Nhu cầu sử dụng ứng dụng chăm sóc sức khỏe tâm thần trên nền tảng internet của cha mẹ và trẻ

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

HOÀNG THỊ THU HIỀN

NHU CẦU SỬ DỤNG ỨNG DỤNG
CHĂM SÓC SỨC KHỎE TÂM THẦN
TRÊN NỀN TẢNG INTERNET CỦA CHA MẸ VÀ TRẺ

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC

Hà Nội – 2019


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

HOÀNG THỊ THU HIỀN

NHU CẦU SỬ DỤNG ỨNG DỤNG
CHĂM SÓC SỨC KHỎE TÂM THẦN
TRÊN NỀN TẢNG INTERNET CỦA CHA MẸ VÀ TRẺ
Chuyên ngành: Tâm lý học lâm sàng trẻ em và vị thành niên
Mã số: 83104005
LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC
Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS. TRẦN THÀNH NAM

Hà Nội – 2019

3

LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên, em xin gửi lời cảm ơn đến PGS.TS. Trần Thành Nam,
người thầy đã luôn quan tâm, tích cực hướng dẫn, giúp đỡ và động viên em
trong suốt quá trình nghiên cứu đề tài luận văn tốt nghiệp này.
Tiếp theo, em xin cảm ơn tới các thầy, cô trong Khoa Các Khoa học
Giáo dục, trường Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội, lãnh đạo,
giáo viên, học sinh và cha mẹ học sinh trường THPT Phúc Lợi quận Long
Biên, Hà Nội, bố mẹ, bạn bè đã hỗ trợ, động viêncho em trong quá trình học
tập và nghiên cứu.
Mặc dù cố gắng dành nhiều tời gian và tâm huyết, nhưng do khả năng
của bản thân, kinh nghiệm nghiên cứu khoa học chưa nhiều vì vậy luận văn
tốt nghiệp của em vẫn còn thiếu sót, kính mong các thầy /cô góp ý và hướng
dẫn để em được tiến bộ và trưởng thành hơn về chuyên môn cũng như về
công tác nghiên cứu khoa học.
Hà Nội, ngày 28 tháng 8 năm 2019
Tác giả luận văn

Hoàng Thị Thu Hiền


4

KÝ HIỆU VIẾT TẮT

V Viết đầy
đủ
D Diagnosti
c and

Statistical
Manual of
Mental
Disorders,
Fifth
Edition
Đ Độ lệch
chuẩn
Đ Điểm
trung bình
International Classification of Diseases
I
10th
Edition
S Sức khỏe
tâm thần


5

MỤC LỤC


6

DANH MỤC BIỂU ĐỒ


7

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Ngày nay, xã hội càng phát triển, con người không chỉ quan tâm đế sức
khỏe thể chất mà con chú ý đến vấn đề sức khỏe tâm thần, một phần là do chất
lượng cuộc sống được nâng cao mặt khác các biểu hiện tổn hại sức khỏe tâm
thần của con người ngày càng nghiêm trọng, lứa tuổi ngày càng thấp do áp lực
của cuộc sống, của học hành và giao tiếp xã hội. Đối với lứa tuổi vị thành niên,
những vấn đề nảy sinh ngày càng trầm trọng hơn với sự lúng túng của cha mẹ
trong việc trợ giúp các em giải quyết các vấn đề gặp phải trong quá trình học tập,
giao tiếp bạn bè, gia đình,…Cho nên, cha mẹ trẻ đã tìm đến nhiều giải pháp
nhằm hỗ trợ cho con giải quyết những vấn đề về sức khỏe tâm thần.
Nghiên cứu về các vấn đề SKTT thường gặp ở trẻ em và thanh thiếu
niên Kathleen M. Palmer (2015), Kim-CohenJ và cộng sự đã đưa ra các số
liệu về trẻ em gặp phải các vấn đề SKTT. Trong khi đó, Merikangas KR và
cộng sự (2010) đã xác định các biện pháp can thiệp vấn đề sức khỏe tâm thần
trẻ em đã được sử dụng, nhưng các dịch vụ điều trị còn hạn chế và nhiều trẻ
em và thanh thiếu niên không thể hoặc không được giúp đỡ thích đáng.
Sự bùng nổ của internet giúp con người có cơ hội tìm kiếm thông tin
cũng như sử dụng các ứng dụngvề các chủ đề khác nhautrong đó có vấn đề
sức khỏe nói chung và SKTT nói riêng[29],[47]. Internet không chỉ có khả
năng cung cấp thông tin và tạo điều kiện giao tiếp, nó có thể được sử dụng để
cung cấp một loạt các dịch vụ sức khỏe tâm thần trên nền tảng internet thông
qua trang web hay ứng dụng trên điện thoại. Một loạt các trang web cung cấp
thông tin cho người tiêu dùng về các triệu chứng và điều trị sức khỏe tâm
thần, nhóm hỗ trợ và bảng thông báo về các vấn đề sức khỏe tâm thần khác
nhau. Ngoài ra, các cá nhân có thể truy cập một loạt các ứng dụng chăm sóc
SKTT trên nền tảng internet bao gồm tin nhắn văn bản, thông tin liên lạc qua
email, tư vấn qua điện thoại và tư vấn dựa trên web (Barak & Grohol, 2011).

