TRUYỆN ADV VÀ MỊ CHÂU-TRỌNG THUỶ

TRUYỆN AN DƯƠNG VƯƠNG VÀ MỴ CHÂU-TRỌNG
THUỶ ( Ngữ văn 10)



Thời kì Văn Lang – Âu Lạc ( thời kì dựng
nước) đã để lại cho gia tài văn hoá tinh thần
Việt Nam nhiều thần thoại , truyền thuyết
có giá trị lớn.
Thần thoại và truyền thuyết thời kì này thể
hiện tập trung , nổi bật hai nội dung: dựng
nước và giữ nước. Nếu như nhóm truyền
thuyết xung quanh vua Hùng thể hiện nội dung dựng nước thì truyền thuyết chung quanh
Thục An Dương Vương lại đưa ra một cách cắt nghĩa về sự thắng lợi và thất bại của vua
Thục trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước. Nhận thức được giá trị to lớn của những tác
phẩm dân gian này trong đời sống tinh thần tư tưởng của người Việt nên trong những thế
kỉ đầu tiên của nền độc lập dân tộc các trí thức nước ta đã bỏ nhiều công sức sưu tầm, ghi
chép lại bằng văn bản. Những người có công đầu là Lí Tế Xuyên ( với cuốn Việt điện u
linh) và Trần Thế Pháp ( với cuốn Lĩnh Nam chích quái) . Cuối thế kỉ XV, Vũ Quỳnh và
Kiều Phú đã tiếp tục công việc của Trần Thế Pháp hoàn chỉnh cuốn Lĩnh Nam chích quái
và lưu truyền đến ngày nay. Nhiều nhà nghiên cứu văn học dân gian và sử học nước ta đã
nhất trí coi coi các thần thọai và truyền thuyết sau đây là những truyện có giá trị lớn nhất:
Truyện Họ Hồng Bàng; Truyện Thần núi Tản Viên; Truyện Thánh Gióng; Truyện Rùa
Vàng. Và cho rằng truyện Rùa vàng gắn liền với nhân vật lịch sử An Dương Vương, với di
tích lịch sử thành Cổ Loa với câu chuyện tình Mị Châu – Trọng Thuỷ là một truyện li kì ,
phức tạp biểu hiện một trình độ phát triển của xã hội và con người Việt Nam và để lại một
bài học lịch sử xương máu cho muôn đời sau.
1- Về nhân vật Thục An Dương Vương.
Theo Lĩnh Nam chích quái, Thục Phán là một vị vua trẻ của nước Âu Việt, sau khi chiếm
được nước Văn Lang của các vua Hùng lập nên nước Âu Lạc, định đô ở đất Việt Thường (
Cổ Loa) và gấp rút xây thành để giữ nước. Như vậy, việc dời đô từ vùng trung du (Lâm

Thao, Phú Thọ ) xuống đồng bằng là một việc làm sáng suốt, một biểu hiện của sự phát
triển lớn mạnh của nhà nước Âu Lạc so với nhà nước Văn Lang và Âu Việt cũ. Trong công
cuộc xây thành Cổ Loa dù nhà vua đã bỏ nhiều trí lực nhưng ban đầu “ hễ thành đắp đến
đâu lại lở đến đấy”. Sau nhờ sứ Thanh Giang giúp đỡ, vua đã diệt được các loài yêu tinh
phá hoại. từ đó , thành chỉ xây trong nửa tháng là xong.
Theo quan điểm xưa, muốn thành công trong việc lớn lẫn việc nhỏ, người hành sự phải hội
đủ ba yếu tố thiên thời , địa lợi , nhân hoà. Truyền thuyết còn kể lại việc Thánh Tản Viên
khuyên vua Hùng nhường ngôi cho Thục Phán, phải chăng đó là thiên cơ , thiên thời đã
hướng về Thục vương . Chọn được đất định đô lâu dài , kiên cố, đó là được địa lợi. Thành
xây mà đổ phải chăng Vua chưa được chữ nhân hoà. Vua trai giới , cầu đảo bách thần phải
chăng là một sự điều chỉnh chính sự để được chữ nhân hoà quý báu ấy. Việc thần Rùa
Vàng giúp vua xây thành phải chăng đã phản ánh hiệu quả tốt đẹp của sự điều chỉnh chính
sự theo hướng thuận nhân tâm.
Đất nước yên bình có thành luỹ kiên cố , nhà vua ước ao có được thứ vũ khí thần diệu để
bảo vệ. Đó là một ước vọng chính đáng. Thần Rùa vàng đã đáp ứng nguyện vọng ấy của
vua: tháo vuốt tặng vua làm lẫy nỏ Linh Quang. Tầm nhìn xa trông rộng và ý thức bảo vệ
giang san của Thục Vương thật đáng cho chúng ta khâm phục và ghi nhớ. Quân Triệu Đà
đã nhiều lần thảm bại trước chân thành Cổ Loa vì thứ vũ khí lợi hại của Âu Lạc. Vũ khí
thần diệu một phát bắn ra có thể giết chết hàng trăm tên địch đó phải chăng là đường lối
quân sự , quốc phòng đúng đắn dựa trên sức mạnh đoàn kết toàn dân tộc .
Nhưng tai hoạ cũng từ dó mà ra. Quá tin vào tiềm lực quốc phòng của mình, nhà vua đã lơ
là mất cảnh giác trước âm mưu của Triệu Đà. Sau nhiều lần thất bại thảm hại nhưng Đà
vẫn chưa thôi giấc mộng thôn tính Âu Lạc, mở rộng giang sơn cát cứ của mình. Thục An
Dương Vương sơ xuất không nhận ra dã tâm đó hoặc có nhận ra nhưng vì quá chủ quan,
khinh địch nên đã nhận lời thuận cho Trọng Thuỷ lấy con gái yêu của mình là Mị Châu, lại
còn thuận cho ở rể luôn trong thành Cổ Loa. Tướng quân Cao Lỗ đã hết sứcc an ngăn vua
nhưng Vua nhất quyết không nghe . Kết cục, Trọng Thuỷ có cơ hội lợi dụng tình cảm của
vợ, đánh tráo lẫy nỏ- móng rùa thần.
Thái độ chủ quan , khinh địch của Vua Thục còn thể hiện rõ ở việc dù quân Triệu Đà đã
tiến sát đến chân thành Cổ Loa song vua vẫn “ điềm nhiên ngồi đánh cờ, cười mà nói rằng:

“ Đà không sợ nỏ thần sao?”. Cho đến khi thất bại bỏ chạy Vua cũng không nhận ra vì sao
nỏ thần hết hiệu nghiệm , vì sao lại thất bại. Câu nói tuyệt vọng “ Trời hại ta” bên bờ biển
đã cho ta thấy rõ tình trạng ấy! Đến khi sứ Thanh Giang hiện lên thét lớn “ Kẻ ngồi sau
ngựa chính là giặc đó”. Vua mới tỉnh ngộ . Một sự tỉnh ngộ đầy cay đắng . Vua liền chém
chết đứa con gái yêu và “cầm sừng tê rẽ nước về với Long vương”. Thái độ của nhân dân
đối với Vua Thục vừa phê phán vừa tôn kính nên đã sáng tạo ra chi tiết này chăng? ( Theo
gợi ý của nhà thơ Nguyễn Đình Thi khi ông cho rằng phải chăng nhân dân không muốn nói
Phù Đổng Thiên Vương chết trận nên đã sáng tạo ra kết cục Phù Đổng thiên Vương và
ngựa phi lên trời; không đành lòng để Vũ Nương chết thảm nên đã sáng tạo tình tiết Vũ
nương thành thần tiên dưới Thuỷ cung).
Qua hình tượng An Dương vương, tác giả dân gian đã thể hiện thật sâu sắc ý tưởng: Người
đứng đầu đất nước chẳng những cần được nhân dân hết lòng ủng hộ mà còn phải hết sức
cảnh giác đề phòng hữu hiệu đối với các thế lực ngoại xâm, thiếu sự cảnh giác đó thì nước
mất nhà tan.
2- Về nhân vật Mị Châu:
Nhà thơ Tố Hữu đã nhận xét về nhân vật Mị Châu: “ Trái tim lầm chỗ để trên đầu/ Nỏ thần
vô ý trao tay giặc / Nên nỗi cơ đồ đắm biển sâu”.
Quả thật Mị Châu có đặt tình cảm ( trái tim) lên trên lí trí ( đầu) , dẫn đến hậu quả khôn
lường ( Cơ đồ đắm biển sâu). Vua Thục và Mị Châu đều có lỗi trước lịch sử. Tuy nhiên ,
các tác giả dân gian đã dành cho nhân vật nữ nầy một sự đánh giá đầy bao dung nhân hậu.
Mị Châu ý thức được sự mất cảnh giác nghiêm trọng của mình nên chấp nhận cái chết một
cách dũng cảm nhưng Mị Châu không chủ tâm phản bội cha , phản bội dân tộc. Lời khấn
khứa cuối cùng của nhân vật vang lên thật thống thiết “ Thiếp là phận gái, nếu có lòng
phản nghịch mưu hại lại cha, chết đi sẽ biến thành hạt bụi. Nếu có lòng trung hiếu mà bị
người lừa dối thì chết đi sẽ biến thành châu ngọc để rửa sạch mối nhục thù”. Tác giả dân
gian đã thật nhân hậu bao dung trong sáng tạo hình tượng “ Mị Châu chết ở bờ bể , máu
chảy xuống nước, trai sò ăn phải đều biến thành hạt châu”, “ Trọng Thuỷ ôm xác vợ đem
về táng ở Loa Thành, xác biến thành ngọc thạch”, “ Người đời sau…nhân kiêng tên Mị
Châu cho nên gọi ngọc minh châu là đại cữu , tiểu cữu”. Giáo sư Lê Trí Viễn đã có lời
bình xác đáng như sau: “ Mị Châu có tội với đất nước nên bị trừng phạt, đó là trách nhiệm

