Biện pháp chỉ đạo dạy học tích hợp liên môn để nâng cao chất lượng giảng dạ

MỤC LỤC
Nội dung

TT

Trang

1

1.Mở đầu

1

2

2.Nội dung sáng kiến kinh nghiệm

3

3

2.1.Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm

3

4

2.2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm

4

5

2.3. Các biện pháp đã áp dụng để giải quyết vấn đề

5

6

2.2. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm

10

7

3. Kết luận, kiến nghị

11

MỘT SỐ BIỆN PHÁP CHỈ ĐẠO DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN ĐỂ
NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIẢNG DẠY
1. MỞ ĐẦU
1.1. Lý do chọn đề tài
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI Đảng Cộng sản Việt Nam đã khẳng
định: “Phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân
lực chất lượng cao là một đột phá chiến lược, là yếu tố quyết định quá trình cơ
cấu lại nền kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng và là lợi thế cạnh tranh dài
hạn, bảo đảm kinh tế - xã hội phát triển nhanh, hiệu quả, bền vững. Đặc biệt coi
trọng phát triển đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý giỏi, đội ngũ chuyên gia, quản
trị doanh nghiệp giỏi, lao động lành nghề và cán bộ khoa học, công nghệ đầu
đàn. Đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu đa dạng, đa tầng của công nghệ

và trình độ phát triển của các lĩnh vực, ngành nghề. Thực hiện liên kết chặt chẽ
giữa các doanh nghiệp, cơ sở sử dụng lao động, cơ sở đào tạo và nhà nước để
phát triển nguồn nhân lực theo nhu cầu xã hội. Thực hiện các chương trình, đề
án đào tạo nhân lực chất lượng cao đối với các ngành, lĩnh vực chủ yếu, mũi
nhọn. Chú trọng phát hiện, bồi dưỡng, phát huy nhân tài đào tạo nhân lực cho
phát triển kinh tế tri thức’’.
Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X cũng đã chỉ rõ: “Ưu tiên
hàng đầu cho việc nâng cao chất lượng dạy và học. Đổi mới chương trình, nội
dung, phương pháp dạy và học, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên và tăng

1


cường cơ sở vật chất của nhà trường, phát huy khả năng sáng tạo và độc lập
suy nghĩ của học sinh, sinh viên”.
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng tiếp tục đề ra mục tiêu phát
triển KT-XH, trong đó mục tiêu trực tiếp là: “Sớm đưa nước ta ra khỏi tình trạng
kém phát triển”. Để đạt mục tiêu đó thì giáo dục và công nghệ đóng vai trò quyết
định “ Giáo dục và Đào tạo thực sự là quốc sách hàng đầu”.
Nâng cao chất lượng giáo dục, chất lượng dạy học từ xưa đến nay là
nhiệm vụ quan trọng nhất, thường xuyên nhất, là sợi chỉ đỏ xuyên suốt toàn bộ
quá trình dạy học nói riêng và quá trình phát triển của nhà trường nói chung. Sự
tồn tại cũng như sự phát triển của sự nghiệp giáo dục là do chất lượng dạy học giáo dục quyết định. Vì vậy cần đổi mới quản lý giáo dục, quản lý nhà trường để
chất lượng dạy học thành nền móng và là động lực chính cho sự phát triển, tăng
trưởng kinh tế và tiến bộ xã hội, giáo dục và đào tạo được coi là nhân tố quyết định
sự phát triển kinh tế xã hội, đồng thời quyết định sự thành bại của mỗi quốc gia.
Nghị quyết TW 2 (khoá VIII) đã xác định: “Mục tiêu chủ yếu là thực hiện
giáo dục toàn diện: đức dục, trí dục, thể dục, mỹ dục … khả năng tư duy sáng
tạo và khả năng thực hành”. Nghị quyết cũng đề ra các giải pháp để nâng cao
chất lượng giáo dục và đào tạo, trong đó đổi mới công tác quản lý giáo dục là

một giải pháp quan trọng.
Điều 28, Luật Giáo dục năm 2005 đã khẳng định: “Phương pháp giáo dục
phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh,
phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự
học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào
thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập của học
sinh”.
Trước yêu cầu đổi mới của giáo dục phổ thông, việc nâng cao chất lượng giáo
dục là yêu cầu cấp thiết mang tính chiến lược, trong đó việc đổi mới công tác quản
lý, hoạt động dạy của người thầy giữ vai trò quan trọng, khởi nguồn cho sự chuyển
biến chất lượng giáo dục và đào tạo. Ngày 04/10/2014, theo công văn số
5111/BGĐT-GDTrH “Cuộc thi vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết các tình
huống thực tiễn và cuộc thi dạy học theo chủ đề tích hợp” đã được triển khai thực
hiện.
Dạy học liên môn là một trong những nguyên tắc quan trọng trong dạy
học, được coi là một quan niệm dạy học hiện đại, nhằm phát huy tính tích cực
của chủ động, sáng tạo của học sinh, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục
trong các nhà trường.