8

Đây có thể là cách giúp các cá nhân vượt qua sự kỳ thị khi phải thăm khám
các vấn đề SKTT tại các cơ sở y tế và dịch vụ tâm lý bên ngoài.
Tại Việt Nam, vấn đề chăm sóc SKTT nói chung và chăm sóc SKTT
cho trẻ em và vị thành niên nói riêng đã được quan tâm nghiên cứu, với
những nội dung và hình thức khác nhau như thông qua tư vấn trực tiếp, qua
điện thoại, qua hội thảo chuyên đề song những hình thức này cũng bộc lộ
nhiều hạn chế như theo Đặng Hoàng Minh thì các nghiên cứu gần đây về thực
trạng SKTT ở trẻ em và vị thành niên vào khoảng 13-20%, tương đương với
thế giới. Nguồn lực về chăm sóc SKTT ở Việt nam còn hạn chế so với thế giới
thiếu chuyên gia tâm lý, chuyên gia tâm lý lâm sàng[16].
Đặc biệt, việc chăm sóc SKTT cho trẻ em đã được các bậc cha mẹ trẻ
chú ý nhưng do hạn chế về kiến thức, kĩ năng chăm sóc, tư vấn cho con nên
nhiều bậc cha mẹ còn lúng túng, chưa thực sự là người bạn, người giúp đỡ về
vấn đề tâm lý, SKTT cho con nên họ luôn mong muốn có một công cụ trợ giúp
để họ giải quyết được vấn đề. Một trong những công cụ đó chính là các ứng
dụng chăm sóc SKTT trên internet đã bắt đầu được các bậc phụ huynh quan
tâm do sự phát triển khoa học công nghệ, mạng internet và điện thoại thông
minh nhưng việc đáp ứng nhu cầu đó là cả một vấn đề chưa được thỏa mãn.
Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi nghiên cứu đề tài “Nhu cầu sử
dụng ứng dụng chăm sóc sức khỏe tâm thần trên nền tảng internet của cha
mẹ và trẻ”nhằmtập trung nghiên cứu thái độ,nhận thức, sự chấp nhận đối với
các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần trên nền tảng internet.
2. Mục đích nghiên cứu
Tìm hiểu nhu cầu sử dụng ứng dụng chăm sóc sức khỏe tâm thần trên
nền tảng internet của cha mẹ và trẻ. Chỉ ra mối quan hệ giữa nhu cầu sử
dụngứng dụng chăm sóc sức khỏe tâm thần trên nền tảng internet với việc
chăm sóc SKTT cho con của cha mẹ. Đồng thời chỉ ra những yếu tố ảnh
hưởng đến việc sử dụng ứng dụng chăm sóc SKTT trên nền tảng internet của

cha mẹ và trẻ. Từ đó đưa ra một số đề xuất để cải thiện các ứng dụng chăm


9

sóc sức khỏe tâm thần trên nền tảng internet nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng
cao của cha mẹ và trẻ.
3. Câu hỏi nghiên cứu
Cha mẹ thường sử dụng những hình thức và hoạt độngchăm sóc sức
khỏe tâm thần nàotrên ứng dụng chăm sóc sức khỏe tâm thần trên nền tảng
internet?
Mức độ cha mẹ chấp nhận và dự đoán về hiệu quả của các dịch vụ
chăm sóc sức khỏe tâm thần trên nền tảng internet như thế nào?
Có những yếu tố nào ảnh hưởng đến việc cha mẹ sử dụng các ứng dụng
chăm sóc sức khỏe tâm thần trên nền tảng internet?
4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Hoạt động chăm sóc sức khỏe tâm thần trên ứng dụng chăm sóc sức
khỏe tâm thần trên nền tảng internet của cha mẹ và trẻ
4.2. Khách thể nghiên cứu
123 cha mẹ có con trong độ tuổi học sinh THPT chọn mẫu tại trường
THPTPhúc Lợi trên địa bàn quận Long Biên- Hà Nội
5. Giả thuyết nghiên cứu
- Thông tin của cha mẹ về các loại hình ứng dụng chăm sóc SKTT
chưa thực sự đầy đủ.
- Cha mẹ trẻ có nhu cầu sử dụng các hoạt động chăm sóc SKTTcho con
trêncác ứng dụng chăm sóc SKTT trên nền tảng internet đưa ra, một số phụ
huynh đã chủ động tìm kiếm và trải nghiệm hoạt động chăm sóc của ứng
dụng này.
- Cha mẹ chưa tin tưởng vào hiệu quả của các dịch vụ hỗ trợ trên mạng

internet do nhận thức của cha mẹ trẻ về vấn đề SKTT của trẻ chưa cao, chưa
có nhiều dịch vụ, các ứng dụng chưa hoàn thiện, độ tin cậy của các bên cung
ứng dịch vụ chưa cao.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
6.1. Nghiên cứu lý luận


10

Xây dựng cơ sở lý luận tâm lý học về nhu cầu sử dụng ứng dụng chăm sóc sức

khỏe tâm thần của cha mẹ và trẻ trong đó có cácvấn đề: nhu cầu; nhu cầu sử dụng ứng
dụng chăm sóc SKTT; các yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu này của cha mẹ và trẻ.

6.2. Nghiên cứu thực tiễn
Đánh giá thực trạng hoạt động chăm sóc SKTTvà những yếu tố ảnh hưởng
đến nhu cầu sử dụng ứng dụng chăm sóc sức khỏe tâm thần của cha mẹ và

trẻ.Từ kết quả nghiên cứu xây dựng ứng dụng chăm sóc sức khỏe tâm thần tạo điều
kiện thỏa mãn nhu cầu chăm sóc sức khỏe thần của cha mẹ và trẻ.

7. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
Đề tài chỉ nghiên cứu về nhu cầu sử dụng ứng dụng chăm sóc SKTT
của cha mẹ trẻ vị thành niên.
Mẫu nghiên cứu là 123 cha mẹ có con trong độ tuổi học sinh THPT tại
trường THPT Phúc Lợi trên địa bàn quận Long Biên thành Hà Nội
8. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
STT

Nội dung

nghiên cứu

Thời gian
Bắt đầu

Thời gian
Kết thúc

1

I

12/2017

03/2018

2

II

04/2018

08/2018

3

III

09/2018

11/2018

Kết quả nghiên cứu và dự
định đạt được
Hoàn thành cơ sở lý luận về
nhu cầu sử dụng ứng dụng
chăm sóc sức khỏe tâm
thần trên nền tảng internet
Thu thập số liệu để đánh
giá nhu cầu
Phân tích xử lý số liệu
Viết báo cáo

