đích sử
dụng, nếu không có đất để bồi thường thì được bồi thường bằng tiền theo giá đất cụ
4


thể của loại đất thu hồi do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định tại thời điểm quyết
định thu hồi đất. Việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi phải bảo đảm tính dân chủ,
khách quan, công bằng, công khai, kịp thời và đúng quy định của pháp luật.1
Trong điều kiện nước ta hiện nay, giải phóng mặt bằng là một trong những
công việc quan trọng phải làm trên con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước. Việc này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích của Nhà nước, của chủ
đầu tư mà còn ảnh hưởng đến đời sống vật chất cũng như tinh thần của người bị
thu hồi đất. Vì vậy, việc giải phóng mặt bằng, công trình xây dựng phải đảm bảo
các yêu cầu mà pháp luật đã quy định.
2. Quy định về khiếu nại, giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường, giải
phóng mặt bằng
Khiếu nại là một quyền cơ bản của công dân được ghi nhận trong hiến pháp và
pháp luật. Trong lĩnh vực thu hồi, giải phóng mặt bằng, khiếu nại là một quyền của
người sử dụng đât. Theo khoản 1 điều 204 Luật đất đai năm 2013 quy định:
“Người sử dụng đất, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan đến sử dụng đất có
quyền khiếu nại, khởi kiện quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính về quản
lí đất đai.” Khiếu nại về đất đai vừa là quyền vừa là trách nhiệm của người sử dụng
đất.
Trình tự thủ tục giải quyết khiếu nại, quyết định hành chính hành vi hành
chính về đất đai thực hiện theo quy định của pháp luật về khiếu nại. 2 Theo đó,

việc giải quyết khiếu nại liên quan đến bồi thường giải phóng mặt bằng phải
tuân theo trình tự nhất định gồm ba bước. Thứ nhất, tổ chức tiếp dân và tiếp
nhận đơn thư khiếu nại. Thứ hai, thụ lí đơn. Thứ ba, giải quyết đơn khiếu nại.
Để đảm bảo cho quyết định giải quyết khiếu nại được thi hành nghiêm chỉnh
thì trong trường hợp quyết định đã có hiệu lực pháp luật mà không được thi
1

Khoản 2,3 Điểu 74 Luật Đất đai năm 2013

2

Khoản 2 Điều 204 Luật Đất đai năm 2013
5


hành thì thủ trưởng cơ quan ra quyết định áp dụng biện pháp cưỡng chế theo
thẩm quyền hoặc yêu cầu cơ quan chức năng xử lí theo quy định của pháp luật.

III. Đánh giá thực trạng pháp luật giải quyết khiếu nại liên quan đến bồi
thường, giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất
1. Những thành tựu đạt được
Trong những năm qua, với sự chỉ đạo chặt chẽ, thường xuyên của Đảng và Nhà
nước, từ Trung ương tới địa phương, công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo nói chung
và giải quyết khiếu nại ttrong lĩnh vực bồi thường và giải phóng mặt bằng đã đạt
nhiều thành tựu quan trọng, góp phần vào sự ổn định xã hội, phát triển kinh tế của đất
nước và nâng cao đời sống người dân.
Thứ nhất, công tác tiếp dân, giải quyết khiếu nại của người dân có nhiều chuyển
biến tích cực và ngày càng tiến bộ hơn ở nhiều địa phương, cấp ủy và chính quyền
địa phương đã có nhận thức đúng đắn về ý nghĩa, tầm quan trọng của công tác này
nên đã tập trung chỉ đạo, đề ra chủ trương, biện pháp tổ chức thực hiện có hiệu quả

hơn., tạo dược sự tin tưởng cho nhân dân.
Thứ hai, pháp luật về giải quyết khiếu nại tố cáo nói chung và giải quyết
khiếu nại trong lĩnh vực bồi thường, giải phóng mặt bằng nói riêng đã không
ngừng được sửa đổi bổ sung, góp phần quan trọng trong việc đảm bảo thực hiện
quyền khiếu nại tố cáo của công dân. Đồng thời, tạo cơ sở pháp lí đưa công tác
bồi thường, giải phóng mặt bằng đi vào nề nếp, góp phần đáng kể vào việc bảo
vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất; giúp họ nhanh chóng ổn
định đời sống và sản xuất và có những đóng góp tích cực vào việc duy trì ổn
định chính trị và đảm bảo an sinh xã hội.
Thứ ba, công tác giải quyết khiếu nại tố cáo trong lĩnh vực bồi thường giải
phóng mặt bằng ngày càng được chính quyền các địa phương quan tâm thực hiện.
Các tổ chức thanh tra phát huy tốt vai trò tham mưu, chủ động phối hợp với các cơ
quan hữu quan xem xét, kết luận, kiến nghị giải quyết nhiều vụ khiếu nại bức xúc,
tăng cường kiểm tra, đôn đốc, hướng dẫn giải quyết dứt điểm nhiều vụ khiếu nại.
6