2


Dạy học liên môn là hình thức tìm tòi những nội dung giao thoa giữa các
môn học với nhau, những khái niệm, tư tưởng chung giữa các môn học, tức là
con đường tích hợp những nội dung từ một số môn học có liên hệ với nhau.
Xuất phát từ những lí do trên tôi đã chọn đề tài: “Một số biện pháp chỉ đạo dạy
học tích hợp liên môn để nâng cao chất lượng giảng dạy” làm đề tài nghiên cứu.
1.2. Mục đích nghiên cứu
Giúp giáo viên đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích hợp liên
môn một cách phù hợp và hiệu quả nhất để nâng cao chất lượng giảng dạy của

giáo viên và chất lượng học tập của học sinh.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu các biện pháp chỉ đạo dạy học theo hướng tích hợp liên môn
để nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Nghiên cứu các tài liệu liên quan như:
Phương pháp dạy học phân hoá, Tài liệu về đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo
hướng nghiên cứu bài học, Phân phối chương trình, Tài liệu về dạy học tích hợp,
các bài giảng của giáo viên có tích hợp liên môn,…
Phương pháp điều tra: Điều tra gián tiếp bằng cách dự giờ của giáo viên
rồi tự đánh giá và điều tra trực tiếp bằng cách hỏi học sinh về sự hứng thú, khả
năng tiếp thu bài học, nhất là các bài học được cho là khó.
2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
Tích hợp liên môn là một trong những quan điểm giáo dục đã trở thành xu
thế trong việc xác định nội dung dạy học trong nhà trường, chuẩn bị cho việc đổi
mới nội dung chương trình sách giáo khoa (SGK) bắt đầu từ năm 2015 nằm
trong lộ trình đổi mới đồng bộ phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá ở các
trường phổ thông theo định hướng phát triển năng lực của học sinh trên tinh thần
Nghị quyết 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.
Tại diễn đàn giáo dục ngày 02/11/2013, Thứ trưởng Bộ giáo dục và đào
tạo Nguyễn Vinh Hiển cho biết đã xác định được mục tiêu chung của giáo dục là
phát triển con người một cách toàn diện thì cần phải áp dụng nguyên lý tích hợp
trong dạy học. Theo ông: “Chương trình cần quan tâm hơn đến những nội dung
dạy học gắn với cuộc sống, phải tạo điều kiện, phải yêu cầu, phải kiểm tra đánh
giá kết quả học sinh vận dụng kiến thức vào giải quyết các vấn đề gặp phải
trong học tập và trong cuộc sống hàng ngày. Bất kì một vấn đề gì của cuộc sống
khi giải quyết cũng cần huy động tổng hợp đồng thời nhiều kiến thức khác nhau,
do đó cần phải quán triệt phương châm dạy học tích hợp”.
Theo tiến trình đề ra, việc xây dựng chương trình và SGK sau năm 2015

sẽ hướng đến việc hình thành năng lực cho người học thay vì tập trung vào nội
3


dung kiến thức như hiện nay với quan điểm chủ đạo là dạy học theo nguyên lý
tích hợp. GS.TS Đinh Quang Báo - Thường trực ban chỉ đạo Đề án Đổi mới
chương trình và SGK phổ thông sau 2015 cho biết dạy học tích hợp đã trở thành
nguyên lý cơ bản của giáo dục hiện đại.
Theo báo cáo kết quả của nhóm nghiên cứu thuộc Viện Khoa học Giáo dục
Việt Nam trong Hội thảo “Dạy học tích hợp - Dạy học phân hóa trong chương
trình giáo dục phổ thông” vừa được Bộ giáo dục và đào tạo tổ chức vào tháng
12/2012, phương án tích hợp đã được đề xuất cho việc phát triển chương trình
giáo dục phổ thông Việt Nam sau 2015 ở cả ba cấp: Tiểu học, Trung học cơ sở
(THCS) và trung học phổ thông (THPT). Cụ thể ở cấp THCS, tương tự như
chương trình hiện hành, tăng cường tích hợp trong nội bộ môn học Toán, Ngữ
văn, Ngoại ngữ, Công nghệ, Giáo dục công dân,… và lồng ghép các vấn đề như
môi trường, biến đổi khí hậu, kĩ năng sống, dân số, sức khỏe sinh sản,… vào các
môn học và hoạt động giáo dục.
Để khuyến khích giáo viên sáng tạo, thực hiện dạy học theo chủ đề, chủ
điểm có nội dung liên quan đến nhiều môn học và gắn liền với thực tiễn; góp
phần đổi mới hình thức tổ chức dạy học, phương pháp dạy học, phương pháp
kiểm tra đánh giá kết quả học tập, tăng cường ứng dụng hiệu quả công nghệ
thông tin trong dạy học; khuyến khích học sinh vận dụng kiến thức của các môn
học khác nhau để giải quyết các tình huống thực tiễn; tăng cường khả năng tự
học, tự nghiên cứu, thúc đẩy việc gắn kiến thức lý thuyết và thực hành trong nhà
trường với thực tiễn đời sống, Bộ giáo dục và đào tạo đã tổ chức cuộc thi “Vận
dụng kiến thức liên môn để giải quyết các tình huống thực tiễn ”dành cho học
sinh trung học và cuộc thi “Dạy học theo chủ đề tích hợp”dành cho giáo viên
trung học.
Những căn cứ này cho thấy, dạy học tích hợp liên môn là một trong những

phương pháp dạy học tích cực, thiết thực, đem lại hiệu quả cao cho người học và
người dạy.
2.2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
2.2.1. Tình hình cơ bản của nhà trường
Trường THCS Xuân Lam có 02 tổ chuyên môn là tổ Khoa học Tự nhiên
và Khoa học Xã hội, mỗi tổ có 6 giáo viên.
Năm học 2016-2017, nhà trường có 170 học sinh, mỗi khối có từ 1 đến 2
lớp nên chất lượng học sinh không đồng đều ở các lớp do không có điều kiện để
lựa chọn.
Chất lượng học sinh giỏi của trường đã từng bước được nâng lên nhưng chưa
cao và chưa bền vững, chất lượng đại trà trong những năm gần đây tương đối ổn
định và đảm bảo dựa theo tỉ lệ lên lớp hàng năm là 98,4%; kết quả thi vào lớp 10
chưa được đánh giá cao trong huyện (72% học sinh thi có điểm từ 25 trở lên).
4


