Giải pháp tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp huyện điện biên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN THỊ HUYỀN

GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH
NHÀ NƯỚC TRONG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP
HUYỆN ĐIỆN BIÊN, TỈNH ĐIỆN BIÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH KẾ NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2018


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN THỊ HUYỀN

GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH
NHÀ NƯỚC TRONG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP
HUYỆN ĐIỆN BIÊN, TỈNH ĐIỆN BIÊN
Chuyên ngành: Kinh tế Nông nghiệp
Mã số: 8.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH KẾ NÔNG NGHIỆP

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐỖ ANH TÀI
PGS.TS. ĐÀO THANH VÂN

THÁI NGUYÊN - 2018

i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong đề tài “Giải
pháp tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông
nghiệp huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên” là trung thực và chưa hề được sử
dụng để bảo vệ một học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này
đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều đã được chỉ
rõ nguồn gốc.
Thái Nguyên, ngày

tháng

năm 2018

Tác giả

Nguyễn Thị Huyền


ii
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến:
- Ban Giám Hiệu nhà trường, Phòng quản lý đào tạo sau đại học Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên đã giúp đỡ về mọi mặt để tôi hoàn
thành luận văn.
- Các thầy, cô Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, Trường Đại học
Kinh tế & Quản trị kinh doanh Thái Nguyên, Trường Đại học Sư phạm Thái

Nguyên đã giảng dạy, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn thiện luận văn.
- Huyện ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, các phòng ban thuộc
huyện Điện Biên; Đảng ủy, UBND các xã trên địa bàn huyện Điện đã tạo mọi
điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình thu thập số liệu tại địa phương.
- Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo PGS.TS. Đỗ Anh Tài và
PGS.TS. Đào Thanh Vân đã tận tình chỉ dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn.
- Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới các đồng chí, đồng nghiệp, bạn bè
và gia đình đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và giúp đỡ, động viên khích lệ,
đồng thời có những ý kiến đóng góp quý báu trong quá trình thực hiện và
hoàn thành luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Thái Nguyên, ngày

tháng

năm 2018

Tác giả

Nguyễn Thị Huyền


iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii
MỤC LỤC ........................................................................................................ iii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................... vi
DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ ......................................... ix

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 3
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn ................................................. 3
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ
NGHIÊN CỨU ................................................................................................. 4
1.1. Cơ sở lý luận về quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển
nông nghiệp ....................................................................................................... 4
1.1.1. Một số khái niệm liên quan ..................................................................... 4
1.1.2. Đặc điểm của quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển
nông nghiệp ...................................................................................................... 5
1.1.3. Sự cần thiết phải quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát
triển nông nghiệp .............................................................................................. 7
1.1.4. Các nguyên tắc quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển
nông nghiệp .................................................................................................... 10
1.1.5. Nội dung quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp ...... 11
1.1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách nhà nước trong
phát triển nông nghiệp ..................................................................................... 15
1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển
nông nghiệp trên địa bàn cấp huyện................................................................ 17
1.2.1. Kinh nghiệm về quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển
nông nghiệp ở một số địa phương trong nước ................................................ 17
1.2.2. Bài học kinh nghiệm đối với huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên ........... 21


iv
Chương 2. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.... 22
2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................ 22
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................ 22
2.1.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................ 22

2.2. Nội dung nghiên cứu ................................................................................ 22
2.3. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 23
2.3.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................... 23
2.3.2. Địa bàn nghiên cứu ............................................................................... 23
2.3.3. Các phương pháp nghiên cứu................................................................ 24
2.4. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................. 28
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................ 29
3.1. Giới thiệu chung về huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên ............................ 29
3.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................. 29
3.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội ........................................................................ 32
3.1.3. Đánh giá những thuận lợi và khó khăn ảnh hưởng tới công tác chi
và quản lý chi ngân sách cho phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên ......... 36
3.2. Thực trạng công tác quản lý chi ngân sách nhà nước cho phát triển
nông nghiệp huyện Điện Biên ......................................................................... 37
3.2.1. Thực trạng hệ thống tổ chức quản lý và điều hành chi NSNN cho
lĩnh vực nông nghiệp trên địa bàn huyện Điện Biên ...................................... 37
3.2.2. Thực trạng công tác quản lý chi ngân sách nhà nước cho phát triển
nông nghiệp huyện Điện Biên ......................................................................... 40
3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách nhà nước cho phát
triển nông nghiệp huyện Điện Biên ................................................................ 69
3.3.1. Các yếu tố chủ quan .............................................................................. 69
3.3.2. Các yếu tố khách quan .......................................................................... 71


v
3.4. Một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước
cho phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên.................................................. 72
3.4.1. Quan điểm, định hướng tăng cường quản lý chi ngân sách nhà
nước cho phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên ........................................ 72
3.4.2. Một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước

cho phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên.................................................. 73
KẾT LUẬN .................................................................................................... 83
KIẾN NGHỊ ................................................................................................... 85
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 85
PHỤ LỤC ....................................................................................................... 89


vi
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
TT
2
1
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
14
13
15