Thứ tư, ở nhiều địa phương, Đoàn Đại biểu quốc hội và Hội đồng nhân dân
đã tăng cường giám sát các cấp chính quyền trong việc xem xét, giải quyết các
khiếu kiện của công dân, qua đó đã có tác dụng hạn chế tình trạng thiếu trách
nhiệm, đùn đẩy né tránh của cấp có thẩm quyền. Đồng thời, phát hiện ra được
nhiều hạn chế, sai sót của các cá nhân cơ quan, tổ chức có thẩm quyền trong
thực thi đất đai cung như trong khiếu nại về đất đai. Từ đó, đưa ra những biện
pháp khắc phục kịp thời, góp phần nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu
nại, giải quyết dứt điểm được nhiều vụ việc.
Thông qua công tác khiếu nại, chúng ta đã phát hiện nhiều vụ tham nhũng, lợi
dụng chức quyền trong bồi thường giải phóng mặt bằng để mưu lợi cá nhân của
một số cán bộ công chức có thẩm quyền từ đó có biện pháp xử lí kịp thời, bảo vệ
được quyền lợi của nhà nước và người sử dụng đất , góp phần giữ vững ổn định
chính trị, xã hội, củng cố niềm tin của Nhân dân với Đảng và Nhà nước.

2. Những khó khăn, vướng mắc
Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, công tác giải quyết khiếu nại trong
lĩnh vực đất đai nói chung và bồi thường, giải phóng mặt bằng nói riêng vẫn còn
nhiều tồn tại và hạn chế, gây khó khăn trong quản lí nhà nước và đất đai cũng
như cho hoạt động sử dụng của các cá nhân, tổ chức, hộ gia đình, gây mất niềm
tin của nhân dân về chính quyền.
Thứ nhất, chính sách, quy định pháp luật về đất đai trong thời gian dài không
được hoàn thiện đồng bộ, thiếu cụ thể và nhất quán, mâu thuẫn chồng chéo lẫn nhau
dẫn đến công tác xét xử, giải quyết các tranh chấp, khiếu kiện về đất đai còn nhiều
hạn chế, chế tài chưa đủ mạnh mẽ để ngăn ngừa các hành vi vi phạm hành chính.
Một số địa phương chất lượng giải quyết các vụ việc chưa cao dẫn đến tình trang
khiếu nại không có điểm dừng, không rõ trách nhiệm thuộc về cơ quan nào.
Thứ hai, việc bồi thường, giải phóng mặt bằng còn nhiều bất cập. Giá đất chưa
phù hợp với thị trường (thu hổi giá quá thấp, giao lại giá cao), chính sách về bồi
thường tái định cư còn nhiều bất cập, chưa phù hợp với thực tiễn. Việc bồi thường
7


giải phóng mặt bằng còn chưa bảo đảm điều kiện tái định cư, không có phương án
tích cực về giải quyết việc làm cho người có đất bị thu hồi, nhất là đối với nông
dân không còn hoặc còn ít đất sản xuất hoặc những người không còn việc làm như
nơi ở cũ dẫn đến những phản ứng gay gắt của người có đất bị thu hồi.
Thứ ba, sự yếu kém của công tác tổ chức thi hành pháp luật về đất đai. Rất
nhiều điểm mới của Luật đất đai chưa được đưa vào thực tế dẫn đến các cán bộ
quản lý ở nhiều nơi đặc biệt ở cấp huyện và cấp xã chưa nắm chắc những quy
định mới của pháp luật về đất đai nên vẫn còn áp dụng những quy định cũ đã bị
hủy bỏ hoặc thay thế, nhiều trường hợp áp dụng sai quy định.
Thứ tư, tổ chức và cơ chế giải quyết khiếu nại về thu hồi đất, bồi thường giải
phóng mặt bằng còn thiếu ổn định và bất cập so với yêu cầu thực tế, công tác
hòa giải chưa được quan tâm đúng mức, công tác thanh tra chưa được thường

