SKKN một số biện pháp tổ chức hoạt động nhóm trong dạy học lịch sử thế giới cận đại lớp 10 trường trung học phổ thông (chương trình chuẩn)

1


MỤC LỤC

Trang

A. ĐẶT VẤN ĐỀ…………………………………………………………………………...2
1. Lý do chọn đề tài……………………………………………..…………….……………..2

2. Lịch sử vấn đề………………………………………………………...…………....3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu………………………………………………….……..3
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ..................................................................................................4
1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ HOẠT ĐỘNG NHÓM TRONG
DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG
THPT…………………………………………………..4
1.1. Một số vấn đề chung về HĐN trong dạy học..........................................................4
1.2. Thực tiễn việc tổ chức HĐN trong dạy học lịch sử ở trường THPT..........................7
.........2. XÁC ĐỊNH HỆ THỐNG KIẾN THỨC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NHÓM TRONG
DẠY HỌC PHẦN LỊCH SỬ THẾ GIỚI CẬN ĐẠI Ở LỚP 10 TRƯỜNG THPT ………..…9
3. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NHÓM TRÊN LỚP TRONG DẠY HỌC PHẦN LỊCH SỬ
THẾ GIỚI CẬN ĐẠI Ở LỚP 10 TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ………...………13
3.1. Một số yêu cầu tổ chức HĐN trong giờ lên lớp môn Lịch sử................................13
3.2. Các biện pháp sư phạm tổ chức HĐN trên lớp trong dạy học phần Lịch sử thế giới
cận đại ở lớp 10 trường THPT.............................................................................................14
3.2.1. Biện pháp sư phạm tổ chức HĐN theo nội dung kiến thức trong giờ lên lớp
phần Lịch sử thế giới cận đại ở lớp 10 trường THPT………………………………………
14
3.2.2. Biện pháp sư phạm tổ chức HĐN theo mơ hình nhóm trong giờ lên lớp
phần Lịch sử thế giới cận đại ở lớp 10 trường THPT
…………………………………………21

KẾT LUẬN......................................................................................................................... 28
TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................................30

2


A. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Trong nền giáo dục hiện đại, “dạy học tập trung vào người học” đã nhanh chóng trở
thành tư tưởng chủ đạo cho sự đổi mới nền giáo dục Việt Nam về mặt quan điểm và phương
pháp dạy học, thực chất là “dạy học vì học sinh (HS) và được thực hiện bởi HS”. Thời gian
qua, thực hiện chủ trương đổi mới do Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng và lãnh đạo,
ngành giáo dục nước ta cũng đạt được những kết quả đáng khích lệ. Tuy nhiên vẫn cịn tồn
tại những hạn chế nhất định, đặc biệt là hạn chế về phương pháp dạy học. Định hướng đổi
mới phương pháp dạy học của Đảng và Nhà nước ta đã được xác định trong các Nghị quyết
của Đảng, Luật Giáo dục, các Chỉ thị của Bộ Giáo dục và Đào tạo là dạy, học và kiểm tra
đánh giá theo hướng tăng cường hoạt động nhận thức và phát triển năng lực của học sinh.
Thực hiện chủ trương trên, việc dạy học lịch sử ở trường Trung học phổ thông
(THPT) thời gian qua ngày càng xuất hiện nhiều tiết dạy tốt theo hướng tổ chức cho HS
hoạt động, tự lực chiếm lĩnh kiến thức mới. Song tình trạng chung vẫn là “ thầy đọc - trò
chép” hoặc giảng giải xen kẽ với vấn đáp tái hiện, giải thích minh họa bằng một vài tranh
ảnh. Theo yêu cầu đổi mới dạy học các môn học nói chung, mơn Lịch sử nói riêng hiện nay
là giáo viên (GV) không nên giữ tư tưởng “lấy nội dung làm mục đích cho việc dạy học” mà
phải biết phát huy tối đa tính tự chủ, tư duy độc lập sáng tạo của HS. Thông qua dạy học
giúp HS phát triển năng lực tư duy, dạy cho HS cách tự học, học lẫn nhau, rèn luyện khả
năng làm việc trong tập thể, phát huy vai trị của nhóm, tập thể. Hình thành cho các em thói
quen tư duy, khả năng diễn đạt, tiếp thu và trao đổi ý kiến trong tập thể và bản lĩnh bảo vệ
quan điểm của mình...
Thực tiễn trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông, nhiều GV đã áp dụng hình thức
hoạt động nhóm (HĐN) trong các giờ học ở trên lớp, nhưng hiệu quả mang lại chưa cao,

thậm chí cịn làm phân tán sự tập trung học tập của HS, không đảm bảo về mặt kiến thức
mà HS cần đạt được, việc tổ chức HĐN mang nặng tính hình thức, đối phó mà ít chú ý đến
hiệu quả. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình hình này: điều kiện cơ sở vật chất, tài liệu học
tập, sự chuẩn bị của GV, HS... Trong đó, nguyên nhân chủ yếu là do GV chưa nhận thức
đầy đủ về bản chất, quy trình, cách thức tổ chức HĐN trong dạy học nói chung, dạy học
lịch sử nói riêng; chưa tính đến những điều kiện khách quan và chủ quan để thực hiện có
hiệu quả. GV áp dụng phương pháp này còn chủ quan, theo kinh nghiệm cá nhân. Vì vậy,
việc khắc phục tình hình trên là yêu cầu được đặt ra cấp thiết.
Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi quyết định chọn đề tài “Một số biện pháp tổ
chức hoạt động nhóm trong dạy học lịch sử thế giới cận đại lớp 10 trường trung học phổ
thơng (chương trình chuẩn)” để viết sáng kiến kinh nghiệm năm 2019.

3


2. Lịch sử vấn đề
- Dạy học theo nhóm có lịch sử lâu đời. Nhà triết học Hi lạp cổ đại Socrate đã đề ra
phương pháp hội thoại - trò chuyện với đặc trưng chủ yếu là trao đổi, tranh luận để tìm tịi,
phát hiện ra chân lý. Hình thức học tập này bắt đầu áp dụng ở các nước Tây Âu như Đức,
Pháp hồi thế kỷ XVIII. Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, các nhà giáo dục học, tâm lý học
Tây Âu bắt đầu nghiên cứu vấn đề học tập cộng đồng. Sau đó, được Peterson, Dottre (Thụy
Sĩ), Elsa (Áo), Kôtôv (Nga) và những nhà giáo dục khác nghiên cứu vận dụng và phát triển
khá phổ biến ở các nước Phương Tây.
- Ở nước ta, các phong trào học tập dân chủ, học tập nhóm xuất hiện từ sau Cách
mạng Tháng Tám, tiếp tục tồn tại và phát triển trong suốt những thập niên sau đó dưới
những hình thức khác nhau; tuy nhiên nó chưa trở thành một xu hướng dạy học phổ biến
lúc bấy giờ. Từ những năm 90 của thế kỷ XX, hình thức HĐN trong dạy học ở các nhà
trường nói chung, THPT nói riêng mới được chú ý nghiên cứu; song kết quả thu được còn
quá khiêm tốn.
Do HĐN là phương pháp còn mới, nên những tài liệu nghiên cứu về HĐN trong dạy

học nói chung, mơn lịch sử nói riêng chưa được phổ biến rộng rãi. Có một số tài liệu, bài
báo của các tác giả Trần Quốc Tuấn [20], Nguyễn Hữu Chí [6], Nguyễn Anh Dũng [8]...
bước đầu trình bày những vấn đề lý luận chung về cơ sở xuất phát, quy trình tổ chức, ưu
điểm, hạn chế... của phương pháp HĐN trong dạy học lịch sử và đưa ra một số ví dụ minh
họa cho hoạt động này.
Hiện nay, đứng trước yêu cầu đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục nhằm đào
tạo những con người chủ động sáng tạo, đáp ứng sự phát triển nhanh của nền kinh tế - xã
hội trong xu thế hội nhập, hình thức học tập theo nhóm trong dạy học đang được đặt ra một
cách cấp thiết. Vì vậy, việc nghiên cứu, tìm hiểu, vận dụng tổ chức hoạt động học tập theo
nhóm trong dạy học lịch sử ở trường THPT là một cơng việc mới mẻ, có ý nghĩa thực tiễn.
Phát huy tinh thần đó, chúng tơi mạnh dạn chọn đề tài này để viết sáng kiến kinh nghiệm
năm 2019.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: là quá trình tổ chức hoạt động học tập theo nhóm trong dạy
học lịch sử ở trường THPT.
Phạm vi nghiên cứu: trên cơ sở tìm hiểu những vấn đề cơ bản về HĐN trong dạy học
các mơn học nói chung, mơn Lịch sử nói riêng, đề tài tập trung làm rõ việc tổ chức hoạt
động học tập theo nhóm trong giờ lên lớp mơn Lịch sử ở trường THPT qua một khóa trình
lịch sử cụ thể, ở một khối lớp, cụ thể là Phần “Lịch sử thế giới cận đại” ở lớp 10 trường
THPT (chương trình chuẩn).

