Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng hệ thống thông tin kế toán tài chính

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP.HCM
---------------------------

LÊ THỊ THANH GIANG

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT
LƯỢNG HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN
TÀI CHÍNH – NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM
CÁC DOANH NGHIỆP TẠI ĐỊA BÀN
QUẬN 12, TP. HỒ CHÍ MINH
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Kế toán
Mã số ngành: 60340301

TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 3 năm 2018


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP.HCM
---------------------------

LÊ THỊ THANH GIANG

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT
LƯỢNG HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN
TÀI CHÍNH – NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM
CÁC DOANH NGHIỆP TẠI ĐỊA BÀN
QUẬN 12, TP. HỒ CHÍ MINH
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Kế toán

Mã số ngành: 60340301
HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS TRẦN PHƯỚC

TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 3 năm 2018


TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHỆ TP. HCM

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

PHÒNG QLKH –ĐTSĐH

Độc lập-Tự do-Hạnh phúc
Tp.Hồ Chí Minh, ngày..… tháng…..năm 2018

NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ
Họ tên học viên

: LÊ THỊ THANH GIANG

Giới tính : Nữ

Ngày, tháng, năm sinh

: 28/02/1983

Nơi sinh

: BÌNH DƯƠNG

Chuyên ngành

: Kế toán

MSHV

: 1641850006

I- Tên đề tài:
CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG HỆ THỐNG THÔNG
TIN KẾ TOÁN TÀI CHÍNH – NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM CÁC
DOANH NGHIỆP TẠI ĐỊA BÀN QUẬN 12, TP. HỒ CHÍ MINH
II- Nhiệm vụ và nội dung:
Đề tài nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng và đo lường mức độ ảnh hưởng của
các nhân tố này đến chất lượng hệ thống thông tin kế toán thực nghiệm tại địa bàn
Quận 12-Thành phố Hồ Chí Minh. Xây dựng mô hình nghiên cứu các nhân tố ảnh
hưởng đến chất lượng hệ thống thông tin kế toán tài chính. Từ đó đề xuất một số ý
kiến nhằm nâng cao chất lượng hệ thống thông tin kế toán tài chính của các doanh
nghiệp trên địa bàn Quận 12.
III- Ngày giao nhiệm vụ

: 24/07/2017

IV- Ngày hoàn thành nhiệm vụ : 30/3/2018
V- Cán bộ hướng dẫn
CÁN BỘ HƯỚNG DẪN

: PGS.TS TRẦN PHƯỚC

KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH

CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS. TS. TRẦN PHƯỚC

Luận văn Thạc sĩ được bảo vệ tại Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ
Chí Minh ngày 06 tháng 5 năm 2018.
Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm:
STT

Họ và tên

Chức danh Hội đồng

1

PGS.TS. Phạm Văn Dược

Chủ tịch

2

PGS.TS. Huỳnh Đức Lộng

Phản biện 1

3

PGS.TS. Nguyễn Quyết Thắng

Phản biện 2

4

TS. Huỳnh Tấn Dũng

5

PGS.TS. Trần Văn Tùng

Uỷ viên
Uỷ viên, Thư ký

Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận văn sau khi Luận văn đã
được sửa chữa (nếu có).
Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận văn


i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan luận văn “Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng hệ thống
thông tin kế toán tài chính - Nghiên cứu thực nghiệm các doanh nghiệp tại Quận
12, Thành phố Hồ Chí Minh” là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai
công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã
được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Học viên thực hiện luận văn

Lê Thị Thanh Giang


ii

LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên, xin cảm ơn Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh
đã tạo một môi trường khoa học tiên tiến, hiện đại với những giáo viên có bề dày
chuyên môn và kinh nghiệm phong phú đối với nhiều lĩnh vực, tạo điều kiện cho tôi
tiếp cận các nghiên cứu khoa học thực tiễn hỗ trợ cho nghiên cứu của tôi.
Xin chân thành gửi lời cảm ơn đến Thư viện của Trường Đại học Công nghệ
Thành phố Hồ Chí Minh đã cung cấp những tài liệu tham khảo để tôi có thêm thông
tin và kiến thức thực hiện đề tài này.
Tôi xin trân trọng cám ơn PGS.TS Trần Phước đã tận tình hướng dẫn tôi trong
suốt quá trình thực hiện đề tài này. Sự hỗ trợ của Thầy ngoài kiến thức chuyên môn
còn có những kinh nghiệm thực tế quý báu, điều này đã góp phần làm cho đề tài
được thành công và mang ý nghĩa thực tế hơn.
Xin cám ơn Lãnh đạo đơn vị đã tạo mọi điều kiện tốt nhất cũng như sự quan
tâm sâu sát việc thực hiện đề tài này, đây là một sự động viên rất lớn đối với tôi,
giúp tôi thêm động lực để hoàn thiện hơn nghiên cứu của mình.
Lời cuối cùng, xin cảm ơn những người bạn, đồng nghiệp và gia đình đã cho
tôi ý kiến, nhận xét quý giá và những lời động viên giúp tôi vượt qua những khó
khan trong thời gian thực hiện để có thể hoàn thành đề tài này./.
Học viên thực hiện luận văn