xuyên, thiếu tính chủ động, chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
Thứ năm, đội ngũ cán bộ làm công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh
vực thu hồi đất, bồi thường giải phóng mặt bằng, người giải quyết khiếu kiện
không đúng pháp luật, vi phạm quyền lợi của công dân. Một số cán bộ chưa lắng
nghe ý kiến của nhân dân, không thừa nhận sai phạm của mình trong giải quyết một
số vụ việc, thiếu trách nhiệm không trực tiếp nắm tình hình để chỉ đạo giải quyết.
Thứ sáu, do nhận thức của người dân về pháp luật đất đai cũng như khiếu nại còn
thấp, nên tình trạng khiếu nại sai, khiếu nại tràn lan, vượt cấp, không đúng thẩm
quyền xảy ra rất phổ biến, gây khó khăn, phức tạp cho công tác giải quyết khiếu nại.

IV.

Giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về giải quyết khiếu

nại liên quan đến bồi thường giải phóng mặt bằng khi nhà nước thu hồi đất
Trên cơ sở đánh giá thực trạng pháp luật về giải quyết khiếu nại liên quan đến
bồi thường giải phóng mặt bằng khi nhà nước thu hồi đất cũng như chỉ ra sự cần
thiết phải nâng cao hiệu quả của hoạt động này, tôi xin đề ra một số giải pháp sau
đây:
8


Thứ nhất, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện hệ thống pháp luật về giải quyết
khiếu nại trong lĩnh vực đất đai nói chung và giải quyết khiếu nại liên quan đến
bồi thường, giải phóng mặt bằng nói riêng sao cho có sự thống nhất các quy
phạm pháp luật.
Thứ hai, cần khẩn trương kiện toàn về tổ chức và nâng cao trách nhiệm
của các cơ quan tiếp dân từ Trung ương tới địa phương, hoàn chỉnh hơn nữa bộ
máy hành chính ở cấp huyện và cấp xã sao cho cán bộ quản lí hiểu được mình
chính là công bộc của dân, cơ quan hành chính có trách nhiệm trước hết là phục

vụ nhu cầu của người dân.
Thứ ba, tăng cường khâu kiểm tra giám sát việc thực hiện pháp luật đất
đai, xử lí nghiêm minh những tổ chức cá nhân có hành vi vi phạm pháp luật đất
đai. Việc làm này đảm bảo việc trả lời khiếu nại được tiến hành nhanh chóng,
kịp thời, chính xác, công bằng và đảm bảo quyền lợi chính đáng của người dân.
Thứ tư, cần phải đào tạo, nâng cao năng lực, rèn luyện phẩm chất đạo đức
cho đội ngũ cán bộ nói chung và cán bộ công chức làm công tác quản lí đất đai
và giải quyết tranh chấp, giải quyết khiếu nại, tố cáo nói riêng.
Thứ năm, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật đất đai rộng rãi
nhằm nâng cao văn hóa pháp lý cho nhân dân để nhân dân hiểu được quyền, nghĩa
vụ của mình cũng như thủ tục cần thiết khi có những vấn đề cần khiếu nại, tố cáo.

9


KẾT LUẬN
Tóm lại, việc áp dụng pháp luật để giải quyết khiếu nại liên quan đến lĩnh
vực bồi thường, giải phóng mặt bằng hiện nay đang là sự thu hút sự quan tâm
của xã hội, có ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống, tâm lý của người dân và tác
động đến sự ổn định chính trị. Nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của công tác
này, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều chủ trương, đường lối, chính sách,
các quy phạm pháp luật về giải quyết khiếu nại liên quan đến lĩnh vực bồi
thường, giải phóng mặt bằng cho phù hợp với thực tiễn để nhằm nâng cao hiệu
quả giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai, đảm bảo được quyền và lợi ích
hợp pháp của người dân, giữ vững ổn định chính trị, đưa quan hệ đất đai phát
triển đúng quỹ đạo, đúng định hướng mà Đảng và Nhà nước đã đề ra.

10

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Luật Đất đai năm 2013
2. Luật Khiếu nại năm 2011
3. Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình luật đất đai, NXB. Công an
nhân dân, Hà Nội, 2008.
4. Thông tư Số: 37/2014/TT-BTNMT ngày 30/06/2014 quy định chi tiết về
bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất
5.
6.
7.

11