Định hướng phát triển ngoại thương trên địa bàn thành phố hồ chí minh đến năm 2010

BO. GIAO DUC
. VA DAO TAO
.
D~I HQC QUOC GIA THANH PHO HO CHi MINH
TRUONG D~I HQC KINH TE
A

_,

'

'

----------------roW~----------------

~

A

NGO THl NGQC HUYEN

~

~

~

DINH
Hu'•
NGOAI

THu'ONG TREN DIA
•
•
BAN TP.H6 CHi MINH DEN
NAM2010
,..

'

,..,

?

/

'

CHUYEN NGANH: KINH TE QUAN L Y VA
KE HO~CH HOA KINH TE QUOC DAN
MA so: 5.02.05

LUAN
. AN TIEN si KINH TE
NGUOI Hu'ONG DAN KHOA HOC:
1. PGS. TS. VO THANH THU
2. TS. DOAN THJ HONG vAN

'

,.,..,

~

/

......

THANH PHO HO CHI MINH - NAM 1999


\

?

LGI C.9LM ~.9L
•
Cting cha nghTa me on thay
Con xin kinh dang cong trlnh tam huye't nay de'n Ba m~ d€'
to long bie't dn cong sinh thanh duong dt~c. B6ng thoi em xin
chan thanh cam dn cac giao su' Vfi Thanh Thu va Doan Thj
Hong Van vdi sv huang dftn t~n tinh, vun dip kie'n thuc quy
bau, va khong ngung dC?ng vien d€' em hoan thanh cong
trlnh nhu' ngay hom nay. Qua day em cilng xin gd'i lOi cam
dn de'n ban chu nhi~m Khoa Thudng IDl;J.i-Du lich, cac thfty
co va cac d6ng nghi~p da nhi~t tlnh giup do d€' em hoan Hit
lu~n an. Thong qua ban lu~n an nay em cilng xin chan thanh
cam dn Anh Nguy~n Van So'n, ngu'oi ch6ng mftu IDl;l'C, ngtl'oi
bl;ln d6ng hanh da dong gop kie'n thtfc va cong stfc khong chi
d€ em hoan Hit lu~n an nay rna con cho Sl;l' tnl'dng thanh cua
em thoi gian qua cilng nhu' mai mai v€ sau nay. Sau cling

xin cam dn sv lo ling giup do cil.a anh Hai va cac em gai v€
sv giup do khong ngung cho thanh dl;lt ctla em va chi.


A

.....

- A

?

-

A

CQNG HOA XA HQI CHU NGHIA VIeTNAM
Doc Hip- Tu do - Hanh phuc

LOICAMDOAN
/.

,.

A?

Toi xin cam doan ban lu~n an "D!NH HUONG PHA T TRIEN

NGO~I THUdNG TREN D!A BAN TP.HO CHi MINH DEN NAM
2010 ''nay la cong trlnh nghien cuu cua rieng toi. Cac s6li~u du'QC slY d\).ng

trung thgc va kSt qua neu trong lu~n an chua tUng du'9c ai cong b6 trong ba't
ky cong trlnh nao khac.

Tp.H6 Chi Minh, ngay OJ thdng 8 niim 1999.
~

?

TAC GIA

,.,.

LU~N

~

AN

NGO THl NGOC HUYEN


CHUONG 1: Cd sO' ly lu~n v~ ho~t dQng ngo~i thu'dng.

,..

1.1. C:ic hqc thuye't co ban v€ thu'ong m~i qudc te'.
1.1.1. Thuye't trqng thu'ong.

7

8
8

1.1.2. Adam Smith va ly thuye't lqi the' tuy~t ddi.

10

1.1.3. David Ricardo va ly thuye't lqi the' so sanh.

11

1.1.4. Ly thuye't v€ chi phi co h(,)i ciia Haberler.

13

1.1.5. Ye'u td tham d-q.ng va mo hinh Heckscher - Ohlin (H - 0) v€

thu'dng m~i qudc te'.

13

1.1.6. B6 sung ly thuye't H - 0 ciia Samuelson.

15

1.1.7. Nhung b6' sung ciia ly thuye't mdi v€ thu'ong m~i qudc te'.

16

1.2. Cac mo hinh chie'n lu'
19

1.2.1. Khai ni~m mo hinh kinh te' md.

19

1.2.2. Cac mo hinh chie'n lu'
19

1.3. Kinh nghl~m ciia cac qudc gia v€ phat trie'n ngo~i thttong.

25

1.3.1. Kinh nghi~m v€ di€u ch1nh cac bi~n phap thVc hi~n chinh sach
ngo~i

thu'ong.

1.3.2. Kinh nghi~m v€ quan ly ty gia hdi doai.

25
33

1.3.3. Kinh nghi~m v€ khai thac l
thu'ong.

35

K[t luqn Chuang 1.

43

CHUONG 2: Phan tich hi~n tr~ng phat triin ngo~i thu'dng cua Tp.H6
Chi Minh.
2.1. Bdi canh kinh te' va chinh sach ngo~i thu'ong ctla Vi~t Nam.

45
46


2.1.1. B6i canh kinh te' the' gidi.

47

2.1.2. B6i canh kinh te' cda Vi~t Nam.

49

2.1.3. Quan h~ kinh te' d6i ngo<;ti cda Vi~t Nam trong nhfi'ng nam gfrn
day.
2.1.4. Chinh sach ngo<;ti thu'dng ciia Vi~t N am.

52
54

2.2. Phan tich cac lqi the' ciia Tp.H6 Chi Minh so vdi ca nude trong phat

ttitin ngo<;ti thu'dng.

59

2.2.1. Tp.H6 Chi Minh Ia trung tam cong nghi~p ldn nha't nude.

60

2.2.2: Tp.H6 Chi Minh Ia ttung tam thu'dng m<;ti- djch Vl;lldn nha't nude.

60

2.2.3. Lqi the' v~ du ljch.

61

2.2.4. Lqi the' v~ giao thong v~n di va thong tin lien l<;tc.

62

2.2.5. Lqi the' v~ Hti chinh - ngan hang.

63

2.2.6. Tp.H6 Chi Minh Ia trung tam khoa h9c - ky thu~t ldn ciia da't
nude.
2.2.7. Lqi the' v~ lao d()ng.

64

65

2.3. Phan tich danh gia tlnh hlnh ho<;tt d()ng xua't nh~p khffu ctla dja ban
Tp.H6 Chi Minh thoi gian qua.

66

2.3.1. Ke't qua xua't nh~p khffu ctla dja ban Tp.H6 Chi Minh trong giai
do<;tn 1991 - 1998.

66

2.3.2. Phan tich cd ca'u hang xua't nh~p khffu cda dja ban Tp.H6 Chi
Minh.
2.3.3. Phan tich thi tntong xua't nh~p khffu ctla dja ban Tp.H6 Chi Minh.