Lê Thị Thanh Giang

iii
TÓM TẮT
Nghiên cứu này có năm mục tiêu cơ bản là: (1) Hệ thống hóa các cơ sở lý
thuyết về hệ thống thông tin, hệ thống thông tin kế toán tài chính và doanh nghiệp
tại Quận 12. (2) Tìm hiểu các nghiên cứu trước đây với mục đích xem xét các mô
hình nghiên cứu, các kết quả nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến các
nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả của hệ thống thông tin kế toán tài chính trong các
doanh nghiệp được thực nghiệm tại Quận 12 để trên cơ sở đó đề xuất mô hình
nghiên cứu. (3) Tìm hiểu các nghiên cứu trước đây với mục đích xem xét các mô
hình nghiên cứu, các kết quả nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến các
nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả của hệ thống thông tin kế toán tài chính trong các
doanh nghiệp được thực nghiệm tại Quận 12 để trên cơ sở đó đề xuất mô hình
nghiên cứu.
Nghiên cứu này vận dụng 2 phương pháp chủ yếu là nghiên cứu định tính và
nghiên cứu định lượng. Nghiên cứu định tính nhằm mục đích thu thập một sự hiểu
biết sâu sắc về các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng thông tin kế toán tài chính Nghiên cứu thực nghiệm các doanh nghiệp tại Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh.
Nghiên cứu định lượng được thực hiện bằng kỹ thuật phỏng vấn trực tiếp với một
mẫu có kích thước n = 200 doanh nghiệp trên địa bàn TP. HCM nhằm khẳng định
các yếu tố cũng như giá trị, độ tin cậy của thang đo và kiểm định mô hình lý thuyết
các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng thông tin kế toán tài chính- Nghiên cứu thực
nghiệm các doanh nghiệp tại Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh. Dữ liệu sau khi thu
thập được phân tích bằng phần mềm xử lý thống kê SPSS 20.0.
Kết quả nghiên cứu cho thấy các thang đo lường các khái niệm nghiên cứu
sau khi điều chỉnh cho các doanh nghiệp tại Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh, đều
đạt được độ tin cậy và giá trị. Kết quả kiểm định cho thấy mô hình lý thuyết phù
hợp với dữ liệu khảo sát. Kết quả phân tích hồi quy bội cho thấy, mô hình tám yếu
tố thu được từ phân tích nhân tố khám phá (EFA) thì chỉ có đủ sáu yếu tố gồm:
Trình độ quản lý, kế toán của nhà quản lý, Chất lượng dữ liệu, Kiến thức sử dụng
công nghệ của kế toán, Môi trường pháp lý, Hiệu quả của phần mềm và các trình

iv
ứng dụng kế toánvà Cam kết của nhà quản lý là tác động có ý nghĩa đến các nhân tố
ảnh hưởng đến chất lượng thông tin kế toán tài chính - Nghiên cứu thực nghiệm các
doanh nghiệp tại Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh. Mô hình giải thích được
73,643% sự biến thiên của biến phụ thuộc các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng
thông tin kế toán tài chính - Nghiên cứu thực nghiệm các doanh nghiệp tại Quận 12,
Thành phố Hồ Chí Minh.
Kết quả của nghiên cứu này giúp cho các nhà quản lý doanh nghiệp trên địa
bàn Quận 12, TP. HCM hiểu rõ hơn về các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng thông
tin kế toán tài chính. Từ đó, giúp cho các nhà lãnh đạo quản lý sử dụng tốt dữ liệu
thông tin kế toán phục vụ cho công tác ra các quyết định trong kinh doanh. Kết quả
của nghiên cứu còn góp phần bổ sung thêm vào hệ thống thang đo và mô hình
nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng thông tin kế toán tài chính./.


v

ABSTRACT

This research includes five basic goals: (1) The theoretical basis
systematization of the information system, financial accounting and business
information systems in District 12. (2) Understanding previous research with the
aim of reviewing research models, findings conducted domestically and
internationally related to factors affecting the effectiveness of the financial
accounting information system in the business in District 12, based on which the
research model is proposed and (3) Understanding previous research with the aim of
reviewing research models, findings conducted domestically and internationally
related to factors affecting the effectiveness of the financial accounting information

system in the business in District 12, based on which the research model is
proposed.
This research uses two main methods, which is qualitative research and
quantitative research. Qualitative research provides a deep understanding about the
factors which influence greatly on the financial accounting information and
Experimental research of enterprises in District 12, Ho Chi Minh City. As for the
Quantitative research, it is conducted by direct interviews with a sample size of n =
200 firms in Ho Chi Minh City to confirm the existence of the aforementioned
factors as well as the value, reliability of the scale and theoretical model of factors
affecting the quality of financial accounting information - Experimental research of
enterprises in District 12, Ho Chi Minh City. The collected data will be processed
by SPSS 20.0 software.
The results demonstrate the scale of research concepts has reached its highest
reliability and value due to some adjustments made for enterprises located in
District 12, Ho Chi Minh City. Moreover, they also show that the theoretical model
is consistent with the data. However, the results of multiple regression analysis
show that the eight-factor model obtained from the exploratory factor analysis
(EFA) has only six components: Management skill, Accounting skill of the


vi
manager, Data quality, Knowledge of accounting technology, Legal environment,
Efficiency of software and accounting applications, and Commitment of the
manager have been considered to create significant impacts on the factors leading to
affecting the quality of financial accounting information - Experimental research
enterprises in District 12, Ho Chi Minh City. The model explains 73,643% of
variables depending on the factors affecting the quality of financial accounting
information - Experimental research of enterprises in District 12, Ho Chi Minh City.
The results of this study help business managers in District 12, Ho Chi Minh
City understand the factors impacting on the quality of financial accounting

information. From there, managers can base on the accounting data for decision
making in business. Furthermore, they also contribute to the scale and model of
factors affecting the quality of financial accounting information./.


