Sáng kiến kinh nghiệm về việc sử dụng đồ dùng day học...

Đồ dùng dạy học và phơng pháp sử
dụng đồ dùng trong giờ lịch sử
I. Xuất phát điểm.
Trong việc dạy học dù là phơng pháp truyền thống, cải cách hay đổi
mới thì việc sử dụng đồ dùng dạy học là một vấn đề cần thiết dù là môn khoa
học tự nhiên hay môn khoa học xã hội có sử dụng đồ dùng dạy học đều mang
lại hiệu quả cao.
Phân môn lịch sử là một bộ môn khoa học xã hội rất quan trọng trong
nhà trờng. Nó giúp cho thế hệ trẻ hiểu đợc cuội nguồn dân tộc, biết đợc quá
khứ của tổ tiên .
Từ những hiện vật cụ thể nhng sự kiện lịch sử, học sinh tự hào về truyền
thống dân tộc, tiếp theo, kế thừa và phát huy những tinh hoa của tổ tiên trong
sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc ngày nay. Muốn làm sống dậy quá khứ
của lịch sử mỗi bài dạy trên lớp ngoài việc cung cấp đầy đủ những kiến thức
cơ bản cần phải sử dụng một cách hợp lí khéo léo đồ dùng dạy học mới hiện
đợc sự việc đã qua.
Xuất phát từ thực tế đó tôi đã suy nghĩ quyết định thử nghiệm và theo
dõi vấn đề này để rút ra kết luận và kinh nghiệm cho việc giảng dạy môn lịch
sử.
II. Quá trình thực hiện.
1. Thuận lợi: Trong quá trình thực hiện tôi đợc sự giúp đỡ và động viên
của ban giám hiệu, tổ chuyên môn và nhiều cộng sự, Bản thân học hỏi , tim
tòi và rút ra kinh nghịêm, do đó cũng đạt đợc một số kết quả đáng kích lệ.
2. Khó khăn: - Tài liệu nghiên cứu cha đầy đủ
- Hiện vật khó su tầm
- Khả năng về vẽ còn hạn chế
- Việc thiết kế các mẫu vật khó chính xác do vật liệu thiết kế cha hợp lí.
3. Phạm vi đối tợng nghiên cứu.
- Sách giáo khoa lịch sử lớp 6, lớp 7.
- Tài liệu đổi mới phơng pháp dạy học sinh
1

- Đối tợng 6A,6B, 7A, 7B, 7C.
4. Phơng pháp nghiên cứu
- Phơng pháp phân tích
- Phơng pháp tổng hợp
- Thử nghiệm
5. Kế hoạch nghiên cứu.
- Thời gian từ 9/2006 - 2/2007
- Thực hiện xây dựng phơng pháp sau khi soạn bài và dạy thử nghiệm,
áp dụng phơng pháp trong các tiết dạy, hoàn thiện phơng pháp sau khi đã
kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh.
Sau khi đã xác định phạm vi đối tợng, kế hoạch và phơng pháp nghiêm
cứu tôi bắt tay vào việc khảo sát và thực hiện.
III. Nội dung và phơng pháp tiến hành.
1. Đồ dùng và cách chọn đồ dùng.
Đồ dùng dạy học còn đợc gọi là thiết bị cần thiết cho bài dạy, mỗi môn
học có một loại đồ dùng riêng phù hợp với đặc trng và nội dung của bài học.
Đối với bộ môn Lịch Sử do đặc trng bộ môn này là tái hiện những gì đã qua
trong quá khứ, nên mỗi đồ dùng đều có niên đại thời gian tơng đối chính xác,
tuy nhiên các loại đồ dùng không phải dễ tìm, dễ thấy, có loại chỉ đợc trng
bày trong viện bảo tàng nên chỉ đợc thấy nó qua tranh vẽ, có loại bằng mẫu
vật nhng chỉ đợc mô phỏng bằng các chất liệu hiện đại để làm ví dụ, để diễn
tả các cuộc khởi nghĩa kháng chiến với các trận đánh lớn, chỉ có thể đợc mô
tả qua các sơ đồ, lợc đồ.
Chính vì vậy ngời giáo viên dạy Lịch Sử cần phải biết phân loại đồ dùng
và có phơng pháp sử dụng thích hợp trong giờ lên lớp.
a. Loại đồ dùng là hiện vật có thật: Loại đồ vật này rất hiếm nếu là
2. Các phân loại đồ dùng và phơng pháp sử dụng.
các hiện vật có niên đại Lịch Sử càng xa thì sự su tầm loại hiện vật này
càng khó khăn. Đó là các mẫu vật về thời kỳ đồ đá, rìu đá, liềm đá, lỡi quốc
đá và những đồ trang sức bằng đá.

