SKKN giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua các bài giáo dục công dân lớp 10

Giáo dục kỷ năng sống cho học sinh thông qua các bài GDCD lớp 10

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
----------

Tên đề tài:

GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG
CHO HỌC SINH
THÔNG QUA CÁC BÀI GDCD LỚP 10

Quảng Bình, tháng 12 năm 2018

0


CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
----------

Tên đề tài:

GIÁO DỤC KỶ NĂNG SỐNG
CHO HỌC SINH
THÔNG QUA CÁC BÀI GDCD LỚP 10

Họ và tên: Đinh Thị Hải Vịnh
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường THPT Trần Hưng Đạo
Huyện Lệ Thuỷ - Tỉnh Quảng Bình

Quảng Bình, tháng 12 năm 2018


Giáo dục kỷ năng sống cho học sinh thông qua các bài GDCD lớp 10

MỤC LỤC

1. PHẦN MỞ ĐẦU...............................................................................................2
1.1. Lí do chọn đề tài............................................................................................2
1.2. Điểm mới của đề tài......................................................................................5
2. PHẦN NỘI DUNG...........................................................................................7
2.1. Thực trạng nội dung cần nghiên cứu..........................................................7
2.2. Các giải pháp...............................................................................................10
3. PHẦN KẾT LUẬN.........................................................................................20
3.1. Ý nghĩa của đề tài, sáng kiến, giải pháp....................................................20
3.2. Kiến nghị, đề xuất.......................................................................................21
TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................22

1


Giáo dục kỷ năng sống cho học sinh thông qua các bài GDCD lớp 10

1. PHẦN MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài
Nằm trong chương trình các bộ môn học ở bậc phổ thông, bộ môn GDCD
trong những năm qua đã có sự quan tâm chỉ đạo sát sao, đánh giá đúng tầm quan
trọng của bộ môn trong hệ thống giáo dục, nhất là giáo dục đạo đức tư cách lối
sống học sinh. Tuy nhiên khác với các bộ môn khác đi sâu vào nghiên cứu các

chuyên ngành của lĩnh vực mình thì bộ môn giáo dục công dân là bộ môn tổng
hợp nhiều kiến thức khoa học tạo cho các em sự hiểu biết về các vấn đề xã hội
cũng như thiết lập kỹ năng sống để các em ứng phó với những hoàn cảnh thực
tiễn xã hội.
Nhưng cùng với sự tác động của nền kinh tế thị trường, chúng ta đang
thấy một thực tế rằng giới trẻ hiện nay đang thiếu đi kỹ năng sống để các em ứng
phó với những hoàn cảnh thực tiển xã hội, những hiện tượng như bạo lực học
đường, ăn chơi sa đoạ của một bộ phận học sinh. Những em mang trên mình
những bộ đồng phục nhưng đưa nhau vào nhà nghĩ, hay cảnh đánh hội đồng của
các em nữ được đưa lên mạng trong sự thờ ơ của những người xum quanh, rồi
những con số kinh hoàng về tình trạng nạo phá thai của các em nữ dưới 18 tuổi...
Tất cả những vấn đề đó là hồi chuông báo động về vấn đề đạo đức đang xuống
cấp hiện nay. Vậy các em được giáo dục những vấn đề đó ở đâu? đó chính lá
điều mà một giáo viên bộ môn GDCD như tôi luôn trăn trở. Vì vậy trong quá
trình giảng dạy của mình tôi đã lồng nghép kỹ năng sống vào những bài GDCD
lớp 10.
Lứa tuổi thanh thiếu niên có những thay đổi về tâm sinh lí, sự thay đổi này
kéo theo nhưng hành động khác với giai đoạn phát triển trước đó. Giai đoạn này
các em đang dần dần điều chỉnh những ảnh hưởng của gia đình để tự lập hơn
trong những quyết định liên quan trưc tiếp đến bản thân mình như việc học
2


Giáo dục kỷ năng sống cho học sinh thông qua các bài GDCD lớp 10

trường đại học nào, chọn nghành nghề nào, chơi với ai... vì vậy đòi hỏi giới trẻ
phải có những phương thức tiếp cận phù hợp với các vấn đề xã hội nảy sinh.
Kỹ năng sống chính là chiếc chìa khoá để giải quyết các vấn đề, kỹ năng
sống chính là năng lưc của mỗi con người giúp giải quyết những nhu cầu và
thách thức của cuộc sống một cách có hiệu quả. Hiện nay các nước phương Tây

việc đưa giáo dục kỹ năng sống vào giáo dục từ rất sớm đã giúp cho giới trẻ có
được những điều kiện tốt để phát huy được tính chủ động sáng tạo trong việc
giải quyết các vấn đề nảy sinh trong cuộc sống.
Tại Việt Nam hiện nay tuy con nhiều mới mẽ nhưng việc trang bị kỹ năng
sống cho giới trẻ cũng đã và đang nhận được sự quan tâm ủng hộ của mọi
người... đặc biệt là trong bộ môn GDCD. Bằng phương pháp trực quan sinh
động, những kỹ năng tích cực tạo điệu kiện cho chúng ta bộc lộ những điển yếu
và những thế mạnh của bản thân, những xu hướng và sở thích cá nhân... Thông
qua đó mỗi cá nhân sẻ biết được cách điều chỉnh sao cho phù hợp nhất với nhu
cầu phát triển hoàn thiện của bản thân cho mỗi con người, tạo nên sự tự tin cho
các em học sinh.
Trong cách giáo dục mới hiện nay học sinh được giúp đở để biết mình là
ai, mình muốn gì có mục đích gì trong cuộc sống, biết dung hoà cái tôi vào cái
chúng ta và có những sự lựa chọn và quyết định đúng trước những biến cố do
cuộc sống đưa đến. Để có năng lực tâm lí xã hội này, trẻ được dạy các kỹ năng
như: ý thức vào bản thân, thấu cảm với người khác, suy nghĩ sáng tạo, giao tiếp
hiệu quả. giải quyết vấn đề. ứng phó với cảm xúc và stress...
Phương pháp giáo dục mới đưa kỹ năng sống vào bài học đặt ra cho học
sinh trước những tình huống khó giải quyết ví dụ như bị bạn bè rủ chơi game,
hút ma tuý hay một bạn gái trước sức ép của bạn trai để quan hệ tình dục... để
học sinh giải quyết được những vấn đề này thông qua hình thức như thảo luận
3