4


B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ HOẠT ĐỘNG NHÓM TRONG
DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THPT
1.1. Một số vấn đề chung về hoạt động nhóm trong dạy học
1.1.1. Khái niệm dạy học theo nhóm
Theo Từ điển tiếng Việt “nhóm”: “là tập hợp một số ít người hoặc sự vật được hình

thành theo những nguyên tắc và tiêu chí nhất định” [21, tr. 153]. Từ định nghĩa “nhóm” như
trên, có thể đi đến nhận thức về “nhóm học tập” là tập hợp một số ít người được hình thành
nên nhằm cùng tiếp nhận và giải quyết những nhiệm vụ đặt ra trong q trình học tập.
Như vậy, nhóm học tập là mơi trường, phương tiện để GV chuyển các hoạt động dạy
học đến HS. Đối với HS, nhóm học tập khơng chỉ là mơi trường học tập tích cực (ở đó các
em phải hợp tác với nhau để cùng giải quyết nhiệm vụ học tập, là nơi HS giao tiếp, chia sẻ,
cạnh tranh với nhau và thể hiện bản thân mình...) mà còn là đối tượng học tập của HS (học
giải quyết các mối quan hệ trong nhóm, học cách tổ chức, lập kế hoạch, học các kỹ năng xã
hội).
“HĐN” là cách gọi tắt của “hoạt động của nhóm học tập” hay “dạy học và hợp tác
trong nhóm”. Trong tiếng Anh, HĐN được gọi là “Group work” (làm việc nhóm).
Từ trước đến nay các nhà nghiên cứu về lý luận dạy học đã nêu lên những định nghĩa
về HĐN trong dạy học như sau:
- Trong giáo trình “Hoạt động dạy học ở trường (THCS)” [1], tác giả Nguyễn Ngọc
Bảo, Hà Thị Đức cho rằng: dạy học theo nhóm là hoạt động dạy học có sự phân chia HS
theo từng nhóm nhỏ, trong đó có nhiều thành phần khác nhau về giới tính, trình độ, cùng
thảo luận, trao đổi suy nghĩ dựa trên cơ sở hoạt động tích cực của từng cá nhân. Mỗi thành
viên phải vừa hoàn thành nhiệm vụ học tập của bản thân mình, vừa có trách nhiệm đối với
việc học tập của các thành viên khác. HS trong nhóm cùng làm việc với nhau để thực hiện
những mục tiêu đã đề ra.
- Ths. Nguyễn Trọng Sửu: “Dạy học nhóm là hình thức xã hội của dạy học, trong đó
HS của một lớp được chia thành các nhóm nhỏ trong khoảng thời gian giới hạn, mỗi nhóm
tự lực hồn thành các nhiệm vụ học tập trên cơ sở phân công và hợp tác làm việc. Kết quả
làm việc của nhóm sau đó được trình bày và đánh giá trước tồn lớp” [ 19, tr. 21].
- PGS. TS. Trần Ngọc Giao: “Hoạt động dạy học theo nhóm là hoạt động trong đó GV
tổ chức cho HS hoạt động và hợp tác với nhau trong các nhóm nhằm đạt được mục tiêu học
tập” [2, tr. 90].
Từ những quan niệm trên, có thể hiểu khái niệm dạy học theo nhóm là hoạt động dạy
học trong đó HS của lớp được chia thành nhiều nhóm nhỏ, các thành viên của nhóm cùng
làm việc để đạt được những mục tiêu học tập đã đề ra. Bản chất của HĐN là sử dụng các

5


mối quan hệ mang tính tương tác trực tiếp, đa chiều ở nhiều cấp độ khác nhau giữa các
chủ thể để tổ chức dạy học.
1.1.2. Đặc điểm của dạy học theo nhóm
Tổ chức dạy học theo nhóm là một phương pháp dạy học mới, góp phần thực hiện tốt
nhất quan điểm dạy học phát huy tính tích cực và tương tác của HS. Đó là một định hướng
giáo dục chú trọng khai thác tối đa mối quan hệ và tác động đa chiều trong quá trình dạy học.
Với phương pháp này, HS được lôi cuốn vào các hoạt động học tập, tiếp thu kiến thức bằng
chính khả năng của mình với sự tổ chức hướng dẫn của GV. Phương pháp này giúp HS tiếp
thu kiến thức một cách chủ động sáng tạo, nhận được nhiều thông tin phản hồi từ GV và các
HS khác. Đây còn là phương pháp hữu hiệu giúp HS phát triển kĩ năng giao tiếp, kĩ năng làm
việc trong tập thể...
Dạy học tổ chức HĐN khác với các phương pháp dạy học truyền thống. Các phương
pháp dạy học truyền thống chỉ yêu cầu sự tác động một chiều từ GV đến HS, sự tương tác
giữa thầy và trị thì trong tổ chức HĐN xuất hiện nhiều mối quan hệ tương tác, sự tác động đa
chiều giữa GV với HS, giữa HS với GV, giữa HS với HS, trong đó chú trọng mối quan hệ
giữa HS với HS. Khác với các phương pháp dạy học truyền thống, trong HĐN, người học trở
thành chủ thể tích cực của q trình chiếm lĩnh tri thức. HS khơng thụ động tiếp nhận kiến
thức một chiều từ GV, mà bằng hoạt động tự nghiên cứu, trao đổi, thảo luận trong nhóm, thể
hiện, rút kinh nghiệm và tự điều chỉnh... HS sẽ chủ động, sáng tạo tiếp nhận tri thức và rèn
luyện những phẩm chất quan trọng trong học tập và cuộc sống. Người GV khơng cịn là chủ
thể của q trình dạy học, khơng cịn là người duy nhất tìm ra và cung cấp kiến thức cho HS.
Trong HĐN, GV là người tổ chức và đạo diễn, là người thiết kế các hoạt động theo
nhóm: thành lập các nhóm học tập, đề ra nhiệm vụ cho từng nhóm và tất cả các nhóm, là
người điều hành, giám sát, hướng dẫn để các nhóm tự tiến hành các hoạt động trong nhóm, là
người chủ trì hoạt động thảo luận chung tồn lớp và cuối cùng GV là người tổng kết HĐN,
gợi ý định hướng kiến thức cho HS.
Như vậy, từ vai trò là người chủ giờ học, GV trở thành người tổ chức, điều khiển HS

học tập, còn việc chiếm lĩnh tri thức là nhiệm vụ của HS.
1.1.3. Quy trình tổ chức dạy học theo nhóm
Việc phân định các bước tiến hành HĐN hồn tồn khơng cứng nhắc. Theo TS Trần
Quốc Tuấn: “Thơng thường, một hoạt động học tập theo nhóm được tiến hành theo các bước
với những công việc sau đây: 1) Làm việc chung cả lớp; 2) Làm việc theo nhóm; 3) Tổng kết
trước lớp” [20, tr. 33]. Nguyễn Trọng Sửu cũng cho rằng HĐN chia thành 3 giai đoạn cơ bản:
Nhập đề và giao nhiệm vụ; Làm việc nhóm; Trình bày kết quả và đánh giá [19, tr. 21]. Các
tác giả như Nguyễn Văn Phán [17, tr. 9], Dương Giáng Thiên Hương [11, tr. 20]... đều cho
rằng HĐN được tiến hành qua ba bước; song Nguyễn Thị Quỳnh Phương [18, tr. 29]) thì đưa
ra 5 bước trong quá trình HĐN.
6


Tuy có sự khác nhau về phân chia các bước và tên gọi của nó nhưng về cơ bản những
cơng việc phải thực hiện trong HĐN thì các tác giả đều thống nhất với nhau. Tổng hợp ý
kiến của các tác giả như đã nêu ở trên, chúng tôi đưa ra quy trình HĐN bao gồm 5 bước
sau:
Bước

Bước 1:
Xác định
nhiệm vụ

Bước 2:
Chuẩn bị
hoạt động
nhóm

Bước 3:
Triển khai

hoạt động
nhóm

Bước 4:
Trình bày và
đánh giá kết
quả hoạt
động nhóm

Nhiệm vụ của GV
- Xác định nhiệm vụ học tập, nêu vấn
đề cần giải quyết.
- Thành lập các nhóm học tập (chọn
kiểu nhóm, số lượng nhóm).
- Giao nhiệm vụ cho các nhóm (tùy
theo dạng và đặc điểm của từng nhóm
mà nhiệm vụ được giao khác nhau).
- Dự kiến thời gian HĐN.
- Hướng dẫn cách làm việc cho nhóm.
- Hướng dẫn HS tổ chức các nhóm học
tập (có nhiều cách: gọi số ngẫu nhiên,
chỉ định từng HS cụ thể, chia từng
cặp...).
- Cử nhóm trưởng và thư ký nhóm (có
thể giao cho các nhóm tự cử).
- Giám sát sự hoạt động của các nhóm
và từng thành viên trong nhóm.
- Theo dõi, hướng dẫn, khích lệ HS
làm việc, kịp thời khen ngợi, nhằm tạo
khơng khí phấn khởi, giúp HS tự tin

trong học tập.
- Đưa ra các câu hỏi gợi ý để giúp các
nhóm hồn thành nhiệm vụ được giao.
- Phát hiện các nhóm hoạt động chưa
có hiệu quả để uốn nắn và điều chỉnh.
- Xây dựng mối quan hệ thân thiện,
hợp tác giữa thầy và trò, trò với trò
trong quá trình học tập.
- Hướng dẫn các nhóm báo cáo kết
quả thảo luận.
- Ghi lại những nội dung quan trọng
hoặc chưa rõ để đưa ra thảo luận
chung cả lớp.
7

Nhiệm vụ của HS
- Nhận thức nhiệm vụ học tập.
- Thu thập thông tin, tái hiện
tri thức chuẩn bị làm việc
theo nhóm.

- HS tham gia vào các nhóm
đã được phân cơng.

- Đọc SGK, nghiên cứu tài
liệu, huy động kiến thức để
tham gia thảo luận.
- Các thành viên trong nhóm
tự lực thực hiện nhiệm vụ và
thông báo kết quả cho nhau.

- Nêu ý kiến cá nhân, nếu
khơng thống nhất thì trao đổi
để đạt được sự thống nhất
chung trong nhóm.

- Đại diện các nhóm trình bày
kết quả trước lớp.
- Đánh giá kết quả của các
nhóm khác, từ đó thảo luận
đánh giá lẫn nhau.


- Tổ chức thảo luận chung cả lớp.

