CHUYÊN ĐỀ: PHONG TRÀO YÊU NƯỚC THEO KHUYNH HƯỚNG DÂN CHỦ TƯ SẢN Ở VIỆT NAM TỪ NĂM 1919 ĐẾN ĐẦU NĂM 1930

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VĨNH PHÚC
TRƯỜNG THPT ……………

CHUYÊN ĐỀ
PHONG TRÀO YÊU NƯỚC THEO KHUYNH HƯỚNG DÂN CHỦ TƯ SẢN
Ở VIỆT NAM TỪ 1919 ĐẾN ĐẦU NĂM 1930

NGƯỜI THỰC HIỆN: …………….
Giáo viên tổ: Sử - Địa - GDCD .

…………


CHUYÊN ĐỀ:
PHONG TRÀO YÊU NƯỚC THEO KHUYNH HƯỚNG DÂN
CHỦ TƯ SẢN Ở VIỆT NAM TỪ NĂM 1919 ĐẾN ĐẦU NĂM 1930
A. NỘI DUNG CHUYÊN ĐỀ
I. ĐIỀU KIỆN RA ĐỜI CỦA PHONG TRÀO
Tình hình thế giới có nhiều thay đổi: sau chiến tranh thế giới thứ nhất,
phong trào cách mạng, đặc biệt là sự thành công của cách mạng tháng 10.
Tình hình trong nước : sau chiến tranh thế giới thế giới thứ nhất, mặc dù
nhiều cuộc đấu tranh chống Pháp của nhân dân ta thất bại, nhưng làn sóng đấu
tranh mới của phong trào dân tộc dân chủ ở nước ta không ngừng dâng cao. Giai
cấp Tư sản dân tộc, tiểu tư sản ra đời từng bước thể hiện vai trò và bước lên vũ
đài chính trị.
Sau chiến tranh thế giới thứ nhất , Chủ nghĩa Mac Lênin chưa được phổ
biến rộng rãi ở Việt Nam. Tư tưởng dân chủ tư sản nhất là chủ nghĩa Tam dân
của Tôn Trung Sơn (dân tộc độc lập, dân quyền tự do, dân sinh hạnh phúc) tiếp
tục du nhập vào nước ta và ảnh hưởng đến phong trào đấu tranh cách mạng ở
nước ta. Dần đưa phong trào đấu tranh yêu nước ở Việt Nam đi theo khuynh
hướng dân chủ tư sản.

II. Nội dung của phong trào.
Phong trào đấu tranh yêu nước theo khuynh hướng dân chủ tư sản ở Việt
Nam đầu thế kỉ XX phát triển mạnh mẽ, với sự tham gia của nhiều tầng lớp nhân
dân, với nhiều hình thức đấu tranh phong phú, sôi động ở cả trong và ngoài
nước.
1. Phong trào đấu tranh ở ngoài nước.
Sau chiến tranh thế giới thứ nhất, phong trào đấu tranh yêu nước của nhân
dân Việt Nam phát triển mạnh. Ngoài hoạt đông của Nguyễn Ái Quốc còn có hoạt
động của nhiều nhà yêu nước: Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh, Phan Văn
Trường. Đây là một phần nhân tố làm cho phong trào yêu nước của nhân ta và
kiều bào ta ở Pháp dâng lên mạnh mẽ.
Tại Pháp: phong trào đấu tranh đòi hồi hương cho binh lính Việt Nam, đòi
các quyền tự do dân chủ...1922: kiều bào ở Pháp chế giễu Vua Khải Định nhân
dịp hắn sang thăm Pháp.
Tại Trung Quốc trước khi bị bắt (1925) hoạt động yêu nước của Phan Bội
Châu phát triển mạnh, ông tuyên truyền chủ nghĩa yêu nước cho người Việt,
thành lập tổ chức Tâm Tâm Xã (6 - 1924), đây là tổ chức yêu nước tiến bộ của
những người tiểu tư sản, tiêu biểu như Hồ Tùng Mậu, Phạm Hồng Thái...Tuy
2


nhiên vẫn bị ảnh hưởng của tư tưởng dân chủ tư sản và chưa tiếp nhận được Chủ
nghĩa Mác Lênin. Song với nhiệt huyết yêu nước Tâm Tâm Xã đã hoạt động sôi
nổi, nhất là vụ Phạm Hồng Thái tổ chức ám sát toàn quyền Đông Dương
Meclanh (16-6-1924). Dù vụ ám sát không thành công song đã gây được tiến
vang lớn, báo hiệu cho thời kì mới của cách mạng Việt Nam, như “chim én nhỏ
báo hiệu mùa xuân”
Tiếng bom của Phạm Hồng Thái đã cổ vũ và thúc đẩy phong trào yêu
nước tiến lên. Đồng thời cổ vũ phong trào ở trong nước phát triển....
2. Phong trào đấu tranh ở trong nước.