Dạng viết tắt

Dạng đầy đủ

BC

Báo cáo

BTC

Bộ Tài chính

CP

Chính phủ

ĐVT

Đơn vị tính

KBNN

Kho bạc nhà nước

KH

Kế hoạch

NĐ

Nghị định

NSNN

Ngân sách nhà nước

QĐ

Quyết định

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

TT

Thông tư

TTHĐND

Thường trực Hội đồng nhân dân

TTLT

Thông tư liên tịch

UBND

Ủy ban nhân dân

vii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1:

Dự toán chi NSNN cho lĩnh vực nông nghiệp huyện
Điện Biên giai đoạn 2014-2016 ................................................. 41

Bảng 3.2:

Dự toán chi NSNN cho phát triển nông nghiệp huyện
Điện Biên theo lĩnh vực chi giai đoạn 2014-2016 ..................... 42

Bảng 3.3:

Đánh giá của cán bộ quản lý chi NSNN cho phát triển
nông nghiệp về công tác lập dự toán chi .................................... 45

Bảng 3.4:

Chấp hành chi NSNN cho lĩnh vực nông nghiệp huyện
Điện Biên giai đoạn 2014-2016 ................................................. 47

Bảng 3.5:

Chấp hành chi NSNN cho phát triển nông nghiệp huyện
Điện Biên theo lĩnh vực chi giai đoạn 2014-2016 ..................... 48

Bảng 3.6:

Kết quả thực hiện chi cho hỗ trợ sản xuất nông nghiệp
huyện Điện Biên giai đoạn 2014-2016 ...................................... 49

Bảng 3.7:

Chi hỗ trợ giống cho sản xuất nông nghiệp huyện Điện
Biên giai đoạn 2014-2016.......................................................... 49

Bảng 3.8:

Kết quả thực hiện chi triển khai các mô hình khuyến
nông, khuyến ngư huyện Điện Biên giai đoạn 2014-2016 ........ 52

Bảng 3.9:

Kết quả thực hiện chi cho công tác thú y huyện Điện
Biên giai đoạn 2014-2016.......................................................... 54

Bảng 3.10: Đánh giá của cán bộ quản lý chi NSNN cho phát triển
nông nghiệp về công tác chấp hành chi...................................... 56
Bảng 3.11: Tình hình nộp báo cáo quyết toán của các đơn vị trên địa
bàn huyện Điện Biên giai đoạn 2014-2016 ............................... 58
Bảng 3.12: Mức độ lập báo cáo quyết toán của các đơn vị trên địa
bàn huyện Điện Biên giai đoạn 2014-2016 ............................... 59
Bảng 3.13: Chất lượng báo cáo quyết toán của các đơn vị trên địa
bàn huyện Điện Biên giai đoạn 2014-2016 ............................... 60


viii
Bảng 3.14: Đánh giá của cán bộ quản lý chi NSNN cho phát triển

nông nghiệp về công tác quyết toán chi ..................................... 61
Bảng 3.15: Tình hình bị từ chối thanh toán chi NSNN cho lĩnh vực
nông nghiệp qua kiểm soát tại KBNN huyện Điện Biên
giai đoạn 2014-2016 .................................................................. 64
Bảng 3.16: Đánh giá của cán bộ quản lý chi NSNN cho phát triển
nông nghiệp về công tác thanh tra, kiểm tra ............................... 67
Bảng 3.17: Đánh giá của cán bộ quản lý chi NSNN cho phát triển
nông nghiệp về công tác xử lý vi phạm trong quản lý .............. 68


ix
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ

Sơ đồ 3.1:

Tổ chức quản lý chi ngân sách nhà nước cho lĩnh vực
nông nghiệp huyện Điện Biên.................................................... 38


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong chiến lược phát triển kinh tế của Việt Nam, nông nghiệp được coi
là nền móng cho sự phát triển của toàn bộ nền kinh tế. Đặc biệt khi Việt Nam
thực hiện chính sách mở cửa, gia nhập tổ chức thương mại thế giới (WTO),
thương mại nông nghiệp đã đóng góp lớn vào nguồn thu ngoại tệ, tăng thu nhập
cho khu vực nông nghiệp, cải thiện đời sống của người dân nông thôn. Nhận
thức rõ vai trò quan trọng của nông nghiệp nông thôn, trong các Nghị Quyết Đại
hội Đảng liên tục chỉ đạo cần: “Tạo chuyển biến mạnh mẽ trong sản xuất nông
nghiệp, kinh tế nông thôn và nâng cao đời sống nhân dân”. Hiện nay và trong

nhiều năm tới, vấn đề nông nghiệp, nông dân và nông thôn có tầm chiến lược
đặc biệt quan trọng. Phải luôn luôn coi trọng đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện
đại hoá nông nghiệp, nông thôn hướng tới xây dựng một nền nông nghiệp hàng
hoá lớn, đa dạng, phát triển nhanh và bền vững, có năng suất, chất lượng và khả
năng cạnh tranh cao; tạo điều kiện từng bước hình thành nền nông nghiệp sạch;
phấn đấu giá trị tăng thêm trong nông, lâm nghiệp và thuỷ sản ngày càng cao,
đóng góp tỷ lệ lớn trong thu ngân sách. Để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chung
mà Đảng và Nhà nước đã đề ra trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, nhất là
trong bối cảnh nguồn vốn còn hạn chế, thì việc quản lý chi ngân sách nhà nước
nói chung, quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp nói
riêng là việc làm rất quan trọng cho phát triển nông nghiệp, nông thôn.
Điện Biên là huyện biên giới nằm phía tây nam tỉnh Điện Biên, với
diện tích 163.926,03 ha, là một huyện trọng điểm của tỉnh với kinh tế nông
nghiệp là chủ đạo. Quá trình phát triển kinh tế - xã hội của huyện trong những
năm vừa qua có sự đóng góp rất lớn của ngân sách nhà nước, đây là nguồn
vốn chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng nguồn vốn đầu tư cho phát triển kinh
tế xã hội của huyện, đặc biệt là đầu tư cho phát triển nông nghiệp, nông thôn
trong giai đoạn công nghiệp hóa - hiện đại hóa và thực hiện Nghị quyết số 26NQ/TW ngày 5/8/2008 về nông nghiệp, nông dân, nông thôn.