2.2.2. Những khó khăn của giáo viên, học sinh khi chưa thực hiện dạy học
tích hợp liên môn
- Giáo viên:
Ngoài việc nắm vững chuyên môn của mình, giáo viên còn phải tìm hiểu
thêm kiến thức các môn học khác nên mất nhiều thời gian và công sức. Vì vậy
mà một bộ phận không nhỏ giáo viên ngại khó, ngại vất vả nên chưa thực sự tự
giác tích hợp liên môn trong giảng dạy thường ngày mà chỉ thực hiện khi có giờ
thao giảng hoặc ngoại khóa.
Do thói quen còn ảnh hưởng bởi phương pháp truyền thụ kiến thức một
chiều, tính bảo thủ, độc tôn phương pháp dạy học theo phân môn, nên có không
ít giáo viên coi nặng việc truyền thụ kiến thức có trong sách giáo khoa theo lối
dạy nhồi nhét kiến thức để thi cử, ít vận dụng kiến thức liên môn, chủ đề tích
hợp giáo dục để học sinh được bồi dưỡng, rèn luyện kĩ năng sống.
Trình độ đào tạo giáo viên không đồng đều và ít chịu tìm hiểu kiến thức ở

các môn học khác nên có sự tranh luận nhiều về kiến thức trong các lần góp ý,
rút kinh nghiệm từ các giờ thao giảng.
- Học sinh:
Một bộ phận học sinh có thái độ thờ ơ, ngại trau dồi kiến thức, học đối
phó, miễn cưỡng, tư tưởng ỷ lại, dựa vào các tài liệu có sẵn, các sách tham khảo,
không ủng hộ giáo viên trong quá trình giảng dạy. Nhiều học sinh thiếu kiến
thức thực tế, kỹ năng sống,...
Trên cơ sở tìm hiểu tình hình của nhà trường, thực trạng của giáo viên,
học sinh, ngay từ đầu năm học 2015 – 2016 (tháng 9/2015), nhà trường đã tổ
chức thi giáo viên giỏi cấp trường. Với vai trò là một giám khảo, tôi đã dự giờ
tất cả các đồng chí giáo viên và thu được kết quả cụ thể:
Tổng số
Không biết vận dụng kiến thức Vận dụng tổng hợp kiến thức
giáo viên
liên môn
nhiều môn học
SL
%
SL
%
dự thi
12
9
75.0
3
25.0
Và qua khảo sát học sinh về việc hứng thú, hiểu bài (nhất là các bài khó)
khi được học theo cách tích hợp liên môn thì thu được kết quả:
Tổng số
Không hứng thú,

Rất hứng thú, hiểu
Hứng thú, hiểu bài
học sinh
không hiểu bài
bài
SL
%
tham gia
SL
%
SL
%
khảo sát
163
58
52.2
47
28.8
31
19.0
Từ kết quả trên, tôi nhận thấy rằng việc nghiên cứu, đưa ra một số biện
pháp chỉ đạo dạy học theo hướng tích hợp liên môn góp phần nâng cao chất
lượng giảng dạy trong trường là điều rất cần thiết, hoàn toàn phù hợp với xu thế
5


đổi mới nội dung sách giáo khoa và đổi mới phương pháp dạy học theo định
hướng phát triển năng lực học sinh hiện nay.
2.3. Các biện pháp đã áp dụng để giải quyết vấn đề
2.3.1. Nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ, giáo viên về dạy học tích hợp

liên môn
Thực tế cho thấy, việc chỉ đạo, triển khai phương pháp dạy học vận dụng
kiến thức liên môn, chủ đề tích hợp hiện nay chưa được quan tâm sâu sát, đôi
khi hoạt động còn hình thức, kém hiệu quả, chưa được kiểm tra và đôn đốc
thường xuyên nên kết quả mang lại chưa cao, vì nhiều lí do khách quan và chủ
quan nên vẫn còn nhiều giáo viên trong nhà trường chưa thực sự nắm rõ mục
đích, nội dung của phương pháp dạy học này. Vì vậy để giúp giáo viên nhận
thức và vận dụng có hiệu quả phương pháp dạy học tích hợp liên môn, việc đầu
tiên chúng tôi làm là nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ giáo viên.
- Quán triệt cho tổ chuyên môn nắm vững chức năng, nhiệm vụ của tổ
chuyên môn trong việc đổi mới phương pháp dạy học. Từ đó định hướng công
việc rõ ràng trong chỉ đạo và tổ chức thực hiện.
- Xây dựng các văn bản hướng dẫn và quy định cụ thể các công việc đối với tổ
trưởng, nhóm trưởng chuyên môn.
- Nắm hoàn cảnh toàn diện của giáo viên: Lịch sử bản thân, quá trình đào
tạo, khả năng công tác trình độ chuyên môn, hoàn cảnh gia đình, sở trường
nguyện vọng...
- Định hướng cụ thể, rõ ràng từng công việc thực hiện trong từng tuần, từng
tháng, từng học kì.
Từ tháng 10 của năm học 2015-2016, nhà trường đã tổ chức lớp tập huấn
cho toàn thể cán bộ, giáo viên trong nhà trường nhằm quán triệt quan điểm tích
hợp liên môn với các nội dung :
+ Một số cơ sở lí luận, cơ sở thực tiễn về dạy học tích hợp liên môn .
+ Mục tiêu, tầm quan trọng của dạy học tích hợp liên môn trong việc nâng cao
chất lượng dạy học.
+ Một số nguyên tắc xây dựng bài dạy theo hướng tích hợp liên môn.
+ Quy trình, phương pháp xây dựng bài dạy theo hướng tích hợp liên môn.
+ Những kĩ năng cơ bản khi xác định nội dung tích hợp để đem lại hiệu quả
cao cho người dạy và người học
2.3.2. Chỉ đạo các tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện

- Thông qua hoạt động của tổ chuyên môn giáo viên có điều kiện chia sẻ, góp ý
rút kinh nghiệm cho nhau về vấn đề dạy học.
- Trong sinh hoạt tổ chuyên môn, cÇn trao đổi nội dung bài dạy, tiết dạy cụ
thể trong từng tuần, qua đó xác định nội dung và phương pháp dạy học phù hợp
với tình hình thực tế cho bài dạy.
6


- Chỉ đạo cho các tổ chuyên môn, bước đầu vận dụng kiến thức liên môn để
xây dựng các bài dạy, các chủ đề dạy học.
- Xác định được năng lực có thể phát triển cho học sinh trong mỗi chủ đề; biên
soạn câu hỏi, bài tập để đánh giá năng lực của học sinh; tổ chức dạy học để dự giờ,
phân tích, rút kinh nghiệm.
- Yêu cầu mỗi tổ chuyên môn xây dựng tối thiểu 2 chủ đề/ học kì.
- Xác định nội dung bài dạy ®·: Đảm bảo tính chính xác, trọng tâm về kiến
thức cha? Nội dung bài dạy có bám sát chuẩn KTKN hay không?
2.3.3. Xây dựng và lựa chọn nội dung bài học
Công việc đầu tiên mang tính nguyên tắc đó là phải xác định cho được mục
tiêu dạy học cần đạt được, từ đó xây dựng và lựa chọn các nội dung dạy học.
a. Xây dựng mục tiêu tích hợp Dạy học tích hợp liên môn nhằm xây dựng
kiến thức tích hợp, bồi dưỡng và phát triển các năng lực cốt lõi.
Điều này có nghĩa cần diễn đạt chính xác kiến thức, thái độ và năng lực
cần đạt khi viết mục tiêu dạy học. Mục tiêu dạy học cần đạt có tính đến các
nguyên tắc tích hợp hay không? Có tính đến sự hợp tác và làm việc theo nhóm
hay không? Có xác định rõ ràng các loại kiến thức tích hợp nhằm tới và sản
phẩm dự kiến từ phía người học hay không? Năng lực cốt lõi có thể làm chỗ dựa
cho việc phát triển những năng lực chuyên biệt của môn học, năng lực phương
pháp, năng lực xã hội và giao tiếp hay không? Việc tính đến các câu hỏi trên sẽ
giúp xác định một cách cân bằng sự đóng góp các kiến thức của các môn học
khác nhau trong bài học cũng việc bồi dưỡng và phát triển năng lực của người học.

b. Xây dựng và lựa chọn chủ đề Dạy học tích hợp liên môn bắt đầu với
việc xác định một chủ đề để huy động kiến thức.
Các chủ đề cần kiến thức của nhiều môn học để xử lí hoặc giải quyết một
vấn đề không phải chỉ của một môn học. Nhưng đó cũng chính là tạo cảm hứng
khi nó kích thích sự quan tâm và trí tò mò của học sinh. Lựa chọn một chủ đề
mang tính thách thức và kích thích người học dấn thân vào quá trình suy nghĩ và
làm việc là điều cần thiết trong dạy học theo tiếp cận liên môn. Đặc trưng của
liên môn là một tổng thể các thành phần có mối liên hệ với nhau và ảnh hưởng
qua lại với nhau. Do vậy, để lựa chọn và xây dựng nội dung bài học trong dạy
học tích hợp liên môn cần thấy được sự phát triển các kiến thức thuộc chủ đề
trong một môn học cũng như mối quan hệ về chủ đề giữa các môn học khác
nhau. Không phải bất kì chủ đề nào cũng có thể thực hiện dạy học tích hợp liên
môn. Các chủ đề gắn với thực tiễn, gắn với nhu cầu của người học sẽ có nhiều
cơ hội để tổ chức dạy học tích hợp liên môn.
Các môn học vẫn được phát triển riêng rẽ để đảm bảo tính hệ thống, mặt
khác, vẫn thực hiện được sự liên kết giữa các môn học khác nhau. Để lựa chọn
và xây dựng nội dung dạy học, giáo viên phải có hiểu biết sâu sắc về chương
trình và đặt chương trình các môn học cạnh nhau để so sánh, để tôn trọng những
7