Hoạt đông yêu nước chủ yếu do tư sản dân tộc và tiểu tư sản tiến hành và
phát triển mạnh do tác động của chương trình khai thác thuộc địa lần thứ hai của
thực dân Pháp.
a. Phong trào đấu tranh của tư sản dân tộc
Tư sản dân tộc nhân đà làm ăn thuận lợi muốn vươn lên giành lấy vị trí
khá hơn trong nền kinh tế Việt Nam. Họ muốn kinh doanh độc lập, muốn không
bị thực dân Pháp chèn ép ... đồng thời muốn tranh giành một số quyền lợi về
chính trị.
Năm 1919, tư sản dân tộc phát động phong trào Chấn hưng nội hóa, Bài
trừ ngoại hóa…
Năm 1923, tư sản dân tộc lại phát động phong trào Chống độc quyền
thương cáng Sài Gòn, Độc quyền xuất khẩu lúa gạo Nam kỳ của tư sản Pháp….
Cùng với hoạt động trên lĩnh vực kinh tế, giai cấp tư sản còn dùng báo chí
để đấu tranh đòi quyền lợi. Một số nhà tư sản và địa chủ lớn ở Nam kì tổ chức
thành lập đảng Lập hiến để đấu tranh đòi quyền lợi (Nguyễn Phan Long, Bùi
Quang Chiêu...) Họ cũng đưa ra một số khẩu hiệu chính trị để tranh thủ sự ủng
hộ của quần chúng, nhằm gây áp lực với thực dân Pháp. Tuy nhiên khi được
Pháp thỏa hiệp, nhượng bộ cho một ít quyền lợi (cho tham gia vào Hội đồng
quản hạt Nam Kì) thì lại sẵn sàng thỏa hiệp với Pháp nên dễ dàng bị quần chúng
bỏ qua. Điều này cho thấy sự hạn chế và tính “ hai mặt” của tư sản dân tộc trong
sự nghiệp đấu tranh yêu nước. Thứ mà tư sản quan tâm nhất là kinh tế, là quyền
lợi giai cấp....
b. Phong trào đấu tranh của tầng lớp tiểu tư sản trí thức
Các tàng lớp tiểu tư sản gồm: học sinh, sinh viên, giáo viên...Họ thành lập
các tổ chức như hội Phục Việt, hội Hưng Nam, đảng Thanh Niên...Đại diện tiêu
biểu như Đặng Thai Mai, Trần Huy Liệu, Nguyền An Ninh, với những hoạt động
sôi nổi, phong phú như: mít tinh, biểu tình, bãi khóa ...Họ còn xuất bản một số
tờ báo tiến bộ như: Chuông rè, An Nam trẻ, Người nhà quê...Lập ra nhà xuất bản
tiến bộ: Nam đồng thư xã, Cường học thư xã….
3

Trong phong trào yêu nước dân chủ công klhai của tầng lớp tiểu tư sản trí
thức còn nổi bật lên bởi hai sự kiện đấu tranh đòi thả Phan Bội Châu (1925) và
đám tang Phan Châu Trinh (1926).
Phong trào đấu tranh yêu nước của giai cấp tư sản dân tộc tuy thể hiện
lòng yêu nước song mang tính bồng bột, nhất thời, cải lương và dễ thỏa
hiệp...ngày một xa rời quần chúng. Phong trào của tiểu tư sản mạnh mẽ hơn
nhiều và thể hiện sự tiến bộ, được quần chúng nhân dân ủng hộ. Tuy nhiên cuối
cùng cũng không thể đi đến thắng lợi cuối cùng do thiếu đường lối chính trị
đúng đắn. Song không thể phủ nhận các phong trào thể hiện lòng yêu nước nồng
nàn, tinh thần dân tộc của nhân dân ta.
3. Việt Nam Quốc dân Đảng và khởi nghĩa Yên Bái
a. Việt Nam Quốc dân Đảng
Đây là chính đảng theo khuynh hướng dân chủ tư sản xuất hiện ở Việt
Nam đầu thế kỉ XX.
* Hoàn cảnh ra đời.
Hạt nhân đầu tiên là nhà xuất bản tiến bộ Nam đồng thư xã, do Phạm
Tuấn tài thành lập 1927 và chịu ảnh hưởng của chủ nghĩa tam dân của Tôn
Trung Sơn, chưa có đường lối chính trị rõ ràng. 25-12-1927: Nguyễn Thái Học,
Phó Đức Chính, Nguyễn Khắc Nhu, Phạm Tuấn Tài thành lập ra Việt Nam Quốc
dân Đảng, đây là tổ chức chính trị tiêu biểu nhất của khuynh hướng yêu nước
dân chủ tư sản ở Việt Nam đầu thế kỉ XX.
* Tôn chỉ mục đích:
Việt Nam Quốc dân Đảng lấy chủ nghĩa Tam dân của Tôn Trung Sơn làm
tôn chỉ mục đích chung của mình. “Trước làm cách mang dân tộc, sau làm cách
mạng thế giới”. Tôn chỉ này có tính tiến bộ ( đấu tranh giải phóng dân tộc) song
còn hạn chế, chung chung, không rõ ràng quan điểm.
* Cương lĩnh.
Đề ra khái quát là “ đẩy mạnh cách mạng dân tộc, xây dựng nền dân chủ,

trực tiếp, giúp đỡ các dân tộc bị áp bức”. Nhưng lại không đưa ra chủ trương đấu
tranh giai cấp (1929 bổ sung Bản chương trình hành động của Đảng trong cương
lĩnh).
Chương trình hành động nêu ra nguyên tắc của Đảng: Tự do, bình đẳng,
bác ái.
Mục tiêu của Đảng là làm Cách mạng dân tộc, cách mạng chính trị cách
mạng xã hội.
Chương trình hành động của Đảng gồm 4 thời kì, đến thời kì cuối cùng
bất hợp tác với chính phủ pháp và triều đình nhà Nguyễn, cổ vũ nhân dân đấu
tranh đánh đuổi thực dân Pháp, lật đổ ngôi Vua, thiết lập dân quyền.
4


* Thành phần đảng viên.
Gồm học sinh, sinh viên, công chức, tư sản dân tộc, tiểu chủ, phú nông,
thân hào và binh lính người Việt trong quân đội Pháp, miễn lã có tinh thần yêu
nước.
Như vậy thành phần đảng viên của Việt Nam Quốc dân đảng đa dạng và
rất phức tap.
* Địa bàn hoạt động
Hoạt động của Đảng chỉ bó hẹp ở một số địa phương Bắc kì (Phú Thọ,
Bắc Giang, Vình Yên, Bắc Ninh Hưng Yên, Hải Dương, Thái Bình...)
Hoat động của Đảng thiên về quân sự, chủ yếu là phương pháp ám sát,
manh động
* Cơ cấu tổ chức
Đây là một Đảng hoạt động bí mật, song cơ cấu tổ chức lỏng lẻo, sơ hở ,
kỉ luật thiếu nghiêm minh, đảng viên lại bừa bãi, thiếu giáo dục điều tra kĩ lưỡng
trước khi kết nạp...
Điều này tạo ra sơ hở cho thực dân Pháp cài người vào hoạt động phá
hoại... làm cho Quốc dân Đảng hoạt động khó khăn, bị động nên thất bại là điều