68
77

2.3.4. Phan tich tlnh hlnh san xua"t kinh doanh xua't nh~p khffu tren dja
ban Tp.H6 Chi Minh.

91

2.3.5. Tinh hlnh v~ cd che' quan ly ho<;tt d()ng xua't nh~p khffu tren dja
ban Tp.H6 Chi Minh.

104

2.3.6. Ehinh gia chung.

113

Ktt lu(m Chuang 2.

117

CHUONG 3: Djnh hu'6'ng phat tri~n ngo~i thu'dng tren dja b~m Tp.H6
Chi Minh de'n nam 2010.

119

3.1. Quan di~m. dinh huong cd ban phat tri~n ngo;:ti thudng cua dia ban
Tp.H6 Chi Minh.

120

3.1.1. Quan di~m phat tri~n ngo;:ti thudng cua dia ban Tp.H6 Chi Minh.

120

3.1.2. Nhung dinh huong cd ban phat tri~n ngo;:ti thtidng ciia dia ban
Tp.H6 Chi Minh.

122

3.2. Ml,lc tieu phat tri~n ngo;:ti thudng ciia dia ban Tp.H6 Chi Minh de'n nam
2010.

129

3.2.1. Can eli d~ xac dinh mvc tieu.

129

3.2.2. Dlf bao cac ID\lC tieu phat tri~n xua't nh~p khftu ciia dia ban
Tp.H6 Chi Minh de'n nam 2010.

130

3.3. Cac giai phap thlfc hi~n ID\lc tieu dinh huang phat t1i~n ngo;:ti thudng
Tp.H6 Chi Minh de'n nam 2010.

137

3.3.1. Phat tri~n sanxua't d~ t;:to ngu6n hangxua't khftu.

137

3.3.2. Va'n d~ ke't hQp san xua't thay the' hang nh~p khftu.

148

3.3.3. Md r()ng thi truong xua't nh~p khftu.

149

3.3.4. Cai tie'n cd che' quan ly ho;:tt d()ng xua't nh~p khftu.

154

3.3.5. Cac giai phap b6 trQ khac.

171

Ktt lu(in Chuang 3.

174

KETLU~N.

177

PHl) Ll)C: Bang diu hoi nghien cuu v~ xua't nh~p khftu ciia cac doanh
nghi~p tren dia ban Tp.H6 Chi Minh.
'

"

?

TAl LI~U THAM KHAO.


..,

K

~

1. D~T VANDE.

Trong cac nam qua n€n kinh te' Tp.H6 Chi Minh phat trie'n kha nang dqng,
bie'u hi~n t~p tnmg qua muc tang tntdng GDP tu'dng d6i nhanh (tang blnh quan
13%/nam trong giai

do~n

1991 - 1998). Trang do,

ho~t

dqng

ngo~i

thu'dng phat

trie'n nhanh hdn ca: t6ng kim ng~ch xufft nh~p khffu tang blnh quan 20%/nam
trong cling giai do~n 1991 - 1998; rieng kim ng~ch xufft khffu nam 1998 cua dia
ban thanh ph6 d~t 3.757,4 tri~u USD, chie'm ty twng 40,1% so voi ca nu'oc, tinh
ra kim ng~ch blnh quan d~u ngu'oi la 737 USD/nam (gffp 6,1 l~n so voi chi tieu
tu'dng ung ctla ca nu'oc). Tu do co the' cho rAng vi~c t~p trung dffy m~nh ho~t
dqng xufft khffu ct'ia dia ban Tp.H6 Chi Minh se la mnhfft gop ph~n dffy nhanh tie'n trlnh c6ng nghi~p hoa, hi~n d~i hoa dfft nu'oc.
Theo ly thuye't v€ lqi the' so sanh, mqt qu6c gia (hay vung Hlnh th6) nen
chuyen m6n hoa san xufft de' xufft khffu nhfi'ng san phffm rna mlnh co lqi the'
tu'dng d6i va nh~p khffu nhfi'ng san phffm kh6ng co lqi the' tu'dng d6i de' thong qua
do thuc dffy n€n kinh te' phat trie'n nhanh chong va san r

cfing chi ra dng d6i voi mhoa thl cac san phffm co nhi€u lqi the' so sanh thu'ong t~p ttung d khu vlfc I ctla
n6n kinh te' (thuTp.H6 Chi Minh Ia mc6ng nghi~p tren dja ban lu6n chie'm ty tt·9ng hdn 30% so voi gia trj t6ng san
lu'qng c6ng nghi~p ct'ia ca nu'oc va co t6c dtri san luqng c6ng nghi~p tren dia ban thanh ph6 nam 1998 tinh theo gia c6 djnh
1994 d~t 44.276 ty d6ng, gffp 1,8 l~n nam 1994, blnh quan tang 15,6%/nam trong
giai do~n 1994- 1998), nen lqi the' so sanh ct'ia dja ban Tp.H6 Chi Minh thuqc v6

1


cac san phffm cong nghi~p chu khong phai san phffm tu khu vvc I. Do do, trong
cd cftu h~mg xua't khffu cua Tp.H6 Chi Minh nhung nam qua ty trQng hang cong
nghi~p luon chie'm da s6 (tren dudi 70% ). Ngoai ra, ty twng cac nhom hang

nang, Him, thuy san con de'n 30% da noi len ding ngoai l<;Ji the' v€ hang cong
nghi~p t<;ti ch6, Tp.H6 Chi Minh con bi€'u hi~n ro l<;Ji the' ctla m
hru kinh te' va la cii'a ngo xua't khffu hang hoa ldn b~c nhftt cua khu vvc phia Nam
va ca nude.
Tuy nhien, trong budc d~u tham nh~p th! tntong the' gidi, th! tntong xua't
khffu cua Tp.H6 Chi Minh chua dtl'<;Jc md r(>ng thoa dang, trong ph~n ldn quan h~
giao dich chung ta chua chtl d(>ng du<;Jc vi~c xua't hang tn;rc tie'p de'n cac thi
tntong tieu dung cu6i cling rna con phai chftp nh~n xua't khffu qua thi tntong tmng
gian. D6i vdi ho<;tt d(>ng nh~p khffu thi ty trQng nh~p khffu cong ngh~ ph1;tc V\l cho
cong cu(>c cong nghi~p hoa con tha'p, hi~n tuqng nh~p sieu kha ph6 bie'n trong
thoi gian qua. Nguyen nhan cua tinh tr<;tng tren Ia do chinh sach ngo<;ti thudng
chua thvc sv khuye'n khich xua't khffu nhu chu tntdng d€ ra, ty gia h6i doai thi

kich thich nh~p khffu (nhftt Ia nh~p l~u), muc dQ t~p trung d~u ttl' cho san xua't
hang xua't khffu chua dang k€', quan ly kinh doanh xua't nh~p khffu cfing b(>c