9. Phương pháp nghiên cứu
9.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu
Tìm hiểu và đọc các công trình nghiên cứu đã có liên quan về những
ứng dụng chăm sóc sức khỏe tâm thần trên nền tảng internet trong và ngoài
nước bằng việc tham khảo các tài liệu, sách, báo, tạp chí, báo cáo khoa học,
đề tài nghiên cứu được đăng trên các trang web khác nhau về các chương
trình, mức độ hiệu quả, nhu cầu, thái độ của các ứng dụng này từ đó xây dựng
cơ sở lý luận cho luận văn


11

9.2. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
Thiết kế phiếu điều tra trên cha mẹ trẻ nhằm tìm hiều về thực trạng các
vấn đề SKTT của trẻ, nhu cầu của cha mẹ trẻ trong việc sử dụng ứng dụng
chăm sóc SKTT trên nền tảng internet.
9.3. Phương pháp phỏng vấn

Trao đổi, trò chuyện, phỏng vấn sâu cha mẹ trẻ những vấn đề liên quan
đến sử dụng ứng dụng chăm sóc SKTT trên nền tảng internet nhằm bổ sung
thông tin cho điều tra thực trạng.
9.3. Phương pháp xử lý số liệu
Kết quả thu được sau khi khảo sát trên cha mẹ, chúng tôi sẽ tiến hành
tổng hợp, mã hóa, xử lý số liệu, và phân tích kết quả thông qua phần mềm
SPSS 22 nhằm trả lời câu hỏi nghiên cứu.
10. Cấu trúc của luận văn.
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị , danh mục tài liệu tham
khảo và các phụ lục khác , nội dung chính của luận văn sẽ được trình bày
trong 3 chương :
Chương 1 : Cơ sở lý luận của đề tài nghiên cứu
Chương 2: Tổ chức và phương pháp nghiên cứu
Chương 3: Kết quả nghiên cứu.
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NHU CẦU SỬ DỤNG ỨNG DỤNG
CHĂM SÓC SỨC KHỎE TÂM THẦN TRÊN NỀN TẢNG INTERNET
1.1.

Tổng quan vấn đề nghiên cứu

Sức khỏe tâm thần là vấn đề đang được quan tâm hiện nay trên thế giới
trong đó có Việt Nam. Ở Việt Nam, vấn đề sức khỏe tâm thần, nhất là ở lứa
tuổi thiếu niên đang ngày càng trở lên phức tạp, cha mẹ trẻ vẫn thường sử
dụng các phương pháp trị liệu truyền thống (mặt đối mặt) là đến gặp trực tiếp
nhà trị tâm lý để tư vấn, trị liệu mà ít quan tâm đến các ứng dụng công nghệ
tiện ích phục vụ cho công tác tư vấn và trị liệu cho trẻ. Còn việc ứng dụng
công nghệ vào chăm sóc sức khỏe tâm thân đã được sử dụng từ lâu ở các

12

nước phát triển. Để nghiên cứu đề tài về nhu cầu sử dụng ứng dụng chăm sóc
sức khỏe tâm thần trên nền tảng internet cho cha mẹ và trẻ, chúng tôi đã đi
sâu tìm hiểu và đánh giá tổng quan các công trình của các tác giả trên thế giới
và tập hợp lại thành các hướng nghiên cứu như sau:
- Hướng nghiên cứu về thực trạng các chương trình chăm sóc sức
khoẻ tâm thần trên nền tảng internet
Sự bùng nổ internet giúp con người sử dụng vào một loạt các hoạt động
bao gồm tìm kiếm thông tin về các chủ đề khác nhau, trong đó có các vấn đề
liên quan đến sức khỏe tâm thần. Không những thế internet còn cung cấp
những dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm như đánh giá sàng lọc, tham vấn tư vấn
trực tuyến thông qua các trang web cũng như những ứng dụng trên điện thoại
giúp người dùng truy cập và sử dụng dịch vụ bất cứ thời điểm nào trong ngày.
Tác giả David và cộng sự (2011) đã nghiên cứu về những ứng dụng
chăm sóc sức khỏe tâm thần trên điện thoại di động [27].Ứng dụng điện thoại
thông minh cung cấp các chức năng hữu ích có thể được tích hợp vào các
phương pháp trị liệu thông thường (trị liệu mặt đối mặt). Ở bảng 1.1, tác giả
mô tả các ứng dụng như là một phương pháp tuyệt vời và hiệu quả để truy cập
cơ sở dữ liệu hoặc các thông tin lâm sàng khác nhau, cung cấp cho người
dùng một tham chiếu hiệu quả cho các chẩn đoán tâm thần. Đồng thời cũng
được thiết kế để tự đánh giá nghĩa là người dùng trả lời các câu hỏi vấn đề
hiện tại của mình sau đó hệ thống sẽ trả kết quả được hiện trên màn hình. Bên
cạnh đó những ứng dụng cung cấp dịch vụ tham vấn trực tuyến, sau khi người
dùng thực hiện bảng đánh giá sàng lọc kết quả sẽ được gửi đến nhà trị liệu.
Cùng với việc cung cấp những thông tin cần thiết sau một thời gian nhất định
nhà trị liệu sẽ đưa ra kế hoạch trị liệu tới người dùng.Ứng dụng cũng có thể
được lập trình để phản hồi các mục quan trọng trong tự đánh giá để tự động
phát hiện sự cố đáng kể và, khi thích hợp, cung cấp liên hệ với đường dây
nóng hỗ trợ. Ngoài ra, ứng dụng cũng có thể tạo ra các báo cáo có thể được

gửi đến một thành viên gia đình, người chăm sóc, hoặc bác sĩ lâm sàng. Một


13

số phương pháp điều trị dựa trên chứng cứ bao gồm ghi âm liệu pháp trị liệu
cho các bệnh nhân để xem lại sau này.Khả năng xem xét bài tập về nhà có thể
giúp đảm bảo tuân thủ điều trị. Hơn nữa, có thể theo dõi các cuộc hẹn trị liệu
và có thể giữ thông tin liên lạc của nhà trị liệu để thuận tiện và ngay lập tức.
Ứng dụng cũng có thể bao gồm huấn luyện viên ảo cung cấp hướng dẫn âm
thanh và hình ảnh trong khi người dùng thực hành kỹ năng trong phiên trị liệu
cũng như ở nhà.