vii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii
ABSTRACT ................................................................................................................v
MỤC LỤC ................................................................................................................ vii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................... xi
DANH MỤC CÁC BẢNG....................................................................................... xii
DANH MỤC CÁC HÌNH ....................................................................................... xiii
PHẦN MỞ ĐẦU .........................................................................................................1
1. Vấn đề nghiên cứu...................................................................................................1
1.1 Đặt vấn đề ..........................................................................................................1
1.2 Tính cấp thiết của đề tài .....................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................3
2.1 Mục tiêu nghiên cứu ..........................................................................................3
2.1.1 Mục tiêu tổng quát.......................................................................................3
2.1.2 Mục tiêu cụ thể ............................................................................................3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...........................................................................4
3.1 Đối tượng nghiên cứu ........................................................................................4
3.2 Phạm vi nghiên cứu ...........................................................................................4
. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................4
.

nghĩa của đề tài nghiên cứu .................................................................................5

. ết cấu của đề tài nghiên cứu .................................................................................5
CHƯƠNG 1 ................................................................................................................6
TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ...................................................................................6
1.1 Các nghiên cứu trước đây ..................................................................................6
1.1.1 Nghiên cứu trên thế giớ ...............................................................................6
1.1.1.1 Các nghiên cứu liên quan đến chất lượng hệ thống thông tin kế toán.........6
1.1.1.2 Các nghiên cứu liên quan đến chất lượng thông tin kế toán ......................9
1.1.1.3 Nhận xét các nghiên cứu nước ngoài ..................................................12
1.1.2. Nghiên cứu tại Việt Nam..........................................................................12


viii
1.2 Khoảng trống nghiên cứu và vấn đề nghiên cứu của đề tài .............................15
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1..........................................................................................17
CHƯƠNG 2 ..............................................................................................................18
CƠ SỞ L L ẬN .....................................................................................................18
2.1 Hệ thống thông tin ...........................................................................................18
2.2 Hệ thống thông tin kế toán ...............................................................................18
2.2.1 Tổng quan về hệ thống thông tin kế toán ..................................................18
2.2.2 Tổ chức hệ thống thông tin kế toán ...........................................................19
2.3 Chất lượng thông tin kế toán ...........................................................................21
2. Chất lượng thông tin kế toán tài chính ............................................................24
2. .1 Quan điểm của Hội đồng chuẩn mực kế toán quốc tế - IASB ..................24
2. .2 Quan điểm Hội đồng chuẩn mực kế toán tài chính Hoa ỳ (FASB) ........25
2. .3 Quan điểm hội tụ IASB – FASB ...............................................................26
2.4.4 Theo chuẩn mực kế toán Việt Nam .......................................................28
2. Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng hệ thống thông tin kế toán tài chính .29
2.5.1 Cam kết của nhà quản lý ...........................................................................29
2.5.2 Kiến thức sử dụng công nghệ của kế toán.................................................30

2. .3 Trình độ quản lý, kế toán của nhà quản lý ................................................31
2.5.4 Hiệu quả của phần mềm và các trình ứng dụng kế toán ...........................32
2.5.5 Chất lượng dữ liệu .....................................................................................32
2.5.6 Tham gia của tập thể nhân viên .................................................................33
2.5.7 Huấn luyện và đào tạo ...............................................................................33
2.5.8 Môi trường pháp lý ....................................................................................34
2.6 Một số lý thuyết nền có liên quan đến vấn đề nghiên cứu ..............................34
2.6.1 Lý thuyết thông tin hữu ích .......................................................................34
2.6.2 Lý thuyết Công nghệ - Tổ chức - Môi trường kinh doanh (TOE) ............36
2.6.3 Mô hình hệ thống thông tin thành công DeLone & McLean 2003 ...........38
2.7 Mô hình nghiên cứu - thang đo và giả thuyết nghiên cứu ...............................40
2.7.1 Phát triển thang đo và giả thuyết nghiên cứu ............................................40
2.7.1.1 Cam kết của nhà quản lý .....................................................................40


ix
2.7.1.2 Kiến thức sử dụng công nghệ của kế toán ..........................................41
2.7.1.3 Trình độ quản lý, kế toán của nhà quản lý ..........................................41
2.7.1.4 Hiệu quả của phần mềm và các trình ứng dụng kế toán .....................42
2.7.1.5 Chất lượng dữ liệu ..............................................................................42
2.7.1.6 Tham gia của tập thể nhân viên ..........................................................42
2.7.1.7 Huấn luyện và đào tạo.........................................................................43
2.7.1.8 Môi trường pháp lý .............................................................................43
2.7.2 Mô hình nghiên cứu đề xuất ......................................................................44
2.7.3 Mã hóa thang đo ........................................................................................44
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2..........................................................................................49
CHƯƠNG 3 ..............................................................................................................49
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................................................50
3.1 Quy trình nghiên cứu .......................................................................................50
3.2 Nghiên cứu định tính ......................................................................................50