đặc trưng nhằm dẫn học sinh đạt tới mục tiêu dạy học xác định. Việc phân tích
mối quan hệ giữa các môn học khác nhau trong chủ đề cũng như sự phát triển
các kiến thức trong cùng môn học sẽ được thực hiện theo hai cách “đọc”: đọc
thẳng đứng và đọc nằm ngang, nhằm đảm bảo nguyên tắc tích hợp và hợp tác.
Đọc thẳng đứng là việc thực hiện đọc các chương trình để nắm bắt sự liên tục,
sự phát triển của các kiến thức. Thực hiện việc đọc thẳng đứng chương trình học
(theo chủ đề) trong tính toàn vẹn của nó để xác định các mục tiêu cần dạy ở các
trình độ khác nhau. Việc đọc thẳng đứng cho phép phân biệt các mức độ yêu cầu
khác nhau về chủ đề như kiến thức, thái độ, năng lực hoặc kĩ năng đặc thù. Đọc

nằm ngang dành cho việc xem xét các môn khác nhau theo cách loại trừ. Nó cho
phép xác định các kiến thức, kĩ năng cần đạt bên trong mỗi chương trình học.
Điều này cho phép tránh việc lặp lại không cần thiết và khoanh vùng các kĩ năng
cần phát triển theo cách đảm bảo các hoạt động đa dạng và có tính kích thích
phù hợp với các trình độ khác nhau. Việc đọc nằm ngang cũng giúp giáo viên
xác định các mục tiêu cần truyền tải bởi các môn khác nhau và xác định được
các nội dung cần tích hợp cũng như các địa chỉ tích hợp. Khoa học tự nhiên là
lĩnh vực nghiên cứu về thế giới tự nhiên, nghiên cứu các quy luật vận động và
phát triển chung nhất của giới tự nhiên. Kiến thức của lĩnh vực khoa học tự
nhiên có thể đến từ các phân môn khác nhau như: Sinh học, Vật lý, Hóa học,
Khoa học trái đất và không gian. Có nhiều cách tiếp cận để xây dựng các chủ đề
tích hợp liên môn trong lĩnh vực Khoa học tự nhiên như:
- Tiếp cận dựa trên các đối tượng của giới tự nhiên nhưng có mối quan hệ gần
gũi, gắn bó với cuộc sống của con người như nước, không khí, ánh sáng…;
- Tiếp cận dựa trên nguyên lí khai thác và sử dụng bền vững các nguồn tài
nguyên thiên nhiên… Với hai cách tiếp cận, cùng với việc đọc thẳng đứng và
đọc nằm ngang chương trình các môn học, giúp giáo viên khi xây dựng và lựa
chọn các chủ đề có thể trả lời được các câu hỏi:
+ Vì sao lựa chọn chủ đề này?
+ Chủ đề gồm những nội dung của các môn học nào?
+ Mối quan hệ giữa các nội dung đó như thế nào?
c. Phân tích một ví dụ
Các hiện tượng liên quan đến sự nở vì nhiệt của các chất khá phổ biến,
gần gũi với đời sống của học sinh, đặc biệt là học sinh trung học cơ sở. Hơn nữa,
các hiện tượng nở vì nhiệt có mặt không chỉ trong môn Vật lí mà cả trong môn
Sinh học, Công nghệ. Vì vậy, việc lựa chọn chủ đề dựa trên cách tiếp cận đối
tượng học. Chủ đề có những thí nghiệm kiểm tra các dự đoán về sự nở vì nhiệt
đơn giản với các dụng cụ gần gũi với học sinh. Do đó, học sinh có thể đề xuất
được các dự đoán, giả thuyết cho đến các phương án thí nghiệm và tự lực tiến
8

hành thí nghiệm tìm tòi - nghiên cứu. Từ “đọc” thẳng đứng chương trình, cho
thấy: Chương “Nhiệt học” của Vật lí 6, học sinh được nghiên cứu các kiến thức
liên quan đến chất rắn, chất lỏng, chất khí như: Sự nở vì nhiệt của các chất và
những ứng dụng trong thực tiễn cuộc sống; Sự chuyển thể của các chất: sự nóng
chảy, sự đông đặc, sự bay hơi,…Vì vậy có thể tổ chức dạy học chương này theo
hai chủ đề: Sự nở vì nhiệt và Sự chuyển thể. Đối với chủ đề Sự nở vì nhiệt, theo
chương trình sách giáo khoa thì các bài học được bố trí như sau: Sự nở vì nhiệt
của các chất (rắn, lỏng và khí); Một số ứng dụng của sự nở vì nhiệt; Nhiệt kế Nhiệt giai; Thực hành đo nhiệt độ. Như vậy học sinh sẽ được tìm hiểu về hiện
tượng nở vì nhiệt của các chất sau đó là ứng dụng của nó trong thực tiễn. Tuy
hai bài: Một số ứng dụng của sự nở vì nhiệt và Nhiệt kế - Nhiệt giai được bố trí
riêng nhưng có thể hiểu cả hai bài này đều nói về những ứng dụng của hiện
tượng nở vì nhiệt. Bài “Thực hành đo nhiệt độ” là bài thực hành sử dụng nhiệt
kế nên cũng được kết hợp vào chủ đề này. Nói đến các hiện tượng nhiệt là phải
nói đến trạng thái nóng lạnh, nghĩa là phải nói đến nhiệt độ. Vì vậy, hợp lí hơn
cả là phải nói đến khái niệm nhiệt độ ngay ở bài đầu tiên của chủ đề. Bởi vì, dù
rằng nói “nóng lên” hay “lạnh đi” là muốn nói nhiệt độ tăng lên hay giảm đi
nhưng các từ “nóng lên” hay “lạnh đi” không diễn tả đúng hiện tượng theo ý
nghĩa của những từ đó trong ngôn ngữ hàng ngày: quả cầu đang hơ trên ngọn
lửa đèn cồn đưa ra ngoài không hơ nữa không ai nói quả cầu lạnh đi mà người ta
nói nó nguội đi, một cục sắt ở -10 mang đến chỗ -5 không ai nói cục sắt đó nóng
lên mà người ta nói đỡ lạnh hơn. Một vấn đề nữa là ở bài “Nhiệt kế - Nhiệt
giai”, việc đưa vào khái niệm mát hay ấm, nóng hay lạnh nó phụ thuộc vào yếu
tố chủ quan, vào cảm giác của con người. Nóng, lạnh là những thông tin không
đủ tin cậy.
2.3.4. Xây dựng quy trình dạy tích hợp liên môn
Từ sự chuẩn bị, thực hiện giờ dạy, thảo luận, góp ý, chúng tôi rút ra cách
thức chung để tổ chức dạy học tích hợp liên môn, gồm:
Bước 1. Xác định chủ đề hoặc nội dung tích hợp.