Bảng 1.1. Ứng dụng trên điện thoại di động chăm sóc sức khỏe tâm thần của David và cộng sư
Nền tảng công
nghệ
-Autism Network
Android
-ADHD
iPhone/BlackBerry
Psychopharmacology
/Android
-Behavior Tracker Pro
iPhone/Android
-Life Skills Winner Pro Android
-Dyslexia Helper
iPhone
-Dementia News
Android

-Alzheimer's Info
Android
-Parkinsoni-pocketcards iPhone
-Geriatrics
at Your iPhone/BlackBerry
Fingertips
-Caregiver’s Touch
iPhone
-Blood Alcohol Tracker Android
-AlcoDroid
Android
-Substance Abuse & iPhone
Addiction
-Cravings Manager
iPhone/Blackberry
-12
Steps
AA iPhone/Android
Companion
SchizophreniaPsychoph iPhone/BlackBerry
armacology
-SchizoTracker
Android
-eMoods Bipolar Tracker Android
-Mood Journal Plus
iPhone/BlackBerry
-T2 Mood Tracker
iPhone/Android
Ứng dụng

Rối loạn phát
triển

Rối loạn nhận
thức

Rối loạn liên
quan đến chất

Rối loạn tâm
thần
Rối loạn cảm
xúc

Mục đích sử dụng
Cung cấp thông tin, tài nguyên và diễn đàn tự kỷ.
Cung cấp thông tin về chẩn đoán và điều trị ADHD.
Theo dõi hành vi.
Dạy kỹ năng sống và kỹ năng xã hội.
Cung cấp điều trị chứng khó đọc.
Cung cấp thông tin về chứng mất trí
Cung cấp thông tin về bệnh Alzheimer's.
Cung cấp thông tin về chẩn đoán, khóa học và điều trị bệnh Parkinson
Cung cấp thông tin về đánh giá và quản lý các rối loạn lão khoa.
Cho phép người chăm sóc lưu trữ thông tin cá nhân, cuộc hẹn và
thông tin sức khỏe.
Theo dõi BAC
Theo dõi sử dụng rượu
Đánh giá lạm dụng chất và nghiện chất.
Giúp kiểm soát cảm giác thèm ăn.

Cung cấp các tài liệu khác cho các thành viên của AA
Cung cấp thông tin về chẩn đoán và điều trị bệnh tâm thần phân liệt.
Theo dõi các triệu chứng và tác nhân gây bệnh tâm thần phân liệt.
Theo dõi cảm xúc và các triệu chứng khác.
Theo dõi cảm xúc và các triệu chứng khác.
Cung cấp đánh giá cho trầm cảm.
14


-Depression
-eCBT Mood
Rối loạn lo âu - PTSD Coach
-Breath 2 Relax
-Stop Panic & Worry
Self-Help
-Anxiety
Release
Hypnosis Program
-iCounselor:
OCD
Treats OCD using CBT
Rối loạn ăn -Anorexia News
uống
-BMI Calculator
-EatingDisorder
Assessments
-iCounselor:
Eating
Disorder
-Stop Bulimia

Rối loạn giấc -Sleep Bot Tracker Log
ngủ
-Relax and Sleep Plus
-SleepCyclesApp Alarm
-Sleep +
-Better Sleep

iPhone
iPhone
iPhone
iPhone
Andoid

Điều trị cảm xúc bằng CBT

BlackBerry

Dạy thôi miên cho lo lắng.

iPhone

Điều trị OCD bằng CBT

Cung cấp thông tin, đánh giá cho các cá nhân có PTSD.
Dạy các bài tập về thở.
Sử dụng CBT để điều trị lo âu và hoảng loạn.

Android
Cung cấp thông tin về chán ăn.
iPhone/BlackBerry Tính chỉ số BMI.

iPhone/Android
Đánh giá rối loạn ăn uống.
iPhone

Điều trị rối loạn ăn uống bằng CBT.

Android
Android
BlackBerry
iPhone
iPhone

Điều trị chứng bằng thôi miên
Theo dõi giấc ngủ.
Cung cấp âm thanh môi trường xung quanh giúp dễ ngủ
Thay đổi việc thức giấc bằng cách sử dụng báo thức.
Giúp ngủ bằng việc sử dụng âm nhạc thư giãn
Cung cấp tiếng ồn tự nhiên và làm sạch tiếng ồn để giúp ngủ

15


16

Harrison và cộng sự (2011) nghiên cứu ứng dụng my Compass là một
chương trình tự trợ giúp tương tác cung cấp liệu pháp nhận thức hành vi
(CBT) cho một loạt các rối loạn lo âu, căng thẳng, trầm cảm (18-75 tuổi).
Người sử dụng tự giám sát thời gian với các lời nhắc dịch vụ tin nhắn ngắn và
các nội dung trong liệu pháp nhận thức hành vi. Tổng cộng có 44 người chấp
nhận tham gia nghiên cứu, kết quả thu được 63,6% (28/44) người tham gia trả