2
Cùng với sự đổi mới trong công tác quản lý ngân sách nhà nước của
đất nước, công tác quản lý chi ngân sách nhà nước cho lĩnh vực nông
nghiệp tại huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên đã đạt được những thành tựu
đáng kể, góp phần quan trọng trong tiến trình đổi mới, phát triển kinh tế xã hội tại địa phương. Nhu cầu chi tiêu cho lĩnh vực nông nghiệp ngày
càng tăng, năm sau cao hơn năm trước trong khi nguồn ngân sách nhà nước
còn eo hẹp và hạn chế, với mâu thuẫn đó, vấn đề đáng quan tâm là quản lý
việc sử dụng nguồn kinh phí như thế nào để đạt được hiệu quả trong đầu tư
cho nông nghiệp của huyện. Thực tế hiện nay công tác quản lý chi ngân
sách nhà nước đầu tư trong nông nghiệp của huyện vẫn còn bộc lộ những

thiếu sót và tồn tại, như: dự toán chi ngân sách nhà nước cho lĩnh vực nông
nghiệp khi giao cho đơn vị còn nặng về hình thức, còn nặng phân bổ dự
toán chi từ trên xuống; Các đơn vị chấp hành chi ngân sách còn gặp khó
khăn trong quá trình điều chỉnh chấp hành chi ngân sách. Một số đơn vị
triển khai thực hiện còn không theo dự toán; Chất lượng báo cáo quyết toán
được nâng lên nhưng vẫn còn một số đơn vị lập báo cáo quyết toán không
đúng với mẫu biểu của Bộ Tài chính và mục lục ngân sách nhà nước;
Thông qua các đợt thanh tra, kiểm tra vẫn còn phát hiện một số vi phạm
trong công tác quản lý chi ngân sách nhà nước cho lĩnh vực nông nghiệp
trên địa bàn huyện. Do đó, tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước
trong phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên đang là một yêu cầu cấp
thiết trong quá trình xây dựng và phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn
và thực hiện thắng lợi nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội của huyện trong
giai đoạn 2016 - 2020 mà Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện đề ra.
Xuất phát từ các lý do trên, tôi lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Giải pháp
tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp
huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên” làm luận văn tốt nghiệp của mình.


3
2. Mục tiêu nghiên cứu
- Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước trong
phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên trong giai đoạn
2014-2016.
- Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách nhà nước
trong phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên trong giai
đoạn 2014-2016.
- Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường quản lý chi ngân
sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên
trong thời gian tới.

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn
3.1. Ý nghĩa khoa học
- Hệ thống hoá và làm rõ những vấn đề lý luận về quản lý chi ngân
sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp trên địa bàn cấp huyện.
- Quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn sẽ giúp nâng cao năng
lực tổng hợp, phân tích, giải quyết các vấn đề kinh tế xã hội cũng như rèn
luyện kỹ năng, phương pháp nghiên cứu khoa học cho bản thân học viên.
- Kết quả nghiên cứu của đề tài là nguồn tài liệu tham khảo hữu ích cho
các nghiên cứu tiếp theo về chủ đề này.
3.2. Ý nghĩa thực tiễn
Luận văn là công trình đầu tiên nghiên cứu một cách có hệ thống, dựa
trên các cơ sở khoa học về quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển
nông nghiệp trên địa bàn huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên. Kết quả nghiên
cứu của luận văn là tài liệu, là cơ sở để UBND huyện, các cơ quan, ban
ngành trên địa bàn huyện, UBND các xã biết được thực trạng công tác quản
lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp trên địa bàn huyện
Điện Biên, từ đó có các giải pháp để khắc phục các hạn chế còn tồn tại, góp
phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát
triển nông nghiệp trên địa bàn huyện trong thời gian tới.