khó tránh khỏi.
b. Khởi nghĩa Yên Bái
* Nguyên nhân
2-9-1030 nổ ra cuộc ám sát trùm mộ phu Badanh (Bazin) tại Hà Nội. Lấy
cớ Pháp tiến hành khủng bố cách mạng đẫm máu. Khắp nơi diễn ra cảnh săn
lung, bắt bớ những người yêu nước. Việt Nam Quốc dân đảng là tổ chức thiệt
hại nặng nề với hơn 1000 đảng viên bị bắt. Trong bối cảnh đó một số lãnh tụ của
Đảng chưa bị bắt: Nguyễn Thái Học, Nguyễn Khắc Nhu, Phó Đức Chính đã chủ
trương dốc toàn bộ lực lượng còn lại để tiến hành khởi nghĩa với tinh thần “
không thành công cũng thành nhân”. Chính nguyên nhân bùng nổ của cuộc khởi
nghĩa đã tiềm ẩn nguy cơ thất bại.
* Diễn biến
Theo kế hoạch, cuộc khởi nghĩa sẽ đồng loạt khởi nghĩa cùng một thời
điểm nhằm làm cho Pháp không kịp trở tay. Tuy nhiên khởi nghĩa nổ ra trong
bối cảnh Việt Nam Quốc dân Đảng gần như tan giã, Các cơ sở đảng đang bị phá
vỡ , khởi nghĩa không được chuẩn bị chu đáo, lệnh tổng nghĩa ban hành không
thống nhất. Cuộc khởi nghĩa nổ ra ở nhiều nơi, trước hết ở Yên Bái vào đêm 29-1930, sau đó lan ra Phú Thọ, Hải Dương, Thái bình … Yên Bái là trung tâm
của cuộc khởi nghĩa (gọi là khởi nghĩa Yên Bái). Ở Hà Nội ném bom phối hợp
với các địa phương.
5


Tại Yên Bái lực lượng khởi nghĩa chiếm được trại lính, giết và làm bị
thương một số binh lính và sĩ quan Pháp, nhưng không làm chủ được tỉnh lị.
Ngay sau đó Pháp dồn lực lượng phản công , cuộc khởi nghĩa nhanh chóng bị
đàn áp. Ở các nơi khác quân khởi nghĩa chỉ chiếm được một vài huyện lị, rồi
cũng nhanh chóng bị thất bại.
Sau khi dập tắt được phong trào khởi nghĩa , Pháp trả thù rất giã man.
Chúng đã giết hại nhiều nhà yêu nước, bắt hàng nghìn người khác. Nguyễn Thái
Học cùng 12 đồng chí của ông bị xử tử tại Yên Bái vào ngày 17-6-1930. Với

tinh thần bất khuất các chiến sĩ trước khi lên máy chém vẫn hô vang “ Việt Nam
vạn tuế”
* Kết quả - ý nghĩa.
Mặc dù khởi nghĩa thất bại nhưng thể hiện tinh thần yêu nước của các
chiến sĩ, họ vẫn sống mãi trong lòng nhân dân ta. Đồng thời cũng cho thấy tinh
thần yêu nước nồng nàn cùa của một bộ phận tiên tiến trong giai cấp tư sản dân
tộc. Tuy nhiên cũng bộc lộ sự non yếu, không vững chắc của phong trào yêu
nước theo khuynh hướng dân chủ tư sản ở Việt Nam. Những người lãnh đạo
thiếu đường lối chính trị đúng đắn, không thu hút được đông đảo quần chúng
nhân dân, chưa đủ sức mạnh để chống lại ách đô hộ của thực dân Pháp để dành
độc lập dân tộc.
4. Nguyên nhân thất bại - ý nghĩa lịch sử của phong trào yêu nước theo
khung hướng dân chủ tư sản.
a. Nguyên nhân thất bại.
Nguyên nhân khách quan: Hệ tư tưởng dân chủ tư sản trên thế giới giờ
đây không còn ý nghĩa tiến bộ, không hấp dẫn như thời chủ nghĩa tư bản đang
lên. Thực dân Pháp còn mạnh, đủ sức đàn áp cuộc đấu tranh vừa yếu về lực
lượng, vừa non kém về tổ chức, như những cuộc đấu tranh của tư sản ở nước ta
lúc bấy giờ.
Nguyên nhân chủ quan: Bản thân giai cấp tư sản dân tộc Việt Nam quá
non yếu về kinh tế, không có đường lối chính trị tiến bộ. Các tầng lớp tiểu tư
sản trí thức, do đời sống bấp bênh, hoang mang, dao động, không kiên định và
thiếu cơ sở vững chắc trong quần chúng. Việt Nam Quốc dân đảng là chính đảng
tiêu biểu cho tư sản dân tộc Việt Nam, không có đường lối cụ thể, tiến bộ, tổ
chức lại lỏng lẻo, thiếu kỉ luật nghiêm minh, thành phần đảng viên phức tạp….
Khởi nghĩa Yên Bái nổ ra trong tình trạng vội vàng, không có sự chuẩn bị,
các cơ sở đảng bi lung lay, tan vỡ, thực dân Pháp đã đánh hơi biết trước… Do
vậy sự thất bại của phong trào này là điều khó tránh khỏi. Xét đến cùng thì đây
là thất bại từ sự non yếu về kinh tế, chính trị của tư sản dân tộc ở nước ta. Khởi
nghĩa Yên Bái như “ngọn đèn tàn trước khi tắt bùng lên lần cuối”. Đây là sự