19

nhi€u ye'u kern.
TU thl;l'c te' neu tren, yeu c&u cdp thi!t dc;it ra cho Tp.H6 Chf Minh la phdi
xay dl;(ng djnh huang phat triln ngoqti thuang dung ddn, khach quem va d~ ra cac
bi¢n phap thl;(c hi¢n d6ng bthanh pho nhdm thuc ddy hoqzt dchong va toan di¢n han trong thoi gian tai.

2. Ml)C

nicH NGHIEN cuu vA vNGHiA TAC Dl)NG cuA DE TAI.

Vdi va'n d€ cd ban do, tntdc day cfing da co nhi€u cong trinh nghien cuu d€
c~p de'n, trong do co nhfi'ng cong trinh tieu bi€u nhu: "Djnh huang hoqzt d
ngoqzi thuang cua Tp.H6 Ch{ Minh dtn nam 2005" (Vo Thanh Thu, Nguy6n
2


Cu'dng, Ngo Thi Ng<;>c Huy~n, thang 4-1994); "Qui hog_ch phat triln nganh thuang
mg_i - djch V¥ Tp.H6 Chi Minh thiJi k); 1996- 2010" (So Thu'dng m~i Tp.H6 Chi
Minh, thang 4-1996); "Qui hog_ch t6ng thi phat triin kinh tf- xa hqi Tp.H6 Chi
Minh dfn niim 2010" (Uy ban Nhan dan Tp.H6 Chi Minh, thang 10-1996) ... Tuy
nhien, muc dq chi tie't hoa trong cac d~ Hii nay khong sau, chii ye'u neu len cac
dinh hudng cd ban v~ nhip d9 phat tri€n, cd cffu m~t hang va cd cffu thi tntdng
xufft nh~p khffu, rna nay hau nhu' khong con phu h<;lp trong b6i canh kinh te' quae

te' da co nhi~u thay ddi. Do do, chung toi chqn nghien cuu d~ tai ""Dinh hlldng

phat trien ngm;Ji thlldng tren dia ban Tp.Hii Chi Minh den nam 2010"nhiim
dap ung day du hdn nhung yeu cau cffp thie't neu tren. Trong qua trinh thvc hi~n
lu~n an chung t6i co ke' thua m
hucJng hog_t dqng ngog_i thuang cua Tp.H6 Chi Minh dfn niim 2005 ". (rna ban than
chung t6i la d6ng tac gia) va co trich d~n s61i~u cua tai li~u "Qui hog_ch t6ng thi
phat triln kinh tf- xa hqi Tp.H6 Chi Minh dfn niim 2010" (du'qc ghi chu ro trong
lu~n

an).
Ml._lc dich nghien

CUll

d~ tai nay la xay dvng cac lli\lC tieu dinh hu'dng ph:it

tri€n ngo~i thu'dng Tp.H6 Chi Minh (vlia mang tinh chie'n luqc dai h~n, vua

C\l

th€

v~ cac m~t dinh luqng: kim ng~ch xufft nh~p khffu, nhip dq tang tntong qua tung

giai do~n, can d6i xufft nh~p, cd cffu m~t hang va cd cftu thi tntdng xufft nh~p
khffu) thich hqp vdi cac di~u ki~n phat tri€n trong tinh hinh mdi. B6ng thdi, d~
xufft cac bi~n phap thvc hi~n mang tinh d6ng b(bao g6m cac khan: phat tri€n san xuftt t~o ngu6n hang xufft khffu, giai quye't ke't

h<;lp san xuftt thay the' hang nh~p khffu, mo r()ng thi tntdng, cai tie'n cd che' quan

ly xufft nh~p khffu va cac giai phap b6 tr<;l khac) d€ dong gop cho cac nha quan ly
(ca v~ quan

ly

nha nude va quan

ly

doanh nghi~p) tham khao, v~n d\mg trong

qua trinh phat tri€n ho~t d()ng ngo~i thu'dng ciia dia ban Tp.H6 Chi Minh s~p tdi.

3


Y nghia tac dt.mg cua d~ Hti th€ hi~n nhu sau:

ve' mJjt tktjc tiln, ho(;lt d(?ng

xuftt nh~p kp.ffu (va r(?ng hdn la ho(;lt d(?ng kinh te' dai ngo(;li) cua Tp.H6 Chi Minh
tang trudng nhanh se t(;lo d(?ng h,tc thuc dffy toan bthanh pha phat tri€n voi nhip di~u ngay cang nhanh chong hdn. Hdn the', do
Tp.H6 Chi Minh Ia mnhanh cua thanh pha con co y nghia nhu mnghi~p

hoa, hi~n d(;li hoa dftt nude. Ngoai ra, ne'u cac giiH phap quan ly duqc d~

xufit trong lu~n an co dip ki€m nghi~m tinh dung d~n trong thl;t'c te' thl do se Ia
nhung dong gop b6 sung ve'm:Jt if luljn cua vfin d~ v~n dvng ly thuye't lqi the' so
sanh va chie'n luqc cong nghi~p hoa huong v~ xufit khffu vao di~u ki~n di;ic thu
cua mtrong thai ky d~u cong nghi~p hoa.
3. PHUONG PHAP NGHIEN CUU.
v~ mi;it phudng phap lu~n, logic giai quye't va'n d~ cua chung t6i trong lu~n

an nay la dl;t'a theo ly lu~n CUa CaC h9c thuye't V~ thudng ID(;li quae te', cac mo
hlnh chie'n luqc phat tri€n kinh te' dai ngo(;li va kinh nghi~m phat tri€n ngo(;li
thudng cua mMinh mbao cac mvc tieu phat tri€n ngo(;li thudng cua dia ban thanh pha de'n nam 2010 va
d~ ra h~ thang cac giai phap thl;t'c hi~n d6ng b(?.