- Tiếp thu ý kiến của các
nhóm khác để bổ sung, điều
chỉnh hồn thiện kết quả của
nhóm mình.
- Nhận xét, đánh giá về tinh thần làm - Theo dõi nhận xét của GV,
việc, kết quả cơng việc của từng nhóm. đối chiếu với kết quả làm việc
Bước 5:
- Dựa vào kết quả của từng nhóm, GV của nhóm mình với các nhóm
Tổng kết
tổng kết từng vấn đề, từ đó chuẩn kiến khác để điều chỉnh kết quả.
chung
thức cho HS, rút ra những kết luận cho - Rút kinh nghiệm để nâng
việc học tập tiếp theo.
cao khả năng HĐN.
1.2. Thực tiễn việc tổ chức HĐN trong dạy học lịch sử ở trường THPT
1.2.1. Tình hình tổ chức HĐN trong dạy học lịch sử ở trường THPT hiện nay

* Đối với GV
- Bằng nhiều cách tiếp cận khác nhau, chúng tôi tiến hành điều tra, khảo sát tình hình
nhận thức của một số giáo viên thuộc các trường THPT ở thị xã Ba Đồn về vị trí, vai trị
cùng với cách thức, biện pháp cũng như quy trình thực hiện phương pháp tổ chức HĐN
trong dạy học lịch sử và thu được kết quả như sau:
- Chúng tôi nhận thấy đa số GV đều cho rằng việc tổ chức HĐN trong dạy học lịch
sử là rất cần thiết, nó tạo điều kiện cho GV phát huy tính tích cực học tập của HS, tạo cơ hội
cho các em thể hiện hiểu biết của mình, rèn luyện và hồn thiện kĩ năng trình bày ý kiến,
kích thích tư duy sáng tạo của người học. Tuy nhiên, một số GV còn chưa hiểu rõ về cách tổ
chức HĐN trong giờ lên lớp môn Lịch sử, họ chưa nắm vững những vấn đề như: hình thức,
qui trình tổ chức HĐN như thế nào; nhiệm vụ của mỗi nhóm là giống nhau hay khác nhau;
những nội dung nào được lựa chọn để tổ chức cho HĐN; trong một tiết học nên tổ chức
bao nhiêu HĐN và phải dành bao nhiêu thời gian cho HĐN; số lượng nhóm và số HS trong
mỗi nhóm như thế nào; căn cứ vào đâu để chia nhóm; nhóm trưởng có vai trị gì, nhóm
trưởng là cố định hay thay đổi...
- Về tần số sử dụng phương pháp tổ chức HĐN trong dạy học lịch sử ở trường THPT.
Nhiều GV còn chưa rõ ràng trong nhận thức, lúng túng trong cách thức, biện pháp và quy
trình thực hiện nên hiệu quả đạt được chưa cao. Vì vậy, qua điều tra cho thấy, hiện nay tần
số sử dụng phương pháp HĐN của GV trong dạy học lịch sử ở trường THPT vẫn còn chiếm
tỉ lệ khiêm tốn so với các phương pháp dạy học khác.
- Mặc dù đa số GV nhận thức được tầm quan trọng và ý nghĩa to lớn của việc tổ chức
HĐN nhưng họ lại rất ít áp dụng phương pháp này. Việc tiến hành HĐN trong giờ lên lớp
cịn mang tính tự phát, đối phó nên GV chưa có sự chuẩn bị kỹ lưỡng và tiến hành thường
xuyên trong tất cả các tiết học mà chỉ thực hiện khi thao giảng hoặc có người dự giờ. Thực
tế, hầu hết giáo án của GV có đề cập đến phương pháp HĐN nhưng khi dạy học trên lớp
8


nếu khơng có người dự giờ thì họ khơng thực hiện. Có nhiều lý do để giải thích cho thực
trạng này như: HĐN mất thời gian, HS không hợp tác, GV tiến hành chưa thuần thục nên

khi tổ chức HS tham gia không hiệu quả.
- Qua dự giờ, trao đổi với đồng nghiệp, chúng tôi nhận thấy: Nhiều GV, nhất là GV trẻ
do chưa nắm vững việc tổ chức HĐN nên khi tiến hành cịn nhiều sai sót như:
Giao nhiệm vụ cho các nhóm chưa rõ ràng, làm cho HS nhận thức khơng đầy đủ vấn
đề cần thảo luận. Nhóm trưởng được GV chỉ định vĩnh viễn, thường là những HS có học
lực khá nhất trong nhóm. Chính cách lựa chọn nhóm trưởng như thế dẫn tới tình trạng độc
quyền, lấn át của nhóm trưởng và tạo tâm lý tự ti cho những thành viên khác.
Khi thảo luận, HS chỉ dựa vào SGK, ghi lại nội dung của SGK vào phiếu học tập rồi
viết lại trên bảng hoặc đọc trước lớp; Việc trao đổi thảo luận giữa các thành viên trong
nhóm hầu như khơng tiến hành.
Phương pháp tiến hành HĐN chưa linh hoạt, sáng tạo. Hầu như tất cả các HĐN đều
diễn ra theo một trình tự nhất định: GV giao nhiệm vụ bằng lời, HS đọc SGK rồi ghi vào
phiếu học tập, lần lượt các nhóm trình bày phiếu học tập (thông thường là bảng phụ) lên
bảng hoặc đọc kết quả thảo luận trước lớp, GV bổ sung rồi HS ghi vào vở. Quá trình thảo
luận dừng lại ở đó.
Nội dung được đưa ra thảo luận nhóm chưa rõ ràng, chưa phù hợp với phương pháp
dạy học. Nội dung đơi khi q dễ hoặc q khó, khơng phù hợp với năng lực HS. Thông
thường GV hay lựa chọn những nội dung quá dễ, yêu cầu quá thấp, lựa chọn cịn chung
chung khơng đúng trọng tâm, chưa tập trung vào kiến thức cơ bản.
* Đối với HS
Chúng tôi tiến hành khảo sát 3 lớp học ở 3 trường THPT ở Thị xã Ba Đồn về hứng thú
của các em đối với việc tổ chức HĐN trong giờ học lịch sử... Kết quả cho thấy số HS được
khảo sát thích học Lịch sử bằng phương pháp HĐN chiếm tỷ lệ cao.
Nhiều HS cho rằng HĐN rất bổ ích, vì khơng khí học tập thoải mái, bình đẳng, được
tơn trọng, có cơ hội để học hỏi, trao đổi với bạn bè, với GV, hiểu bài và nắm bài ngay tại
lớp. Tính tích cực được thể hiện rất rõ trong các tiết học có tổ chức HĐN, mặc dù sự thảo
luận của các em đôi khi không hiệu quả nhưng các em đã có ý thức trách nhiệm đối với tập
thể, có mong muốn học hỏi, thể hiện bản thân...
Như vậy, qua kết quả điều tra cho thấy, cả GV và HS THPT đều đánh giá cao tầm
quan trọng và ý nghĩa tích cực của phương pháp HĐN trong giờ học lịch sử. HĐN đã trở

thành một trong những phương pháp dạy học mới được quan tâm nhiều nhất trong dạy học
phổ thông hiện nay. Việc áp dụng HĐN vào giờ học là phù hợp với mục tiêu, yêu cầu của
dạy học hiện đại.

9


2. XÁC ĐỊNH HỆ THỐNG KIẾN THỨC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NHÓM TRONG DẠY
HỌC PHẦN LỊCH SỬ THẾ GIỚI CẬN ĐẠI Ở LỚP 10 TRƯỜNG THPT
Tuân thủ những yêu cầu cơ bản trong dạy và học môn lịch sử cộng với việc nghiên
cứu nội dung chương trình, SGK kết hợp kinh nghiệm qua thực tế giảng dạy của bản thân
và đồng nghiệp, chúng tôi xác định hệ thống kiến thức cơ bản, cần thiết để tổ chức HĐN ở
trên lớp khi dạy học phần Lịch sử thế giới cận đại thuộc lớp 10 trường THPT phù hợp với
mục tiêu từng bài học cụ thể như sau:
Bài 29: Cách mạng Hà Lan và cách mạng tư sản Anh
Sáng kiến kinh nghiệm xác định nội dung kiến thức tổ chức HĐN của bài này bao gồm:
- Hạn chế của Cách mạng Hà Lan (Cách mạng Hà Lan có những hạn chế gì? Vì sao có
những hạn chế đó?).
- Đặc điểm của Cách mạng tư sản Anh (Nêu những đặc điểm của Cách mạng tư sản
Anh. Đặc điểm nào là nổi bật nhất, vì sao?).
- So sánh cách mạng tư sản Anh với cách mạng Hà Lan theo các tiêu chí: nhiệm vụ,
động lực, lãnh đạo, kết quả của cách mạng, vị trí ý nghĩa.
Bài 30: Chiến tranh giành độc lập của các thuộc địa Anh ở Bắc Mĩ
Sáng kiến kinh nghiệm xác định nội dung kiến thức tổ chức HĐN của bài này bao gồm:
- Tình hình các thuộc địa Anh ở Bắc Mĩ (Điểm nổi bật nhất của tình hình kinh tế của
các thuộc địa Anh ở Bắc Mĩ là gì, vì sao? Xác định những mâu thuẫn tồn tại trong các thuộc
địa Anh ở Bắc Mĩ trước khi cuộc chiến tranh nổ ra ở đây. Mâu thuẫn nào là chủ yếu, vì
sao?).
- Diễn biến cuộc Chiến tranh giành độc lập của các thuộc địa Anh ở Bắc Mĩ (Theo em
cuộc Chiến tranh giành độc lập của các thuộc địa Anh ở Bắc Mĩ được chia làm mấy giai

đoạn? Nội dung cơ bản của mỗi giai đoạn? Sự kiện nào được chọn làm mốc phân chia các
giai đoạn. Vì sao?).
- Tuyên ngôn độc lập của nước Mĩ (xác định nội dung cơ bản của bản Tuyên ngôn độc
lập được thông qua tại Đại hội lục địa lần thứ hai (14/7/1776). Những điểm tích cực và hạn
chế của Tun ngơn).
Bài 31: Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỷ XVIII
Sáng kiến kinh nghiệm xác định nội dung kiến thức tổ chức HĐN của bài này bao gồm:
- Tình hình xã hội của nước Pháp trước cách mạng 1789 (Xã hội Pháp trước cách
mạng chia làm mấy đẳng cấp? Địa vị kinh tế, chính trị của từng đẳng cấp? Phân biệt đẳng
cấp và giai cấp).
- Tư tưởng Triết học Ánh sáng (Vì sao gọi là Triết học Ánh sáng? Các đại diện tiêu
biểu của tư tưởng Triết học Ánh sáng? Những nội dung cơ bản của tư tưởng Triết học Ánh
sáng?).
10


- Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của nước Pháp năm 1789 (Xác định nội dung
cơ bản của Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của nước Pháp năm 1789. Nội dung nào
có ý nghĩa tích cực, nội dung nào cịn hạn chế? Vì sao?).
- Nền chun chính Giacơbanh (Hồn cảnh thành lập nền chun chính Giacơbanh.
Những căn cứ để khẳng định nền chun chính Giacơbanh là đỉnh cao của cách mạng
Pháp? Vì sao nền chun chính Giacơbanh sụp đổ).
- So sánh cái chết của Lu-i XVI và cái chết của Rô-be-xpi-e trong Cách mạng tư sản
Pháp 1789.
- Tiến trình của cách mạng tư sản Pháp 1789 (Lập bảng thống kê về tiến trình diễn ra
cách mạng tư sản Pháp 1789 qua 4 thời kỳ theo các nội dung: bối cảnh, giai cấp cầm quyền,
hình thức chính quyền, chính sách thực thi, nhận xét).
Bài 32: Cách mạng công nghiệp ở châu Âu
Sáng kiến kinh nghiệm xác định nội dung kiến thức tổ chức HĐN của bài này bao gồm:
- Cách mạng cơng nghiệp là gì? Những tiền đề của cách mạng công nghiệp.