Giáo dục kỷ năng sống cho học sinh thông qua các bài GDCD lớp 10

nhóm, trò chơi, sắm vai, vẻ tranh hay những hành động cụ thể. Qua đó trẻ tự
quyết định để giải quyết các vấn đề đặt ra trong cuộc sống.
Kỹ năng sống là một phần quan trọng của cuộc sống cá nhân trong xã hội hiện
đại. “Ý nghĩa của cuộc sống không phải ở chỗ nó đem đến cho ta điều gì mà ở

chỗ ta có thái độ đối với nó ra sao, không phải ở chỗ điều gì xảy ra với ta, mà ở
chỗ ta phản ứng với những điều đó như thế nào” (Lewis L. Dunmington)
- Kỹ năng sống giúp con người tích lũy thêm kiến thức, kinh nghiệm để có cái
nhìn tự tin, có suy nghĩ theo chiều hướng tích cực.
- Kỹ năng sống giúp con người biến kiến thức, cảm xúc thành hành động thực
tiễn.
- Kỹ năng sống giúp con người luôn sống yêu đời, hạnh phúc, biết làm chủ cuộc
sống của mình. Kỹ năng sống đặc biệt quan trọng đối với vấn đề chăm sóc sức
khỏe về thể chất và tinh thần.
- Trong môi trường sống luôn có những biến động, xã hội luôn đặt ra với con
người những yêu cầu cao thì kỹ năng sống giúp con người biết cách nghĩ, ứng
xử, hành động phù hợp với hoàn cảnh, với bối cảnh văn hóa xã hội.
Như vậy, kỹ năng sống góp phần thúc đẩy cá nhân và xã hội, ngăn ngừa được
các vấn đề tiêu cực nảy sinh trong xã hội, bảo vệ sức khỏe và quyền con người.
Các cá nhân thiếu kỹ năng sống là một nguyên nhân nảy sinh nhiều vấn đề lệch
chuẩn. Người có kỹ năng sống biết cách bảo về mình trước những yếu tố bất lợi
của cuộc sống, biết xây dựng các mối quan hệ tốt đẹp, nhân văn và từ đó góp
phần làm giảm tệ nạn xã hội, làm cho xã hội phát triển, văn minh.
Vì vậy việc giáo dục kỹ năng sống đang dần trở thành nhu cầu cấp thiết mà các
bậc cha mẹ cần trang bị cho con cái của mình, giúp trẻ thành công hơn trong
cuộc sống.

4


Giáo dục kỷ năng sống cho học sinh thông qua các bài GDCD lớp 10

Qua nhiều năm giảng dạy bộ môn GDCD tôi thấy rằng để rèn luyện cho
học sinh một kỹ năng sống tốt thì đòi hỏi người giáo viên bộ môn GDCD phải có
tâm với nghề, phải chịu khó đào sâu tìm tòi nghiên cứu để tìm ra được những

hình thức tích hợp lồng nghép hiệu quả mới mẽ áp dụng vào bài học. Đặc biệt
thông qua hình thức giảng dạy của mình giáo viên bộ môn GDCD có thể lồng
nghép giáo dục kỹ năng sống cho học sinh vào các bài GDCD lớp 10. Vì vậy qua
những năm giảng dạy và áp dụng có hiệu quả tôi xin đề suất kinh nghiệm “Giáo
dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua các bài GDCD lớp 10”.
1.2. Điểm mới của đề tài
Phạm vi áp dụng của đề tài mà tôi chọn sẽ đi sâu vào một số bài GDCD
lớp 10 từ đó đưa ra phương pháp lồng nghép giáo dục kỹ năng sống cho các em.
Qua tìm kiếm trên mạng cũng như đọc các tài liệu tham khảo, tôi thấy
rằng vấn đề giáo dục kỹ năng sống rất được xã hội quan tâm. Nhiều hoạt động
ngoại khóa đã được tổ chức nhằm giáo dục kỹ năng sống cho các em để các em
có được một kiến thức và kỹ năng sống tốt khi ứng phó với những vấn đề xảy ra.
Trong nhà trường phổ thông hiện nay giáo dục kỹ năng sống chưa được giảng
dạy cụ thể thành một bộ môn, và việc lồng nghép giáo dục kỹ năng sống không
phải bộ môn nào cũng lồng nghép và tích hợp được. Cũng đã có rất nhiều công
trình nghiên cứu và sáng kiến kinh nghiệm nhằm đưa ra giải pháp giáo dục kỹ
năng sống cho học sinh nhưng vẫn còn chung chung và chưa đi sâu vào cụ thể
giáo viên phải làm gì? Dạy ở lớp như thế nào? Cụ thể với giáo viên môn Giáo
Dục Công Dân thì khi dạy ở lớp sẽ cung cấp kiến thức và có phương pháp dạy
như thế nào để học sinh được trang bị giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông
qua môn học.
Với môn GDCD phần đạo đức học kì 2 là phần giáo viên dể dàng lồng
ghép giáo dục kỹ năng sống nhất. Tuy nhiên chưa có một đề tài đi sâu vào
5


Giáo dục kỷ năng sống cho học sinh thông qua các bài GDCD lớp 10

nghiên cứu làm rỏ giáo dục kỹ năng sống như thế nào trong các bài GDCD 10
như thế nào thì vẫn còn nhiều bỏ ngỏ và chưa đầy đủ toàn diện.