kiện đánh dấu sự chấm dứt các phong trào yêu nước theo khuynh hướng dân chủ
6


tư sản để nhường chỗ cho phong trào yêu nước theo con đường cách mạng vô
sản ở Việt Nam. Sự thất bại của Việt Nam Quốc dân đảng là tiếng “cáo chung”
cho phong trào yêu nước theo khuynh hướng dân chủ tư sản ở nước ta đầu thế kỉ
XX.
* Ý nghĩa lịch sử.
Tuy thất bại nhưng các phong trào yêu nước theo klhuynh hướng dân chủ
tư sản vẫn chiếm một vị trí quan trọng trong cuộc vận động giải phóng dân tộc.
Góp phần bồi đắp lòng yêu nước, truyền thống đấu tranh chống ngoại xâm của
nhân dân ta.
Phong trào cổ vũ và thúc đẩy các hoạt động của phong trào công nhân.
Làm nảy sinh các tổ chức chính trị của nhiều thế hệ thanh niên kế tiếp
bước ra làm cách mạng bằng nhiều con đường khác nhau. Các thế hệ thanh niên
đấy dần tìm đến với con đường cách mạng vô sản dưới sự lãnh đạo của Đảng
cộng sản Việt Nam.
B. TỔ CHỨC DẠY HỌC.
I. MỤC TIÊU.
1. Đối tượng.
Học sinh lớp 12, trường THPT Nguyễn Thị Giang
Thời lượng: 05 tiết
2. Kiến thức.
Học sinh nắm được:
Tiếp theo của phong trào yêu nước đầu thế kỉ XX, từ sau chiến tranh thế
giới lần thứ nhất, phong trào dân tộc dân chủ ở nước ta phát triển mạnh mẽ, thể
hiện tinh thần yêu nước của nhân dân ta. Phong trào chịu nhiều tác động của của
các yếu tố bên ngoài.
Đây là một trong ba nhân tố đưa tới sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt

Nam năm 1930.
3. Kĩ năng.
Phân tích được tính chất, vai trò lịch sử của các tổ chức Đảng trong bối
cảnh cụ thể của đất nước.
4. Thái độ
Bồi dưỡng lòng yêu nước, ý thức phản kháng dân trước sự xâm lược của
chủ nghĩa thực dân, đế quốc.
II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH.
1. Chuẩn bị của giáo viên.
7


Giáo án, tài liệu tham khảo, chân dung một số nhà hoạt động cách mạng.
2. Chuẩn bị của học sinh.
Tìm hiểu về một số nhà yêu nước, về quê hương của Nguyễn Thái Học
III. Các bước dạy bồi dưỡng.
1. Giáo viên giới thiệu khái quát về chuyên đề
Những biến động của tình hình thế giới và trong nước, dưới tác động của
cuộc khai thác thuộc địa lần hai của thưc dân Pháp, đã tạo ra những chuyển biến
về kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo duc ở Việt Nam.
Đi cùng với nó là sự chuyển biến trong phong trào yêu nước ở Việt Nam
từ năm 1919 đến đầu năm 1930.
2. Bảng hệ thống các mức yêu cầu cần đạt được cho mỗi câu hỏi của
chuyên đề.

Nội dung

Nhận biết
Thông hiểu
Vận dụng thấp Vận dụng cao

(mô tả yêu cầu (mô tả yêu cầu (mô tả yêu cầu (mô tả yêu
cần đạt)
cần đạt)
cần đạt)
cầu cần đạt)

1. Phong trào
yêu nước của
Tư sản dân tộc,
tiểu tư sản Việt
Nam từ 1919 1930?

Trình bày được
các phong trào
đấu tranh của tư
sản dân tộc, tiểu
tư sản từ 1919 –
1925

Giải thích được
vì sao họ đấu
tranh, họ chịu
tác động bởi
các yếu tố nào
trong quả trình
đấu tranh.

2. Việt Nam
Quốc dân đảng
và khởi nghĩa

Yên Bái?

Trình bày được
nội dung khởi
nghĩa Yên Bái,
nguyên
nhân
thất bại, ý nghĩa
lịch sử .

Giải thích được
vì sao khởi
nghĩa Yên Bái
lại nổ ra trong
bối cảnh Việt
Nam Quốc dân
Đảng gần như
tan giã? thất bại
của khởi nghĩa
là điều tất yếu.

Liên hệ, so
sánh được các
phong trào đấu
tranh của tư
sản dân tộc,
tiểu tư sản với
phong trào đấu
tranh yêu nước
ở các giai đoạn

trước .
Lý giải được
sự thất bại
của Việt Nam
Quốc
dân
Đảng là tiếng
cáo
chung
của khuynh
hướng
yêu
nước dân chủ
tư sản ở Việt
Nam, nó phải
8


nhường chỗ
cho khuynh
hướng CM vô
sản.
3. Nguyên nhân
thất bại - ý
nghĩa lịch sử
của phong trào
yêu nước theo
khuynh hướng
dân chủ tư sản
ở Việt Nam

(1919 - 1930)?

Trình bày được
nguyên
nhân
thất bại, ý nghĩa
lịch sử của
phong trào yêu
nước
theo
khuynh hướng
dân chủ tư sản ở
Việt Nam (1919
- 1930)?

Liên hệ, so
sánh
với
khuynh hướng
cách mạng vô
sản.

Giải
thích
được vì sao
khuynh
hướng
này
thất bại là tất
yếu theo quy

luật của lịch
sử. Nó buộc
phải nhường
đường
cho
khuynh
hướng cách
mạng vô sản.