4
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1. Cơ sở lý luận về quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển
nông nghiệp
1.1.1. Một số khái niệm liên quan
- Khái niệm ngân sách nhà nước
Ngân sách Nhà nước ra đời và phát triển với tư cách là một phạm trù kinh
tế gắn liền với sự xuất hiện của Nhà nước và sự tồn tại, phát triển của nền kinh

tế hàng hóa tiền tệ. Ngân sách Nhà nước là khâu chủ đạo, đóng vai trò hết sức
quan trọng trong việc duy trì sự tồn tại của bộ máy quyền lực Nhà nước. Theo
Luật Ngân sách Nhà nước được Quốc hội khóa XIII thông qua ngày 25 tháng
6 năm 2015 thì “Ngân sách Nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà
nước trong dự toán đã được cơ quan có thẩm quyền quyết định và được thực
hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà
nước” (Luật Ngân sách Nhà nước, 2015). Từ khái niệm ngân sách Nhà nước
nêu trên cho thấy chi ngân sách Nhà nước là một trong hai nội dung chủ yếu
của Ngân sách Nhà nước.
- Khái niệm chi ngân sách nhà nước
Chi ngân sách nhà nước là việc phân phối và sử dụng quỹ ngân sách
nhà nước nhằm đảm bảo thực hiện chức năng của nhà nước theo những
nguyên tắc nhất định. Chi ngân sách nhà nước là quá trình phân phối lại các
nguồn tài chính đã được tập trung vào ngân sách nhà nước và đưa chúng đến
mục đích sử dụng. Do đó, chi ngân sách nhà nước là những việc cụ thể không
chỉ dừng lại trên các định hướng mà phải phân bổ cho từng mục tiêu, từng
hoạt động và từng công việc thuộc chức năng của nhà nước.
Dựa trên tính chất phát sinh, chi ngân sách Nhà nước bao gồm chi đầu
tư phát triển và chi thường xuyên. Theo quy định của Luật Ngân sách năm
2015 thì chi ngân sách nhà nước cho phát triển nông nghiệp là một trong các
khoản mục chi thường xuyên cho các hoạt động sự nghiệp kinh tế.


5
- Khái niệm chi thường xuyên ngân sách nhà nước
Chi thường xuyên ngân sách Nhà nước được hiểu như sau: chi thường
xuyên ngân sách Nhà nước là các khoản chi có thời hạn tác động ngắn thường
dưới một năm, chi để mua các hàng hoá và dịch vụ không lâu bền, thường
mang tính chất lặp đi lặp lại thường xuyên phục vụ các nhu cầu hoạt động
thường xuyên của các tổ chức công. Như vậy, chi thường xuyên ngân sách

Nhà nước là quá trình phân phối và sử dụng từ quỹ ngân sách Nhà nước để
đáp ứng các nhu cầu chi gắn với thực hiện các nhiệm vụ thường xuyên của
Nhà nước về quản lý kinh tế xã hội và đảm bảo quốc phòng, an ninh.
- Khái niệm quản lý chi ngân sách nhà nước
Quản lý chi ngân sách Nhà nước là quá trình các cơ quan quản lý nhà
nước có thẩm quyền sử dụng hệ thống các biện pháp tác động vào hoạt động
chi ngân sách Nhà nước, đảm bảo cho các khoản chi ngân sách Nhà nước
được sử dụng đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả.
- Khái niệm quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp
Qua những khái niệm về chi ngân sách Nhà nước, quản lý chi ngân
sách Nhà nước, có thể hiểu khái niệm quản lý chi ngân sách nhà nước trong
phát triển nông nghiệp như sau: Quản lý chi ngân sách Nhà nước cho phát triển
nông nghiệp là quá trình tác động của chủ thể quản lý chi ngân sách Nhà nước
thông qua việc sử dụng có chủ định các phương pháp quản lý và các công cụ
quản lý để tác động và điều khiển ngân sách Nhà nước chi cho phát triển nông
nghiệp của địa phương.
1.1.2. Đặc điểm của quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển
nông nghiệp
Chi ngân sách Nhà nước trong phát triển nông nghiệp là một khoản
mục chi trong chi thường xuyên ngân sách Nhà nước, do đó quản lý chi ngân
sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp mang đầy đủ các đặc điểm của
quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước, đó là:


6
- Chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp gắn liền với
những khoản chi thường xuyên nên phần lớn công tác quản lý chi diễn ra đều
đặn trong năm, ít có tính thời vụ, ngoại trừ những khoản chi mua sắm tài sản,
sửa chữa lớn tài sản cố định.
- Quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp diễn ra

trên nhiều lĩnh vực, nhiều nội dung nên khá đa dạng và phức tạp. Chi ngân
sách nhà nước cho phát triển nông nghiệp bao gồm: sự nghiệp thuỷ lợi, sự
nghiệp nông nghiệp, khuyến nông, bảo vệ thực vật và thú y. Nội dung chi cho
sự nghiệp thuỷ lợi bao gồm chi đầu tư xây dựng cơ bản các công trình thuỷ
lợi kiên cố hoá kênh mương nội đồng và hệ thống đê điều thuỷ lợi. Nhiệm vụ
chi sự nghiệp nông nghiệp, khuyến nông, thú y, bảo vệ thực vật bao gồm chi
cho các nghiệp vụ hỗ trợ phát triển sản xuất, chi cho công tác khuyến nông,
khuyến ngư, các mô hình trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thuỷ hải sản, cơ
giới hoá trong nông nghiệp, chi tập huấn, hội thảo hỗ trợ kỹ thuật cho bà con
nông dân, chi cho công tác kiểm dịch động thực vật gia súc gia cầm trên địa
bàn, hoá chất khử trùng, vắc xin phòng chống thiên tai dịch bệnh, chi cho các
dự án chương trình hỗ trợ có mục tiêu cấp tỉnh bổ sung trong năm. Vì nội
dung chi ngân sách nhà nước cho phát triển nông nghiệp đa dạng, trên nhiều
lĩnh vực nên quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp
cũng khá đa dạng và phức tạp.
- Quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp bị
áp lực lớn về mặt thời gian vì chi ngân sách nhà nước trong phát triển
nông nghiệp trải qua nhiều bước từ lập dự toán, phê quyệt dự toán, chấp
hành ngân sách và quyết toán ngân sách. Tất cả các khâu này đều phải
hoàn thành trong năm tài chính. Nếu công tác quản lý không tốt, tiến độ
và chất lượng của khâu này sẽ ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng của
các khâu khác.