Cái mới mà đề tài tôi chọn là tôi sẽ đi sâu cụ thể vào một số phần kiến
thức của các bài GDCD lớp 10 và đưa ra phương pháp và cách dạy như thế nào
để lồng nghép giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Từ đó qua từng bài học cụ
thể mà học sinh biết mình phải làm như thế nào? Ứng phó ra sao trước thực trạng
của vấn đề, hay việc mình làm như vậy đã đúng hay chưa? Cần phải thay đổi
như thế nào cho phù hợp? Và tôi cũng tin tưởng đây là một đề tài mới và nếu
được áp dụng rộng rãi sẻ mang lại hiệu quả cao cho việc giảng dạy của giáo viên
cũng như cung cấp thêm kiến thức về kỹ năng sống cho các em.
..........................  ..........................

6


Giáo dục kỷ năng sống cho học sinh thông qua các bài GDCD lớp 10

2. PHẦN NỘI DUNG
2.1. Thực trạng nội dung cần nghiên cứu
Với mục tiêu của giáo dục phổ thông là “giúp học sinh phát triển toàn diện
về đạo đức, trí tuệ, thẩm mỷ, thể chất và các kỹ năng cơ bản phát triển năng lực
cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam
XHCN, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp
tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc”.Chương trình giáo dục phổ thông ban hành kèm theo quyết định số
16/2006/QĐ-BGDĐT vào ngày 5/5/2006 của Bộ GD-ĐT cũng nêu “phải phát
huy tính tích cực tự giác, chủ động sáng tạo của học sinh phù hợp với đặc trưng
môn học, đặc điểm đối tượng học sinh, điều kiện của từng lớp học, bồi dưỡng
cho học sinh phương pháp tự học, khả năng hợp tác rèn luyện kỹ năng vận dụng
kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú và
trách nhiệm học tập cho học sinh”.Vì vậy hiện nay việc giáo dục kỹ năng sống
đang được lồng nghép vào giảng dạy cho học sinh để các em có những kỹ năng

cơ bản trong cuộc sống. Tuy nhiên so với các bộ môn thì bộ môn GDCD là bộ
môn phù hợp hơn cả trong việc lồng ghép kỹ năng sống đặc biệt là phần GDCD
lớp 10 vì GDCD 10 hướng đến những phạm trù đạo đức.
Định hướng chung về đổi mới phương pháp dạy học là phát huy tính tích
cực, tận dụng được công nghệ mới nhất, khắc phục lối dạy truyền thống, truyền
thụ một chiều các kiến thức có sẵn. Rất cần phát huy năng lực tự học, học suốt
đời trong thời đại công nghệ thông tin. Tăng cường học tập cá thể, phối hợp với
hợp tác. Định hướng vào người học được cụ thể hóa thông qua những hoạt động
dạy học khác như dạy học giải quyết vấn đề, dạy học theo tình huống, dạy học
định hướng hành động ... nhằm tăng cường hươn nữa việc gắn lý thuyết với thực
tiễn, tư duy với hành động, nhà trường với xã hội.
7


Giáo dục kỷ năng sống cho học sinh thông qua các bài GDCD lớp 10

Trong việc giảng dạy môn GDCD ở nhà trường phổ thông hiện nay, giáo
dục kỹ năng sống cho học sinh là một điều đáng làm. Trong xu thế phát triển như
vũ bảo của khoa học công nghệ chúng ta phải đào tạo ra một thế hệ trẻ năng
động tự tin, sáng tạo, trình độ nhận thức cao, có khá năng ứng phó với những
biến động xã hội tốt. Muốn làm được điều đó ngay từ khi ngồi trên nghế nhà
trường các em được thầy cô ngoài dạy tri thức còn truyền tải cho các em kỹ năng
sống tốt để các em bước vào đời tránh những khó khăn bở ngỡ.
Xã hội hiện đại có những thay đổi về kinh tế, văn hóa, xã hội và lối sống,
một mặt sự phát triển của xã hội hiện đại làm cho chất lượng cuộc sống của con
người ngày càng tốt hơn, nhưng mặt khác làm nảy sinh những vấn đề mới mà
trước đây con người chưa gặp, chưa trải nghiệm, chưa biết cách đương đầu, đồng
thời mức độ phức tạp, khó khăn của những vấn đề cũ đã gặp trước đây cũng có
xu hướng tăng lên. Như vậy trong xã hội hiện đại con người càng cần có kỹ năng
sống để thích nghi tốt hơn và nâng cao chất lượng cuộc sống. Vậy kỹ năng sống

là gì? Có nhiều quan điểm khác nhau về kỹ năng sống:
- Theo quan niệm của tổ chức văn hóa, khoa học giáo dục của Liên Hiệp Quốc
(UNESCO): Kỹ năng sống là năng lực cá nhân để thực hiện đầy đủ các chức
năng và tham gia vào cuộc sống hàng ngày.
- Theo quan niệm của tổ chức y tế thế giới (WHO): Kỹ năng sống là những kỹ
năng mang tính tâm lý xã hội và kỹ năng về giao tiếp được vận dụng trong các
tình huống hằng ngày để tương tác có hiệu quả với người khác và giải quyết có
hiệu quả những vấn đề, những tình huống của cuộc sống hàng ngày.
Có nhiều cách phân loại kỹ năng sống khác nhau. Tuy nhiên, kỹ năng
sống thường không tồn tại độc lập, mà thường có mối quan hệ mật thiết với
nhau, đan xen và bổ sung cho nhau. Có thể tổng kết một số kỹ năng sống cơ bản
sau :
8


Giáo dục kỷ năng sống cho học sinh thông qua các bài GDCD lớp 10

- Kỹ năng tự nhận thức
- Kỹ năng giao tiếp
- Kỹ năng xác định giá trị
- Kỹ năng xác định mục tiêu
- Kỹ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề
- Kỹ năng xử lý căng thẳng
- Kỹ năng tư duy tích cực
Nói tóm lại, nói tới kỹ năng sống không đơn giản chỉ ở nhận thức mà cao hơn
nữa con người còn biết tích cực vận dụng những kiến thức đã học vào xử lý các
tình huống thực tiễn có hiệu quả, qua đó giúp con người sống vui vẻ, có ý nghĩa
hơn.
Vậy vì sao phải áp dụng giáo dục kỹ năng sống vào trong các bài GDCD
lớp 10?