2
Các loại hiện vật bằng đồng nh: Dao, lỡi cày, lỡi quốc, mũi tên đồng và
một số đồ dùng sinh hoạt bằng đồng, các hiện vật này ít khi giáo viên có thể
su tầm đợc. Tuy nhiên trong các bài lịch sử hiện đại cũng có thể su tầm đợc
mặc dù không phải là nhiều.
* Phơng pháp sử dụng.
- Khi giảng dạy loại hiện vật này giáo viên cần nêu rõ hiện vật đợc tìm
thấy ở địa danh nào, nó thuộc loại hiện vật gì và thời kì nào của lịch sử.
- Giáo viên đa hiện vật đến từng bàn để học sinh trực tiếp quan sát mẫu
vật, tự tay cầm nắm cụ thể các mẫu vật ấy để tự mình rút ra nhận xét, đánh
giá.
b. Loại đồ dùng là mẫu vật đợc mô phỏng lại.
- Do các hiện vật thật không đợc tự ý đem khỏi các viện bảo tàng lịch
sử hoặc một số hiện vật đã bị h hỏng không thể di chuyển nên ngời ta đã tạo
ra các mô hình để thay thế các hiện vật đó. Loại mô hình này thờng đợc chế
tạo bằng các chất liệu nh: gỗ, nhựa, gốm rồi quét các loại sơn lên bề mặt, cho
giống hiện vật thật.
* Phơng pháp sử dụng.
- Khi dạy loại đồ dùng này giáo viên cần cho học sinh rõ đó là những
hiện vật có thật (qua tranh vẽ) em thấy hiện vật này có gì giống và khác nhau.
- Học sinh sẽ rút ra kết luận sau khi quan sát và hội ý.
c. Loại đồ dùng bằng tranh ảnh.
- Tranh ảnh đợc sử dụng trong giờ giảng dạy lịch sử đợc coi là biểu đồ
dùng minh hoạ về hiện vật và các di sản đợc lu lại.
- Thông thờng trong sách giáo khoa lịch sử mỗi lớp đều in sẵn. Vậy loại
đồ dùng này đợc coi là những hình có sẵn thông thờng, ngời giáo viên lịch sử
phóng to hình này lên để phân tích cho học sinh dễ nhận biết hơn, loại đồ
dùng này thờng là phóng to các mẫu vật tranh ảnh đơn giản, ngoài ra còn có
một số tranh ảnh minh hoạ các di tích, di sản văn hoá đợc các Công ty thiết
bị trờng học phóng to bằng ảnh màu hoặc ảnh đen trắng.