Cac phuong phap nghien cuu chu ye'u duqc sit dvng ke't hqp g6m co: quan
sat thl;t'c te', di~u tra ch9n mfru, so sanh, t6ng hqp, phan tich thang ke, phong va'n
chuyen gia, nghien cuu kinh nghi~m di€n hlnh, can dai va dl;t' bao bilng cac mo
hlnh kinh te' luqng ... Trong nay, chung toi di;ic bi~t coi twng kinh nghi~m phat
tti€n ngo(;li thudng cua m
A rna cv th€ la hai nhom:

NICs chau

A

(duqc danh gia la cac quae gia di€n hlnh cho sv phat tri€n nhanh trong hai th~p

4


nien vua qua) va ASEAN (la cac qu6c gia co di~u ki~n tV nhien - xa h()i gin
gi6ng voi Vi~t Nam va da dl;lt du'qc t6c dQ phat tri€n t6t tu th~p nien 80 trd ll;li
day). Thvc ti€n ctla hai nhom tren cho tha'y cftn phai da"y m{;lnh cong nghi~p hoa
huang v~ xua't kha"u (thay vi hu'ong v~ tieu dung n()i dia), kern thea Ia chinh sach
ngo{;li thu'dng linh ho{;lt voi m1;1C dich hu'ong ngo(;li. B6ng thoi, sv can thi~p ctla
Nha nu'oc vao n~n kinh t€ (co chqn lqc thea chile nang, voi d()i ngu can b() gioi
Va phu'dng phap quan ly hi~n dl;li) cfing he't SUC quan trqng, da gop phftn t(;lO nen
sv thanh cong vu'qt b~c ciia cac qu6c.gia nay. Do do, nhung bai hqc kinh nghi~m
nit ra tU cac tniong h<;Jp di€n hinh cua hai nhom nu'OC neu tren se du'QC nghien
cuu v~n d1;mg vao vi~c dinh hu'ong phat tri€n xua't kha"u cho dia ban Tp.H6 Chi
Minh.

4. DOl Tu'QNG

vA PH~M VI NGHIEN cuu.

B6i tu'qng nghien cuu ciia h1~n an la ho{;lt d()ng ngo{;li thtidng ciia Tp.H6 Chi
Minh trong cac ph{;lm vi gioi hl;ln nhu' sau:

• ve' cd cfiu hang xu/it nh;Jp khfiu,

chung toi khong pharr tich de'n cac lo{;li

hang hoa vo hinh. B6ng thoi, se hilly de'n anh hu'dng nla cac m~t hang dftu
tho va g{;lo ( cac m~t hang nay chie'm ty trqng IOn nha't trong kim ng{;lch xua't
kha"u ctla Tp.H6 Chi Minh chi vi phtidng phap tho'ng ke tinh cho t1~1 sd giao
dich chinh cua cac T6ng cong ty nganh hang dong tren dia ban thanh ph6,

di~u do chi co tac d1;mg v~ m~t can d6i ngo{;li t~ cho ho{;lt d()ng xua't nh~p

kha"u, chu dftu tho va g{;lo khong phai la nhung m~t hang pharr anh lqi the' so
sanh va cung khong dem ll;li ngu6n lqi trlfc tie'p cho Tp.H6 Chi Minh).

• Ve' thui gian,

trong phftn danh gia hi~n tr{;lng day thoi gian dtiQC phan tich

tu nam 1976 de'n nay, nha't la pharr tich ky giai do{;ln 1991 - 1998; rieng cac
ml,lc tieu dinh huang phat tri€n se du'qc dl.f baa cho cac nam m6c 2000, 2005
va 2010.

5


• Vi khtJng gian,

ph£;tm vi nghien euu ehu ye'u Ht dia b~m Tp.H6 Chi Minh,

nhu'ng do tinh eh~t va di€u ki~n eua n€n kinh te' mo, d6i voi ngu6n hang
xua't khftu ehung toi se xem xet rscf ehinh saeh quan ly nh~t dinh Se du'qe xem xet tren binh di~n ehinh saeh
ehung toan qu6e e6 tae d• Einh v(fc nghien cti'u chii yeu Ia eae v~n d€ v€ qui ho£;teh, ed ehe', ehinh

saeh quan ly, trong nay se e6 d€ e~p de'n mehu khong nghien euu nhfi'ng va'n d€ ky thu~t eong ngh~ e\I th€.
Phu hqp voi mve dich, d6i tu'qng va ph£;tm vi nghien euu neu tren, neua lu~n an du'Qe bcf eve nhu' sau:

?

~

MO FJAU.

CHUONG 1: Cd so ly lu~n v€ phat trit3'n ngo(;li thu'dng.
CHUONG 2: Phan tich hi~n tr(;lng phat trit3'n ngo£;ti thu'dng etla Tp.H6 Chi

Minh.
CHUONG 3: Binh huang phat trit3'n ngo£;ti thudng eua Tp.H6 Chi Minh de'n

nam 2010.

6


7


T

hq'c ti6n kinh te' the' gidi da cho tha'y giii'a muc phat tri6'n ngo(;li thudng va
nhip d
lien h~ ra't ch~t che. Nhii'ng nude c6 muc phat tri6'n xua't khffu nhanh se c6 nh!p
dyeu cftu ca'p thie't d€ sii' dt;mg c6 hi~u qua hdn ngu6n tai nguyen qu6c gia. Trang
thq'c te' cac lqi the'

SO

sanh se thay d6i qua tung giai do(;ln phat tri6'n Va illUC lqi

the' c6 xu hudng giam dftn theo thoi gian bdi chi phi cd h9i gia tang theo muc tang
tnl'dng ctla n~n kinh te'. Do v~y, phai dffy nhanh ho(;lt d(?ng xua't khffu d€ khai thac
t6t nha't cac lqi the' so sanh ciia n~n kinh te' trong tung giai do(;ln chie'n luqc nha't
dinh. Cd sa ly lu~n duqc trlnh bay dudi day Ia n~n tang cd ban rna chung t6i se
v~n dt~ng vao vi~c danh gia hi~n tr(;lng va dinh hudng plult tri6'n ho(;lt dqng ngo(;li

thudng ctla dia ban Tp.H6 Chi Minh - vt)ng kinh te' nang d(?ng nha't Vi~t Nam
trong thoi gian qua cling nhu ca v~ lau dai sau nay.
"

K

?