Thứ nhất: trong việc giảng dạy GDCD hiện nay vẫn còn đâu đó tồn tại
những phương pháp học cũ như “thầy đọc trò chép”, “thầy giảng trò nghe” tạo
cho học sinh sự nhàm chán thụ động trong cách tiếp cận. Các em sẻ cảm thấy
quá căng thẳng cùng những kiến thức khô khan, các em không có được sự hứng
khởi cùng môn học, không kích thích được sự tư duy sáng tạo trong các em.
Việc học tập mang tính chất sách vỡ, các em tiếp nhận bằng cách trả bài cũ
cùng với những con điển nhưng khi áp dụng kiến thức học được học vào thực tế
cuộc sống rất khó khăn. Vì vậy việc lồng nghép giáo dục kỹ năng sống cho các
em sẻ giúp các em yêu thích môn học mình hơn, các em được cung cấp những
thông tinh bổ ích, được suy nghĩ tìm tòi xữ lí các thông tin số liệu, được tự do
phát biểu ý kiến nói lên những suy nghĩ của mình, phát huy khả năng thuyết
trình. Cũng từ những bài giảng đưa giáo dục kỹ năng sống vào các em được trình

9


Giáo dục kỷ năng sống cho học sinh thông qua các bài GDCD lớp 10

bày những ý tưởng những sản phẩm do mình làm ra, đấu tranh bảo vệ quan điểm
của mình.
Thứ hai: tâm lí của các em học sinh hiện nay luôn coi môn GDCD là môn
phụ. Vì vậy các em không chịu học hoặc có học thì không có sự đầu tư, không
chuẩn bị bài vở. Còn đối với giáo viên dạy môn GDCD cũng có tâm lí buông
xuôi không đầu tư vào bài vỡ, đến lớp dạy cho qua tiết hoặc sử dụng phương
pháp cũ.
Trong khi đó bộ môn GDCD 10, đặc biệt phần đạo đức học kì 2 lại cung
cấp cho các em rất nhiều kiến thức đa dạng phong phú giúp các em hiểu biết hơn
về cuộc sống, rèn luyện nhân cách đạo đức của bản thân và đặc biệt rèn luyện kỹ
năng sống cho các em.
Thứ ba: Trong thời gian gần đây, vấn đề xuống cấp của đạo đức đang được

xã hội rất quan tâm, đặc biệt giới trẻ hiện nay đang thiếu đi những kỹ năng sống
cần thiết. Các em ra đời giống như những chú gà công nghiệp, không biết mình
phải ứng phó ra sao trước những vấn đề của cuộc sống. Vì vậy khi gặp phải
những rắc rối hoặc cám dỗ các em không đủ bản lĩnh và kỹ năng để vượt qua và
dễ dẫn đến những hành động sai lầm.
2.2. Các giải pháp
Để phát huy vai trò giáo dục bộ môn, giúp học sinh rèn luyện hành vi và
có trách nhiệm với bản thân gia đình và cộng đồng và đất nước, giúp học sinh có
khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống, xây dựng mối
quan hệ tốt đẹp với gia đình, bạn bè và mọi người, sống tích cực chủ động chan
hoà và lành mạnh.
Cụ thể trong các bài GDCD 10 tôi đã giáo dục kỹ năng sống cho học sinh
bằng nhưng phương pháp sau:

10


Giáo dục kỷ năng sống cho học sinh thông qua các bài GDCD lớp 10

 Bài 10: Quan niệm về đạo đức
Sau khi giáo viên dạy xong phần khái niện về đạo đức khi sang phần cùng
với sự vận động phát triển của xã hội, các quy tắc chuẩn mực này cũng biến đổi
theo. Để minh chứng cho điều này giáo viên có thể lấy bài tập 2 trong sách giáo
khoa để yêu cầu họ sinh lí giải.
“Ngày xưa một người lấy việc chặt củi đốt than trên rừng làm nghề sinh
sống được coi là lương thiện. Ngày nay, nếu chặt củi, đốt than thì bị dư luận xã
hội lên án, cho rằng là kẻ phá hoại rừng, là người thiếu ý thức bảo vệ môi trường
và cộng đồng”.
Em hãy giải thích thế nào về việc này?
Sau khi đưa ra câu hỏi có nhiều học sinh sẽ giải thích được, tuy nhiên nếu

học sinh chưa giải thích được thì giáo viên có thể giải thích cho học sinh: ngày
xưa viếc đốt củi lấy than là việc làm lương thiện, nhưng ngày nay con người quá
lạm dụng vào thiên nhiên chặt phá rừng bừa bãi gây ra nhưng hậu quả khôn
lường... xã hội lên án hành vi này, pháp luật coi là phạm pháp vì vậy mà ngày
nay người ta có cách nhìn nhận thay đổi về hành vi này.
Ngoài ra, để tạo cho học sinh kỹ năng thể hiện sự tự tin, kỹ năng thể hiện
sự thông cảm. Giáo viên có thể yêu cầu học sinh lấy một số ví dụ về hành vi của
cá nhân tuy không vi phạm pháp luật nhưng lại trái với chuẩn mục đạo đức xã
hội. Qua đó em rút ra cho mình được điều gì?
Giáo viên gọi tên một số học sinh trình bày ví dụ và rút ra bài học cho bản
thân. Từ đây khơi gợi khả năng thuyết trình, sự tự tin trong các em và các em rút
ra được hành vi đúng sai cho mình. Sau đó giáo viên chốt lại bằng những ví dụ:
Một số em đi xe buýt, đến nơi công cộng gặp người tàn tật, thương bệnh binh,
người già trẻ em, phụ nữ mang thai... nhưng không nhường ghế ngồi.