Các câu hỏi và hướng dẫn làm bài
a. Câu hỏi.
Câu 1. Phong trào yêu nước của giai cấp tư sản dân tộc và tiểu tư sản ở
Việt Nam từ 1919 - 1925?
Câu 2. Việt Nam Quốc dân Đảng và khởi nghĩa Yên Bái?
Câu 3. Nguyên nhân thất bại - ý nghĩa lịch sử của phong trào yêu nước
theo khuynh hướng dân chủ tư sản ở Việt Nam (1919 - 1930)?
Câu 4. Sau chiến tranh thế giới thứ I đến đầu năm 1930, phong trào yêu
nước theo khuynh hướng dân chủ tư sản ở nước ta đã diễn ra như thế nào?
Câu 5. Anh chi hay lí giải tại sao các phong trào yêu nước theo khuynh
hướng dân chủ tư sản ở Việt Nam đầu thế kỉ XX thất bại là điều tất yếu?
b. Hướng dẫn làm bài.
Câu 1. Phong trào yêu nước của giai cấp tư sản dân tộc và tiểu tư sản ở Việt
Nam từ 1919 - 1925?.
Hoc sinh cần trả lời được các ý sau.
* Phong trào của tư sản:
Tư sản Việt Nam luôn bị tư bản Pháp chèn ép, mâu thuẫn giữa tư sản dân
tộc với tư sản Pháp và tay sai càng gay gắt. Tư sản Việt Nam mong muốn vươn

9

lên thành giai cấp độc lập, phát triển kinh tế dân tộc. Sau chiến tranh thế giới thứ
nhất, phong trào đấu tranh của tư sản diễn ra sôi nổi.
+ 1919: tư sản phát động phong trào “chấn hưng nội hóa, bài trừ ngoại
hóa”, tẩy chay tư sản Hoa Kiều, vận động người Việt mua hàng người Việt.
+ 1920: Phan Bội Châu hoạt động ở Trung Quốc đã dần tìm đến với
nguồn ánh sáng của cách mạng tháng 10 Nga, của chủ nghĩa Mác Lênin. Ông
giao thiệp với Sứ quán Nga ở Bắc Kinh, hứa gửi cán bộ sang đào tạo ở
Matxcơva…
+ 12- 1924: Phan Bội Châu liên hệ với các nhân vật trẻ tuổi của phong
trào cách mạng mới, chuẩn bị cải tổ đảng mình…. Tuy nhiên ý định tốt đẹp của
ông chưa kịp thực hiện thì đã bị mật thám Pháp bắt tại Thượng Hải – Trung
Quốc (6 - 1925)…
+ 1923: địa chủ và tư sản Việt Nam đấu tranh chống độc quyền xuất khẩu
gạo Nam Kỳ, chống độc quyền cảng Sài Gòn, dùng báo chí để tuyên truyền
bênh vực quyền lợi cho mình….
+ 1923: một số địa chủ và tư sản Nam Kỳ (Bùi Quang Chiêu, Nguyễn
Phan Long…) thành lập Đảng Lập Hiến, đưa ra một số khẩu hiệu đòi tự do dân
chủ, tranh thủ sự ủng hộ của quần chúng đấu tranh chống Pháp. Khi được Pháp
nhượng bộ một số quyền lợi họ thỏa hiệp với chúng.
- Vậy các hoạt động yêu nước của tư sản Việt Nam mang tính cải lương
nên nhanh chóng bị phong trào của quần chúng vượt qua.
* Phonng trào của tiểu tư sản:
- Tầng lớp tiểu tư sản (trí thức, học sinh, sinh viên, giáo viên,…) đã tập
hợp trong các tổ chức chinh trị như: Việt Nam nghĩa đoàn, Hội Phục Việt,… Họ
tổ chức các buổi mit tinh, biểu tình , bãi khóa…
- Thành lập các nhà xuất bản tiến bộ (Nam đồng thư xã, Cường học thư
xã…) ra sách báo cổ động tinh thần yêu nước, đấu tranh đòi tự do, dân chủ (báo
An Nam trẻ, Người nhà quê, Chuông rè…)
- Có ba phong trào đấu tranh tiêu biểu của tiểu tư sản: 1924 Phạm Hồng

Thái mưu sát toàn quyền Đông Dương, 1925 đấu tranh đòi thả Phan Bội Châu,
1926 các cuộc truy điệu để tang Phan Châu Trinh.
Nhìn chung phong trào yêu nước của tiểu tư sản Việt Nam diễn ra sôi nổi,
mạnh mẽ, mang nhiều yếu tố tiến bộ, được quần chúng tham gia đông đảo song
chưa đi đến thắng lợi do thiếu đường lối lãnh đạo đúng đắn.
Câu 2. Việt Nam Quốc dân Đảng và khởi nghĩa Yên Bái ?
Học sinh cần trả lời được các ý sau.
* Việt Nam Quốc dân đảng.
- Sự thành lập:
10


+ 25/12/1927 từ cơ sở hạt nhân đầu tiên là Nam Đồng thư xã - nhà xuất
bản tiến bộ.
+ Lãnh tụ Nguyễn Thái Học, Phó Đức Chính, Phạm Tuấn Tài, Nguyễn
Khắc Nhu thành lập Việt Nam Quốc dân đảng.
- Mục tiêu:
+ Lúc mới thành lập chưa xác định rõ mục đích chỉ nêu chung chung là
trước làm cách mạng quốc gia sau làm cách mạng thế giới.
+ 1929 đảng nêu chươnng trình hành động với bốn thời kì, thời kì cuối là
bất hợp tác với Pháp, đánh Pháp, lật ngôi vua, thiết lập dân quyền.
- Tổ chức: Tổng bộ, Kì bộ, Tỉnh bộ, Chi bộ.
- Thành phần: Học sinh, sinh viên, thân hào, địa chủ… Đảng chú trọng
lấy lượng binh lính người Việt trong quân đội Pháp giác ngộ là chủ yếu .
- Phương pháp cách mạng: Khủng bố, ám sát, chủ trương bạo động, ít chú
ý đến tuyên truyền vận động, không có cơ quan ngôn luận.
* Khởi nghĩa yên Bái.
+ 2/1929 Việt Nam Quốc dân đảng tổ chức ám sát tên trùm mộ phu
Badanh, thực dân Pháp khủng bố dã man. Các tổ chức cách mạng, việt Nam
Quốc dân đảng bị thiệt hại nặng nề.