- Thành tựu của cách mạng công nghiệp Anh (Lập bảng thống kê về những thành tựu
của cách mạng cơng nghiệp Anh. Phân tích mối quan hệ tác động giữa các thành tựu trong
cách mạng công nghiệp Anh. Khái quát về trình tự diễn ra những thành tựu đó theo từng lĩnh
vực. Giải thích vì sao diễn ra theo trình tự như vậy?).
- Hệ quả của cách mạng cơng nghiệp (Có những hệ quả chủ yếu nào? Phân tích mặt
tích cực và mặt trái của những hệ quả đó?).
Bài 33: Hồn thành cách mạng tư sản ở châu Âu và Mĩ giữa thế kỷ XIX
Sáng kiến kinh nghiệm xác định nội dung kiến thức tổ chức HĐN của bài này bao gồm:
- Thống nhất nước Đức (Việc thống nhất nước Đức được thực hiện bằng con đường
nào, vì sao? Tác động của nó đối với sự phát triển nước Đức).
- Thống nhất I-ta-li-a (Việc thống nhất I-ta-li-a được thực hiện bằng con đường nào, vì
sao? Tác động của nó đối với sự phát triển của I-ta-li-a).
- So sánh con đường thống nhất đất nước ở Đức và I-ta-li-a. Tác dụng của quá trình
thống nhất đất nước đối với sự phát triển của chủ nghĩa tư bản ở 2 nước này.
- Nội chiến ở Mĩ (Nguyên nhân, diễn biến, kết quả của cuộc nội chiến ở Mĩ).
- Tính chất của cuộc đấu tranh thống nhất Đức, I-ta-li-a và nội chiến Mĩ
Bài 34: Chủ nghĩa tư bản chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa
Sáng kiến kinh nghiệm xác định nội dung kiến thức tổ chức HĐN của bài này bao gồm:
- Những thành tựu khoa học - kỹ thuật (Lập bảng thống kê về những thành tựu khoa
học - kỹ thuật cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX. Tự chọn một thành tựu tiêu biểu của mỗi
lĩnh vực và trình bày hiểu biết của mình về thành tựu đó. Rút ra kết luận về sự phát triển
của khoa học - kỹ thuật).
11


- Đặc điểm của chủ nghĩa tư bản ở giai đoạn đế quốc chủ nghĩa (Nêu những đặc điểm
của chủ nghĩa tư bản trong giai đoạn đế quốc chủ nghĩa. Đặc điểm nào là cơ bản nhất, vì
sao? Ngồi những đặc điểm chung, mỗi nước đế quốc có đặc điểm riêng gì? Vì sao lại
mang đặc điểm riêng như vậy?
- Mâu thuẫn xã hội trong giai đoạn đế quốc chủ nghĩa (Đó là những mâu thuẫn xã hội

nào? Trong giai đoạn đế quốc chủ nghĩa, những mâu thuẫn xã hội này sẽ phát triển như thế
nào, vì sao? Hệ quả tất yếu của những mâu thuẫn này như thế nào?
Bài 35: Các nước đế quốc Anh, Pháp, Đức, Mĩ và sự bành trướng thuộc địa
Sáng kiến kinh nghiệm xác định nội dung kiến thức tổ chức HĐN của bài này bao gồm:
- Tình hình kinh tế, chính trị của nước Anh cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX. Vì sao
nói chủ nghĩa đế quốc Anh là “chủ nghĩa đế quốc thực dân”?
- Tình hình kinh tế, chính trị của nước Pháp cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX. Vì sao
nói chủ nghĩa đế quốc Pháp là “chủ nghĩa đế quốc cho vay lãi”?
- Tình hình kinh tế, chính trị của nước Đức cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX.
- Tình hình kinh tế, chính trị của nước Mĩ cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX.
- Lập sơ đồ về tình hình kinh tế, chính trị ở các nước Anh, Pháp, Đức, Mĩ cuối thế kỉ
XIX - đầu thế kỉ XX.
Bài 36: Sự hình thành và phát triển của phong trào cơng nhân
Sáng kiến kinh nghiệm xác định nội dung kiến thức tổ chức HĐN của bài này bao gồm:
- Những cuộc đấu tranh đầu tiên của cơng nhân (Vì sao và khi nào giai cấp vô sản đấu
tranh chống lại giai cấp tư sản? Những hình thức đấu tranh đầu tiên của giai cấp công nhân?
Tác dụng và hạn chế của những hình thức đấu tranh đó như thế nào?
- Phong trào đấu tranh của công nhân nửa đầu thế kỷ XIX (Có những cuộc đấu tranh
tiêu biểu nào, ở đâu? Nhận xét về phong trào công nhân thời kỳ này?
- Chủ nghĩa xã hội khơng tưởng (Hồn cảnh ra đời của chủ nghĩa xã hội không tưởng.
Những đại biểu tiêu biểu của chủ nghĩa xã hội không tưởng. Quan điểm tư tưởng cơ bản
của chủ nghĩa xã hội không tưởng. Mặt tích cực và hạn chế của chủ nghĩa xã hội không
tưởng).
Bài 37: Mác và Ăng-ghen. Sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học
Sáng kiến kinh nghiệm xác định nội dung kiến thức tổ chức HĐN của bài này bao gồm:
- C.Mác và Ph.Ăng-ghen (Những hiểu biết của các em về C.Mác và Ph. Ăng-ghen và
tình bạn vĩ đại của hai ơng).
- Tun ngơn của Đảng Cộng sản (Hồn cảnh ra đời. Nội dung cơ bản và ý nghĩa).
Bài 38: Quốc tế thứ nhất và công xã Pa-ri
Sáng kiến kinh nghiệm xác định nội dung kiến thức tổ chức HĐN của bài này bao gồm:

- Quốc tế thứ nhất (Hồn cảnh ra đời, vai trị và ý nghĩa lịch sử của Quốc tế thứ nhất.
Vì sao nói: Mác là linh hồn của Quốc tế thứ nhất?).
12


- Công xã Pa-ri (Những căn cứ để khẳng định Công xã Pa-ri là nhà nước kiểu mới?
Nguyên nhân thất bại, ý nghĩa lịch sử và bài học kinh nghiệm của Công xã Pa-ri?).
Bài 39: Quốc tế thứ hai
Sáng kiến kinh nghiệm xác định nội dung kiến thức tổ chức HĐN của bài này bao gồm:
- Phong trào công nhân cuối thế kỉ XIX (Các cuộc đấu tranh tiêu biểu của giai cấp
công nhân diễn ra cuối thế kỷ XIX. Những căn cứ để khẳng định phong trào công nhân thế
giới vẫn tiếp tục phát triển vào cuối thế kỷ XIX).
- Quốc tế thứ hai (Hoàn cảnh ra đời và những hoạt động của Quốc tế thứ hai trong thời
kỳ đầu. Vì sao Quốc tế thứ hai ngày càng phân hóa và đi đến chỗ tan rã? Vai trị của Ăngghen đối với Quốc tế thứ hai).
Bài 40: Lênin và phong trào công nhân Nga đầu thế kỉ XX
Sáng kiến kinh nghiệm xác định nội dung kiến thức tổ chức HĐN của bài này bao gồm:
- V.I. Lê-nin (Những hiểu biết của các em về cuộc đời hoạt động cách mạng của V.I.
Lê-nin. Những đóng góp về mặt lý luận và thực tiễn của V.I. Lê-nin đối với phong trào công
nhân Nga và phong trào công nhân quốc tế.
- Cách mạng 1905 - 1907 ở Nga (Tính chất của cách mạng 1905 - 1907 ở Nga? Vì
sao? So sánh cách mạng 1905 - 1907 ở Nga với các cuộc cách mạng tư sản diễn ra ở các
nước trước đó).
Tóm lại, qua 12 bài học của phần Lịch sử thế giới cận đại ở lớp 10 trường THPT,
chúng tôi xác định được 39 đơn vị kiến thức để tổ chức HĐN trong giờ lên lớp. Những
kiến thức trên vừa đảm bảo tính cơ bản, trọng tâm của từng bài, vừa đa dạng, phong phú
về nội dung và loại hình, phù hợp với trình độ, năng lực nhận thức của HS, góp phần thực
hiện mục tiêu về giáo dưỡng, giáo dục và phát triển của bộ môn.
Căn cứ vào đối tượng HS, điều kiện dạy học cụ thể của từng lớp, từng trường; dựa vào
năng lực, sở trường của mình mà GV lựa chọn và sử dụng những kiến thức trên để thiết kế
các HĐN trong các giờ học lịch sử ở trên lớp theo những cách tổ chức khác nhau nhằm đem

lại hiệu quả tối ưu.