11


Giáo dục kỷ năng sống cho học sinh thông qua các bài GDCD lớp 10

 Bài 11: Một số phạm trù cơ bản của đạo đức học
Tùy theo các phạm trù như nghĩa vụ, lương tâm, nhân phẩm, danh dự,
hạnh phúc giáo viên có thể tích hợp các kỹ năng sống khác nhau, cụ thể như sau:
Sau khi học xong phạm trù nghĩa vụ giáo viên có thể yêu cầu học sinh liên hệ
nghĩa vụ của bản thân em hiên nay? Ở nhà phải như thế nào? Ở trường phải như
thế nào? Từ đây giáo viên có thể từ khái niện rút ra bài học cho bản thân phải
làm gì? đó cũng là cách rèn luyện kỹ năng sống cho các em.
Trong phạm trù lương tâm giáo viên có thể yêu cầu học sinh kể lại nhưng câu
chuyện của bản thân mình về trạng thái cắn rứt lương tâm và sau đó cá em đã xử
lí như thế nào?

Ví dụ:
- Xem trộm bài bạn.
- Giả vờ xin tiền mẹ đóng học phí nhưng lại đi chơi.
- Nhặt được của rơi nhưng không trả lại người đánh mất.
Đây là những ví dụ trong cuộc sống hàng ngày các em hay vấp phải.
Nhưng các em đã có kỹ năng xử lí hay chưa? Thường các em cũng rơi vào cảm
giác hối hận, cắn rứt lương tâm tuy nhiên các em thường cho qua và lần sau có
thể tiếp tục vi phạm.
Vậy các em phải làm gì? Ngay khi có hiện tượng đó xảy ra các em phải có
những quyết định nhanh chóng là không được làm, không nên làm vì đó là
những việc làm xấu. Nếu hôm nay các em làm được, ngày mai sẽ phát sinh ra
những việc làm khác và dần dần các em bị tuột dốc trở thành kẻ vô tâm.
Ở phạm trù hạnh phúc giáo viên có thế cho học sinh thể hiện quan niệm
của mình bằng cách vẽ lên giấy nháp những điều làm mình hạnh phúc. Sau đó
gọi một số em học sinh trình bày và lí giải vì sao em cho là hạnh phúc? Có thể
hạnh phúc là những điều đơn giản nhỏ bé trong cuộc sống hàng ngày như được
12


Giáo dục kỷ năng sống cho học sinh thông qua các bài GDCD lớp 10

sống trong vòng tay của bố mẹ, được điểm tốt, được mua bộ quần áo mới mà
mình yêu thích, được chia sẻ những khó khăn cùng bạn bè ...
Giáo viên cho học sinh so sánh vì sao có em vẽ được nhiều điều làm cho
mình hạnh phúc nhưng cũng có em có rất ít hoặc không vẽ được những điều làm
nên hạnh phúc. Vậy hạnh phúc ở đây tuỳ vào cách nhìn nhận của mỗi người, nếu
chúng ta mở lòng mình ra thì sẽ cảm nhận được nhiều hạnh phúc. Cũng chính từ
đây, các em được rèn luyện kỹ năng cảm nhận về hạnh phúc một cách sâu sắc,
toàn diện thông qua kỹ năng hợp tác, lắng nghe chia sẽ với các bạn trong lớp
học.

 Bài 12: Công dân với tình yêu, hôn nhân, gia đình
Giáo viên dùng những câu chuyện phù hợp, hấp dẫn lôi cuốn sự tập trung
của học sinh. Thông qua những câu chuyện, tác động trực tiếp tới suy nghỉ, cảm
xúc của người học giúp học sinh hình thành kỹ năng xác định giá trị, cảm thông,
chia sẽ với những người xung quanh mình.
Khi dạy mục: Thế nào là một tình yêu chân chính, giáo viên kể cho học sinh
nghe về câu chuyện tình yêu giữa Mac và Gienny. Tình yêu của Mac và Gienny
đã vượt qua tuổi tác, giai cấp và sự khó khăn gian khổ để đến được với nhau.
Hay câu chuyện tình yêu đầy cảm động giữa anh hùng công nghệ thông tin
Nguyễn Văn Hùng và cô sinh viên trường Đại học Khoa Học Xã Hội – Nhân
Văn, dù Nguyễn Văn Hùng bị tàn tật, thân hình chỉ 25 kg và không di chuyển
được nhưng anh đã làm được nhiều điều tốt đẹp cho xã hội và đã làm rung động
trái tim của một cô sinh viên xinh đẹp.
Từ những câu chuyện đó, giáo viên yêu cầu học sinh rút ra được thế nào là
một tình yêu chân chính.

13


Giáo dục kỷ năng sống cho học sinh thông qua các bài GDCD lớp 10

Ngoài ra, tôi còn cho các em học sinh xem flat: Lý do cho một tình yêu ở chương
trình Quà tặng cuộc sống. Từ những câu chuyện, đoạn phim sẽ giúp các em nhận
ra được giá trị đích thực của tình yêu.
Sang phần những điều nên tránh trong tình yêu, giáo viên cho học sinh
chuẩn bị trước ở nhà và lên lớp thuyết trình về những điều nên tránh trong tình
yêu. Qua việc thuyết trình của mình, giúp các em tạo được sự tự tin trước đám
đông, ngoài ra, giáo viên cho các bạn trong lớp đưa ra những thắc mắc và yêu
cầu học sinh thuyết trình phải bảo vệ được quan điểm, lập trường của mình.
Trong phần này tôi thường đưa ra các đoạn video về tình trạng nạo phá

thai đáng báo động hiện nay. Hậu quả của việc quan hệ tình dục trước hôn nhân:
có thai ngoài ý muốn, gây tác động xấu đến đời sống của bản thân và gia đình,
nạo phá thai gây nên những tổn thương cơ quan sinh sản dẫn đến vô sinh về sau,
khi quan hệ tình dục không an toàn sẻ tạo điều kiện thuận lợi cho việc lan truyền
các bệnh lây nhiểm qua đường tình dục như AIDS hay gây ra hậu quả có thai
ngoài muốn.
Ngoài ra nếu còn thời gian tôi cho các em xem đoạn phim do thầy giáo
tâm lí Nguyễn Hoàng Khắc Hiếu về cách các bạn gái từ chối các bạn trai qua câu
chuyện “chuyện bí khó đỡ”. Đây cũng là cách rèn luyện kỹ năng giúp các em
biết cách từ chối từ những tình huống rất thực tế trong cuộc sống. Bởi ở lứa tuổi
các em có nhiều em đã bước vào ngưỡng cửa của tình yêu nhưng các em còn
thiếu đi những kỹ năng cần thiết để bảo vệ và giữ gìn tình yêu trong sáng. Đặc
biệt các em biết cách từ chối chuyện ấy cùng bạn trai của mình, đây là một việc
làm đơn giản nhưng thiếu đi những kỹ năng cần thiết các em khó khăn khi làm
được điều này.