7
- Quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp thường
phải quản lý những khoản chi nhỏ, vì vậy cơ sở để kiểm soát chi như hoá đơn,
chứng từ... để chứng minh cho những nghiệp vụ kinh tế đã phát sinh thường
không đầy đủ, không rõ ràng, thiếu tính pháp lý gây rất nhiều khó khăn cho
công tác quản lý chi, đồng thời cũng rất khó để có thể đưa ra những quy định

bao quát hết những khoản chi này trong công tác quản lý chi.
1.1.3. Sự cần thiết phải quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển
nông nghiệp
Quản lý chi ngân sách nhà nước được đặt ra đối với mỗi quốc gia, dù
đó là quốc gia phát triển hay đang phát triển. Đối với nước ta hiện nay, quản
lý chi ngân sách nhà nước nói chung, quản lý chi ngân sách nhà nước trong
phát triển nông nghiệp nói riêng lại càng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng bởi
xuất phát từ những lý do sau đây:
- Thứ nhất, do yêu cầu của công cuộc đổi mới, trong quá trình đổi mới
cơ chế quản lý tài chính nói chung và cơ chế quản lý ngân sách nhà nước nói
riêng đòi hỏi mọi khoản chi của ngân sách nhà nước phải bảo đảm tiết kiệm
và hiệu quả. Điều này là một tất yếu khách quan, bởi vì nguồn lực của ngân
sách nhà nước bao giờ cũng có hạn, nó là nguồn của đất nước, trong đó chủ
yếu là tiền của và công sức lao động do nhân dân đóng góp, do đó không thể
chi tiêu một cách lãng phí. Vì vậy, quản lý chặt chẽ các khoản chi ngân sách
nhà nước thực sự trở thành mối quan tâm hàng đầu của Đảng, Nhà nước, của
các cấp, các ngành và của toàn xã hội. Thực hiện tốt công tác này sẽ có ý
nghĩa rất to lớn trong việc thực hành tiết kiệm, tập trung mọi nguồn lực tài
chính để phát triển kinh tế xã hội, chống các hiện tượng tiêu cực, chi tiêu lãng
phí, góp phần lành mạnh hoá nền tài chính quốc gia, ổn định tiền tệ, kiềm chế
lạm phát. Đồng thời góp phần nâng cao trách nhiệm và phát huy được vai trò
của các ngành, các cấp, các cơ quan, đơn vị có liên quan đến công tác quản lý
và sử dụng ngân sách nhà nước.


8
- Thứ hai, do hạn chế của cơ chế quản lý chi ngân sách nhà nước. Cơ
chế quản lý, cấp phát thanh toán tuy đã được thường xuyên sửa đổi và từng
bước hoàn thiện, nhưng cũng chỉ có thể quy định được những vấn đề
chung nhất, mang tính nguyên tắc. Vì vậy, nó không thể bao quát hết được tất

cả những hiện tượng nảy sinh trong quá trình thực hiện chi ngân sách nhà
nước. Cũng chính từ đó, cơ quan Tài chính và Kho bạc Nhà nước thiếu cơ sở
pháp lý cần thiết để thực hiện kiểm tra, kiểm soát từng khoản chi ngân sách
nhà nước. Như vậy, cấp phát chi ngân sách nhà nước đối với cơ quan Tài
chính chỉ mang tính chất phân bổ ngân sách nhà nước, còn đối với Kho bạc
Nhà nước thực chất chỉ là xuất quỹ ngân sách nhà nước, chưa thực hiện được
việc chi trả trực tiếp đến từng đơn vị sử dụng kinh phí, chưa phát huy hết
vai trò kiểm tra, kiểm soát các khoản chi ngân sách nhà nước.
Hơn nữa, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của các hoạt động kinh tế xã
hội, công tác chi ngân sách nhà nước cũng ngày càng đa dạng và phức tạp
hơn. Điều này cũng làm cho cơ chế quản lý chi ngân sách nhà nước nhiều khi
không theo kịp với sự biến động và phát triển của hoạt động chi ngân sách
nhà nước. Mặt khác, công tác kế toán, quyết toán cũng chưa được thực hiện
nghiêm túc, chặt chẽ đã tạo ra những kẽ hở trong cơ chế quản lý chi ngân sách
nhà nước. Từ đó, một số không ít đơn vị và cá nhân đã tìm cách lợi dụng, khai
thác những kẽ hở đó của cơ chế quản lý để tham ô, trục lợi, gây lãng phí tài
sản và công quỹ của Nhà nước. Từ thực tế trên, đòi hỏi những cơ quan có
thẩm quyền thực hiện việc kiểm tra, giám sát quá trình chi tiêu để phát hiện
và ngăn chặn kịp thời những hiện tượng tiêu cực của những đơn vị sử dụng
kinh phí ngân sách nhà nước cấp; đồng thời phát hiện những kẽ hở trong cơ
chế quản lý để từ đó có những giải pháp và kiến nghị nhằm sửa đổi, bổ sung
kịp thời những cơ chế, chính sách hiện hành, tạo nên một cơ chế quản lý chi
ngân sách nhà nước ngày càng chặt chẽ và hoàn thiện.