lời bảng câu hỏi sau can thiệp và 81,5% (22/27) báo cáo sử dụng ít nhất một
nội dung trong myCompass và 92,6% (25/27) báo cáo sử dụng theo dõi tâm
trạng, cảm xúc hoặc hành vi. Tuy nhiên, khi điều tra có 55,6% (15/27) người
tham gia báo cáo truy cập myCompass ít nhất một tuần để sử dụng các nội
dung CBT và 66,6% (18/27) báo cáo truy cập myCompass ít nhất một tuần để
theo dõi.Sự tuân thủ nghiêm ngặt của người tham gia (sử dụng ít nhất một nội
dung và theo dõi tâm trạng và hành vi ít nhất 3-4 ngày một tuần trong 6 tuần).
Hiệu quả của chương trìnhcho thấy rằng các triệu chứng của người tham gia
như căng thẳng, trầm cảm và suy nhược tâm lý đã giảm đáng kể sau khi sử
dụng myCompass. Những cải thiện cũng được tìm thấy trong suy giảm chức
năng và tự hiệu quả[34].
Reid và cộng sự (2013) nghiên cứu ứng dụng Mobiletype là chương
trình đánh giá sức khỏe tâm thần và quản lý trên điện thoại di động theo dõi
tâm trạng, căng thẳng và các hoạt động hàng ngày. Nghiên cứu tiến hành trên
114 người có độ tuổi từ 14-24 tuổi ở thành thị và nông thôn và được chia làm
2 nhóm , nhóm 1 (68 người) được theo dõi tâm trạng, căng thẳng và hoạt
động hàng ngày và nhóm 2 (46 người) chỉ theo dõi hoạt động hằng ngày.
Nghiên cứu cho thấy chương trình can thiệp tăng cường hiểu biết về sức khỏe
tâm thần của bệnh nhân, hỗ trợ trong các quyết định về thuốc, giới thiệu và
giúp chẩn đoán hơn so với nhóm 2. Như vậy kết quả cho thấy rằng
Mobiletype có thể cung cấp thông tin tình trạng sức khỏe bệnh nhân cho các


17

bác sĩ gia đình làm giảm khó khăncũng như thời gian đánh giá và quản lý các
vấn đề sức khỏe tâm thần thanh thiếu niên trong chăm sóc ban đầu [46].
Tác giả Christopher và cộng sự (2014) đã nghiên cứu một khía cạnh
của chăm sóc sức khỏe tâm thần thông qua điện thoại di động đó là việc sử
dụng chương trình chăm sóc rối loạn căng thẳng sau sang trấn (PTSD) của

188 cựu chiến binh. Khảo sát đã thu được kết quả như sau142 người chiếm
76% báo cáo có thể truy cập vào điện thoại di động hoặc máy tính bảng có
khả năng chạy các chương trong cuộc khảo sát, trong đó có 18 người (chiếm
16%) đang sử dụngcác chương trình hiện có cho rối loạn này. Điều tra vềsự
quan tâm đến các ứng dụng thu được câu trả lời của 114 người, ngoại trừ sự
quan tâm đến một ứng dụng để giúp ngừng hút thuốc (chỉ có 26% người trả
lời, thừa nhận không phải tất cả người tham gia đều sử dụng thuốc lá) thì có
khoảng 56% đến 76% số người được hỏi có quyền truy cập cho biết họ có
quan tâm đến việc thử các chương trình nàycho những vấn đề sau: quản lý tức
giận, vệ sinh giấc ngủ và quản lý các triệu chứng lo âu.Cụ thể, Learning and
Remembering Skills to Manage Anxiety chiếm 76% (89 người), Monitor
Mood and Mental Health Symptoms chiếm 76% (89 người), Learning and
Remembering Skills to Sleep Better chiếm 73% (85 người), Helping Your
Family to Understand Your Problems chiếm 68% (79 người), Monitor or
Improve Physical Health chiếm 68%(n = 80), Learning and Remembering
Skills to Manage Anger chiếm 62% (n = 73), Help Your Family to Get
Support or Take Care of Their Own Needs chiếm 56% (n = 66), Helping to
Stop Smoking or Tobacco Use chiếm 26% (n = 31). Nghiên cứu còn thu được
có 108 cựu chiến binh sở hữu điện thoại thông minh hoặc thiết bịcông nghệ
khác về việc sử dụng các ứng dụng này thì 30 (28%) báo cáo việc sử dụng
một hoặc nhiều ứng dụng được liệt kê. Kết quả từ mẫu này cho thấy các cựu
chiến binh có thể truy cập, sử dụng các ứng dụng của chăm sóc sức khỏe tâm


18

thần để đảm bảo việc phát triển và đánh giá các ứng dụng di động để điều trị
PTSD và các tình trạng sức khỏe tâm thần khác [26].
Bakker và cộng sự (2016) đã tìm kiếmđược trên iTunes App Storecác
ứng dụng về sức khỏe tâm thần đó là:AnxietyCoach, Behavioral Experiments,

Breathe, DBT Diary Card and Skills Coach, Depression Prevention, Happify,
HealthyHabits, HealthyMinds, HIAF, iCouch CBT iCounselor, iMoodJournal,
In Hand, MindShift,MoodKit, Moodlytics, Moody Me,Pacifica, Pocket CBT,
SAM,Smiling Mind,Stress & Anxiety Companion,SuperBetter,ThinkHappy,
What’s Up?, WorkOut, WorryTime. Từ đó ông và cộng sự thu được những
tính năng có trên những ứng dụng này như sau: (1) trị liệu dựa trên trị liệu
nhận thứchành vi; (2) giải quyết các vấn đề lo âu và tâm trạng thấp; (3) được
thiết kế để sử dụng bởi người khó khăn tâm lý; (4) trả lời xử lý tự động; (5)
báo cáo suy nghĩ, cảm xúc hoặc hành vi; (6) đề xuất các hoạt động; (7) thông
tin sức khỏe tâm thần; (8) tham gia thời gian thực; (9) hoạt động liên kết rõ
ràng với các vấn đề tâm trạng cụ thể được báo cáo; (10) khuyến khích các
hoạt động dựa trên công nghệ; (11) động lực và động lực nội tại để tham gia;
(12) nhật ký sử dụng ứng dụng trong quá khứ; (13) lời nhắc tham gia; (14)
giao diện đơn giản và trực quan và tương tác; (15) liên kết đến các dịch vụ hỗ
trợ khủng hoảng; (16) thử nghiệm thực nghiệm để thiết lập hiệu quả. Kết quả
thu được chỉ ra các khuyến nghị 1-7 chủ yếu được ngoại suy từ các tài liệu về
sức khỏe tâm thần, và các khuyến nghị 8-14có nguồn gốc trong nghiên cứu về
sự tham gia của người dùng và các ứng dụng thiết kế để thay đổi hành vi. Các
khuyến nghị 15 và 16 là các khuyến nghị liên quan cụ thể đến các ứng dụng.
Các đề xuất có thể không thể xây dựng được trên một ứng dụng duy nhất mà
thay vào đó, danh sách này đã được biên soạn dựa trên các bằng chứng có để
hướng dẫn việc xây dựng vào một dự án phát triển ứng dụng trên điện thoại
[24].