3.3 Nghiên cứu định lượng ....................................................................................51
3.3.1 Phương pháp thu thập số liệu ....................................................................51
3.3.2 Phương pháp xử lý và phân tích số liệu ....................................................52
3.3.2.1 Thống kê mô tả ...................................................................................52
3.3.2.2 Kiểm định độ tin cậy và đánh giá thang đo ........................................53
3.3.2.2 Phân tích nhân tố khám phá (EFA) .....................................................54
3.3.2.3 Phân tích hồi quy đa biến ....................................................................55
3.3.2.4 Kiểm định ANOVA ............................................................................56
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3..........................................................................................57
CHƯƠNG

..............................................................................................................58

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................................................58
4.1 Thực trạng chất lượng thông tin kế toán tại các doanh nghiệp trên địa bàn
Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh ........................................................................58
.2 ết quả nghiên cứu định lượng .......................................................................61
4.2.1 Đánh giá độ tin cậy của thang đo và phân tích nhân tố.............................61
.2.1.1 Đánh giá độ tin cậy của thang đo bằng hệ số Cronbach Alpha ..........61


x
4.2.1.2 Phân tích nhân tố EFA ........................................................................64
4.2.1.3. Mô hình hiệu chỉnh ............................................................................70
4.2.2. Phân tích hồi quy đa biến .........................................................................71
4.2.2.1. Kiểm định hệ số tương quan Pearson’s .............................................71
4.2.2.2. Phân tích hồi quy ...............................................................................72
4.2.2.3. Dò tìm các vi phạm giả định cần thiết .................................................75
4.2.2.4. Thảo luận kết quả phân tích hồi quy ..................................................77
4.2.3. Kiểm định sự khác biệt .............................................................................80

4.2.3.1. Kiểm định khác biệt theo ngành nghề kinh doanh.............................80
4.2.3.2. Kiểm định khác biệt theo số năm thành lập .......................................82
KẾT LUẬN CHƯƠNG ..........................................................................................83
CHƯƠNG

..............................................................................................................84

KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý ..........................................................................................84
5.1 Kết luận ............................................................................................................84
5.2 Hàm ý chính sách .............................................................................................86
.2.1 Nâng cao trình độ quản lý, kế toán của nhà quản lý .................................86
5.2.2 Nâng cao chất lượng dữ liệu......................................................................88
5.2.3 Nâng cao kiến thức sử dụng công nghệ của kế toán....................................90
5.2.4 Hoàn thiện môi trường pháp lý....................................................................92
5.2.5 Nâng cao hiệu quả của phần mềm và các trình ứng dụng kế toán ................93
5.2.6 Cam kết của nhà quản lý ............................................................................94
5.3 Hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu tiếp theo ..........................................96
KẾT LUẬN CHƯƠNG ..........................................................................................97
KẾT LUẬN CHUNG ................................................................................................98
TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................99
PHỤ LỤC ......................................................................................................................


xi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
CLTT: Chất lượng thông tin
HTTT: Hệ thống thông tin
TTKT: Thông tin kế toán
HTTTKT: Hệ thống thông tin kế toán

BCTC: Báo cáo tài chính


xii

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng .1 Đặc điểm mẫu khảo sát ..............................................................................60
Bảng 4.2 Kiểm định độ tin cậy Cronbach alpha .......................................................62
Bảng 4.3: Phân tích nhân tố với các biến độc lập lần 1 ............................................65
Bảng 4.4: Phân tích nhân tố với các biến độc lập lần 2 ............................................66
Bảng 4.5: Kết quả phân tích nhân tố EFA cho thang đo thuộc nhân tố Chất lượng hệ
thống thông tin kế toán tài chính ...............................................................................69
Bảng 4.6. Kết quả kiểm định Pearson’s mối tương quan giữa biến phụ thuộc và các
biến độc lập ...............................................................................................................71
Bảng 4.7 Bảng đánh giá độ phù hợp của mô hình theo R2 và Durbin-Watson ........73
Bảng 4.8 Kết quả kiểm định ANOVA ......................................................................73
Bảng 4.9: Kết quả phân tích hồi quy đa biến ............................................................74
Bảng 4.10: Kiểm định hiện tượng đa cộng tuyến .....................................................77
Bảng .11 Tóm tắt kiểm định các giả thiết nghiên cứu ............................................77
Bảng 4.12: Sự khác biệt về Chất lượng hệ thống thông tin kế toán tài chính theo
ngành nghề kinh doanh .............................................................................................80
Bảng 4.13: Sự khác biệt về Chất lượng hệ thống thông tin kế toán tài chính theo các
nhóm số năm thành lập. ............................................................................................82
Bảng 5.1a - Vị trí quan trọng của các nhân tố tác động đến mô hình .......................86
Bảng 5.1b Nhân tố trình độ quản lý, kế toán của nhà quản lý ..................................86
Bảng 5.2 Nhân tố chất lượng dữ liệu ........................................................................88
Bảng 5.3 Nhân tố kiến thức sử dụng công nghệ của kế toán .......................................90
Bảng 5.4 Nhân tố môi trường pháp lý .........................................................................92
Bảng 5.5 Nhân tố hiệu quả của phần mềm và các trình ứng dụng kế toán ...................93
Bảng 5.6 Nhân tố cam kết của nhà quản lý ...............................................................94