* Phơng pháp sử dụng.
3
- Tranh ảnh sử dụng trong giờ giảng dạy lịch sử cũng đợc coi là đồ dùng
dạy học để minh họ cho các hiện vật và các di tích lịch sử văn hoá, di sản văn
hoá có nội dung phù hợp với bài dạy. Chính vì vậy dùng ngôn ngữ để phân
tích, mô tả và đánh giá các kênh hình này rất cần thiết đối với ngời giáo viên,
có thể dùng câu hỏi gợi ý hớng học sinh tự rút ra kết luận nhận xét.
d. Loại đồ dùng là các bản đồ, sơ đồ, lợc đồ.
- Các sơ đồ, bản đồ, lợc đồ trong sách giáo khoa dùng để minh hoạ tr-
ờng thuật, diễn biến các cuộc khởi nghĩa kháng chiến, các trận đánh lớn. Nếu
trong tiết dạy Lịch Sử giáo viên hớng dẫn cho học sinh tìm hiểu diễn biến các
trận đánh ấy ngay trong sách giáo khoa thì sẽ gặp một số trở ngại.
Trớc hết là không tập trung đợc sự chú ý của cả lớp đối với việc trờng
thuật của giáo viên. Bởi lẽ mỗi học sinh vừa lắng nghe lời của cô trờng thuật
vừa phải dò tìm các chi tiết, diễn ra qua bản đồ, lợc đồ.
Một vấn đề nữa là học sinh vừa không thể nghe giảng vừa tự tờng
thuật, vừa phải ghi bài. Chính vì vậy việc sử dụng loại đồ dùng dạy học
phóng to các biểu đồ, lợc đồ giúp học sinh, tập trung hơn về bài giảng sau khi
nghiên cứu, bài học. Quá trình theo dõi việc tờng thuật trên sơ đồ phóng to để
nhận biết hơn về các địa điểm, khu vực diễn ra các trận đánh.
* Phơng pháp sử dụng:
- Loại đồ dùng này có nhiều biểu và có thể dùng nhiều cách sử dụng.
- Đối với loại bản đồ treo tờng in sẵn loại đồ dùng này thờng đợc cơ
quan thiết bị trờng học cấp sẵn về cho nhà trờng, khi lên lớp giáo viên đem ra
sử dụng cần giới thiệu các ký hiệu trên bản đồ để học sinh phân biệt rồi từ đó
có thể tờng thuật diễn biến. Cũng có thể giáo viên hớng dẫn giải thích các ký
hiệu yêu cầu học sinh tự mình thực hành. Cả 2 cách làm này đều giúp học
sinh tiếp cận các sự kiện lịch sử một cách thoải mái hứng thú.
- Đối với loại bản đồ làm:
Đây là biểu bản đồ, lợc đồ không có ký hiệu diễn biến cho trớc cho trớc

kiểu đồ dùng này, giáo viên thờng tự thiết kế lấy mọi ký hiệu trên bản đồ, lợc
đồ sẽ đợc xuất hiện trong quá trình tờng thuật diễn biến của cả trận đánh.
Theo tôi khi sử dụng loại bản đồ này giáo viên nên dùng các ký hiệu mô hình
4
làm sẵn bằng bìa cứng theo các mẫu đã quy ớc (nếu là lớp học có bảng từ thì
có thể thiết kế mô hình và ký hiệu bằng loại sắt mỏng) trong quá trình tờng
thuật giáo viên dùng các ký hiệu di động rồi dừng lại đính vào các điểm cần
thiết của bản đồ, sau bài giảng toàn bộ sự kiện diễn biến của trận đánh sẽ
xuất hiện và nằm lại trên bản độ loại đồ dùng này có thể dùng nhiều lần vì nó
có thể gỡ các mô hình, ký hiệu ra khỏi sơ đồ một cách rõ ràng. Dùng kiểu
bản đồ này giáo viên có thể cho học sinh tự cũng cố bài học bằng cách trờng
thuật lại trận đánh mà giáo viên vừa tờng thuật xong. Loại đồ dùng này có
thể tác dụng giúp cho bài giảng hấp dẫn hơn, hứng thú hơn và nội dung khắc
sâu hơn trong trí tởng tợng của học sinh.
IV- ứng dụng cụ thể trong bài giảng
Sau đây là phơng pháp sử dụng cụ thể các loại đồ dùng dạy học trong
một số bài vở ở các khối lớp mà tôi đã sử dụng.
Chơng trình lớp 6 bài 10
Những chuyển biến trong đời sống kinh tế.
A- Mục tiêu bài học
1- Về kiến thức: Học sinh hiểu đợc những chuyển biến lớn có ý nghĩa
hết sức quan trọng trong đời sống của ngời nguyên thuỷ nh: Sự cải tiến các
công cụ sản xuất, phát minh thuật luyện kim và sự xuất hiện của nghề nông
trồng lúa dẫn đến sự ra đời của xóm làng nông nghiệp.
2- Về t tởng:
Giúp học sinh nâng cao tinh thần sáng tạo trong lao động và trân trọng
những thành tựu của ngời xa.
3- Kỷ năng: Nhận biệt đợc những biết đổi về công cụ sản xuất và quan
hệ của chúng đối với các yếu tố khác, bồi dỡng kỷ năng nhận xét, so sánh,
liên hệ thực tế.

B- Đồ dùng dạy học
- Các công cụ phụ chế nh tranh ảnh trong sách giáo khoa.
- Lăng vua Hùng ở Phú Thọ.
c. Cách sử dụng thiết bị đồ dùng trong bài
Trong mục 1 sách giáo khoa viết:
5