14


Giáo dục kỷ năng sống cho học sinh thông qua các bài GDCD lớp 10

 Bài 15: Công dân với một số vấn đề cấp thiết của nhân loại
Giáo viên có thể sử dụng phương pháp động não, xữ lí tình huống phân
tích thông tin, trình bày... để rèn luyện kỹ năng tìm kiếm và xữ lí thông tin, kỹ
năng thể hiện sự tự tin, kỹ năng lắng nghe, kỹ năng phản hồi tích cực.
Khi dạy đến phần nội dung những vấn đề cấp thiết của nhân loại hiện nay,
giao viên cho học sinh trình chiếu các sản phẩm mà các em sưu tập được (đã
chuẩn bị ở nhà) về tình hình ô nhiễm môi trường, sự bùng nổ dân số, đại dịch
HIV/AIDS ở Việt Nam và thế giới.
Ví dụ:

- Phóng sự về vụ công ty chôn thuốc trừ sâu ảnh hưởng đến môi trường ở Thanh
Hóa.
- Đoạn phim về sự bùng nổ dân số thế giới.
- Clip đau lòng về những trẻ em bị HIV do truyền từ mẹ sang con.
Giáo viên yêu cầu học sinh quan sát và phát biểu các em có cảm nghĩ gì về
những vấn đề này, giáo viên yêu cầu đại diện các nhóm trình bày các sản phẩm
các em sưu tầm được về tình hình ô nhiểm môi trường, sự bùng nổ dân số, các
dịch bệnh hiểm nghèo. Các nhóm khác chất vấn, chất vấn bổ sung sau đó giáo
viên kết luận.
 Bài 16: Tự hoàn thiện bản thân
Giáo viên sử dụng phương pháp động não để giáo dục các kỹ năng như
giải quyết vấn đề, lập ra được kế hoạch cho bản thân, kỹ năng thể hiện sự tự tin.
Điều đó sẻ giúp giáo viên tập hợp được nhiều ý kiên khác nhau trong một thời
gian ngắn, tạo ra không khi học tập sôi nổi, học sinh sẽ chủ động, tích cực, tự tin
hơn. Ngay khi bắt đầu bước vào bài học, giáo viên yêu cầu học sinh trả lời nhanh
các câu hỏi trong sách giáo khoa.
- Người mà em yêu quý nhất?
15


Giáo dục kỷ năng sống cho học sinh thông qua các bài GDCD lớp 10

- Điều quan trọng nhất mà em mơ ước đạt được trong cuộc đời?
- Một tiêu chuẩn đạo đức mà em luôn giữ cho mình không bao giờ vi phạm?
- Môn học mà em thích nhất?
- Một năng khiếu sở trường của em?
- Những điểm em thấy tự hào về mình?
- Những điểm em thấy mình còn hạn chế, cần cố gắng hơn?
Sau đó giáo viên yêu cầu học sinh so sánh xem những câu trả lời của mình
có hoàn toàn giống với các câu trả lời của bạn không, giống ở điểm nào, khác ở

điểm nào, vì sao? Từ đó các em nhận ra được một người đều có những bản sắc
riêng với những tiềm năng tình cảm, sở thích, thói quen, điểm mạnh, điểm yếu
riêng, không ai giống nhau hoàn toàn. Điều quan trọng nhất là các em cần phải
phát huy những điểm mạnh của mình, khắc phục những hạn chế yếu kém để
ngày càng tiến bộ.
Để rèn luyện được kỹ năng đạt được mục tiêu, giáo viên hướng dẫn học
sinh lập kế hoạch rèn luyện để tự hoàn thiện bản thân mình theo các mục.
Mục tiêu phấn đấu rèn luyện bản thân của em:
- Thời gian thực hiện mục tiêu
- Những thuận lợi em đang có
- Những khó khăn em có thể gặp phải và cách khắc phục, vượt qua những khó
khăn đó
- Những biện pháp em cần làm để thực hiện mục tiêu
- Em có thể tìm được sự hổ trợ, giúp đỡ của ai để đạt được mục tiêu.
Hay khi dạy mục: Thế nào là tự hoàn thiện bản thân giáo viên cho học sinh
nghiên cứu mẫu chuyện về Bác Hồ. Giữa năm 1942, Bác Hồ bị chính quyền
Tưởng Giới Thạch bắt giam ở Quảng Tây Trung Quốc. Những ngày ở nhà tù,
Bác bị mang gông ở cổ, chân bị cùm. Chúng lại hay giải Bác đi từ nhà tù này
16


Giáo dục kỷ năng sống cho học sinh thông qua các bài GDCD lớp 10

sang nhà tù khác. Khi đi tay Bác bị trói giật cánh khuỷu, cổ mang vòng xích có
lính canh gác áp tải đi cùng.
Ở một số nhà tù của huyện thường chật ních người, ăn uống thiếu thốn,
không khí ngột ngạt, có khi chổ ngủ nằm không có, cả đêm phải ngồi trên hố xí
đợi đến sáng, muỗi và rận thì nhiều vô kể, hươ tay cũng bắt được muỗi. Muỗi và
rận đốt kiến sức khỏe của Bác ngày càng giảm sút.
Gian khổ như thế nhưng Bác vẫn cố chịu đựng, vẫn làm thơ. Ra khỏi tù,