9
- Thứ ba, do ý thức của các đơn vị sử dụng kinh phí ngân sách nhà nước
cấp. Một thực tế khá phổ biến là các đơn vị thụ hưởng kinh phí được ngân
sách nhà nước cấp thường có chung một tư tưởng là tìm mọi cách sử dụng hết
số kinh phí được cấp, không quan tâm đến việc chấp hành đúng mục đích, đối

tượng và dự toán đã được duyệt. Các đơn vị này thường lập hồ sơ, chứng từ
thanh toán sai chế độ quy định như không có trong dự toán chi ngân sách nhà
nước đã được phê duyệt, không đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi tiêu;
thiếu các hồ sơ, chứng từ pháp lý có liên quan… Vì vậy, vấn đề đặt ra là cần
thiết phải có cơ quan chức năng có thẩm quyền, độc lập và khách quan, có kỹ
năng nghề nghiệp để thực hiện việc kiểm tra, kiểm soát và đưa ra ý kiến nhận
xét, kết luận chính xác đối với khoản chi của đơn vị có nằm trong dự toán được
duyệt hay không; việc sử dụng các khoản chi này có đúng chế độ, định mức,
tiêu chuẩn được duyệt hay không; có đủ hồ sơ, chứng từ thanh toán theo đúng
quy định hay chưa… qua đó có giải pháp chấn chỉnh và xử lý kịp thời các gian
lận, sai sót, ngăn chặn các sai phạm và lãng phí có thể xảy ra trong việc sử
dụng kinh phí ngân sách nhà nước của các cơ quan, đơn vị, bảo đảm mọi
khoản chi của ngân sách nhà nước được tiết kiệm và có hiệu quả.
- Thứ tư, do tính đặc thù của các khoản chi thường xuyên ngân sách
nhà nước đều mang tính chất không hoàn trả trực tiếp. Tính chất cấp phát trực
tiếp không hoàn lại của các khoản chi thường xuyên ngân sách nhà nước là
một ưu thế cực kỳ to lớn đối với các đơn vị thụ hưởng ngân sách nhà nước.
Trách nhiệm của họ là phải chứng minh được việc sử dụng các khoản kinh
phí bằng các kết quả công việc cụ thể đã được Nhà nước giao. Tuy nhiên, việc
dùng những chỉ tiêu định tính và định lượng để đánh giá và đo lường kết quả
công việc trong nhiều trường hợp là thiếu chính xác và gặp không ít khó khăn.
Vì vậy, cần phải có các cơ quan chức năng có thẩm quyền để thực hiện việc
kiểm tra, kiểm soát các khoản chi của ngân sách nhà nước, bảo đảm
tương xứng giữa khoản tiền Nhà nước đã chi ra với kết quả công việc mà các
đơn vị thụ hưởng kinh phí ngân sách nhà nước thực hiện.


10
1.1.4. Các nguyên tắc quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển
nông nghiệp

- Thứ nhất, tất cả các khoản chi ngân sách nhà nước trong phát triển
nông nghiệp phải được kiểm tra, kiểm soát trong quá trình dự toán, thực hiện
và thanh toán. Các khoản chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông
nghiệp phải có trong dự toán ngân sách nhà nước được giao, đúng chế độ, tiêu
chuẩn, định mức do cấp có thẩm quyền quy định và đã được thủ trưởng đơn
vị sử dụng ngân sách hoặc người được uỷ quyền quyết định chi.
- Thứ hai, mọi khoản chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông
nghiệp được hạch toán bằng đồng Việt Nam theo niên độ ngân sách, cấp ngân
sách và mục lục ngân sách nhà nước. Các khoản chi ngân sách nhà nước
trong phát triển nông nghiệp bằng ngoại tệ, hiện vật, ngày công lao động
được quy đổi và hạch toán bằng đồng Việt Nam theo tỷ giá ngoại tệ, giá hiện
vật, ngày công lao động do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định.
- Thứ ba, trong quá trình kiểm soát, thanh toán, quyết toán chi ngân
sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp các khoản chi sai phải thu hồi
giảm chi hoặc nộp ngân sách. Căn cứ vào quyết định của cơ quan tài chính
hoặc quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, Kho bạc Nhà nước
thực hiện việc thu hồi cho ngân sách nhà nước theo đúng trình tự quy định.
- Thứ tư, nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả. Có thể nói tiết kiệm, hiệu
quả là một trong những nguyên tắc quan trọng hàng đầu của quản lý kinh tế,
bởi vì nguồn lực thì luôn có giới hạn nhưng nhu cầu thì vô hạn. Do vậy trong
quá trình phân bổ và sử dụng các nguồn lực khan hiếm đó luôn phải tính toán
sao cho với chi phí ít nhất nhưng vẫn đạt hiệu quả cao nhất. Mặt khác, do nhu
cầu chi luôn gia tăng với tốc độ nhanh chóng trong khi khả năng huy động
nguồn thu có hạn. Vì vậy, nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả trong quản lý ngân
sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp càng phải được tôn trọng.