+ Lâm vào bị động các nhà lãnh đạo quyết đinh thực hiện cuộc bạo động
cuối cùng - khởi nghĩa Yên Bái với mục tiêu “không thành cônng cũng thành
nhân”.
+ Đêm 2/9/1930 cuộc khởi nghĩa diễn ra ở Yên Bái, Phú Thọ, Sơn Tây,
sau đó ở Hải Dương , Thái Bình, Hà Nội phối hợp.
+ Mặc dù ở Yên Bái nghĩa quân chiếm được trại lính nhưng không làm
chủ được tỉnh lị, ngay sau đó Pháp quay lại đàn áp, khởi nghĩa thất bại nhanh
chóng, những yếu nhân của Việt Nam Quốc dân đảng bị bắt, bị xử chém.
- Ý nghĩa.:
- Mặc dù không thành công song khởi nghĩa Yên Bái gây được tiến vang
lớn, cổ vũ phong trào đấu tranh phát triển…
- Hoạt động của Việt Nam Quốc dân đảng với đỉnh cao là khởi nghĩa Yên
Bái biểu thị tinh thần đấu tranh của bộ phận tư sản dân tộc.
Câu 3. Nguyên nhân thất bại - ý nghĩa lịch sử của phong trào yêu nước theo
khuynh hướng dân chủ tư sản ở Việt Nam (1919 - 1930)?
Học sinh cần trả lời được các ý sau.
* Nguyên nhân thất bại.
- Nguyên nhân khách quan:
11


+ Hệ tư tưởng dân chủ tư sản trên thế giới giờ đây không còn ý nghĩa tiến bộ,
không hấp dẫn.
+ Thực dân Pháp còn mạnh, đủ sức đàn áp cuộc đấu tranh vừa yếu về lực
lượng, vừa non kém về tổ chức, như những cuộc đấu tranh của tư sản ở nước ta
lúc bấy giờ.
- Nguyên nhân chủ quan:
+ Bản thân giai cấp tư sản dân tộc Việt Nam quá non yếu về kinh tế,
không có đường lối chính trị tiến bộ. Các tầng lớp tiểu tư sản trí thức, do đời
sống bấp bênh, hoang mang, dao động, không kiên định .

+ Việt Nam Quốc dân đảng là chính đảng tiêu biểu cho tư sản dân tộc Việt
Nam, không có đường lối cụ thể, tổ chức lại lỏng lẻo, thành phần đảng viên
phức tạp…
+ Khởi nghĩa Yên Bái nổ ra trong tình trạng không có sự chuẩn bị, các cơ
sở đảng bi lung lay, tan vỡ…Do vậy sự thất bại của phong trào này là điều khó
tránh khỏi.
+ Xét đến cùng thì đây là thất bại từ sự non yếu về kinh tế, chính trị của tư
sản dân tộc ở nước ta.. Khởi nghĩa Yên Bái như ngọn đèn tàn trước khi tắt bùng
lên lần cuối. Đây là sự kiện đánh dấu sự chấm dứt các phong trào yêu nước theo
khuynh hướng dân chủ tư sản để nhường chỗ cho phong trào yêu nước theo con
đường cách mạng vô sản ở Việt Nam.
+ Sự thất bại của Việt Nam Quốc dân đảng là tiếng cáo chung cho phong
trào yêu nước theo khunh hướng dân chủ tư sản ở nước ta đầu thế kỉ XX
* Ý nghĩa lịch sử.
- Tuy thất bại nhưng các phong trào yêu nước theo khuynh hướng dân chủ
tư sản vẫn chiếm một vị trí quan trọng trong cuộc vận động giải phóng dân tộc.
- Góp phần bồi đắp lòng yêu nước, truyền thống đấu tranh chống ngoại
xâm của nhân dân ta
- Góp phần cổ vũ và thúc đẩy các hoạt động của phong trào công nhân.
Làm nảy sinh các tổ chức chính trị của nhiều thế hệ thanh niên kế tiếp bước ra
làm cách mạng bằng nhiều con đường khác nhau. Các thế hệ thanh niên đấy dần
tìm đến với con đường cách mạng vô sản dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản
Việt Nam.
Câu 4. Sau chiến tranh thế giới thứ I đến đầu năm 1930, phong trào yêu
nước theo khuynh hướng dân chủ tư sản ở nước ta đã diễn ra như thế nào?
Học sinh cần trả lời được các ý sau.
1. Tình hình giai cấp tư sản và tiểu tư sản Việt Nam từ sau chiến tranh thế giới
thứ I đến đầu năm 1930.
12

Hai giai cấp tư sản và tiểu tư sản ra đời gần như cùng một lúc trên vũ đài chính
trị Việt Nam, trong đợt khai thác thuộc địa sau chiến tranh thế giới thứ I (19141918) của Pháp.
a. Giai cầp tư sản.
Sau chiến tranh, tư sản Việt Nam cũng muốn nhân đà phát triển trong 4 năm
chiến tranh mà vươn lên. Nhưng họ đã vấp phải sức cạnh tranh, kìm hãm của tư
bản Pháp.
- Tư sản Việt Nam lần lượt có mặt ở nhiều lĩnh vực sản xuất kinh doanh khác
nhau.
- Một số đông công ty, hãng buôn, xí nghiệp của tư sản VN được thành lập và
hoạt động khá mạnh.
- Phần lớn là các ngành dịch vụ (sửa chữa ô tô, buôn tơ lụa, thực phẩm…), chế
biến nông sản (xay xát lúa gạo, nấu đường, nấu rượu…), công nghiệp nhẹ (dệt,
xà phòng, thuộc da, nhuộm…)
- Nhìn chung giai cấp tư sản Việt Nam ra đời sau chiến tranh vẫn là giai cấp nhỏ
yếu (vốn liếng chỉ bằng 5 % vốn của tư bản nưới ngoài), không ít trường hợp bị
tư bản Pháp cạnh tranh ác liệt làm cho phá sản như Bạch Thái Bưởi.
- Giai cấp tư sản Việt Nam phát triển tới một trình độ nào đó thì phân hoá thành
hai bộ phận:
Tư sản mại bản gắn liền với quyền lợi đế quốc và là một thế lực phản cách mạng
ở nước ta.
Tư sản dân tộc có khuynh hướng kinh doanh độc lập, ít nhiều có tinh thần dân
tộc dân chủ chống đế quốc và phong kiến nhưng dễ thỏa hiệp.
b. Giai cấp tiểu tư sản.
Sau chiến tranh trong đợt khai thác lần hai của Pháp ở Việt Nam, giai cấp tiểu tư
sản Việt Nam có điều kiện ra đời.
- Số lượng phát triển rất nhanh, tập trung ở các thành thị lớn như: Hà Nội, Sài
Gòn, Chợ Lớn, Nam Định, Huế, Đà Nẵng, Vinh… bao gồm nhiều tầng lớp khác
nhau (giáo viên, học sinh, sinh viên, viên chức, dân nghèo thành thị, tiểu thương,
tiểu chủ, những người nghèo làm nghề tự do).