mắt Bác vẩn kém, chân đi không bước nỗi, có nguy cơ bị liệt, Bác đặt quyết tâm
phải rèn luyên đôi chân. Bác tập đi dần dần từng ngày, dù đau đớn Bác vẩn gắng
sức.
Với quyết tâm và niềm tin của mình, Bác Hồ đã vượt qua gian khổ của
những ngày tháng trong tù.
Việc giáo viên đưa ra các tình huống, các mẫu chuyện, các trò chơi... giúp
giảm lối học thụ động, sách vỡ, tăng cường khả năng liên hệ thực tế ở các em,các
em liên hệ rút ra cho mình những bài học từ đó sẻ giúp học sinh hoàn thiện hơn
về nhân cách, đạo đức, nâng cao hơn về chất lượng giáo dục cho học sinh.
Tuy nhiên để làm được điều này cần lắm nhứng trái tim tha thiết với nghề,
hăng say tìm tòi sáng tạo qua sách vỡ, báo chí, tivi và đặc biệt là Internet... thầy
cô phải tâm lí và hiểu được học sinh cần gì từ những bài học của mình. Ngoài ra
để lồng nghép giáo dục kỹ năng sống thành công phải có sự quan tâm từ phía
nhà trường, từ gia đình và toàn xã hội.
Với việc áp dụng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua các bài GDCD
lớp 10 làm tôi thấy tâm huyết với nghề, yêu bộ môn của mình hơn. Đối với học
sinh, các em yêu tích môn học của tôi và ngày càng tự tin, mạnh dạn thể hiện bản
thân mình hơn. Mỗi ngày đến lớp của tôi không còn là những kiến thức khô
khan, cứng nhắc cần truyền đạt, mà lớp học giống như một sân chơi, tôi thiết kế
17


Giáo dục kỷ năng sống cho học sinh thông qua các bài GDCD lớp 10

và các em thi công. Các em tự do sáng tạo cho công việc của mình, tự do thể
hiện bản thân mình. Cũng từ đó, tôi thấy yêu mến học trò mình hơn, hiểu học trò
mình hơn và tâm lý cùng các em hơn. Còn học sinh đối với tôi, tôi tự tin với
những tình cảm các em dành cho mình và tình cảm các em dành cho môn học
của mình.
Nhìn nhận về vị trí vai trò, tác dụng, ý nghĩa của dục kỹ năng sống cho học

sinh thông qua các bài GDCD lớp 10 tôi đã trao đổi cùng giáo viên bộ môn trong
nhóm để đi đến thống nhất trong quá trình giảng dạy và theo như phản ánh thi
đều đạt được kết quả rất cao, đa số học sinh đều nhất thiết cần vận dụng phương
pháp này. Nó góp phần củng cố kiến thức củ, cung cấp kiến thức mới, giúp học
sinh hiểu sâu sắc hơn nội dung kiến thức mới, rèn luyện khả năng tư duy cao để
toàn diện năng lực vốn có của bản thân. Nếu những bài học của môn GDCD đều
áp dụng điều này thì sẽ lôi kéo được sự hướng thú và sự say mê học tập ở các em
hơn.
Với việc lồng ghép kỹ năng sống cho học sinh trong từng tiết học, bài học
như trên, cần đưa ra một số yêu cầu như sau:
Cần phải có không gian học tập thân thiện. Không gian này không chấp
nhận sự xúc phạm về nhân phẩm và danh dự, cần luôn đảm bảo sự bình đẳng dân
chủ về mặt đạo đức. Cần sự thân thiện và tích cực giữa giáo viên và học sinh
dược thể hiện qua hoạt động dạy và học. Muốn hợp tác này có hiệu quả, các giáo
viên phải nắm vững phương pháp và nghiệp vụ sư phạm, trao đổi và thống nhất
cách dạy và quản lí, thường xuyên nắm bắt thông tin để giáo dục và sữa sai kịp
thời cho học sinh. Giáo viên cần tạo hứng thú cho học sinh bằng cách tổ chức
các trò chơi, làm đồ dùng dạy học trực quan phù hợp.
Một yêu cầu quan trọng là giáo viên phải mẫu mực, gương mẫu trong từng hành
động cử chỉ lời nói và việc làm của mình khi đứng trước học sinh. Đồng thời nói
18


Giáo dục kỷ năng sống cho học sinh thông qua các bài GDCD lớp 10

phải đi đôi với làm. Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh dựa trên sự tích cực đổi
mới phương pháp giảng dạy và hướng dẫn học sinh phương pháp tự học, tạo bầu
không khí vui vẻ thân thiện khuyến khích sự tích cực chủ động sáng tạo và thức
vươn lên của học sinh.
Việc dạy kỹ năng sống trong nhà trường, bên cạnh hướng đến mục tiêu đưa các

bài học về kỹ năng sống phù hợp với đặc điểm sinh lí lứa tuổi và đáp ứng với
tình hình thực tế, phù hợp với tình hình chung của mỗi nhà trường. Nội dung của
mỗi bài học được chuyển đến học sinh là những câu chuyện thú vị, tình huống
gần gủi, trực quan sinh động và quan trọng nhất là các bài tập trãi nghiệm. Có
vậy các em mới nắm bắt được bản chất của vấn đề và ghi nhớ điều đó mộ cách
tự nhiên, lâu bền và có tác động mạnh đến sự thay đổi hành vi.
Có như việc lồng ghép giảng dạy kỹ năng sống cho học sinh thông qua các bài
Giáo Dục Công Dân lớp 10 mới thực sự hiệu quả. Qua quá trình tôi lồng ghép và
áp dụng giảng dạy cho học sinh lớp 10 các lớp tôi trực tiếp giảng dạy tôi thấy
hiệu quả mang lại khá bất ngờ. Chất lượng giáo dục bộ môn các lớp này được
nâng cao, tỉ lệ hạnh kiểm trung bình thấp và tỉ lệ hạnh kiểm yếu không có đối với
những lớp tôi thử nghiệm. Đặc biệt tỷ lệ bỏ học thấp, tính chuyên cần không
nghĩ học cũng cao hơn các lớp khác. Số học sinh bỏ học lấy chồng hoặc có bầu
phải nghĩ học cũng không xảy ra đối với các lớp tôi thử nghiệm giảng dạy.
Từ đó đễ thấy được tầm quan trọng của việc áp dụng giảng dạy giáo dục kỹ năng
sống cho các em vào môn Giáo Dục Công Dân là rất cần thiết và cần được áp
dụng rộng rãi và nhân rộng
..........................  ..........................