19

Emma Gliddon và cộng sự (2017) nghiên cứu vềcông nghệ trực tuyến
và di động để tự quản lý trong rối loạn lưỡng cực ở người lớn.Ông đã tìm
được nhữngdịch vụ và thông tin y tế qua internet (eHealth) đó là các ứng

dụng:programs ORBIT MoodSwings, Beating Bipolar, Bipolar Education
Program,

RecoveryRoad,

Living

With

Bipolar,

iCBT,

MoodChart,

MyRecoveryPlan. Và những dịch vụ sử dụng các thiết bị di động (mHealth)
như chương trình PRISM, Improving adherence in BD (Bipolar Disorder).
Kết quả thu được cho biết những tiếp cận trên những ứng dụng này gồm kỹ
thuật trị liệu là: Nhận thức hành vi

(Cognitive–BehavioralTherapy-

CBT),Tâm lý giáo dục (Psychoeducation-PE),Chánh niệm (Mindfulness),
Interpersonal and Social Rhythm Therapy (IPSRT), Can thiệp tạm thời sinh
thái (EcologicalMomentaryIntervention). Bên cạnh đó ông còn đề cập đến các
phương pháp tự quản lý trên ứng dụng là: 1) duy trì lối sống lành mạnh, 2)
Giám sát liên tục, 3) Thư giãn, 4) Giáo dục về việc hiểu rối loạn lưỡng cực, 5)
Giao tiếp với người khác, 6) Lập kế hoạch và thực hiện, 7) Duy trì hy vọng
(tập trung vào phục hồi và/ hoặc duy trì sức khỏe) [29].
Grist và cộng sự (2017) trình bày đặc điểm ứng dụng di động Bảng 1.2

tóm tắt 15 ứng dụng được xác định trong bài đánh giá này: CopeSmart, Crisis
Care, Daybuilder, Mayo Clinic Anxiety Coach, Mobiletype, Mobile Mood
Diary, Pretty,REACH app, Recovery Record, Safety Plan app, SmartCAT,
App ACTvà TickiT. Nền tảng hoạt động bao gồm Android và iOS là chủ yếu,
còn lại là Prototype và Cross-platform.Trọng tâm chính của các ứng dụng là
phòng ngừa và can thiệp sớm,đánh giá và sàng lọc, bổ sung cho chăm sóc sức
khỏe tâm thần mặt đối mặt, và các can thiệp tự giúp đỡ độc lập. Phần lớn bao
gồm một số hình thức tự theo dõi các triệu chứng, tâm trạng, cảm xúc, hành vi
hoặc bữa ăn. Mayo Clinic Anxiety Coach là ứng dụng duy nhất mô tả thành
phần “điều trị” đang hoạt động (tức là tiếp xúc và phòng ngừa đáp ứng) mặc
dù có thêm tám “chiến lược đối phó” và thực hành kỹ năng như thiền, kỹ


20

thuật điều trị hành vi biện chứng (DBT), và kỹ thuật trị liệu nhận thức hành
vi(CBT) [33].
Bảng 1.2. Ứng dụng trên điện thoại di động
chăm sóc sức khỏe tâm thần của Grist và cộng sư
Tên ứng dụng
CopeSmart
Crisis Care
Daybuilder
Mayo Clinic Anxiety Coach
Mobiletype
Mobile Mood Diary
Pretty
REACH app
Recovery Record
Safety Plan app

SmartCAT
The ACT app
TickiT
Khác

Tóm lại,từ những kết quả trên có thể đánh giá, việc thực hiện các biện
pháp can thiệp dựa trên điện thoại di động với các chương trình, các ứng dụng
phong phú đa dạng đã được sử dụng nhằm giúp cải thiện chất lượng sức khỏe
thâm thần nói chung và những khía cạnh của nó nói riêng như rối loạn lo âu,
căng thẳng, trầm cảm,... Đặc biệt, các tác giả đều có những nghiên cứu cụ thể
để đánh giá các kỹ thuật trị liệu cụ thể cho từng vấn đề cảm xúc, hành vi.
- Hướng nghiên cứu về hiệu quả các chương trình, ứng dụng chăm
sóc sức khỏe tâm thần trên nền tảng internet
Đánh giá về hiệu quả của các chương trình ứng dụng chăm sóc sức
khỏe tâm thần trên nền tảng internet được các tác giả nghiên cứu rất đa dạng.
Chúng tôi đã điểm luận và tóm tắt lại các nghiên cứu trong bảng 1.3 dưới đây.
Bảng 1.3: Nghiên cứu về hiệu quả các chương trình, ứng dụng chăm sóc sức
khỏe tâm thần trên nền tảng internet


21

Tác giả
Andrewsvà cộng sự (2010)
Barak và cộng sự (2008)
Price và cộng sự (2014); Smith ( 2010)
Richards và Richardson (2012)
Andersson và cộng sự, (2014)