xiii

DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1: Mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng hệ thống thông tin kế toán
và chất lượng của nó đến chất lượng thông tin kế toán của Rapina (201 ) ................8
Hình 2.1: Mối quan hệ giữa hệ thống thông tin kế toán (AIS) và hệ thống thông tin
quản lý (MIS) ............................................................................................................19
Hình 2.2: Lý thuyết Công nghệ - Tổ chức – Môi trường kinh doanh .......................37
Hình 2.3: Mô hình hệ thống thông tin thành công DeLone & McLean 2003...........40
Hình 2.4 Mô hình nghiên cứu đề xuất.......................................................................44
Hình 3.1: Quy trình nghiên cứu ................................................................................50
Hình 4.1: Biểu đồ P – P plot của hôi quy phần dư chuẩn hóa ..................................75
Hình 4.2 Biểu đồ tần số của phần dư chuẩn ..............................................................76


1

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Vấn đề nghiên cứu
1.1 Đặt vấn đề
Ngày nay, nền kinh tế Việt Nam hội nhập với nền kinh tế thế giới ở mức độ
vừa sâu vừa rộng; theo quy luật kinh tế, nước ta, đón nhận sự đầu tư của các doanh
nghiệp nước ngoài đầu tư vào Việt Nam, đồng thời doanh nghiệp trong nước đầu tư,
xuất khẩu hàng hóa, dịch vụ ra nước ngoài. Đây là cơ hội, cũng là một thách thức
không nhỏ đối với các doanh nghiệp Việt Nam, không chỉ chịu sức ép cạnh tranh
với các công ty trong nước mà còn cạnh tranh gay gắt, quyết liệt hơn từ các tập đoàn
đa quốc gia, những công ty hùng mạnh cả về vốn, thương hiệu và trình độ quản lý.
Doanh nghiệp Việt Nam phải tìm được cho mình một hướng đi hợp lý để tồn tại,

phát triển và đặc biệt đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ càng phải nổ lực hơn cho
sự tồn tại của mình. Một trong số các giải pháp cần phải thực hiện là tiết kiệm chi
phí sản xuất, nâng cao hiệu quả quản lý…đòi hỏi ở đây phải có một chiều sâu về hệ
thống thông tin kế toán tốt, do vậy, phải có bộ máy kế toán tốt, hiệu quả.
Thông tin kế toán là nhân tố quan trọng trong hoạt động quản lý, là công cụ
không thể thiếu để lãnh đạo điều hành và kiểm soát mọi hoạt động trong doanh
nghiệp giúp gia tăng lợi nhuận, đầu tư vào các kênh mang lại lợi nhuận. Nó cung
cấp thông tin cho các cấp quản lý, hội đồng quản trị và người sử dụng bên ngoài để
ra các quyết định phù hợp.
1.2 T nh cấ thi t củ đề t i
Ngày càng nhiều các tổ chức tin rằng chất lượng thông tin là rất quan trọng
cho sự thành công của họ (Wang và cộng sự, 1998). Tuy nhiên quá trình vận hành
hệ thống thông tin của doanh nghiệp lại tiềm ẩn rất nhiều rủi ro làm ảnh hưởng đến
tính chính xác, độ tin cậy của thông tin. Thông tin có chất lượng kém có thể có tác
động mạnh đến xã hội và hoạt động kinh doanh (Strong và cộng sự, 1997), các tổ
chức bị ảnh hưởng xấu đến các quyết định dựa trên thông tin kém chất lượng
(Huang và cộng sự, 1999). Vì thế chất lượng thông tin kế toán là vấn đề cực kỳ


2
quan trọng vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng và hiệu quả quyết định của
người sử dụng thông tin.
Hệ thống thông tin kế toán (AIS) là nơi duy trì và tạo lập thông tin kế toán để
các tổ chức lập kế hoạch, đánh giá và chuẩn đoán các động thái của các hoạt động
và tình hình tài chính (Anthony và cộng sự, 1994). Nếu không có hệ thống thông tin
kế toán chất lượng, sẽ không thông tin kế toán chất lượng (Sacer và cộng sự, 2006).
Do đó việc xác định các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng của hệ thống thông tin
kế toán là vấn đề cấp thiết để tìm ra công cụ kiểm soát tốt nhất làm giảm rủi ro, gia
tăng độ tin cậy thông tin.
Nghiên cứu này tập trung vào các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng thông