19


Giáo dục kỷ năng sống cho học sinh thông qua các bài GDCD lớp 10

3. PHẦN KẾT LUẬN
3.1. Ý nghĩa của đề tài, sáng kiến, giải pháp
Với việc áp dụng giáo dục kỹ năng sống vào giảng dạy bộ môn GDCD lớp
10 tôi thấy tâm huyết với nghề, yêu bộ môn của mình hơn. Đối với học sinh, các
em yêu tích môn học của tôi và ngày càng tự tin, mạnh dạn thể hiện bản thân
mình hơn. Mỗi ngày đến lớp của tôi không còn là những kiến thức khô khan,

cứng nhắc cần truyền đạt, mà lớp học giống như một sân chơi, tôi thiết kế và các
em thi công. Các em tự do sáng tạo cho công việc của mình, tự do thể hiện bản
thân mình. Cũng từ đó, tôi thấy yêu mến học trò mình hơn, hiểu học trò mình
hơn và tâm lý cùng các em hơn. Còn học sinh đối với tôi, tôi tự tin với những
tình cảm các em dành cho mình và tình cảm các em dành cho môn học của mình.
Với việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trong các bài GDCD lớp 10
tôi nhận thấy học sinh mình trưởng thành sớm hơn, các em tự tin hơn khi đứng
trước các tình huống khó xử và nhanh chóng đưa ra các quyết định đúng đắn. Và
cũng từ khi lồng ghép giáo dục kỹ năng sống vào trong các bài học tôi thấy mình
gần gủi các em hơn. Và cũng vô tình tôi trở thành nhà tư vấn tâm lí bất đắc dĩ
của lứa tuổi trăng rằm, cũng từ đây tôi đi sâu hơn vào thế giới của các em để
hiểu hơn về các em và có những bài dạy giáo dục kỹ năng sống hay hơn và thiết
thực hơn.
Với việc giáo dục kỹ năng sống cho các em tôi nhận thấy chất lượng giáo
dục bộ môn GDCD cũng có sự tiến bộ rõ rệt. Ngoài ra về mặt hạnh kiểm của các
của những lớp 10 tôi áp dụng so với trước đây cũng có sự thay đổi tiến bộ hơn, tỉ
lệ hạnh kiểm khá tốt chiếm tỉ lệ cao hơn. Những bài học của tôi giúp học sinh
hình thành mối quan hệ tốt với bạn bè, gia đình người thân và mọi người, sống
chủ động tích cực, tránh xa các tệ nạn xã hội, có trách nhiệm với bản thân gia
đình cộng đồng, tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
20


Giáo dục kỷ năng sống cho học sinh thông qua các bài GDCD lớp 10

3.2. Kiến nghị, đề xuất
Để thực hiện tốt việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh vào trong các
bài GDCD chúng tôi những giáo viên rất mong sự quan tâm, giúp đỡ của nhà
trường, Sở GD-ĐT. Vì hiện nay, những thiết bị dạy học phục vụ cho bộ môn
GDCD hầu như không có hoặc rất ít, chúng tôi, những giáo viên dạy GDCD cần

lắm những băng đĩa về hoạt động kinh tế, xã hội của đất nước, những tấm gương
học giỏi, vươn lên trong cuộc sống… để minh họa cho bài giảng của mình. Về
sách tài liệu tham khảo của bộ môn cũng rất khan hiếm và hầu như không có vì
vậy chúng tôi rất khó khăn trong việc tìm kiếm thông tin.
Việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh hiện nay là một việc làm rất cần
thiết vì vậy nêu như hàng năm vào dịp hè Sở giáo dục cho mở những lớp tập
huấn trao đổi về giáo dục kỹ năng sống trong bộ môn GDCD, có như vậy giáo
viên bộ môn mới có cái nhìn tổng quát hơn và đó cũng là cách để giáo dục kỹ
năng sống trong bộ môn GDCD được áp dụng rộng rãi hơn.
Chúng tôi cũng cần có một cơ sở vật chất hiện đại hơn như bảng thông
minh để tiện lợi cho giáo viên và học sinh trong quá trình giảng dạy. Và tôi cần
lắm những tấm lòng tâm huyết với nghề, đào sâu, tìm tòi sáng tạo để bộ môn
GDCD có tiếng nói riêng, khẳng định được vị trí đào tạo nhân cách đạo đức cho
thế hệ tương lai.
Nhà trường nên tổ chức các buổi ngoại khóa về những nội dung liên quan
đến vấn đề giáo dục kỹ năng sống cho các em, tạo ra những sân chơi bổ ích lành
mạnh để các em tránh xa các tệ nạn xã hội đang trình rập ở ngoài.
Trên đây là một số kinh nghiệm của bản thân tôi, những điều tôi trăn trỡ
và muốn nói rất nhiều nhưng trong phạm vi đề tài này, tôi xin dừng lại tại đây.
Trong quá trình nghiên cứu, có vấn đề gì sai sót, chưa hợp lý, kính mong sự
thông cảm và góp ý của quý thầy cô và các bạn. Xin chân thành cảm ơn.
21


Giáo dục kỷ năng sống cho học sinh thông qua các bài GDCD lớp 10

TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Mai Văn Bính, Nguyễn Hải Châu, Phạm Văn Hùng, Nguyễn Hữu Khải...
(2007), Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực hiện chương trình SGK lớp 10, môn
GDCD, NXB Giáo dục.

[2] Mai Văn Bính, Lê Thanh Hà, Nguyễn Thị Thanh Mai, Lưu Thu Thủy (2006),
Giáo dục công dân 10, NXB Giáo dục.
[3] Trần Văn Chương, Nguyễn Thị Thanh Mai, Trần Văn Thắng, Lưu Thu Thuỷ
(2006), Tình huống giáo dục công dân 10, NXB Giáo dục.
[4] Hồ Thanh Diện (2006), Thiết kế bài giảng GDCD 10, NXB Hà Nội.

22