11
1.1.5. Nội dung quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp
1.1.5.1. Công tác lập dự toán

Lập dự toán là khâu đầu tiên của chu trình quản lý chi ngân sách nhà
nước, nó giữ vai trò quan trọng quyết định cho cả một chu kỳ ngân sách. Dự
toán được lập căn cứ vào nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội và các chương
trình, mục tiêu cụ thể nhằm phát triển kinh tế xã hội của địa phương, được tổ
chức xây dựng, tổng hợp từ cơ quan, đơn vị sử dụng ngân sách, đảm bảo đúng
thời gian và biểu mẫu quy định.
- Căn cứ lập dự toán
+ Dự toán chi Ngân sách nhà nước căn cứ vào nhiệm vụ phát triển kinh
tế xã hội và đảm bảo chỉ tiêu nhiệm vụ phát triển của kỳ kế hoạch và những
chỉ tiêu phản ánh quy mô, nhiệm vụ, đặc điểm hoạt động, điều kiện kinh tế xã
hội và tự nhiên.
+ Dự toán chi Ngân sách Nhà nước căn cứ vào công tác quy hoạch của
địa phương trong từng thời kỳ nhất định.
- Yêu cầu của việc lập dự toán
Để đảm bảo cho việc quản lý chi Ngân sách nhà nước được tốt, hiệu
quả thì công tác lập dự toán chi ngân sách nhà nước của địa phương phải đảm
bảo các yêu cầu sau:
+ Phải bám sát các luật, chế độ, tiêu chuẩn định mức do cấp có thẩm
quyền quyết định; các chế độ chính sách hiện hành qui định làm cơ sở lập dự
toán chi ngân sách. Trường hợp cần sửa đổi, bổ sung phải được nghiên cứu và
ban hành trước thời điểm lập dự toán chi Ngân sách.
+ Đối với các đơn vị sử dụng ngân sách, phải lập dự toán chi ngân sách
thuộc phạm vi chức năng, nhiệm vụ được giao, gửi cơ quan Tài chính - Kế
hoạch. Việc lập dự toán chi ngân sách phải căn cứ vào nhu cầu chi tiêu tương
ứng với các nhiệm vụ trong kỳ kế hoạch, căn cứ vào các chính sách, chế độ,
tiêu chuẩn, định mức do cấp có thẩm quyền ban hành.


12
- Nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của phòng Tài chính - Kế hoạch

cấp huyện trong quá trình lập dự toán Ngân sách cấp huyện.
+ Hàng năm cùng các cơ quan đơn vị thụ hưởng ngân sách trên địa bàn,
Ủy ban nhân dân cấp dưới thảo luận về dự toán ngân sách. Cơ quan tài chính ở
cấp huyện được phép yêu cầu lập lại dự toán về các nhiệm vụ chi trong dự toán
chưa đúng chế độ, tiêu chuẩn định mức, chưa tiết kiệm, chưa phù hợp với khả
năng Ngân sách và định hướng phát triển kinh tế - xã hội. Trong quá trình thảo
luận để tổng hợp và lập dự toán chi Ngân sách nhà nước nếu còn có ý kiến
khác nhau, cơ quan tài chính ở cấp huyện phải báo ngay cho Uỷ ban nhân dân
cùng cấp quyết định.
+ Chủ trì phối hợp với cơ quan đơn vị khác liên quan trong việc tổng hợp
lập dự toán Ngân sách và phương án phân bổ dự toán Ngân sách cấp huyện.
+ Tham mưu, đề xuất ý kiến về giải pháp và các phương án cân đối
Ngân sách địa phương nhằm tăng cường thực hiện chính sách tăng thu ngân
sách, tiết kiệm chi ngân sách, đảm bảo đúng chế độ chính sách.
+ Phòng Tài chính - Kế hoạch cấp huyện xem xét dự toán chi của các
đơn vị thuộc ngân sách cấp huyện, dự toán chi ngân sách của các xã, thị trấn,
các đơn vị sử dụng ngân sách lập. Tổng hợp trình Uỷ ban nhân dân cấp huyện,
để báo cáo thường trực Hội đồng Nhân dân xem xét báo cáo Uỷ ban Nhân dân
tỉnh, đồng thời gửi Sở Tài chính và Sở Kế hoạch - Đầu tư.
1.1.5.2. Chấp hành chi ngân sách nhà nước
Sau khi có quyết định của UBND tỉnh và Nghị quyết của HĐND cấp
huyện về việc giao dự toán chi ngân sách nhà nước cấp huyện. Uỷ ban nhân
dân huyện tiến hành phân bổ và giao dự toán chi cho các đơn vị sử dụng
ngân sách. Mục tiêu chính của chấp hành chi ngân sách nhà nước là đảm bảo
phân phối, cấp phát và sử dụng kinh phí được phân bổ một cách hợp lý, tiết
kiệm và có hiệu quả, muốn vậy phải phân phối nguồn vốn một cách hợp lý, có
trọng tâm, trọng điểm trên cơ sở dự toán chi đã xác định; đảm bảo cấp phát