~

"':'

K

1.1. CAC HQC THUYET CO BAN VE THUONG Mt}l QUOC TE.

Cac hQC thuye't thudng ll(;li qu6c te' rna chung ta se xem xet dudi day dtl'qc
s~p

xe'p theo trlnh tq' thoi gian xua't hi~n ctla chung, g6m c6: ly thuye't ciia phai

tr9ng thudng; ly thuye't lqi the' tuy~t d6i ctla Adam Smith; ly thuye't lqi the' so
sanh ctla David Ricardo; ly thuye't v~ chi phi cd h9i ctla Haberler; ly thuye't v~
ttl'dng quan gia ca cac ye'u t6 san xua't anh htl'dng de'n thudng m(;li qu6c te' ctla
Heckscher- Ohlin; va nhii'ng b6 sung ciia m9t s6ly thuye't hi~n d£;ti.
1.1.1. Thuye't trQng thu'dng.

Thuye't trQng thudng da ra doi a Chau Au vao khoang cu6i the' ky XV, dftu
the' ky XVI va keo dai anh hudng cho de'n giii'a the' ky XVIII. Quan di6'm ciia
tntong phai nay t~p trung vao mnude duqc phan anh qua luqng quy kim (vang, b(;lc, chan bau ... ) rna nude d6 n~m
giii'. N6i khac di, vang b(;lc duqc coi la tai san qu6c gia, Ia phudng ti~n d€ do

8


htong sl,l' gHm c6 eli a cac quo'c gia; thtl hai, tai nguyen ctla the' gioi d trong tr~ng
thai "tfnh ", nen ho~t d(}ng giao btu kinh te' quo'c te' du'qc hie'u theo lw}-t tro choi
bling khong (Zero - sum game), nghia la lqi ich kinh te' rna m(}t quo'c gia thu du'qc

la tu ngu6n lqi ciia m(}t quo'c gia khac; cu{)/ cung, duy trl xua't sieu la can din
thu'dng m~i thich hqp nha't cho cac quo'c gia.
Theo hQC thuye't nay, thu'dng m~i quo'c te' khong dl,l'a tren ti~m nang ciia
tung quo'c gia rna Chinh phtl dong vai tro quye't dinh sv phat trie'n ngo~i thu'dng
ciia m()t nude. Vai tro d6 ciia Chinh phii the' hi~n qua cac chinh sach sau day:
• Chinh phii din phai thl,l'c hi~n che' d(} d(}c quy~n ngo~i thu'dng de' chi pho'i
to~m

b(} thi tntong va bao dam lqi nhu~n cao cho mlnh.

• Chinh phii thong qua m(}t so' chinh sach d~c bi~t de' quan ly thu'dng m~i quo'c
te' nh~m d~t du'qc can can thu'dng m~i tich eve (xua't sieu) va mang l~i nhi~u
vang b~c cho quo'c gia. Tai trq xua't khffu, quota va thue' sua't cao danh tren
hang tieu dung nh~p khffu duqc ap d1;mg de duy trl xua't sieu.
• Thue' nh~p khffu nguyen li~u tha'p ho~c khong dang ke' de khuye'n khich
nh~p nguyen li~u. Hau he't ho~t d(}ng ngo~i thttdng ciia cac de' quo'c hung
m~nh v~ kinh te' trong thoi ky nay du'qc thl,l'c hi~n vdi cac nude thu(}c dia
(nh~p nguyen v~t li~u va nong phffm vdi gia tha'p tu thu(}c dia de' r6i xua't

trd l~i da'y cac lo~i cong ngh~ phffm c6 gia tri cao ciia chinh quo'c).
• Them vao d6, cac nha trQng thu'dng concho r~ng lao d(}ng Ia ye'u to' cd ban
ciia san xua't, nen giu mU'c ti~n lttdng thftp de giam chi phi san xua't va gia
ca san phffm se c6 tinh c~nh tranh hdn. Trong khi d6, nang sua't lao d(}ng va
ky thu~t (la nhung ye'u to' quye't dinh mti'c tang kha nang c~nh tranh ciia san
phffm tren thi tntong the' gioi) thll~i khong duqc chu trQng.
Ngay nay, cac chinh sach nay hi coi la "ngay tho", bdi vl d(}c quy~n .hgo~i
thu'dng va nhung gioi h~n nghiem ng~t do'i voi nh~p khffu se lam giam kha nang

9


c~nh tranh ciia ca.c san phffm xufft khffu cda lliQt qu6c gia trong ho~t dQng m~u

dich qu6c te'. Hdn nua, t.U dftu the' ky XVIII trinh dQ ky thu~t san xufft va h~ th6ng
thi tntong da phat ttie'n nhanh chong rna thuye't twng thudng khong giai thich
du'qc. De'n cu6i the' ky XVIII, dftu the' ky XIX da xufft hi~n cac quan die'm moi v€
thu'dng m~i qu6c te' cda Adam Smith (duqc d€ c~p trong tac phffm "Slf giau c6
cua cac qw5c gia" - Wealth of Nations - xufft ban nam 1760) va

Clia

David

Ricardo (du'<;lc d€ c~p trong tac phffm "Nhrlng nguyen ly vg kinh tt chfnh tr.i va
thut" - The Principles of Political Economy and Taxation - xufft ban nam 1817)
rna cac nQi dung chinh se duqc lftn luqt trinh bay du'oi day.
1.1.2. Adam Smith va ly thuye't ve lQ'i the' tuy~t do'i.
Adam Smith cho r~ng slj giau co ciia mQt qu6c gia du'qc phan anh qua nang
lljc san xufft chu khong phai vi~c n:lm giu cac lo~i quy kim. Theo logic cda ong,
sl,( phat trien nang ll,(c san xufft Ia moi tntong t6t de cac nha san xufft quan Him
de'n l<;ii ich cda hQ; l<;ii ich ca nhan se dfrn de'n chuyen mon hoa trong san xufft va
trao d6i hang hoa, dich v~1; chuyen mon hoa se dftn de'n tang nang sufft lao d9ng.
A. Smith ling dt;mg ly thuye't cda ong de' giai thich slj chuyen mon hoa san
'

'

xufft, trao d6i hang hoa giua cac qu6c gia va di de'n ke't lu~n dng: "mbi quae gia
c&n chuyen man h6a sdn xudt d! xuc{t khdu nhrlng sdn phdm mel hQ c6 lqi tht
tuy?t doi (lqi tht tuy?t doi iJ day la chi phi thdp hem di sdn xudt ra ci:tng m9t loqti
sdn phdm, nhung chl c6 chi phi lao d9ng ma thai), d6ng thiJi nh(lp khdu nhrlng sdn
phdm thUQC vg lqi tht tuy?t da'i cua cac quae gia ma hQ giao thuong ". Theo do,
m8i qu6c gia se xufft khffu nhung hang hoa rna hQ san xufft co hi~u qua hdn (vi
lu'<;lng lao dQng tuy~t d6i yeu cftu cho m8i ddn vi san phftm it hdn) so voi qu6c gia
giao thu'dng. Ciing theo quan diem ciia A. Smith thi:
• Thu'dng m~i qu6c te' t6n t~i tren cd sd l<;ii the' tuy~t d6i, nghia la thu'dng m~i
qu6c te' chi co the thljc hi~n dtt<;lc giua cac qu6c gia co l<;ii the' tuy~t d6i.