tin kế toán tài chính tại doanh nghiệp trên địa bàn Quận 12, Thành phố Hồ Chí
Minh, đóng vai trò quan trọng trong việc tạo việc làm, tăng thu nhập cho người lao
động, giúp huy động các nguồn lực xã hội cho đầu tư phát triển.
Hầu hết trên thực tế các nghiên cứu về chất lượng hệ thống thông tin kế toán
tập trung vào các mô hình lý thuyết kiểm soát và đo lường hệ thống thông tin kế
toán. Ví dụ như nghiên cứu về tác động và tuyên truyền các lỗi trong hệ thống thông
tin (Brodie, 1980; Menkus, 1983; Wand và Weber, 1989; Redman, 1998). Các
nghiên cứu khác tập trung vào chỉnh sửa dữ liệu và kiểm soát đầu vào (McKeown,
1984; Garfinkel và cộng sự, 1986; Little và Smith, 1987; Bowen, 1993). Nhiều
nghiên cứu hệ thống thông tin kế toán (AIS) đã tập trung vào kiểm soát nội bộ và
kiểm toán (Yu, 1973; Cushing, 1974; Nicholes, 1987; Jonson, 1981). Tuy nhiên,
một vài nghiên cứu đã cố gắng tìm hiểu những gì gây ra sự khác biệt trong kết quả
chất lượng dữ liệu AIS, và những gì nên được thực hiện để đảm bảo thông tin kế
toán chất lượng cao.
Hiện nay các số lượng doanh nghiệp trên địa bàn Quận 12 ngày càng tăng,
vấn đề hệ thống thông tin kế toán chưa được các nhà quản lý doanh nghiệp trên địa
bàn Quận 12, TP. HCM quan tâm. Minh chứng cho điều này là tỷ lệ các doanh
nghiệp vi phạm về chế độ kế toán, luật kế toán, luật thuế,… có xu hướng ngày càng
tăng. Việc vận dụng thông tin kế toán cho công tác quản trị, đề ra chiến lược kinh


3
doanh cũng không được các doanh nghiệp sử dụng và quan tâm, làm giảm hiệu quả
kinh doanh của các doanh nghiệp trên địa bàn quận 12 trong thời gian vừa qua.
Từ tầm quan trọng nêu trên, tác giả chọn đề tài “Các nhân tố ảnh hưởng
đến chất lượng hệ thống thông tin kế toán tài chính - Nghiên cứu thực nghiệm
các doanh nghiệp tại Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh” làm đề tài nghiên cứu.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1 Mục tiêu nghiên cứu
2.1.1 Mục tiêu tổng quát

Của luận văn là nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả của hệ thống
thông tin kế toán tài chính tại các doanh nghiệp thực nghiệm trên địa bàn Quận 12,
từ đó đưa ra một số hàm ý nhằm hỗ trợ cho các doanh nghiệp tại Quận 12 sử dụng
hiệu quả chất lượng thông tin kế toán tài chính.
2.1.2 Mục tiêu cụ thể
Một là, hệ thống hóa lại các cơ sở lý thuyết về hệ thống thông tin, hệ thống
thông tin kế toán tài chính trong doanh nghiệp
Hai là, Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng hệ thống thông tin kế
toán tài chính - Nghiên cứu thực nghiệm các doanh nghiệp tại Quận 12, Thành phố
Hồ Chí Minh
Ba là, Đo lường mức độ tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng
hệ thống thông tin kế toán tài chính - Nghiên cứu thực nghiệm các doanh nghiệp tại
Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh
Bốn là, căn cứ vào những phát hiện, tác giả gợi ý đưa ra các giải pháp nhằm
nâng cao hiệu quả của hệ thống thông tin kế toán tài chính đến thành quả hoạt động
kinh doanh của các doanh nghiệp trên Quận 12 và giúp doanh nghiệp thấy được
tầm quan trọng của hệ thống thông tin kế toán tài chính để từ đó hoàn thiện hoặc
đầu tư hệ thống thông tin kế toán tài chính trong doanh nghiệp, khai thác triệt để
khả năng đáp ứng nhu cầu của hệ thống thông tin kế toán tài chính giúp doanh
nghiệp đạt được kết quả hoạt động tốt hơn.


4
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1 Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu các nhân tố tác động đến hệ thống thông
tin kế toán và chất lượng hệ thống thông tin kế toán.
Đối tượng khảo sát: Đối tượng khảo sát cho nghiên cứu này là những doanh
nghiệp được thành lập theo luật doanh nghiệp hoạt động trên địa bàn Quận 12,
Thành phố Hồ Chí Minh.

3.2 Phạ

vi nghiên cứu

Phạm vi nghiên cứu: Hệ thống thông tin kế toán, chủ yếu nghiên cứu về kế
toán tài chính tại các doanh nghiệp trên địa bàn Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh.
. Phư ng há nghiên cứu
Phương pháp định tính: Nghiên cứu định tính dùng để khám phá, điều chỉnh
và bổ sung các thành phần của các nhân tố. Nghiên cứu định tính được thực hiện
thông qua các tài liệu đã nghiên cứu trước đây của chuyên gia sau đó thống kê, tổng
hợp phân tích các tài liệu: các lý thuyết về hệ thống thông tin kế toán, lý thuyết về
hiệu quả của hệ thống thông tin kế toán, lý thuyết xử lý thông tin, và kế thừa các
nghiên cứu khảo sát các nhân tố cơ bản ảnh hưởng đến mức độ phù hợp của hệ
thống thông tin kế toán đến hiệu quả kinh doanh của các doanh nghiệp tại Quận
12. Từ đó xác định mô hình, xây dựng bảng câu hỏi khảo sát, thang đo đối với các
nhân tố và chọn mẫu. Đồng thời tham khảo ý kiến của các chuyên gia đang làm việc,
giảng dạy trong lĩnh vực hệ thống thông tin kế toán cho doanh nghiệp.
Phương pháp định lượng: Sau khi nghiên cứu định tính, tác giả tiến hành
nghiên cứu định lượng. Nghiên cứu định lượng dùng để đánh giá, kiểm định thang
đo về sự phù hợp của mô hình nghiên cứu với dữ liệu nghiên cứu. Nghiên cứu định
lượng thực hiện thông qua việc thu thập dữ liệu được khảo sát trực tiếp từ các nhà
quản lý, các kế toán viên trong các doanh nghiệp trên địa bàn Quận 12; những giảng
viên giảng dạy môn hệ thống thông tin sau đó lượng hóa các nhân tố khảo sát, áp
dụng mô hình đã đề ra sử dụng công cụ các kỹ thuật phân tích thống kê với sự hỗ trợ