Kết quả nghiên cứu của các tác giả trên cho thấy việc sử dụng công

nghệ với nền tảng internet để chăm sóc sức khỏe tâm thần là một phương
pháp khá hiệu quả. Tác giả Barak et al. (2008) nghiên cứu về “Thái độ của
sinh viên đại học về các can thiệp sức khỏe tâm thần dựa trên Internet” đã tiến
hành phân tích 92 nghiên cứu tổng hợp từ 69 bài báo đã kiểm tra tổng cộng
11.922 người tham gia để xác định hiệu quả của các hình thức trị liệu trực
tuyến khác nhau. Trong số này 9.764 nhận được một số loại can thiệp tâm lý
trực tuyến. Gần như tất cả các nghiên cứu đã sử dụng CBT làm phương pháp
điều trị. Mặc dù họ đã tìm thấy 14 nghiên cứu không có sự khác biệt về hiệu
quả can thiệp của internet so với can thiệp mặt đối mặt, những phát hiện này
cung cấp thông tin cho việc áp dụng các can thiệp tâm lý trực tuyến như một
hoạt động trị liệu có bằng chứng [23, tr. 110].
Tác giả Andrews và cộng sự (2010) trong công trình “Nghiên cứu hiệu
quả của chương trình chăm sóc SKTT trên nền tảng internet với chăm sóc
SKTT truyền thống” đã tiến hành phân tích tổng hợp 22 nghiên cứu về “liệu
pháp máy tính”. Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) được cung cấp qua
Internet như là can thiệp chính và so sánh với điều kiện điều trị hoặc kiểm
soát thông thường. Những người tham gia đáp ứng các tiêu chí chẩn đoán cho
rối loạn trầm cảm chính, rối loạn hoảng loạn và ám ảnh xã hội hoặc rối loạn lo
âu tổng quát. Các nhà nghiên cứu kết luận những người tham gia đã chứng
minh sự cải thiện trên tất cả bốn rối loạn, được duy trì 26 tuần sau đó khi theo
dõi. Các chương trình CBT trên máy vi tính đã chứng minh sự vượt trội so với
các nhóm kiểm soát, một kích thước hiệu ứng lớn, tuân thủ và chấp nhận bệnh


22

nhân tốt, và cả lợi ích ngắn và dài hạn. Trong số 22 nghiên cứu, năm nghiên
cứu so sánh CBT được vi tính hóa với CBT mặt đối mặt truyền thống cho
thấy các phương pháp có lợi như nhau [22].
Theo tác giả Price và cộng sự (2014), Smith (2010) cho rằng “Các ứng

dụng này có hiệu quả về chi phí, tăng khả năng tiếp cận cho các dân tộc thiểu
số và dân tộc thiểu số, và tạo thuận lợi cho quá trình điều trị” [44].
Năm 2012, Richards và Richardson (2012) đã tiến hành 19 thử nghiệm
ngẫu nhiên có đối chứng đánh giá chăm sóc SKTT trên internet cho các triệu
chứng trầm cảm trong 2996 người tham gia đã tìm thấy một kích thước hiệu
quả trung bình là 7,78/10 [45].
Andersson và cộng sự, (2014) nghiên cứu về “Ưu điểm và hạn chế của
chăm sóc SKTT trên internet”cho thấy rằng các phương pháp điều trị nhận
thức hành vi trên internet có thể có tác dụng tương đương với mặt tâm lý mặt
đối mặt truyền thống, ngay cả khi chúng được so sánh trực tiếp với nhau [21].
Như vậy, có thể khẳng định việc chăm sóc sức khỏe tâm thần trên nền
tảng internet đã được các tác giả trên thế giới nghiên cứu và đưa ra những kết
luận khá chắc chắn về hiệu quả của chúng với hiệu quả cao về mặt chi phí và
thuận lợi trong việc điều trị.
- Hướng nghiên cứu nhu cầu và thái độ về chương trình chăm sóc
SKTT trên internet
Phần này sẽ tiến hành điểm luận một số công trình nghiên cứu được
tiến hành trong 8 năm gần đây về nhu cầu, thái độ của người dân đối với các
chương trình ứng dụng chăm sóc sức khoẻ tâm thần trên nền tảng internet
được trình bày ở bảng 1.3.
Các nghiên cứu về nhu cầu. Nghiên cứu của Thomas M Cooper (2011)
đánh giá nhu cầu của cộng đồng về các chương trình ứng dụng chăm sóc sức
khoẻ tâm thần trên internet, đã được tiến hành trên 142 sinh viên. Kết quả cho
thấy 86,6% sinh viên muốn trao đổi thêm về kết quả sàng lọc vấn đề sức khoẻ
tâm thần[48]. Sinh viên nam có nhu cầu đối thoại với cố vấn tâm lý trên nề
tảng ứng dụng là (48,4%) và tỉ lệ này ở các sinh viên nữ là (40,5%). Có


23

khoảng (42,3%) sinh viên đã sử dụng ứng dụng để liên lạc với một cố vấn
thông qua tính năng đối thoại ít nhất một lần. Số lượng các cuộc đối thoại dao
động từ 1-8 phiên với số phiên trung bình là 2,5 lần liên lạc. Khoảng 14%
sinh viên đã trực tiếp gặp chuyên gia tâm lý sau khi hoàn thành bảng đánh
giác các vấn đề sức khoẻ tâm thần trên ứng dụng [48]. Một nghiên cứu khác
của Neal và cộng sự (2011) về nhu cầu tìm kiếm tư vấn sức khỏe tâm thần khi
gặp khó khăn trong cuộc sống trên 1.308 sinh viên trong độ tuổi từ 18 đến 25
cho thấy có khoảng 32% số người được hỏi khẳng định sẽ tìm kiếm tư vấn
trên các ứng dụng trực tuyến [42]. Nghiên cứu của Lauren Elizabeth (2017)
cũng cho thấy hơn 27,95% thanh thiếu niên đã sử dụng internet để tìm kiếm
thông tin liên quan đến SKTT và họ quan tâm nhất đến thông tin liên quan
đến trầm cảm và lo lắng, tiếp đến là rối loạn căng thẳng sau sang chấn và căng
thẳng; Độ tuổi có tương quan thuận với nhu cầu tìm kiếm và sử dụng [38]
Các nghiên cứu liên quan đến thái độ của cộng đồng về các chương
trình ứng dụng, Ebert D.D và cộng sự (2015) thực hiện nghiên cứu đánh giá
việc chấp nhận can thiệp SKTT trên nền tảng internet trên bệnh nhân trầm
cảm cho thấy sau khi được xem video giới thiệu về ứng dụng, mức độ chấp
nhận can thiệp trầm cảm thông qua ứng dụng ở bệnh nhân có thể tăng lên
10%. [31] Tuy vậy, khi sử dụng các ứng dụng chăm sóc sức khoẻ tâm thần
như vậy, cộng đồng còn những quan ngại. Như trong nghiên cứu của Clark
và cs ( 2018) đã chỉ ra một số ý kến cho thấy sự lo lắngcủa cộng đồng về việc
sử dụng các ứng dụng như (1) lo sợ bị lộ thông tin vì không tin tưởng tính bảo
mật của các ứng dụng; (2) cảm thấy thiếu sự kiểm soát đối với các quyết định
của bản thân khi sử dụng ứng dụng; (3) ứng dụng chỉ phù hợp cho việc tìm
kiếm thông tin và kết nối với sự giúp đỡ, không phù hợp với việc can thiệp;
(4) một số khái niệm không quen thuộc nhưng không thể tìm thấy sự giải
thích ngay; (5) hỗ trợ tâm lý phải là tương tác người, ứng dụng không phải là
tương tác người; (6) trong tư vấn trị liệu thì các tương tác phi chính thống như