10

6ng cho ding ngu6n gac cua lqi the' tuyt$t dai nay 1a hi$ thang tai nguyen
mang nhi.l'ng d~c tru'ng rieng bit$t ctla tung quae gia.
• M6i quO'c gia se chi xuftt khffu nhi.l'ng hang h6a c6 lqi the' tuyt$t dO'i va chi
nh~p khffu nhi.l'ng hang h6a kh6ng c6 lqi the' tuyt$t dO'i. Thu'dng m~i quae te'

kh6ng phai la quy lu~t tro chai bttng khong rna Ia tro chai tich qcc (positive
sum game), cac quO'c gia d€u c6 lqi hdn th6ng qua thu'dng m~i quae te'.
Ly thuye't nay da d~t n€n tang ly lu~n ban dftu cho thu'dng m~i quO'c te',
nhu'ng A. Smith da kh6ng ly giii du'qc t~i sao m~u dich quO'c te' vftn c6 th€ xay ra
gii.l'a hai nu'oc rna ca hai d€u kh6ng c6 lqi the' tuyt$t dai v€ san phffm nao ca. Phai
cho de'n ly thuye't lqi the' so sanh cua D. Ricardo.
1.1.3. David Ricardo va

ly thuye't v~ IQ'i the' so sanh.

Bi€m khac bit$t trong quan di€m ciia D. Ricardo so voi A. Smith la thu'dng
m~i quae te' kh6ng yeu cftu sv- khac nhau v€ lqi the' tuyt$t dai. D. Ricardo cho
r~ng n€n c6ng nghit$p t6n t~i tren cd sd lqi the' tu'dng dai, lao d()ng vatu' ban se di

chuy€n toi nhi.l'ng ndi c6 nang suftt va lqi nhu~n cao, qua trlnh di chuy€n se tie'p
tt,tc cho de'n khi lqi nhu~n b~ng nhau gii.l'a cac ndi. Tuy nhien, di€u nay se khac
tren ph~m vi toan cftu, thu'dng m~i quae te' cling c6 th€ phat tri€n tren cd sd lqi
the' so sanh. B€ minh hQa, D. Ricardo da mieu ta tlnh hlnh san xuftt hai lo~i hang
h6a (ru'qu va vai) d Anh Quae va B6 Bao Nha, 6ng kh6ng xem xet m()t each
chinh xac vit$c xac dinh chi sa gia ca quae te' ho~c ty gia xuftt va nh~p khffu
(Term of Trade - TOT), nhu'ng di€m quan tiQng Ia 6ng chung minh du'qc r~ng,
th6ng qua thu'dng m~i quae te', ca hai quae gia d€u c6 lqi nhi€u hdn nho tie't kit$m
lao d()ng. Bi€u chinh ye'u trong ly thuye't ctla D. Ricardo la thu'dng m~i quae te' c6
th€ xay ra khi c6 lqi the' so sanh (rna lqi the' so sanh thl t6n t~i bftt cu khi nao

tu'dng quan v€ chi phi lao d()ng cho m6i ddn vi san phffm cling lo~i c6 sv- khac
bit$t nhau gii.l'a cac quae gia giao thu'dng).

11


Theo quy lu~t nay, eae qude gia e6 thi ehuyen man h6a san xudt va xua't

khdu san phdm ma hq khang e6 lqi thf tuy¢t ddi so wJi nude khae nhung lc;zi e6 lqi
thf tuy¢t da'i ldn han giua hai san phdm trong nude, tae la san phdm e6 lqi thf
tuang ddi (hay lqi thf so sanh) va nhqp khdu san phdm ma lqi thf tuy¢t ddi nho
han giua hai san phdm trong nude (san phdm khang e6 lqi thf so sanh).
Lqi the' so sanh (v~ lol;li san phftm X chilng hl;ln) the' hi~n kha nang Cl;lnh
tranh ciia m(>t qu6c gia tren
SO

thi tntong the' gidi d6i vdi

san phftm d6. Muc lqi the'

sanh giua hai qu6c gia, hay giua nhi~U nu'oc trong cling khu VlfC CO the' du'QC

xac dinh theo cong thuc sau:

Trong d6,
-RCA (Rate of Comparative Advantage): H~

s6 the' hi~n lqi the' so sanh.

- E( Kim ng<;1ch xua"t khftu san phftm X ciia qu6c gia (trong m(>t nam).

- Ec: T6'ng kim ng<;1ch xua"t khftu ciia qu6c gia (trong m(>t nam).
- E 2 : Kim ng<;1ch xua't khftu san phftm X ciia the' gidi (trong m(>t nam).
- Ew: T6'ng kim ng<;1ch xua"t khftu ciia the' gidi (trong m(>t nam).
- Ne'u RCA~ 1: san phftm khong c6 lqi the' so sanh.
1 RCA:?: 2,5: san phftm c6 lqi the' so sanh ra"t cao.
Ly thuye't lqi the' so sanh ciia D. Ricardo chota m(>t

s6 ke't lu~n sau day:

• Ne'u cac qu6c gia d~u t~p trung "ehuyen man h6a hoan toan" (complete
specialization) - ta_"t ca cac ngu6n tai nguyen du'QC sii' d\lllg cho m(>t s6lo<;1i
san phftm CO lqi the'

SO

sanh - Va ke't hQp VOi thu'dng m<;1i qu6c te' thJ. hi~u

qua ctla n~n kinh te' se cao hdn so vdi khong xiic tie'n thu'dng m<;1i qu6c te'.
• Theo d6, chie'n luqc phat trie'n ngo<;1i thu'dng phai nhAm t<;1o ra va duy tr!lqi
the' SO sanh cua qu6c gia trong tung giai d0<;1n phat trie'n.