Bước 2. Nghiên cứu bài dạy và các môn học liên quan, xác định địa chỉ, nội
dung hình thức dạy học để tiến hành công tác dạy học tích hợp liên môn.
Bước 3. Tìm hiểu năng lực học sinh để thiết kế giáo án và xây dựng nội
dung câu hỏi phù hợp.
Bước 4. Xác định phương pháp và kỹ thuật dạy học.

9


Bước 5. Xây dựng kế hoạch bài dạy chi tiết, trong đó thể hiện rõ phần giảng
dạy tích hợp liên môn.
Bước 6. Thực hiện bài dạy.
2.3.5. Tổ chức cuộc thi “Vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết các tình
huống thực tiễn” dành cho học sinh và “Dạy học theo chủ đề tích hợp” dành cho
giáo viên.
Thông qua cuộc thi nhằm gúp giáo viên và học sinh nhận thức đúng về
tầm quan trọng của dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn. Đồng thời phát hiện
ra nhiều ý tưởng hay, có kế hoạch bồi dưỡng dự thi cấp huyện, tỉnh.
a. Đối với cuộc thi “Vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết các tình
huống thực tiễn” Nội dung: Học sinh phát hiện vấn đề và đưa ra giải pháp để
giải quyết vấn đề nảy sinh trong thực tiễn về một trong các chủ đề sau: Hiểu biết
về pháp luật, an toàn giao thông; phòng chống tham nhũng; bảo vệ chủ quyền
quốc gia về biên giới, biển, đảo; bảo vệ môi trường; bảo tồn thiên nhiên, tài
nguyên và môi trường biển, đảo; ứng phó với biến đổi khí hậu, phòng tránh và
giảm nhẹ thiên tai; sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.
Sản phẩm dự thi: Là một bài viết của 1 học sinh hoặc nhóm 2 học sinh
Số học sinh tham gia: 22, Số chủ đề tham gia dự thi cấp trường 15, cấp huyện: 3.
Kết quả cấp trường: 1 giải nhất, 2 giải nhì, 2 giải ba, 5 giải khuyến khích. Kết
quả cấp huyện: 2 giải nhì, 1giải khuyến khích; Cấp tỉnh: 1 giải nhì, 1 giải ba.
b. Đối với cuộc thi “Dạy học theo chủ đề tích hợp” dành cho giáo viên.

Nội dung: Xây dựng chủ đề dạy học có nội dung kiến thức liên quan trực
tiếp đến hai hay nhiều môn học; thiết kế tiến trình dạy học chủ đề đã xây dựng
theo phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực; chuẩn bị thiết bị dạy học và học
liệu để hỗ trợ hoạt động học của người học; thử nghiệm tiến trình dạy học đã thiết
kế.
Số giáo viên tham gia: 6 đồng chí; số bài dự thi cấp trường: 4, cấp huyện:
2; Kết quả cấp trường: 02 giải Nhì, 2 giải khuyến khích. Kết quả cấp huyện: 1
giải ba, 1 giải khuyến khích.
2.3.6. Tổ chức hội thảo về dạy học theo hướng tích hợp liên môn cấp trường.
Tháng 5/2016, nhà trường tổ chức hội thảo “Báo cáo công tác dạy học tích
hợp liên môn“, với sự tham gia đầy đủ của các đồng chí cán bộ, giáo viên nhà
trường và mời một số đồng chí giáo viên giỏi ở các trường lân cận. Đây là hoạt
động chuyên môn trọng điểm của nhà trong năm học 2016 – 2017, hướng về các
mục đích đổi mới nội dung, hình thức sinh hoạt tổ, nhóm chuyên môn theo
10


hướng nghiên cứu bài học; khuyến khích giáo viên sáng tạo, thực hiện dạy học
theo chủ đề, chủ điểm có nội dung liên quan nhiều môn học gắn liền với thực
tiễn; động viên đội ngũ giáo viên phấn đấu nâng cao năng lực chuyên môn, tăng
cường ứng dụng hiệu quả công nghệ thông tin trong dạy học, góp phần nâng cao
chất lượng giảng dạy, giáo dục học sinh.
Hình thức: Dự giờ và nghe, thảo luận các chủ đề và bài dạy sử dụng phương
pháp dạy học tích hợp liên môn (do các giáo viên hoặc nhóm giáo viên nhà trường
có kinh nghiệm, có sáng tạo, đã bước đầu thực hiện thành công công tác dạy học
tích hợp liên môn dạy và báo cáo bằng tham luận, nêu lên những kinh nghiệm thực
tiễn nghiên cứu phương pháp dạy học tích hợp và thực hiện).
Danh sách giáo viên thực hiện các nội dung của buổi hội thảo :
Giáo viên
TT