- Họ cũng bị tư sản Pháp chèn ép, bạc đãi, khinh rẻ, đời sống bấp bênh, dễ bị xô
đẩy vào con đường phá sản, thất nghiệp.
- Phần đông giai cấp tiểu tư sản – đặc biệt là tầng lớp trí thức, học sinh, sinh
viên – đã nhận ra cảnh áp bức, bóc lột, bất bình đẳng của chế độ thuộc địa.
13


- Vì vậy, họ rất hăng hái tham gia cách mạng, và là một bộ phận quan trọng
trong lực lượng cách mạng Việt Nam.
2. Phong trào yêu nước theo khuynh hướng dân chủ tư sản ở nước ta từ sau
chiến tranh thế giới thứ nhất đến đầu năm 1930.
Từ sau chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 – 1918), phong trào dân tộc dân chủ ở
nước ta phát triển mạnh mẽ, lôi cuốn mọi tầng lớp nhân dân tham gia ngày càng
đông với nhiều hình thức đấu tranh sôi nổi và phong phú.
a. Phong trào công khai.
Trong giai đoạn này, giai cấp tư sản dân tộc và tiểu tư sản đã lãnh đạo phong
trào chống thực dân Pháp theo khuynh hướng dân chủ tư sản.
- Nhằm mục đích chống lại sự chèn ép, kìm hãm của tư sản Pháp, tư sản Việt
Nam đã tổ chức những phong trào chấn hưng nội hoá, bài trừ ngoại hoá (1919),
đấu tranh chống độc quyền thương cảng Sài Gòn, chống độc quyền xuất cảng
lúa gạo Nam Kì của tư bản Pháp (1923)…
- Phong trào báo chí của tư sản cũng phát triển để bênh vực quyền lợi của mình.
- Đảng Lập hiến (đại biểu là Bùi Quang Chiêu, Nguyễn Phan Long) ra đời ở
Nam Kì tập hợp lực lượng của tư sản và địa chủ, đã đưa ra một số khẩu hiệu đòi
tự do dân chủ để tranh thủ đồng tình ủng hộ của quần chúng, nhưng khi Pháp
nhượng bộ cho một số quyền lợi thì họ sẵn sàng thỏa hiệp với Pháp.
- Các hoạt động trên của giai cấp tư sản chỉ mang tính chất cải lương, nên nhanh
chóng bị phong trào quần chúng vượt qua.
- Tầng lớp tiểu tư sản trí thức được tập hợp trong các tổ chức chính trị như Việt
Nam Nghĩa đoàn, Phục Việt, Hưng Nam, Thanh niên Cao vọng, Đảng Thanh

niên, Tâm tâm xã…
- Họ đã có nhiều hoạt động sôi nổi: mít tinh, biểu tình, bãi khoá, bãi thị, ra báo
( Chuông rè, An Nam trẻ, Người nhà quê, Tiếng dân), lập các nhà xuất bản tiến
bộ (Nam Đồng thư xã, Cường học thư xã)… để cổ động tinh thần yêu nước, đòi
các quyền tự do dân chủ.
+ Một số sự kiện có tiếng vang lớn là:
- 6/1924, tiếng bom Phạm Hồng Thái ở Sa Diện (Quảng Châu, Trung Quốc) đã
cổ vũ mạnh mẽ phong trào yêu nước.
- Đấu tranh đòi Pháp phải thả nhà yêu nước Phan Bội Châu (11/1925).
- Lễ đưa tang và truy điệu nhà yêu nước Phan Chu Trinh (3/1926).
- Cuộc đấu tranh đòi Pháp phải thả Nguyễn An Ninh (3/1926).
14


b. Phong trào bí mật
Trong phong trào yêu nước dân chủ của những năm 1925 – 1928 đã ra đời Việt
Nam Quốc dân Đảng (25/12/1927).
- Đây là một đảng cách mạng hoạt động bí mật, chống Pháp bằng đường lối bạo
động vũ trang theo khuynh hướng dân chủ tư sản, với mục tiêu là đánh đổ đế
quốc, phong kiến, thành lập dân quyền, đại diện quyền lợi của tư sản dân tộc,
tiểu tư sản lớp trên.
- Việt Nam Quốc dân Đảng sớm bị thực dân Pháp khủng bố.
- 9/2/1930, khởi nghĩa Yên Bái nổ ra nhưng nhanh chóng bị dập tắt kéo theo sự
tan rã của Việt Nam Quốc dân Đảng.
Cuộc khởi nghĩa đó tuy thất bại, song nó đã góp phần cổ vũ lòng yêu nước đồng
thời cũng biểu lộ tính non yếu, không vững chắc của phong trào dân tộc dân chủ
của tư sản dân tộc Việt Nam.
c. Phong trào văn hoá tiến bộ.
Song song và kế tiếp phong trào đấu tranh chính trị là phong trào văn hoá tiến
bộ tuyên truyền tư tưởng dân tộc dân chủ.

Trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, tầng lớp trí thức yêu nước, tiến bộ đã
sử dụng báo chí sách vở để trình bày quan điểm chính trị của mình và giác ngộ,
vận động quần chúng cách mạng.
+ Báo chí của trí thức có tư tưởng dân chủ tư sản, quốc gia cải lương.
Những người này đã dùng những tờ báo tiếng Pháp để vạch trần những tên quan
cai trị tàn ác, phản động và đòi thực dân thi hành một số quyền tự do dân chủ.
Những tờ báo tiêu biểu là: Diễn đàn bản xứ (La tribune indigène) của Nguyễn
Phú Khai, Bùi Quang Chiêu, Diễn đàn Đông Dương (Ka tribune Indochinoise),
Tiếng vang An Nam (L’Écho Annamite).
+ Báo chí của những trí thức có tư tưởng tiến bộ.
Những người này đã dùng những tờ báo tiếng Pháp để phê phán, lên án chế độ
thực dân và bọn quan lại thối nát, phản động chủ trương xây dựng nền văn hoá
dân tộc tiến bộ, đả phá chủ nghĩa “Pháp – Việt đề huề”, trích đăng các bài trên
báo “Nhân đạo” của Đảng Cộng sản Pháp, một số tài liệu về Cách mạng tháng
Mười, về chủ nghĩa Marx Lenin và tác phẩm của Nguyễn Ái Quốc.
Những tờ báo tiêu biểu là: Chuông rè (La Cloche fêlée) của Nguyễn An Ninh,
An Nam (L’Annam) của Phan Văn Trường, An Nam trẻ (Le Jeune Annam),
Người Nhà quê (Le Nhaque) của Nguyễn Khánh Toàn…
15


+ Những tờ báo tiếng Việt.
Những tờ báo tiếng Việt đã truyền bá nề văn hoá tiến bộ và tư tưởng dân chủ.
Những tờ báo tiêu biểu là: Hữu Thanh của Tản Đà (Hà Nội), Tiếng Dân của
Huỳnh Thúc Kháng (Huế), Đông Pháp thời báo của Trần Huy Liệu (Sài Gòn)…
+ Các nhà xuất bản tiến bộ
Xuất bản, mua bán các sách báo yêu nước cách mạng. Tiêu biểu là: Nam Đồng
thư xã của Phạm Tuấn Tài (Hà Nội), Quan hải tùng thư của Đào Duy Anh (Huế),
Cường Học thư xã của Trần Huy Liệu (Sài Gòn).
d. Kết luận.

Phong trào văn hoá tiến bộ đã khích lệ lòng yêu nước, đấu tranh giành độc lập,
dân chủ của nhân dân và thanh niên, đồng thời truyền bá những trào lưu tư
tưởng cách mạng mới, góp phần đưa phong trào yêu nước dân chủ ở nước ta
phát triển mạnh.
Câu 5. Anh chị hãy lí giải tại sao các phong trào yêu nước theo khuynh
hướng dân chủ tư sản ở Việt Nam đầu thế kỉ XX thất bại là điều tất yếu?
Học sinh cần trả lời được các ý sau.
Các phong trào dân tộc dân chủ theo khuynh hướng tư sản ở Việt Nam, tiêu
biểu là hoạt động của Việt Nam Quốc dân Đảng, đã phát triển mạnh từ sau chiến
tranh thế giới thứ I, đều lần lượt đi đến thất bại vì:
- Giai cấp tư sản dân tộc Việt Nam rất non yếu về kinh tế, què quặt về chính trị.
- Thiếu cơ sở vững chắc trong mọi tầng lớp nhân dân.
- Tổ chức kém, không khoa học, hàng ngũ phức tạp, thường bị bọn tay sai Pháp
chui vào phá hoại.
- Phong trào không đủ sức chống đỡ trước mọi thủ đoạn khủng bố của kẻ thù để
tồn tại và phát triển.
- Sự thất bại của phong trào dân tộc theo khuynh hướng tư sản bắt nguồn sâu xa
từ cơ sở kinh tế và giai cấp của xã hội Việt Nam sau chiến tranh.
- Phong trào đấu tranh của tư sản dân tộc tuy thể hiện lòng yêu nước nhưng
mang tính cải lương, bồng bột và nhất thời, dễ thỏa hiệp nên ngày càng xa rời
quần chúng.
- Hoạt động đấu tranh của tiểu tư sản tuy mạnh mẽ, chúa đựng nhiều yếu tố tiến
bộ hơn (thể hiện lòng yêu nước, tinh thần dân tộc, chống Pháp), được quần
chúng ủng hộ nhưng cũng không thể đưa cuộc đấu tranh đi đến thắng lợi do
16


thiếu đường lối chính trị đúng đắn nên không tập hợp được đông đảo nhân dân,
không đủ sức chống lại sự đàn áp của thực dân Pháp để giành độc lập.
- Phong trào dân tộc theo khuynh hướng dân chủ tư sản ở Việt Nam đã thể hiện

tính chất non yếu, không vững chắc nên không thể đáp ứng được yêu cầu khách
quan của sự nghiệp giải phóng dân tộc.
- Vào lúc này, phong trào cách mạng Việt Nam đang thời kì khủng hoảng giai
cấp lãnh đạo.
- Sự khủng hoảng giai cấp lãnh đạo thể hiện qua việc các chính đảng tư sản và
tiểu tư sản đều không đề ra được đường lối cách mạng đúng đắn, tiêu biểu là:
- Không nhận rõ kẻ thù là đế quốc và phong kiến.
- Không thấy được lực lượng cơ bản của cách mạng là công nông.
- Không có phương pháp cách mạng đúng đắn và những biện pháp tổ chức khoa
học.
- Không nhận thức được xu thế phát triển của thời đại mới.
- Vì vậy, chỉ có giai cấp công nhân Việt Nam, với những phẩm chất tốt đẹp cùng
những đặc điểm riêng biệt độc đáo, mới thực sự là người đại biểu đầy đủ và trọn
vẹn nhất cho lợi ích của toàn thể dân tộc, mới là giai cấp có khả năng lãnh đạo
và đưa sự nghiệp giải phóng dân tộc đến thắng lợi hoàn toàn.
- Nhưng để trở thành người lãnh đạo cách mạng, giai cấp công nhân phải tự tổ
chức thành chính đảng cách mạng, bằng cách tiếp thu và giác ngộ chủ nghĩa
Mác Lênin - con đường cách mạng vô sản.

17