12


Ly thuye't v€ lqi the' so sanh ctla D. Ricardo duqc xem Ia ly lu~n cd ban ciia
thtidng m~i qu6c te'. Tuy v~y, cac nha kinh te' thoi ba'y giO vftn chua giai thich ro
duqc lqi the' so sanh ciia m()t qu6c gia Ia gi? khi chi dl;t'a vao chi phi lao d()ng d~
tinh gia tri san ph~m va cac tinh toan dl;t'a tren cd sd hang d6i hang chu khong
theo din ban gia ca thi trtiong qu6c te'. D. Ricardo cfing khong tha'y dng cd ca'u

nhu diu tieu dung d m6i qu6c gia c6 anh htidng de'n thtidng m~i qu6c te', nen
kh6ng xac dinh duqc gia ca hang h6a dem trao d6i gifi'a cac ml'oc voi nhau.
1.1.4. Ly thuye't v€ chi phf cd h()i ciia Haberler.
Nam 1936 Gottfried Haberler da sii' d\mg ly thuye't v€ chi phi cd h9i
(Opportunity cost theory) d~ giai thich quy lu~t lqi the' so sanh. Theo 6ng, chi phi
cd h9i ciia m()t san ph~m X Ia s6 luqng san ph~m lo~i khac rna nguoi ta phai hy
sinh d~ co th~ san xua't them m9t ddn vi san ph~m X.
Haberler cho ding chi phi cd h9i khong d6i trong m6i qu6c gia, nhung n6 l~i
khac nhau gifi'a cac qu6c gia. Chinh sv khac bi~t nay Ia cd sd ctla ho~t d()ng m~u
dich qu6c te', cho phep m6i qu6c gia c6 th~ t~p trung chuyen mon h6a san xua't
vao cac lo~i san ph~m c6 chi phi cd h9i tha'p, sau khi tie'n hanh trao d6i hang h6a
lqi ich ciia tung qu6c gia se tang len. Do d6, m8i qu(/c gia din chuyen man h6a
sdn xutft hoim toim di xutft khtlu nhilng sdn phtlm c6 chi phi crJ hqi nho hrJn

va

nhgp khtlu nhilng sdn phtlm c6 chi phi crJ hqi cao hrJn tren thj truiJng the' gi{Ji.

Tuy nhien, trong thl;t'c te' khong th~ c6 tntong hqp chuyen mon h6a san xua't
hoan toan ho~c chi phi cd h9i khong d6i, vi cac lo~i tai rrguyen khong tai sinh c6
xu htl'ong giam dfrn, ngay ca cac lo~i tai nguyen tai sinh ne'u khai thac bua bai
cfing se hi ki~t qu~, chi phi cd h9i nha't dinh se tang len theo thoi gian. Bi€u nay
cho tha'y ly thuye't chi phi cd h9i ciia Haberler khong hoan toan dung.
1.1.5. Ye'u to' tham dl)ng va mo hlnh Heckscher - Ohlin (H - 0) v€ thtidng
m~i quo'c te'.

13


Vao dftu the' ky XX ly thuye't lQi the' so sanh ciia D. Ricardo da du'Qc hai nha

kinh te' Eli Heckscher (1919) va Be1til Ohlin (1933) phan tich b6 sung them cac
ye'u t6 v6 du'ong gioi h~n ngan sach, du'ong bang quan va anh hudng ciia nhung
ye'u t6 t~o thanh thu'dng m~i qu6c te'. Hai ong da sii' d~mg "yfu to tham d1;tng" d€'
minh h9a nqi dung CUa hQC thuye't.

1.1.5.1. Ye'u to' tham dl)ng (Intensive factor).
Ye'u t6 tham dl,tng la ye'u t6 du'QC sii' d~mg voi tu'dng quan nhi6u hdn trong
khi san xua't mqt lo~i san phffm nha't dinh. Mqt san phffm hang h6a du'QC xem la
tham d~mg ye'u t6 tu' ban khi ty s6 chi phi KIL (K - tu' ban, L - lao dqng) trong san
phffm do Ion hdn so voi cac lo~i san phffm khac; tudng tt!, san phffm tham d~ng
ye'u t6lao dqng khi ty s6 chi phi L/K ciia n6 Ion hdn so voi san phffm khac. Vi d~,
may vi tinh la san phffm tham d~mg v6n so voi qufrn ao vi ty 1~ KIL trong nganh
san xua't may vi tinh Ion hdn KIL trong nganh may m~c; ngu'QC l~i, qufrn ao may
sin la lo~i hang h6a tham d~ng ye'u t6lao dqng so voi may vi tinh. E. Heckscher
va B. Ohlin da v~n d\mg khai ni~m "yfu to tham d1;tng" vao vi~c giai thich va'n
d6 khai thac lQi the' so sanh ciia qu6c gia d€' phat tri€'n ngo~i thu'dng, rna nqi dung
C~l th€' du'QC d6 c~p trong mo hlnh Heckscher- Ohlin duoi day.

1.1.5.2. Mo hlnh Heckscher- Ohlin.
Ly thuye't H- 0 du'Qc trlnh bay nhu' sau: eae quae gia edn ehu tr9ng ehuyen
man h6a sdn xudt di xudt khdu nhung sdn phdm tham d1;tng yfu to sdn xudt rna
trong nude sdn e6 d6i dao (nhu la lao dqng doi vdi eae nude dang phat triln) vh
nh¢p khdu trrJ lc;ti nhung sdn phdm tham d1;tng yfu to sdn xudt rna trong nude khan
hifm tudng doi (nhu lavon va

kY thu¢t doi vdi eae nude dang phat triln).

Ly thuye't nay c6 gia tri cao trong vi~c v~n d\mg vao tht;tc te' phat tri€'n
ngo~i thu'dng ciia cac qu6c gia, th€' hi~n nhu' sau:

• B6i voi cac nu'oc dang phat tri€'n, trong giai do~n dftu cong nghi~p h6a se
t~p trung xua't khffu nhung san phffm tham dl~ng lao dqng va nhung san
14


phffm co ngu6n g6c tu Hii nguyen nhu': nong, Him, thuy san, khoang san ... va
nh~p khffu nhung san phffm cong nghi~p ky thu~t cao nhu: may moe thie't
v~t

tu', nguyen

li~u

cho cac nganh cong

bi,

nghi~p ...