Tên chủ đề/bài dạy
Môn
thực hiện
1 Bệnh và tật di truyền ở người
Sinh học 9 Phạm Thị Nam
2 Năng động, sáng tạo
GDCD
Lang Thị Hằng
3 Đối xứng trục
Toán 8
Trần Thị Cung
Thông qua hội thảo này, tập thể giáo viên nhà trường đã có dịp trao đổi
kinh nghiệm giảng dạy, giao lưu, học hỏi lẫn nhau, đồng thời nhằm đánh giá
những ưu điểm, hạn chế của công tác dạy học tích hợp liên môn, từ đó có thể áp
dụng vào công tác giảng dạy của bản thân.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
Như đã trình bày ở trên tích hợp liên môn là một trong nội dung khá mới mẻ,
nằm trong đề án thay sách giáo khoa năm 2015. Mặt khác đề tài này chúng tôi mới
triển khai đầu năm học 2015- 2016 nhưng bước đầu đã thu được kết quả khá khả
quan. Điều này có thể thấy rõ qua kết quả đợt thao giảng của giáo viên nhà trường
trong học kỳ I năm học 2016 - 2017:
Tổng số
Không biết vận dụng kiến thức
Vận dụng tổng hợp kiến thức
giáo viên dự
liên môn
nhiều môn học
SL
%
SL

%
thi
12
2
16.6
10
83.4
Tiếp tục khảo sát học sinh về việc hứng thú, hiểu bài (nhất là các bài khó) khi
được học theo cách tích hợp liên môn thì thu được kết quả:
Tổng số
Không hứng thú,
Rất hứng thú, hiểu bài
Hứng thú, hiểu bài
học sinh
không hiểu bài
SL
%
tham gia
SL
%
SL
%
khảo sát
170
33
19.4
46
27.0
91
53,6

11


Như vậy so với thời điểm ban đầu, đến giờ chúng tôi nhận thấy, trước hết là
nhận thức của đội ngũ giáo viên về PPDH theo hướng tích hợp liên môn được cải
thiện, nâng lên rất nhiều:
- 100% giáo viên trong nhà trường đã thấy rõ mục tiêu, tầm quan trọng, sự cần
thiết của công tác đổi mới PPDH theo hướng tích hợp liên môn
- 100% giáo viên đã trang bị, bổ sung cho mình được nhiều mặt kiến thức từ
các môn học khác.
- Bước đầu giáo viên đã biết thiết kế bài giảng, biên soạn câu hỏi, bài tập, tổ
chức dạy học theo hướng tích hợp liên môn.
- Làm chuyển biến về thái độ học tập của học sinh, góp phần thúc đẩy các em
vận dụng kiến thức các môn học vào giải quyết các vấn đề nảy sinh trong thực tiễn;
tăng cường khả năng tự học, tự nghiên cứu của mình. Nhiều học sinh học tốt cảm thấy
hứng thú, say mê với phương pháp dạy đổi mới này. Do đó chất lượng đại trà và chất
lượng mũi nhọn trong năm học 2015- 2016 và học kì I năm học 2016-2017 tăng đáng
kể so với các năm học trước, cả về số lượng và chất lượng.
3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận
Việc đảm bảo các nguyên tắc của dạy học tích hợp liên môn cùng với việc xây
dựng và lựa chọn chủ đề dạy học giúp các giáo viên hình dung sơ bộ tình huống dạy
học và ý thức được tiến trình sư phạm nhằm đưa người học vào hoạt động tìm tòi
khám phá. Có thể thấy các đòi hỏi của dạy học tích hợp liên môn:
- Thứ nhất, liên môn có thể dẫn đến việc thay đổi tổ chức sinh hoạt chuyên môn ở
nhà trường. Có thể tổ chức các nhóm giáo viên hoạt động xung quanh các chủ đề liên
môn. Điều này đối lập với cách tổ chức các nhóm chuyên môn riêng biệt của từng
môn học.
- Thứ hai, liên môn có thể làm thay đổi cấu trúc của chương trình dạy học. Chương
trình dạy học ngoài cách tổ chức kiến thức phân chia cắt theo lát cắt dọc theo trình tự

nội dung các môn học, mà còn được cấu trúc theo lát cắt ngang, xoay quanh việc giải
quyết các vấn đề phức hợp trong một chủ đề xuyên suốt. Tuy nhiên, việc xây dựng nội
dung liên môn chưa phải là điều kiện đủ cho phép người học lĩnh hội các kiến thức
tích hợp để giải quyết các vấn đề của thực tiễn. Nội dung liên môn cần được thể hiện
qua tiến trình sư phạm nhằm thuận lợi cho việc tích hợp nội dung các môn học cũng
như hoạt động tìm tòi nghiên cứu để người học có thể xây dựng kiến thức tích hợp.
Dạy học liên môn trong nhà trường là một công tác hết sức quan trọng trong
nhà trường để khuyến khích học sinh vận dụng kiến thức của các môn học khác nhau
để giải quyết các tình huống thực tiễn; tăng cường khả năng vận dụng tổng hợp, khả
12