13


3. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NHÓM TRÊN LỚP TRONG DẠY HỌC PHẦN LỊCH SỬ THẾ
GIỚI CẬN ĐẠI Ở LỚP 10 TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HĐN được tiến hành ở mọi khâu của quá trình dạy học: trên lớp, ở nhà, tự học, nội
khóa, ngoại khóa. Trong phạm vi giới hạn của sáng kiến kinh nghiệm, chúng tôi chỉ đề cập
đến tổ chức HĐN nhóm trong dạy học phần Lịch sử thế giới cận đại ở lớp 10 trường THPT
ở trên lớp.
3.1. Một số yêu cầu tổ chức HĐN trong giờ lên lớp môn Lịch sử
Khi tiến hành tổ chức HĐN trong dạy học nói chung, giờ lên lớp mơn Lịch sử nói
riêng cần tuân thủ các yêu cầu sau:
3.1.1. Sự phụ thuộc tích cực
Đây là yêu cầu đầu tiên và quan trọng nhất của HĐN trong học tập. Sự phụ thuộc lẫn
nhau một cách tích cực thể hiện ở việc HS nhận thấy “cùng chìm hoặc cùng nổi”. Vì vậy,
các thành viên của nhóm phải tự giác gắn kết với nhau và phải ln có ý thức rằng nhiệm
vụ của nhóm, của lớp chỉ được hồn thành trên cơ sở các cá nhân phải nỗ lực hoàn thành
nhiệm vụ cá nhân.
3.1.2. Tính tương tác: “mặt đối mặt”
Trong HĐN địi hỏi sự trao đổi qua lại tích cực giữa các HS trong nhóm. Tương tác
“mặt đối mặt” có một số tác dụng tốt đối với HS như: tăng cường động cơ học tập; làm nảy
sinh những hứng thú mới; kích thích sự giao tiếp sự chia sẻ những tư tưởng và phương án
giải quyết vấn đề; tăng cường kỹ năng xã hội (như thái độ, cách biểu đạt); tăng cường sự
phản hồi của HS bằng các hình thức khác nhau như lời nói, ánh mắt, cử chỉ; khích lệ mọi
thành viên tham gia phát triển mối quan hệ gắn bó, quan tâm lẫn nhau.
3.1.3. Bình đẳng và khách quan
Để tổ chức HĐN đạt được hiệu quả, đòi hỏi phải tiến hành một cách bình đẳng và khách
quan. Các thành viên trong nhóm đều có vai trị và vị trí ngang nhau trong nhóm, khơng có

người chỉ huy, áp đặt ý kiến cho cả nhóm, khơng có cá nhân “bù nhìn”, tất cả các thành viên
đều có trách nhiệm và quyền lợi trong và sau khi thảo luận. Việc nhận xét, đánh giá kết quả
thảo luận của mỗi nhóm sẽ được tiến hành công khai thông qua tự nhận xét, bổ sung giữa các
thành viên trong nhóm, giữa các nhóm với nhau và nhận xét, đánh giá của GV.
3.1.4. Kết hợp với các phương pháp dạy học khác
Việc phối hợp đa dạng các phương pháp và hình thức dạy học trong tồn bộ quá trình
dạy học là một yêu cầu cần thiết nhằm phát huy tính tích cực và nâng cao hiệu quả dạy học.
HĐN là phương pháp có nhiều ưu điểm và thế mạnh trong việc phát huy tính tích cực của
HS, nhưng nó cũng có những hạn chế nhất định. Do đó, trong q trình dạy học cần phối
hợp HĐN với các phương pháp dạy học khác như thuyết trình, sử dụng đồ dùng trực quan...
3.1.5. Phải đảm bảo tính hiệu quả của HĐN trong dạy học
Để đảm bảo tính hiệu quả của HĐN trong dạy học cần chú ý các vấn đề sau:
14


- Cần tạo điều kiện tốt nhất cho HS tiến hành HĐN từ không gian, thời gian, sắp xếp
công việc khoa học, đặc biệt phải dành đủ thời gian cho hoạt động thảo luận, tránh tâm lý
lúc nào cũng sợ hết thời gian ở cả thầy lẫn trò.
- Xác định đúng yêu cầu của từng HĐN để thực hiện một cách có ý nghĩa và mang lại
hiệu quả thiết thực, tránh kiểu làm việc hình thức, có tính chất trình diễn, minh họa hay đối
phó.
- Nội dung được đưa ra thảo luận phải phù hợp với HĐN hơn những hoạt động dạy học
khác. Nội dung không quá nhỏ, vụn vặt; có thể đưa ra các khả năng cho HS lựa chọn, nhưng
để lựa chọn được cách nhìn nhận, giải quyết đúng đắn vấn đề thì buộc các em phải trao đổi
với các thành viên khác.
3.2. Các biện pháp sư phạm tổ chức HĐN trên lớp trong dạy học phần Lịch sử thế giới
cận đại ở lớp 10 trường THPT
Trong khuôn khổ sáng kiến kinh nghiệm này, chúng tơi trình bày việc tổ chức HĐN
cho HS trong giờ lên lớp thông qua dạy học một số kiến thức cơ bản của phần Lịch sử thế
giới cận đại ở lớp 10 trường THPT theo hai hướng: (1) căn cứ vào nội dung kiến thức của

HĐN, và (2) căn cứ vào mơ hình tổ chức của HĐN.
3.2.1. Biện pháp sư phạm tổ chức HĐN theo nội dung kiến thức trong giờ lên lớp phần Lịch
sử thế giới cận đại ở lớp 10 trường THPT
3.2.1.1. Mỗi nhóm thảo luận về một đơn vị kiến thức khác nhau nhưng u cầu
cơng việc thì giống nhau
Hình thức này sử dụng khi dạy học những bài có nhiều đơn vị kiến thức nhưng phương
pháp nhận thức thì như nhau, nó được thực hiện trong q trình nghiên cứu kiến thức mới hay
trong củng cố, sơ kết, ôn tập. Lớp học chia thành 3 đến 4 nhóm, mỗi nhóm được phân cơng
tìm hiểu về một đơn vị kiến thức khác nhau nhưng có liên quan với nhau. Hình thức này có
khi được thực hiện thơng qua 2 tiết học.
Ví dụ 1: Khi dạy Bài 31: “Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỷ XVIII” (2 tiết), GV tổ
chức cho HS tiến hành HĐN tìm hiểu về tiến trình của cách mạng như sau:
Mục tiêu hoạt động: Giúp HS nắm được những nét cơ bản nhất về tiến trình diễn ra
của cách mạng Pháp cuối thế kỷ XVIII, qua đó nhận thức vai trị của quần chúng nhân dân
đối với sự phát triển đi lên của cuộc cách mạng này.
Tổ chức hoạt động: GV chia lớp thành 4 nhóm, mỗi nhóm từ 10 - 12 HS. Mỗi nhóm
tìm hiểu về một giai đoạn phát triển của cuộc cách mạng Pháp theo các nội dung sau: (1)
Thời gian tồn tại, (2) Lực lượng cầm quyền, (3) Hình thức chính quyền, (4) Chính sách thực
thi và kết quả, (5) Nhận xét.
Thời gian hoạt động: 30 phút (tiết 1: 15 phút, tiết 2: 15 phút).
Biện pháp tiến hành:
- GV phân công các nhóm và hướng dẫn cho từng cá nhân nghiên cứu SGK.
15


- Nhóm trưởng tổ chức trao đổi trong nhóm và ghi kết quả vào phiếu học tập.
- GV giám sát và hướng dẫn các nhóm thảo luận bằng những câu hỏi gợi mở như: ở mỗi
giai đoạn của Cách mạng tư sản Pháp có một bộ phận cầm quyền khác nhau, họ đại diện cho
tầng lớp nào? Họ ban hành và thực thi những chính sách gì? Những ưu điểm và hạn chế của
những chính sách đó ở từng giai đoạn? Vì sao liên tiếp có sự thay thế trong bộ phận lực lượng

cầm quyền trong quá trình diễn ra cách mạng Pháp.
Những công việc này thực hiện ở tiết 1, sang tiết 2 GV tiếp tục tổ chức cho HS thực
hiện các cơng việc cịn lại.
- Từng nhóm cử đại diện trình bày kết quả thảo luận của nhóm mình. Các nhóm cịn
lại phát biểu ý kiến, tranh luận.
- GV tổng kết và chuyển sang nội dung khác.
Ví dụ 2: Khi dạy Bài 35: “Các nước đế quốc Anh, Pháp, Mĩ, Đức và sự bành trướng
thuộc địa” (2 tiết), GV tổ chức cho HS tiến hành HĐN tìm hiểu về toàn bộ bài học này như
sau:
Mục tiêu hoạt động: Giúp HS nắm được những nét cơ bản nhất về tình hinh kinh tế,
chính sách đối nội, đối ngoại... của các nước đế quốc Anh, Pháp, Đức, Mĩ. Có nhận thức
đúng về bản chất của chủ nghĩa đế quốc.
Tổ chức hoạt động: Ở tiết 1, sau khi giới thiệu bài học, định hướng nhiệm vụ nhận
thức cho HS, GV chia lớp làm 4 nhóm, mỗi nhóm có từ 10 đến 12 HS. Phân cơng mỗi
nhóm tìm hiểu về một nước đế quốc theo các yêu cầu sau: (1) Tình hình kinh tế, (2) Chính
sách đối nội, (3) Chính sách đối ngoại, (4) Đặc điểm nổi bật.
Biện pháp tiến hành:
Trong tiết 1, HS tiến hành các công việc:
- GV hướng dẫn cho từng cá nhân nghiên cứu SGK.
- Nhóm trưởng điều khiển trao đổi trong nhóm và ghi kết quả vào phiếu học tập.
- GV giám sát và hướng dẫn các nhóm thảo luận.
Ở tiết 2, tiếp tục thực hiện những cơng việc cịn lại:
- Từng nhóm cử đại diện trình bày kết quả thảo luận của nhóm mình. Các nhóm còn
lại phát biểu ý kiến, tranh luận.
- GV tổng kết, nhắc lại những kiến thức chính cần nắm vững của từng nước đế quốc
và tiếp tục hướng dẫn HS rút ra kết luận chung về chủ nghĩa đế quốc.
3.2.1.2. Một số nhóm thảo luận về một đơn vị kiến thức khác nhau nhưng u cầu
cơng việc thì giống nhau
Hình thức này được sử dụng khi dạy học những bài có 2 đơn vị kiến thức khác nhau,
nhưng phương pháp tìm hiểu để nhận thức thì giống nhau. Nó tương tự như hình thức

3.2.1.1, chỉ khác ở chỗ là thay mỗi nhóm bằng một số nhóm cùng tìm hiểu, thảo luận về một
nội dung kiến thức.
16