trước lịch sử, nhưng tấm lòng Mị Châu là trong trắng, Mị Châu chỉ ngây thơ và dại dột,
cho nên tấm long của nhân dân không nỡ để Mị châu mất đi trong đen tối, mà cho Mị Châu
biến thành ngọc trai trong suốt để nàng nói lên với vĩnh viễn chút lòng trong trắng của
mình.” Và GS kết luận: “ Đó là những biểu hiện đầu tiên và tốt đẹp của tư tưởng nhân đạo
thời cộng đồng.”.
3- Về nhân vật Trọng Thuỷ:
Trước hết cần phải thấy động cơ hôn nhân của Trọng Thuỷ là động cơ chính trị đen tối.
Lợi dụng tình cảm của vợ , Trọng Thuỷ đã “ dỗ Mị Châu cho xem trộm nỏ thần rồi ngầm
làm một cái lẫy nỏ khác thay vuốt rùa vàng, nói dối là về phương bắc thăm cha”. Tình tiết
ấy, Trọng Thuỷ không thể chối tội trước tình cảm ngây thơ trong trắng của Mị Châu trước
sự phán xét của muôn đời trên giác độ tình yêu.
Tuy nhiên có một tình tiết cần phải nhìn nhận cho có tình có lí , Đó là tình tiết Trọng Thuỷ
tâm sự với vợ “ Tình vợ chồng không thể lãng quên , nghĩa mẹ cha không thể dứt bỏ. Ta
nay trở về thăm cha, nếu như đến lúc hai nước thất hoà bắc nam cách biệt, tìm nàng lấy gì
làm dấu” . Để rồi Mị châu ngây thơ nói ra kế “ rắc lông ngỗng” ở những chỗ ngả ba đường
để “có thể cứu được nhau”. Tình tiết này có hai cách hiểu. Cách hiểu thứ nhất là Trọng
Thuỷ cố ý đuổi cùng , giết tận. Cách hiểu thứ hai cho rằng qua bao tháng ngày chung
sống , mặc dù Trọng Thuỷ âm thầm thực hiện dã tâm của cha nhưng trong lòng chàng
không thể không có tình cảm sâu nặng với người vợ trẻ xinh đẹp , dịu dàng, hiền thục ,
ngây thơ , trong sáng nên chàng lo liệu trước việc tìm nhau sau trận can qua. Còn lúc ấy
chàng cũng không nghĩ đến độc kế đuổi cùng giết tận. Sau trận chiến đẫm máu Trọng
Thuỷ đã ôm xác vợ về táng ở Loa Thành cho được gần gũi sớm hôm chăm sóc, với lòng “
thương tiếc khôn cùng” rồi ngẩn ngẩn ngơ ngơ “ khi đi tắm tưởng như thấy bóng dáng Mị
Châu , bèn lao đầu xuống giếng mà chết”. Đặc biệt là chi tiết kết thúc truyện “ người đời
sau mò ngọc ở biển Đông lấy nước giếng này mà rửa thì thấy trong sáng”. Như vậy phải
chăng cặp uyên ương này cũng chỉ là nạn nhân bị lợi dụng, vừa đáng thương vừa đáng
giận, trong dã tâm xâm lược của Triệu Đà. Thái độ của nhân dân ta trước bi kịch lịch sử
này tưởng cũng khá rõ ràng.

Tóm lại, truyện Rùa vàng đã đạt đến một trình độ nghệ thuật rất cao, mang tính chất đa

thanh , đa nghĩa, rất hấp dẫn đối với các thế hệ người dân Việt Nam. Mỗi hình tượng nhân
vật đều gợi mở ở người đọc mọi thời đại nhiều ý nghĩa lí thú. Những vấn đề sinh tử trong
sự nghiệp giữ nước lại lồng kết trong một câu chuyện tình cảm lứa đôi đầy âm hưởng bi
tráng. Qua câu chuyện, hai tư tưởng lớn trong truyền thống văn học Việt Nam là tư tưởng
yêu nước và tư tưởng nhân đạo đã quyện hoà một cách khăng khít . Nhân dân quả đã vừa
ngợi ca, vừa phê phán, vừa cảm thông đối với những nhân vật lịch sử đã mắc phải những
sai lầm nghiêm trọng dẫn đến những trang bi thương trong lịch sử nước nhà. Thái độ và
tình cảm yêu ghét ở đây vừa dứt khoát , rạch ròi vừa thấm đẫm tính chất bao dung nhân
hậu được thể hiện một cách nghệ thuật qua nhiều chi tiết đặc sắc và độc đáo.

Cỏ Cầu Gai @ 14:42 10/08/2009
Số lượt xem: 4