năng tự học, tự nghiên cứu của học sinh.
Thúc đẩy việc gắn kiến thức lý thuyết và thực hành trong nhà trường với thực tiễn đời
sống; đẩy mạnh thực hiện dạy học theo phương châm "học đi đôi với hành";
Góp phần đổi mới hình thức, phương pháp dạy học và đổi mới kiểm tra, đánh
giá kết quả học tập; thúc đẩy sự tham gia của gia đình, cộng đồng vào công tác giáo
dục.
Để thực hiện được điều đó phải thông qua các hoạt động: hoạt động học tập,
hoạt động phong trào, sinh hoạt tập thể và ý thức rèn luyện của bản thân.
Nhằm đạt được hiệu quả trong quá trình giảng dạy và nâng cao chất lượng giáo
dục trong thời kì đổi mới, công tác giáo dục học sinh muốn đạt hiệu quả phải thực
hiện trong một quá trình lâu dài, phức tạp, đòi hỏi nhà giáo dục, người giáo viên phải
nhiệt tình và tâm huyết, phải lập được kế hoạch và nội dung cụ thể để thực hiện. Trong
nhà trường, các tổ chức đoàn thể phải phối hợp nhịp nhàng với nhau. Ngoài nhà
trường phải phối hợp với gia đình và xã hội để giáo dục các em. Nhà giáo dục nổi
tiếng người Nga - Makarenkô đã nói: "Không có phương pháp, phương tiện nào là
duy nhất, không có nhà sư phạm nào đơn thương độc mã có thể đào tạo, giáo dục
thành công. Sản phẩm của giáo dục là con người, đó là kết quả của sự kết hợp, phối
hợp với mọi điều kiện, mọi tác động của toàn bộ xã hội mà nhà sư phạm là người điều

chỉnh, phối hợp tất cả những yếu tố đó".
3.2 Kiến nghị
Để dạy học liên môn đạt hiệu quả đáp ứng với nền giáo dục hiện đại nhằm
phát triển toàn diện học sinh,đào tạo học sinh là những công dân thân thiện toàn
cầu, tôi xin đưa ra những kiến nghị sau đây:
* Với Sở và phòng giáo dục và đào tạo
Tổ chức bồi dưỡng nâng cao nghiệp vụ tổ chức dạy học liên môn theo chủ
đề nhằm phát huy vai trò chủ động sáng tạo của học sinh.
Có kế hoạch cụ thể kiểm tra đôn đốc các nhà trường thực hiện đưa vào
bản kế hoạch thành chương trình hành động cụ thể, rõ ràng mang tính hệ thống
và khoa học không chắp vá mang tính thời vụ như hiện nay.
* Với nhà trường
- Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng phải thường xuyên kiểm tra đôn đốc, điều
chỉnh (nếu cần thiết) và khen chê kịp thời để răn đe cũng như khích lệ học sinh
và giáo viên.
- Thường xuyên tổ chức các chương trình lớn, về nguồn như các cuộc thi Biển
đảo, an toàn giao thông, giữ gìn di sản văn hoá, biến đổi khí hậu,...

13


- Nhà trường nên tham mưu với địa phương để ủng hộ về kinh phí để tiến hành
hoạt động dạy học liện môn.
- GV trang bị những kiến thức cần thiết để dạy các bài liên môn cho HS
*Với địa phương
- Phối hợp cùng với nhà trường chỉ đạo tốt dạy học theo chủ đề tích hợp.
- Tăng cường hỗ trợ kinh phí cho nhà trường thực hiện nhiệm vụ
*Với gia đình
- Cần quan tâm hơn đến việc hỗ trợ cơ sở vật chất , sách vở tài liệu cho các
con tham gia học có hiệu quả.

- Tạo điều kiện thời gian và hỗ trợ kinh phí (nếu có thể) cho các HĐGD
NGLL và các cuộc thi liên môn ở những chủ đề, chủ điểm chính.
Trong khuôn khổ bản sáng kiến này, bản thân tôi chỉ trình bày những việc
nhỏ bé nhưng thiết thực đã được thực hiện ở trường trong gần hai năm học vừa
qua. Đây là lần đầu tiên thực hiện ý tưởng và thời gian tiến hành chưa lâu nên
chắc chắn còn nhiều hạn chế, thiếu sót. Vì vậy mà tôi mong nhận được sự hỗ trợ,
góp ý của đồng nghiệp, của lãnh đạo cấp trên để SKKN này thực sự khả thi, đem
lại những hiệu quả như mong đợi khi thực hiện rộng rãi.
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thọ Xuân, ngày 25 tháng 5 năm 2017
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của
mình viết, không sao chép nội dung
của người khác.

14


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI – NXB Chính trị quốc gia –
Sự thật.
2. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X – Báo điện tử Đảng cộng sản
Việt Nam.
3. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X – NXB Chính trị quốc gia –
Sự thật.
4. Nghị Quyết Hội nghị lần thứ hai BCH TW Đảng khóa VIII về định hướng
chiến lược phát triển giáo dục – đào tạo trong thời kì CNH-HĐH và nhiệm
vụ đến năm 2000.
5. Luật giáo dục năm 2005 ngày 14/6/2005, trang 8.
6. “ Tích hợp trong chương trình giáo dục phổ thông mới” – PGS- Tiến sĩ Đỗ

Ngọc Thống.
7. Bài ca sư phạm ( 1933-1935) – Makarenko.

15