5
của phần mềm Microsoft Excel và phần mềm thống kê SPSS 20 để đưa ra được kết
quả nghiên cứu bao gồm: phân tích cụm, phân tích ANOVA nhằm đánh giá kết quả
các nhóm có phù hợp hay không.

Bảng câu hỏi được thiết kế bao gồm 8 câu hỏi phụ về thông tin doanh
nghiệp và 20 câu hỏi chính cho phần khảo sát các biến định lượng với thang đo
Likert

điểm (từ 1: rất không đồng ý đến : hoàn toàn đồng ý).
.

ngh

củ đề t i nghiên cứu

Nghiên cứu này sẽ bổ sung vào hệ thống thang đo hành các nhân tố ảnh
hưởng đến chất lượng thông tin kế toán tài chính, thông qua việc xây dựng một mô
hình nghiên cứu giải thích các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng thông tin kế toán
tài chính - Nghiên cứu thực nghiệm các doanh nghiệp tại Quận 12, Thành phố Hồ
Chí Minh. Kết quả có thể làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về các nhân tố ảnh
hưởng đến chất lượng thông tin kế toán tài chính áp dụng cho lĩnh vực cụ thể hoặc
mở rộng kiểm định tại các địa bàn khác nhau trên cả nước.
Nghiên cứu này sẽ giúp cho các nhà quản lý của các doanh nghiệp tại Quận
12, Thành phố Hồ Chí Minh nhận diện các nhân tố và mức độ ảnh hưởng các nhân
tố này đến chất lượng hệ thống thông tin kế toán tài chính. Nghiên cứu này cũng đề
xuất một số hàm ý quản trị giúp cho các nhà quản lý các doanh nghiệp tại Quận 12,
Thành phố Hồ Chí Minh tham khảo đẩy mạnh việc nâng cao chất lượng thông tin kế
toán cho doanh nghiệp.
6.

t cấu củ đề t i nghiên cứu

Ngoài phần mở đầu và kết luận, Luận văn được chia thành
sau:

Chương 1: Tổng quan nghiên cứu
Chương 2: Cơ sở lý luận
Chương 3: Phương pháp nghiên cứu
Chương 4: Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Chương 5: Kết luận và hàm ý

chương như


6

CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
1.1 Các nghiên cứu trước đây
1.1.1 Nghiên cứu trên th giớ
1.1.1.1 Các nghiên cứu liên quan đến chất lượng hệ thống thông tin kế toán
Hệ thống thông tin kế toán (HTTT T) là đề tài luôn được sự quan tâm của các
nhà nghiên cứu trên thế giới hiện nay. Cụ thể, nghiên cứu (Ferguson and Seow,
2011) tiến hành phân tích 395 bài nghiên cứu về lĩnh vực HTTTKT trong vòng 10
năm từ năm 1999 đế năm 2009 trên 18 tạp chí hàng đầu nhằm xác định vấn đề
nghiên cứu trọng tâm của HTTT T có thay đổi hay không, nếu có thì thay đổi như
thế nào. Kết quả nghiên cứu cho thấy có 9 vấn đề trọng tâm đang là xu hướng
nghiên cứu HTTT T, trong đó chiếm đa số là vấn đề tổ chức và quản lý HTTTKT,
đề cập đến các giai đoạn khác nhau của vòng đời phát triển hệ thống có sự tham gia
quản lý trong việc sử dụng hệ thống và đánh giá hoạt động hiệu quả của hệ thống
chiếm 26%; kiểm soát nội bộ 21% liên quan đến thiết kế và đánh giá kiểm soát nội
bộ trong HTTT T để HTTT đạt yêu cầu, đánh giá và đưa ra quyết định chiếm 19%;
phần còn lại chủ yếu là cơ sở dữ liệu, hệ thống chuyên gia, khuôn mẫu HTTTKT
chung, kế toán và tư vấn nghề.
Có khá nhiều nghiên cứu được thực hiện trong việc xác định các nhân tố ảnh

hưởng, đánh giá chất lượng TTKT và chất lượng HTTTKT. Theo nghiên cứu của
(Sacer and Oluic, 2013) cho rằng công nghệ thông tin ảnh hưởng cách thức
HTTTKT vận hành như thế nào, đóng góp vào quá trình chuẩn bị, xử lý, trình bày
và cung cấp TTKT. Dữ liệu kế toán được hỗ trợ bởi công nghệ thông tin phù hợp
làm giảm chi phí sản xuất, tăng độ tin cậy của TTKT, tiết kiệm thời gian và năng
lượng. Nó góp phần đáng kể cho tính chính xác và kịp thời của TTKT và chất lượng
của HTTTKT. Nội dung mô hình hệ thống thông tin thành công (DeLone and
McLean, 1992) cho rằng chất lượng TTKT phụ thuộc vào chất lượng HTTTKT bởi
vì TTKT là kết quả đầu ra của HTTTKT. Chất lượng HTTT T được đo lường bởi