24

ngôn ngữ cử chỉ đóng vai trò quan trọng và ứng dụng không thể xử lý được
các thông tin này [45]. Nghiên cứu của O’Dea và cộng sự (2018) trên cha mẹ
cũng cho thấy cha mẹ nhận thức được về những vấn đề sức khoẻ tâm thần mà
con cái họ có nguy cơ mắc phải; cha mẹ cảm thấy tin tưởng về những phần
mềm ứng dụng chăm sóc sức khoẻ tâm thần nếu nó được giáo viên cũng như
nhà trường giới thiệu; cha mẹ cũng mong muốn được tham gia và được chia
sẻ thông tin với con họ trên ứng dụng.Bên cạnh đó, nghiên cứu này cũng chỉ
ra rằng cha mẹ lo ngại về những định kiến của cộng đồng nếu thông tin cá
nhân trong phần mềm bị xâm nhập [43].
Kết quả các nghiên cứu trên, chúng tôi đưa ra một vài kết luận sau:
+ Có tới gần 1/3 thiếu niên có nhu cầu tìm kiếm thông tin liên quan đến
SKTT và tuổi càng cao thì nhu cầu tìm kiếm càng lớn;
+ Nhu cầu sẽ tăng lên nếu người mắc bệnh trầm cảm có được thông tin
về các ứng dụng chăm sóc SKTT trên internet;
+ Đa số sinh viên có nhu cầu về sử dụng dịch vụ chăm sóc SKTT trên
internet và có thái độ rất chắc chắn về việc này.
Bảng 1.4. Nhu cầu và thái độ đối với chương trình
chăm sóc SKTT dưa trên nền tảng internet
Tác giả
Ebert D.D và cộng sự (2015)
Lauren Elizabeth Golia (2017)

Đá
Tìm

Kathleen M. Palmer (2015)

Th

Neal et al. (2011)
Thomas M Cooper (2011)

Nh
Hiệ

-Hướng nghiên cứu nhu cầu sử dụng ứng dụng chăm sóc sức khỏe
tâm thần trên nền tảng internet của trẻ vị thành niên


25

Ở Việt Nam, việc sử dụngcác ứng dụng công nghệ vào chăm sóc SKTT
cho người dân nói riêng và trẻ vị thành niên nói riêng đã bắt đầu được chú ý
trong vài năm gần đây. Một số công trình nổi bật về nhu cầu sử dụng ứng
dụng chăm sóc SKTT ở trẻ vị thành niên như:
Tác giả Trần Văn Công, Nguyễn Hoài Phương và Trần Thành Nam
trong nghiên cứu “Xây dựng ứng dụng điện thoại nhằm đánh giá, tư vấn và hỗ
trợ các khó khăn cho học sinh trung học” với mục đích hỗ trợ những vấn đề
sức khỏe tâm thần cho học sinh THPT thông qua ứng dụng trên di động.
Nghiên cứu này chia làm hai giai đoạn: giai đoạn một, nhóm tác giả tiến hành
khảo sát trên đánh giá những khó khăn tâm lý của học sinh THPT, kết quả thu
được làm cơ sở để xây dựng ứng dụng tư vấn tâm lý cho học sinh; giai đoạn
hai, đánh giá hiệu quả của ứng dụng trên 26 học sinh. Kết quả thu được đó là
có trên 50% học sinh đánh giá ứng dụng có thể tăng nhận thức của việc đánh
giá sức khỏe tâm thần, tăng kiến thức về sức khỏe tâm thần. Điều này cho
thấy rằng hiệu quả mà ứng dụng mang lại tiềm năng lớn về nhu cầu đánh giá
vấn đề SKTT trong giới học sinh.
Tác giả Trần Văn Công và Nguyễn Thị Hoài Phương [3] với nghiên

cứu “Nhu cầu chăm sóc sức khỏe tâm thần học đường trên nền tảng công
nghệ và truyền thông”.Mục đích của nghiên cứu nhằm tìm hiểu thực trạng
khó khăn tâm lý của học sinh THPTvà nhu cầu tư vấn tâm lý thông qua ứng
dụng “Tư vấn tâm lý học đường” trên điện thoại thông minh. Nghiên cứu này
khảo sát trên 340 học sinh THPT trên địa bàn Hà Nội. Kết quả thu được cho
thấy vấn đề vềcảm xúc và học tập là hai lĩnh vựcđược học sinh đánh giá gặp
khó khăn nhất. Đồng thời đánh giá nhu cầu sử dụng ứng dụng trên điện thoại
để tư vấn những khó khăn tâm lý mà các em gặp phải, có 2/3 học sinh tham
gia khảo sát có mong muốn này.
Nhìn chung các tác giả đã tập trung đi sâu nghiên cứu về các ứng dụng
trên nền tảng internet nhằm trợ giúp con người trong việc giải quyết các vấn
đề về chăm sóc SKTT tuy nhiên đây cũng chỉ là những công trình mang tính