13

vốn kịp thời, tuân thủ đúng nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả trong sử dụng vốn
ngân sách nhà nước. Trong khâu này cần tăng cường công tác kiểm tra, giám
sát của cơ quan tài chính các cấp, công tác kiểm soát chi của kho bạc Nhà
nước và hơn hết là nâng cao ý thức chấp hành dự toán, sử dụng có hiệu quả,
tiết kiệm nguồn kinh phí được cấp của các đơn vị sử dụng ngân sách.
1.1.5.3. Quyết toán chi ngân sách nhà nước
- Tổ chức bộ máy kế toán Ngân sách nhà nước
Các đơn vị và chính quyền địa phương, phải tổ chức bộ máy kế toán
Ngân sách nhà nước. Tất cả cán bộ làm công tác kế toán phải được đào tạo
đúng chuyên môn và bố trí theo đúng chức danh tiêu chuẩn quy định của Nhà
nước và được bảo đảm quyền độc lập về chuyên môn nghiệp vụ. Khi thay đổi
hoặc điều chuyển cán bộ kế toán phải thực hiện công tác bàn giao giữa cán bộ
kế toán cũ với cán bộ kế toán mới, cán bộ kế toán cũ vẫn phải chịu trách
nhiệm về công việc của mình đã làm kể từ ngày bàn giao về trước, cán bộ kế
toán mới phải chịu trách nhiệm về công việc của mình kể từ ngày nhận bàn
giao. Khi giải thể, tiếp nhận, chia tách hoặc sát nhập đơn vị kế toán, thủ trưởng
đơn vị cùng kế toán trưởng hoặc người phụ trách công tác kế toán phải hoàn
thành việc quyết toán của đơn vị đến thời điểm giải thể, chia tách, sát nhập.
- Khoá sổ kế toán Ngân sách nhà nước
Hết kỳ kế toán (tháng, quý, năm) các đơn vị và ngân sách cấp huyện,
phải thực hiện công tác khoá sổ sách kế toán. Đối với các đơn vị dự toán, phải
theo dõi chặt chẽ dự toán còn lại chưa chi, số dư tài khoản tiền gửi của đơn vị
tại Kho bạc Nhà nước và tồn quỹ tiền mặt tại đơn vị để chủ động chi tiêu
trong những ngày cuối năm.
- Quyết toán chi Ngân sách nhà nước
Cuối năm ngân sách, căn cứ vào hướng dẫn của Bộ Tài chính, Sở Tài
chính và các quy định của pháp luật, thủ trưởng các đơn vị có nhiệm vụ chi
ngân sách nhà nước lập quyết toán ngân sách của đơn vị mình gửi cơ quan

14
quản lý cấp trên. Số liệu thể hiện trong báo cáo quyết toán chi ngân sách phải
chính xác, trung thực. Nội dung báo cáo quyết toán chi Ngân sách phải theo
đúng các nội dung ghi trong dự toán được duyệt và phải báo cáo quyết toán
chi tiết theo Mục lục Ngân sách Nhà nước và đúng các biểu mẫu theo quy
định của Bộ Tài chính phát hành.
Phòng Tài chính - Kế hoạch cấp huyện có trách nhiệm chỉ đạo công tác
kế toán, tổng hợp và lập báo cáo quyết toán chi ngân sách nhà nước cấp huyện.
Sau đó gửi 01 bản tới các cơ quan sau: HĐND huyện; UBND huyện; Sở Tài
chính và lưu trữ tại Phòng Tài chính - Kế hoạch. Đồng thời, gửi Kho bạc Nhà
nước huyện Nghị quyết phê chuẩn quyết toán của Hội đồng nhân dân huyện.
1.1.5.4. Kiểm tra, thanh tra, kiểm toán chi ngân sách nhà nước
Công tác kiểm tra, thanh tra, kiểm toán chi ngân sách nhà nước được
thực hiện bởi nhiều cơ quan, cụ thể là:
+ Chịu trách nhiệm chính và trước hết là thủ trưởng các đơn vị phải thường
xuyên tự kiểm tra đối chiếu với chính sách chế độ về quản lý ngân sách để đảm
bảo việc quản lý chi ngân sách nhà nước đúng chính sách, chế độ qui định.
+ Các Sở, các cơ quan cấp trên chịu trách nhiệm kiểm tra việc chấp
hành công tác quản lý chi ngân sách nhà nước của cấp mình trực tiếp giao dự
toán chi ngân sách, trực tiếp hướng dẫn các đơn vị này thực hiện việc kiểm tra
trong đơn vị mình.
+ Cơ quan tài chính, cơ quan Kho bạc Nhà nước cấp huyện, có trách
nhiệm tổ chức thực hiện chế độ kiểm tra thường xuyên, định kỳ đối với các đơn
vị sử dụng ngân sách nhà nước các cấp.
+ Thanh tra tài chính có nhiệm vụ thanh tra việc chấp hành ngân sách
nhà nước của các đơn vị, tổ chức và cá nhân.
+ Kiểm toán nhà nước có nhiệm vụ xác định tính đúng đắn, hợp pháp
của báo cáo quyết toán chi ngân sách nhà nước các cấp và các đơn vị dự toán.
Kết quả kiểm toán được báo cáo trước Chính phủ, Quốc hội và thực hiện
trước khi Quốc hội, HĐND phê chuẩn quyết toán ngân sách.