Ví dụ 1: Khi dạy học Bài 29: “Cách mạng Hà Lan và cách mạng tư sản Anh”, sau khi
vào bài, định hướng nhiệm vụ nhận thức cho HS, GV chia lớp làm 6 nhóm, mỗi nhóm có từ
6 đến 8 thành viên và phân cơng nhóm như sau:
Mục tiêu hoạt động: Giúp học sinh nắm được những nét chính của cách mạng Hà Lan
và cách mạng tư sản Anh.
Tổ chức hoạt động: GV chia lớp thành 6 nhóm và giao nhiệm vụ:
- 3 nhóm thuộc dãy bàn bên phải (từ nhóm 1 đến nhóm 3) tổ chức tìm hiểu, trao đổi về
sự kiện cách mạng Hà Lan.
- 3 nhóm thuộc dãy bàn bên trái (từ nhóm 4 đến nhóm 6) tổ chức trao đổi, tìm hiểu về
sự kiện cách mạng Anh.
Đây là 2 sự kiện khác nhau, nhưng phương pháp nhận thức thì giống nhau. Vì vậy, GV
yêu cầu tất cả các nhóm tổ chức trao đổi và ghi vào phiếu học tập theo các nội dung gợi ý
sau đây:
1. Tình hình kinh tế, chính trị, xã hội, tư tưởng của mỗi nước trước cách mạng.
2. Mâu thuẫn chủ yếu của mỗi nước trước cách mạng.
3. Mốc mở đầu và kết thúc của mỗi cuộc cách mạng.
4. Diễn biến chính của mỗi cuộc cách mạng.
5. Hình thức diễn ra của mỗi cuộc cách mạng.
6. Kết quả, tính chất, ý nghĩa của mỗi cuộc cách mạng.
Thời gian dành cho các nhóm tổ chức cho các thành viên tự nghiên cứu SGK và trao
đổi, thảo luận rồi ghi vào phiếu học tập là 15 phút. Tiếp theo, GV dành 15 phút nữa để cho
thực hiện các công việc sau:
- Chọn 1 nhóm ở dãy bàn bên phải cử đại diện báo cáo kết quả thảo luận của nhóm
trước lớp.
- Chọn 1 nhóm ở dãy bàn bên trái cử đại diện báo cáo kết quả thảo luận của nhóm

trước lớp
Khi nhóm đại diện trình bày kết quả thảo luận, các thành viên cịn lại của nhóm và các
nhóm khác phát biểu ý kiến bổ sung. Cả lớp tranh luận về những nội dung chưa được thống
nhất.
- Cuối cùng, GV đánh giá kết quả hoạt động của từng nhóm, bổ sung, nhấn mạnh
những kiến thức cơ bản của bài học.
Ví dụ 2: Tương tự như trên, khi dạy học Bài 35: “Các nước Anh, Pháp, Đức, Mĩ và sự
bành trướng thuộc địa”, ở tiết 1 nghiên cứu về 2 nước đế quốc là Anh và Pháp, GV tổ chức
cho HS tiến hành HĐN như sau:
- Chia lớp làm 6 nhóm, mỗi nhóm có từ 6 đến 8 HS, 3 nhóm ở dãy bàn bên phải tổ
chức tìm hiểu, trao đổi về đế quốc Anh; 3 nhóm ở dãy bàn bên trái tìm hiểu, trao đổi về đế
quốc Pháp.
17


- Nội dung tìm hiểu, thảo luận và ghi vào phiếu học tập của tất cả các nhóm theo các
gợi ý sau:
1. Tình hình kinh tế của mỗi nước.
2. Tình hình chính trị của mỗi nước.
3. Chính sách đối ngoại của mỗi nước.
4. Đặc điểm nổi bật của mỗi nước.
- Thời gian dành cho toàn bộ hoạt động này là 30 phút, 15 phút cho từng nhóm làm
việc, 15 phút cho 2 nhóm cử đại diện báo cáo kết quả và các nhóm cịn lại phát biểu ý kiến bổ
sung. Cả lớp tranh luận về những nội dung chưa được thống nhất.
- Cuối cùng, GV đánh giá kết quả hoạt động của từng nhóm; bổ sung, nhấn mạnh
những kiến thức cơ bản của bài học.
Ở tiết 2 dạy về hai nước Đức, Mỹ, GV có thể tổ chức cho HS tiến hành HĐN tương tự
như tìm hiểu hai nước Anh, Pháp ở tiết 1.
So với hình thức 3.2.1.1 thì hình thức này được tiến hành trọn vẹn trong 1 tiết học và
có từ 2 nhóm trở lên cùng tìm hiểu về một đơn vị kiến thức cho nên việc tranh luận, đóng

góp ý kiến sẽ diễn ra sơi nổi hơn, chất lượng đạt được sẽ cao hơn.
3.2.1.3. Tất cả các nhóm cùng thảo luận về một đơn vị kiến thức và u cầu cơng
việc là như nhau
Với hình thức này, số lượng nhóm có thể ít hay nhiều tùy theo mức độ phức tạp của
nhiệm vụ được giao, tùy theo nội dung cần làm rõ: có thể thành lập nhóm thì thầm (2 HS),
mỗi bàn hình thành 1 nhóm (4 HS), hoặc hai bàn hình thành 1 nhóm (8 HS). Tất cả các
nhóm cùng thực hiện nhiệm vụ như nhau, theo cách này sẽ thuận lợi hơn khi nhận xét, bổ
sung, tránh tình trạng cục bộ, chỉ biết đến nhiệm vụ của nhóm mình, có tác dụng phát huy
tính cạnh tranh giữa các nhóm.
Đây là loại hình HĐN đơn giản, dễ tổ chức, thu hút sự tham gia của đại đa số HS. Vấn
đề quan trọng là GV phải biết lựa chọn kiến thức cơ bản, trọng tâm và đưa ra hệ thống các
câu hỏi có giá trị để kích thích HS tìm hiểu, thảo luận.
Ví dụ 1: Khi dạy nội dung “Diễn biến Chiến tranh giành độc lập của các thuộc địa
Anh ở Bắc Mĩ” thuộc Mục 2, Bài 30, GV tổ chức HĐN như sau:
Mục tiêu hoạt động: Giúp HS nắm được những nét cơ bản về diễn biến Chiến tranh
giành độc lập của các thuộc địa Anh ở Bắc Mĩ. Rèn luyện kĩ năng phân tích…
Tổ chức hoạt động: Chia lớp làm 12 nhóm (mỗi bàn là một nhóm) và giao nhiệm vụ
cho tất cả các nhóm cùng nghiên cứu SGK, trao đổi, thảo luận các vấn đề liên quan đến
diễn biến của Chiến tranh theo các gợi ý sau:
1. Mốc mở đầu và kết thúc của cuộc Chiến tranh.
2. Các giai đoạn phát triển của cuộc Chiến tranh.
3. Sự kiện nào được lấy làm mốc phân chia các giai đoạn?
18


4. Nội dung cơ bản của các giai đoạn là gì?
Thời gian hoạt động: từ 10 đến 12 phút.
Biện pháp tiến hành:
- Cá nhân tự nghiên cứu SGK, cùng trao đổi thảo luận trong nhóm về những nội dung
mà GV đã nêu, viết lại trên phiếu học tập.

- GV giám sát, hướng dẫn HS thảo luận.
- Gọi một nhóm cử đại diện trình bày kết quả thảo luận trước lớp, các nhóm khác phát
biểu tranh luận, bổ sung.
- GV tổng hợp ý kiến, rút ra kết luận và chuyển sang nội dung tiếp theo.
Ví dụ 2: Khi dạy học Mục II.3: “Nền chun chính Giacơbanh - đỉnh cao của cách
mạng” thuộc Bài 31, GV tổ chức cho HS HĐN như sau:
Mục tiêu hoạt động: Giúp HS thấy được sự ra đời, tác động của những chính sách của
phái Giacơbanh đối với tình hình nước Pháp lúc bây giờ. Rèn luyện HS kỹ năng nhận xét,
đánh giá lịch sử.
Tổ chức hoạt động: Chia lớp thành 6 nhóm, mỗi nhóm có từ 6 đến 8 HS, được sắp xếp
ngồi gần kề nhau của hai dãy bàn dài. GV giao nhiệm vụ cho tất cả các nhóm cùng tổ chức
trao đổi, thảo luận các vấn đề:
1. Nên chun chính Giacơbanh thành lập trong hoàn cảnh nào?
2. Những căn cứ để khẳng định nền chun chính Giacơbanh là đỉnh cao của cách
mạng Pháp?
3. Vì sao nền chun chính Giacơbanh sụp đổ?
Thời gian hoạt động: từ 10 đến 12 phút.
Biện pháp tiến hành:
- Cá nhân tự nghiên cứu SGK, cùng trao đổi thảo luận trong nhóm về những nội dung
mà GV đã nêu, viết lại trên phiếu học tập.
- GV giám sát, hướng dẫn HS thảo luận.
- Gọi một nhóm cử đại diện trình bày kết quả thảo luận trước lớp, các nhóm khác phát
biểu tranh luận, bổ sung.
- GV tổng hợp ý kiến, rút ra kết luận và chuyển sang nội dung tiếp theo.
Ví dụ 3: Khi dạy học Mục 1: “Cách mạng công nghiệp Anh” thuộc Bài 32, GV tổ
chức HĐN cho học sinh như sau:
Mục tiêu hoạt động: Giúp học sinh nắm được nguồn gốc, những phát minh tiêu biểu và
mối quan hệ giữa các phát minh trong cuộc cách mạng công nghiệp ở Anh.
Tổ chức hoạt động: Chia lớp thành 4 nhóm lớn, mỗi nhóm có từ 10 đến 12 HS, được
sắp xếp ngồi gần kề nhau của ba dãy bàn dài. GV giao nhiệm vụ cho tất cả các nhóm cùng

tổ chức trao đổi, thảo luận các vấn đề:
1. Vì sao cách mạng công nghiệp diễn ra đầu tiên ở Anh?
19