7
tính dễ sử dụng, tính ổn định, khả năng tích hợp với các hoạt động kinh doanh khác.
TT T đạt chất lượng khi lợi ích mà thông tin mang lại lớn hơn chi phí tạo ra thông
tin được đo lường thông qua tính phù hợp, tính đáng tin cậy, tính tích hợp, dễ hiểu,
kịp thời và bảo mật. Tuy nhiên bài nghiên cứu chưa đề cập đến sự tác động của con
người đến chất lượng TT T như việc ứng dụng, đào tạo nhân viên và việc kiểm tra
sử dụng HTTTKT.
Một nghiên cứu tiêu biểu khác liên quan đến chất lượng HTTTKT là nghiên
cứu của (Carolina, 2014). Với mẫu nghiên cứu gồm 32 doanh nghiệp sản xuất tại
Indonesia, tác giả tiến hành xem xét mức độ ảnh hưởng của các nhân tố tổ chức đến
chất lượng HTTTKT. Xét thấy sự yếu kém về kiểm soát nội bộ cũng như kế toán,
báo cáo tài chính không chính xác, TTKT không đủ điều kiện để báo cáo tài chính
đáng tin cậy và không thể sử dụng báo cáo để đưa ra quyết định tại các doanh
nghiệp ở Indonesia, nghiên cứu đưa ra ba nhân tố là ảnh hưởng của văn hóa tổ chức,
cam kết tổ chức và cơ cấu tổ chức đến chất lượng HTTTKT. Thang đo của nhân tố
văn hóa tổ chức được sử dụng gồm 7 thang đo, đó là chú ý đến chi tiết, định hướng
kết quả, định hướng con người, định hướng nhóm, tính xung đột, đổi mới và chấp
nhận rủi ro. Cam kết tổ chức gồm cam kết tình cảm, cam kết quy phạm và cam kết
tiếp tục. Cơ cấu tổ chức được đo lường bởi nhân tố chính thức hóa, ủy quyền, phân

chia bộ phận và tầm hạn kiểm soát. Tính tích hợp, linh hoạt, đáng tin cậy và hữu
hiệu là thang đo của biến chất lượng HTTTKT. Kết quả nghiên cứu cho thấy văn
hóa tổ chức ảnh hưởng

,

% đến chất lượng HTTT T, trong khi đó cam kết tổ

chức ảnh hưởng đến 62,17% và mức độ ảnh hưởng của cơ cấu tổ chức là 23,16%,
mức độ ảnh hưởng của các nhân tố này không chỉ trong giai đoạn thiết kế phát triển
mà cả trong giai đoạn ứng dụng HTTTKT. Do nghiên cứu chỉ dựa trên dữ liệu của
các công ty sản xuất, số lượng mẫu còn ít nên tính tổng quát của kết quả nghiên cứu
cho toàn bộ nền kinh tế ở Indonesia chưa cao.
Nghiên cứu của Rapina (201 ) về các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng hệ
thống thông tin kế toán với mục đích là đo lường ảnh hưởng của các nhân tố: cam
kết quản lý; văn hóa tổ chức và cơ cấu tổ chức đến đến chất lượng hệ thống thông


8
tin kế toán và tác động của các nhân tố đến chất lượng thông tin kế toán.
Các giả thuyết được đưa ra:
- Các nhân tố cam kết quản lý, văn hóa tổ chức và cơ cấu tổ chức có ảnh
hưởng đáng kể đến chất lượng hệ thống thông tin kế toán.
- Chất lượng hệ thống thông tin kế toán, cam kết quản lý, văn hóa tổ chức và
cơ cấu tổ chức có ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng thông tin kế toán.

Nguồn: Rapina (201 )
Hình 1.1: Mô hình các nhân tố ảnh hưởng đ n chất lượng hệ thống thông
tin k toán v chất lượng củ nó đ n chất lượng thông tin k toán củ
Rapina (2014)

Rapina đã tiến hành thu thập thông tin từ các nhân viên kế toán của 33 doanh
nghiệp ở Bandung, Indonesia. ết quả nghiên cứu cho thấy:
- Giả thuyết đầu tiên: là ba biến độc lập với nhau (cam kết quản lý, văn hóa tổ
chức và cơ cấu tổ chức) có ảnh hưởng 7% đến chất lượng hệ thống thông tin kế
toán tại các hợp tác xã ở Bandung, trong khi số còn lại 33% là ảnh hưởng của các
nhân tố khác.
- Giả thuyết thứ hai: là các biến chất lượng hệ thống thông tin kế toán, cam
kết quản lý, văn hóa tổ chức và cơ cấu tổ chức ảnh hưởng đến 8% chất lượng
thông tin kế toán của các hợp tác xã ở Bandung.
Nghiên cứu đã sử dụng phương pháp phân tích định tính để xác định các nhân
tố ảnh hưởng đến chất lượng hệ thống thông tin kế toán, định lượng thông qua phiếu