2. Chỉ ra mối quan hệ tác động giữa các phát minh.
3. Xác định trình tự diễn ra những phát minh theo từng lĩnh vực.
Thời gian hoạt động: từ 12 đến 15 phút.
Biện pháp tiến hành:
- Cá nhân tự nghiên cứu SGK, cùng trao đổi thảo luận trong nhóm về những nội dung
mà GV đã nêu, viết lại trên phiếu học tập.
- GV giám sát, hướng dẫn HS thảo luận bằng các câu hỏi gợi mở như sau: so với các
nước khác thì Anh có những điều kiện gì thuận lợi để cách mạng công nghiệp diễn ra đầu
tiên? Phát minh đầu tiên của cách mạng công nghiệp Anh thuộc lĩnh vực nào? Vì sao? Phát
minh quan trọng nhất là phát minh nào? Giữa các phát minh có tác động qua lại như thế
nào?...
- Gọi một nhóm cử đại diện trình bày kết quả thảo luận trước lớp, các nhóm khác phát
biểu tranh luận, bổ sung.
- GV tổng hợp ý kiến, rút ra kết luận và chuyển sang nội dung tiếp theo.
3.2.1.4. Mỗi nhóm thảo luận về một nội dung trong một đơn vị kiến thức và yêu cầu
công việc cũng khác nhau
Đây là hình thức mà hiện nay GV sử dụng khá phổ biến trong dạy học lịch sử ở trường
phổ thơng nói chung, THPT nói riêng. Tuy nhiên, theo chúng tơi hình thức này có hạn chế
là HS chỉ tập trung nghiên cứu, trao đổi phần kiến thức mà nhóm mình được phân cơng, do
đó, việc thảo luận, tranh luận cả lớp diễn ra ít sơi nổi. Để khắc phục hạn chế này, trong quá
trình hướng dẫn thảo luận và tổng hợp ý kiến, rút ra kết luận, GV cần dành nhiều thời gian
để khắc sâu kiến thức cho HS.
Ví dụ 1: Khi dạy học Mục I: “Tình hình nước Pháp trước cách mạng” thuộc Bài 31:
“Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII”, GV tổ chức HĐN như sau:
Mục tiêu hoạt động: Giúp HS hiểu được tình hình kinh tế, xã hội, tư tưởng của Pháp

trước cách mạng.
Tổ chức hoạt động: Chia lớp làm 3 nhóm và phân cơng Nhóm 1 tìm hiểu về tình hình
kinh tế, Nhóm 2 tìm hiểu về tình hình chính trị - xã hội, Nhóm 3 tìm hiểu về tình hình tư
tưởng.
Thời gian hoạt động: 7 phút.
Biện pháp tiến hành:
- Cá nhân mỗi nhóm tự nghiên cứu SGK về nội dung liên quan đến nhóm mình.
- Nhóm trưởng điều khiển các thành viên trong nhóm trao đổi, thảo luận và ghi kết
quả vào phiếu học tập.
- GV theo dõi, hướng dẫn các nhóm thảo luận. Chú ý đưa ra những gợi ý cho từng
nhóm cụ thể như sau:
20


+ Đối với nhóm 1: tình hình kinh tế nước Pháp trước cách mạng đề cập đến lĩnh vực
nào? Kinh tế nơng nghiệp Pháp có phát triển khơng? Vì sao? Cịn cơng thương nghiệp thì
sao? So sánh với kinh tế Anh trước cách mạng?...
+ Đối với nhóm 2: chế độ chính trị nước Pháp trước cách mạng là gì? Ai đứng đầu?
Xã hội Pháp trước cách mạng chia làm mấy đẳng cấp? Địa vị kinh tế, chính trị của từng
đẳng cấp? Phân biệt đẳng cấp và giai cấp.
+ Đối với nhóm 3: nước Pháp lúc này xuất hiện tư tưởng mới gọi là gì? Vì sao gọi là
Triết học Ánh sáng? Các đại diện tiêu biểu của tư tưởng Triết học Ánh sáng? Những nội
dung cơ bản của tư tưởng Triết học Ánh sáng?
- Sau khi thảo luận xong, các nhóm cử đại diện báo cáo kết quả trước lớp, các thành
viên cịn lại của nhóm khác góp ý, bổ sung, hoàn thiện.
- GV tổng kết hoạt động, rút ra kết luận từng vấn đề theo tiến trình tiết học sau đó
chuyển sang nội dung khác.
Ví dụ 2: Khi dạy học Mục I: “Công xã Pa-ri” thuộc Bài 38: “Quốc tế thứ nhất và
Công xã Pa-ri”, GV tổ chức HĐN như sau:
Mục tiêu hoạt động: Giúp học sinh nắm được những nét cơ bản về sự ra đời, hoạt

động và ý nghĩa của Công xã Pari.
Tổ chức hoạt động: GV tổ chức chia lớp làm 3 nhóm và phân cơng như sau:
- Nhóm 1, tìm hiểu về hồn cảnh ra đời của Cơng xã Pa-ri.
- Nhóm 2, tìm hiểu về những chính sách của Cơng xã Pa-ri.
- Nhóm 3, tìm hiểu về nguyên nhân thất bại, ý nghĩa và bài học kinh nghiệm của Công
xã Pa-ri.
Thời gian hoạt động: từ 15 đến 20 phút.
Biện pháp tiến hành:
- Cá nhân mỗi nhóm tự nghiên cứu SGK về nội dung liên quan đến nhóm mình.
- Nhóm trưởng điều khiển các thành viên trong nhóm trao đổi, thảo luận và ghi kết
quả vào phiếu học tập.
- GV theo dõi, hướng dẫn các nhóm thảo luận.
- Sau khi thảo luận xong, các nhóm cử đại diện báo cáo kết quả trước lớp, các thành
viên cịn lại của nhóm khác góp ý, bổ sung, hồn thiện.
- GV tổng kết hoạt động, rút ra kết luận từng vấn đề theo tiến trình tiết học sau đó
chuyển sang nội dung khác.
Qua hai ví dụ trên cho thấy, mặc dù mỗi nhóm thực hiện nhiệm vụ khác nhau trong
việc tìm hiểu, thảo luận; nhưng đây là những cơng việc độc lập của từng nhóm nên có thể
tiến hành đồng thời, nhóm sau khơng cần chờ nhóm trước thực hiện xong rồi mình mới
làm. Vấn đề quan trọng là GV chú ý xác định nội dung kiến thức và u cầu cơng việc cho
mỗi nhóm có khối lượng bằng nhau để cùng thực hiện thống nhất trong một khoảng thời
21


gian nhất định. Tránh tình trạng mỗi nhóm thực hiện mỗi cơng việc khác nhau, nhưng
nhóm sau phải chờ nhóm trước hồn thành rồi nhóm mình mới hoạt động được hoặc muốn
hồn thành u cầu cơng việc của nhóm mình phải bỏ thời gian để nghiên cứu qua nội
dung kiến thức của nhóm trước.
3.2.2. Biện pháp sư phạm tổ chức HĐN theo mơ hình nhóm trong giờ lên lớp phần Lịch
sử thế giới cận đại ở lớp 10 trường THPT

3.2.2.1. Nhóm nhỏ (nhóm thì thầm)
Đây là mơ hình tổ chức HĐN cho 2 HS ngồi cạnh nhau hoặc 3 HS ngồi chung bàn. Mơ
hình hoạt động này có ưu điểm lớn là không mất nhiều thời gian hoạt động, không làm xáo
trộn vị trí ngồi của HS nhưng vẫn giúp các em thu nhận kiến thức một cách tích cực. Tuy
nhiên, mơ hình này có hạn chế là hiệu quả huy động năng lực trí tuệ của tập thể HS, tính cạnh
tranh trong nhóm khơng cao. Vì vậy, nó rất phù hợp khi sử dụng giải quyết những nội dung
ngắn gọn hoặc để kiểm tra chéo kiến thức của nhau, để chấm bài, sửa bài cho nhau.
Ví dụ 1: Khi dạy Mục I: “Quốc tế thứ nhất” thuộc Bài 38: “Quốc tế thứ nhất và Công
xã Pa-ri”, GV tổ chức HĐN như sau:
Mục tiêu hoạt động: Giúp HS nắm được sự ra đời và vai trò của Quốc tế thứ nhất đối
với phong tráo công nhân quốc tế, thấy được công lao to lớn của Mác đối với tổ chức này.
Qua đó giáo dục cho HS lịng biết ơn đối với vị lãnh tụ giai cấp vô sản thế giới.
Tổ chức hoạt động: GV chia lớp thành nhiều nhóm nhỏ (nhóm thì thầm) và giao
nhiệm vụ cho tất cả các nhóm tìm hiểu về các vấn đề:
1. Hồn cảnh ra đời của Quốc tế thứ nhất.
2. Những hoạt động chủ yếu của Quốc tế thứ nhất.
3. Vì sao nói: Mác là linh hồn của Quốc tế thứ nhất?
Thời gian hoạt động: 10 phút.
Biện pháp tiến hành:
- Cá nhân tự nghiên cứu SGK, sau đó cùng trao đổi với bạn.
- GV quản lý và hướng dẫn HS thảo luận thông qua các qợi ý: Vì sao Quốc tế thứ nhất
ra đời? Thời gian và địa điểm ra đời của Quốc tế thứ nhất? Quốc tế thứ nhất đã lãnh đạo
phong trào cơng nhân quốc tế như thế nào? Mác có vai trị gì trong sự thành lập và hoạt
động của Quốc tế thứ nhất? Học thuyết Mác có tác động gì đến Quốc tế thứ nhất?
- Gọi một vài nhóm cử đại diện báo cáo kết quả thảo luận từng vấn đề, cả lớp tiếp tục
tranh luận.
- GV tổng hợp ý kiến, nhận xét hoạt động và kết luận vấn đề sau đó chuyển sang nội
dung khác.
Ví dụ 2: Khi dạy Mục I: “Bước đầu hoạt động của V.I. Lênin trong phong trào công
nhân Nga” thuộc Bài 40: “Lênin và phong trào công nhân Nga đầu thế kỉ XX”, GV tổ chức

HĐN cho HS như sau:
22


Mục tiêu hoạt động: Giúp HS nâng cao hiểu biết về cuộc đời hoạt động cách mạng của
Lê-nin và những đóng góp của Người. Giáo dục lịng kính u đối với vị lãnh tụ vĩ đại của
giai cấp công nhân thế giới.
Tổ chức hoạt động: GV chia lớp thành nhiều nhóm nhỏ, mỗi nhóm 2 - 3 HS ngồi cạnh
nhau trong một bàn và giao nhiệm vụ:
1. Trình bày những hiểu biết của các em về cuộc đời và hoạt động cách mạng của V.I.
Lê-nin.
2. Những đóng góp của V.I. Lê-nin đối với phong trào công nhân Nga và phong trào
công nhân quốc tế đầu thế kỷ XX.
Thời gian hoạt động: từ 5 đến 7 phút.
Biện pháp tiến hành:
- Các nhóm đọc SGK, vận dụng những hiểu biết của mình để thảo luận, thống nhất ý
kiến và ghi vào phiếu học tập.
- GV theo dõi, hướng dẫn HS làm việc.
- Các nhóm cử đại diện trình bày kết quả, cả lớp tranh luận thống nhất vấn đề.
- GV tổng kết hoạt động và kết luận sau đó chuyển sang nội dung khác.
3.2.2.2. Nhóm có từ 6 đến 8 HS.
Đây là mơ hình HĐN được sử dụng phổ biến trong q trình dạy học theo nhóm. Lớp
được chia thành 6 - 8 nhóm, GV có thể tổ chức cho các nhóm thảo luận cùng một vấn đề
(hoạt động so sánh), mỗi nhóm nghiên cứu một vấn đề (hoạt động trao đổi) hoặc một số
nhóm cùng thực hiện một nhiệm vụ.
Tùy theo tính chất, nội dung và dung lượng kiến thức mà GV lựa chọn cách thảo luận
cho phù hợp. Đối với những nội dung phức tạp, dung lượng kiến thức ít thì nên giao nhiệm
vụ cho nhiều nhóm cùng nghiên cứu một vấn đề để so sánh, đối chiếu với các nhóm khác, sau
đó rút ra những kết luận và chuẩn kiến thức. Nếu những nội dung kiến thức nhiều nhưng
không phức tạp thì nên giao nhiệm vụ mỗi nhóm nghiên cứu một vấn đề và trao đổi với các

nhóm khác.
Ví dụ 1: Khi dạy Mục 1, Bài 36: “Sự hình thành và phát triển của phong trào cơng
nhân”, GV có thể tổ chức HĐN như sau:
Mục tiêu hoạt động: Giúp HS nhận thức đúng đắn về phong trào đấu tranh của
công nhân thế giới trong giai đoạn đầu tiên, từ đó có tình cảm đối với giai cấp vơ sản.
Tổ chức hoạt động: GV chia lớp thành 6 nhóm và giao nhiệm vụ cho tất cả các nhóm
cùng tìm hiểu về những cuộc đấu tranh đầu tiên của công nhân theo gợi ý:
1. Giai cấp vô sản công nghiệp ra đời như thế nào?
2. Tình cảnh của giai cấp vơ sản cơng nghiệp khi mới ra đời?
3. Những hình thức đấu tranh đầu tiên của giai cấp công nhân?
4. Tác dụng và hạn chế của những hình thức đấu tranh đó?
23


Tiến hành hoạt động:
Thời gian hoạt động: 7 - 8 phút.
- Các nhóm cùng trao đổi thảo luận, ghi kết quả vào phiếu học tập.
- GV theo dõi, hướng dẫn HS thảo luận: Tại sao gọi là vô sản công nghiệp? Họ bị bóc
lột như thế nào? Họ có đứng lên đấu tranh chống lại giai cấp tư sản ngay từ đầu khơng?
Những hình thức đấu tranh của họ là gì? Vì sao họ lại sử dụng những hình thức đấu tranh đó?
Nhận xét của em về những hình thức đấu tranh đầu tiên này.
- Đại diện một nhóm trình bày kết quả thảo luận, các nhóm cịn lại phát biểu ý kiến bổ
sung, tranh luận.
- GV tổng hợp kiến, kết luận vấn đề và chuyển sang nội dung khác.
3.2.2.3. Nhóm bể cá
Mơ hình này được tổ chức để HS trao đổi theo chủ đề hoặc góp ý giúp đỡ nhau sau khi
thực hiện một hoạt động nào đó. Tạo bầu khơng khí thân mật gần gũi, rèn luyện kỹ năng
lắng nghe những ý kiến khác nhau, biết quan sát và kìm chế.
Mơ hình này được tổ chức như sau: GV chọn 5 - 7 HS làm nhóm đại diện ngồi vào
vịng trong. Những HS cịn lại ngồi vịng ngồi. Vòng trong thảo luận dưới sự điều khiển

của GV. Vòng ngồi quan sát lắng nghe. Vịng trong kết thúc thảo luận, vịng ngồi nhận
xét, bình luận và bổ sung. Điều cần lưu ý đối với hình thức HĐN này là vấn đề đưa ra thảo
luận phải hấp dẫn, có khả năng gây tranh luận hoặc để lại những kinh nghiệm q báu cho
HS.
Thực hiện mơ hình HĐN này mất nhiều thời gian, nên thường áp dụng trong các hoạt
động ngoại khóa là thích hợp. GV phải bao qt, điều hành nhóm đại diện cũng như tồn
thể HS của lớp. Nội dung đưa ra thảo luận thường là vấn đề khó, cần huy động trí tuệ của
tập thể (nhóm) và cá nhân. Nhóm đại diện thảo luận cơng khai cho những người cịn lại ở
vịng ngồi cùng nghe, sau đó trình bày kết quả thảo luận trước lớp, các HS còn lại theo dõi
và có ý kiến bổ sung, tranh luận với nhóm đại diện. Cuối cùng GV tổng hợp các ý kiến và
rút ra kết luận vấn đề.
Ví dụ 1: Khi dạy về nội dung “Xử tử Rô-bex-pi-e” thuộc Mục II.3, Bài 31, GV tổ chức
cho HS tiến hành HĐN theo mơ hình nhóm bể cá như sau:
Mục tiêu hoạt động: Giúp HS thấy được sự giống nhau và khác nhau giữa hai cái chết
của hai nhân vật đối lập. Qua đó, hiểu được tiến trình phát triển của cuộc cách mạng này
diễn ra một cách quyết liệt. Rèn luyện kỹ năng so sánh.
Tổ chức hoạt động: GV chọn 8 em HS (gồm có cả nam và nữ, có học lực giỏi, khá
trung bình, yếu) làm đại diện cho nhóm bể cá (Nhóm đại diện). Những HS cịn lại của lớp
được bố trí ngồi xung quanh theo hình trịn hoặc hình chữ “U”. GV nêu nội dung thảo luận
cho cả lớp theo dõi: “So sánh cái chết của Lu-I XVI và cái chết của Rô-be-xpi-e trong Cách
mạng tư sản Pháp 1789”.
24


Thời gian hoạt động: 5 phút
Tiến hành hoạt động:
- Nhóm đại diện trao đổi thảo luận trước sự chứng kiến của cả lớp, ghi kết quả vào
phiếu học tập.
- GV chủ trì, hướng dẫn HS tìm hiểu, trao đổi theo các gợi ý như: điểm giống nhau
giữa cái chết của hai nhân vật là gì? Rơ-bex-pi-e đại diện cho lực lượng nào? Lu-I XVI đại

diện cho lực lượng nào? Cái chết của Lu-I XVI đánh dấu gì đối với tiến trình cách mạng
Pháp? Cái chết của Rơ-bex-pi-e đánh dấu gì đối với tiến trình cách mạng Pháp?
- Sau khi nhóm đại diện thảo luận xong, đại diện nhóm trình bày kết quả trước lớp (trình
bày bằng bảng minh họa), những HS còn lại trao đổi, chất vấn, tranh luận.
- GV tổng hợp ý kiến, kết luận vấn đề.
Ví dụ 2: Khi dạy về nội dung “Hệ quả của cách mạng công nghiệp” thuộc Bài 32:
“Cách mạng công nghiệp ở châu Âu”, GV có thể tổ chức cho HS tiến hành HĐN theo mơ
hình nhóm bể cá như sau:
Mục tiêu hoạt động: Giúp HS hiểu được cách mạng công nghiệp đã khẳng định sự
thắng thế của chủ nghĩa tư bản đối với chế độ phong kiến, tuy nhiên vẫn còn những hạn chế
nhất định.
Tổ chức hoạt động: GV chọn 5 em HS vào nhóm bể cá. Những HS cịn lại của lớp
được bố trí ngồi xung quanh theo hình trịn hoặc hình chữ “U”. GV nêu nội dung thảo luận
cho cả lớp theo dõi:
1. Cách mạng công nghiệp đã mang lại những hệ quả gì?
2. Mặt tích cực và hạn chế của những hệ quả đó?
Tiến hành hoạt động:
- Nhóm đại diện trao đổi thảo luận trước sự chứng kiến của cả lớp, ghi kết quả vào
phiếu học tập, những HS còn lại theo dõi nội dung thảo luận.
- GV theo dõi và hướng dẫn HS thảo luận: Tìm hiểu những thay đổi về kinh tế, xã hội,
đời sống ở các nước tư bản do cách mạng công nghiệp mang lại. Trong những thay đổi đó,
thay đổi nào là tiến bộ, thay đổi nào là hạn chế?
- Sau khi nhóm đại diện thảo luận xong, đại diện nhóm trình bày kết quả trước lớp,
những HS còn lại trao đổi, chất vấn, tranh luận với nhóm đại diện.
- GV tổng hợp ý kiến, kết luận vấn đề.
3.2.2.4. Nhóm “cái phễu” (Nhóm Kim tự tháp)
Sử dụng mơ hình HĐN này nhằm tổng hợp ý kiến của cả lớp về một nội dung được
đưa ra thảo luận. Đây là mơ hình hoạt động nhóm có sự kết hợp nhiều mơ hình tổ chức khác
nhau. Đầu tiên, GV nêu vấn đề cần thảo luận (đây là vấn đề cần thảo luận xuyên suốt) và
yêu cầu từng cá nhân nghiên cứu. Tiếp theo, tổ chức thảo luận nhóm nhỏ 2 - 3 HS để các

em trao đổi ý kiến của mình và rút ra những kết luận chung của nhóm. Sau đó, các nhóm
25