• Cd diu hang xua't khffu khong c6 dinh rna chuy€n ddi theo muc de) thay d6i
tu'dng quan cac ye'u t6 san xua't trong n~n kinh te'. Nghia la cac nu'oc ngheo
(co du' thua lao d()ng) se c6 nang d~n ty trqng xua't khffu hang tham d\mg
v6n (trong chung mvc tang tich lfiy v6n va ky thu~t tu'dng thich).
M~c du ly 'thuye't H - 0 da chU'ng minh du'qc ly do t~i sao cong ngh~ phffm

chie'm ph~n Ion trong cd ca'u hang xua't khffu cda cac nu'oc cong nghi~p, trong khi
d6i voi cac nu'oc dang phat tri€n thi d~i be) ph~n hang xua't khffu la san phffm
tham d\mg lao d()ng va co ham luqng tai nguyen cao. Nhung no da khong tinh
de'n anh hu'dng cua thu'dng m~i qu6c te' d6i voi sv thay d6i gia ca cac ye'u t6 san
xua't. Paul A. Samuelson da b6 sung them khi phan tich ly thuye't H- 0 tren khia

q.nh phan ph6i thu nh~p nhu' n()i dung du'qc trinh bay dttoi day.
1.1.6. B6 sung ly thuye't H - 0 cua Samuelson.
Ly thuye't H - 0 da du'qc Wolfgang, Stolper va Samuelson phat tri€n them
khi xem xet duoi g6c de) phan ph6i thu nh~p, ke't lu~n ctla hQ duqc cong b6 vao
nam 1941 nhu' sau: "Vi?c sil dT;tng tdt ca nhllng tigm bfc c6 dur;c tru(Jc va sau
thuang ~c;ti se dua de'n tang gia cua cac ye'u to san xudt tham dT;tng va giam gia
cua cac ye'u to san xudt khong tham dT;tng. [)igu d6 dclm baa tang thu nhqp thf;(c
sf;( cho chit so hllu cac ye'u to' san xudt tham dT;tng, va ngur;c lc;ti".

Trong di~u ki~n gia dinh n~n kinh te' c6 tinh c~nh tranh hoan hao, sv thay
d6i gia ca hang hoa se tu'dng ling voi sv thay d6i tu'dng quan giua cac ye'u t6 san
xua't va thu nh~p se duqc phan ph6i nhi~u cho nganh nao thu hut cac ye'u t6 dftu
vao co ngu6n cung ca'p d6i dao. Do cac ye'u t6 khan hie'm se co gia ca d~t hdn,
nen xet v~ m~t hi~u qua kinh te' tren ph~m vi qu6c gia thi cftn phai t~p trung san
xua't vao nhung san phffm sir d\mg cac ye'u t6 dftu vao d6i dao trong n~n kinh te'.
15


Khi xem xet tac d(?ng cua thu'dng m~i qu6c te' len gia ca cac ye'u t6 san .
xua't, Samuelson nh~n tha'y: 'Thuang mr;li qudc tf se dJn dtn SZ! can bttng tuang

ddi va can bttng tuy?t ddi gia cd cac ytu [(]' san xudt giila cac qudc gia giao
thuang ". Slf khac bi~t gia ca ye'u t6 san xua't gifi'a cac nude lam phat sinh thudng
m~i qu6c te'; de'n lu'<;Jt no, thu'dng m~i qu6c te' lam cho Slf khac bi~t nay giam d~n.

B6ng thai, slf chuy€n d1ch cac ye'u t6 san xua't tren the' giOi (tu ban di tU nude co
Hii sua't tin d\mg tha'p de'n nude co Hii sua't cao, lao d(?ng di tu nude co gia nhan
cong tha'p de'n nu'oc co gia nhan cong cao) se lam cho qua trinh giam each bi~t do
dit3n ra nhanh hdn. Cu6i cling dfrn tdi slf can b~ng tu'dng d6i va can b~ng tuy~t
d6i (d6ng nhfrt) gia ca cac ye'u t6 san xua't gifi'a cac qu6c gia giao thu'dng.

1.1.7. Nhfi'ng b6 sung ciia ly thuye't m6'i ve thtidng m~i quo'c te'.
Ben c~nh nhung dong gop thie't thlfc vao vi~c phat tri€n thu'dng m~i qu6c te',
cac ly thuye't c6 di€n cfing nhu' ly thuye't H - 0 neu tren vfrn co nhfi'ng h~n che'
nha't d1nh trong di@u ki~n sau do ky thu~t cong ngh~ da phat tri€n ra't nhanh va
Chinh phu thuong can thi~p sau vao ho~t d(?ng ngo~i thu'dng d€ di@u tie't qua
tdnh phat tri€n ciia no, rna chung taco th€ chi ra m(?t s6 di€m ctJ th€ nhu' sau:
• Cac ly thuye't tren day khong d@ c~p de'n chi phi v~n chuy€n, rna ne'u chi phi
v~n chuy€n du IOn no co th€ ngan can vi~c xuc tie'n thu'dng m~i qu6c te' va

dfrn de'n hang hoa chi tieu thl,l n(?i d1a.
• Ngo~i tn! phai Trqng thudng, cac ly thuye't khac h~u nhu' khong d@ c~p de'n
vai tro ciia Chinh phtl trong slf tang tnidng va t~o l<;Ji the' c~nh tranh cho san
phftm xua't khfru. Nhung tren thlfc te' Chinh phu l~i giu vai tro he't sue quan
trqng trong cac va'n d@ nay.
• Theo mo hinh H- 0, thu'dng m~i qu6c te' d\l'a vao l<;Ji the' so sanh se dfrn de'n
tang nhu c~u d6i voi cac ye'u t6 san xua't tham d\lllg trong n@n kinh te' va ke't
qua la nang cao gia ca cac ye'u t6 do. Vl v~y, cac ml'oc dang phat tri€n (sii'

16


dlJ.ng nhi€u lao d(?ng) Se dftn dftn ma_'t di lqi the" C!!nh tranh v€ CclC san ph~m
tham d\mg lao d(?ng ciia hq.
• Ly thuye"t H - 0 gia dinh r~ng: ta't ca thi tntong d€u c6 hi~u qua (c6 tinh
C!!nh tranh ho~tn hao); trong illO hinh ddn gian do khong d€ C~p de"n qui illO
lqi sua't kinh te" (economic scale); ky thu~t va hi~u qua sii' dlJ.ng ky thu~t
gi6ng nhau giua cac xi nghi~p, cac qu6c gia; thong tin dttqc cung ca'p dfty dii
va chi xem xet hai ye"u t6 san xua't (tu' ban va lao d(?ng); san ph~m thay the"
hoan hao va qui mo xi

nghi~p

nho gioi h'!n trong thi tntong n(?i dia. Tuy

nhien, thlfc te" thi qui mo kinh te" quye"t dinh ra't Ion de"n gia ca san ph~m, da
s6 tntong hqp, qui mo kinh te" cang Ion thi gia thanh san ph~m cang tha'p.
• M(?t nhu'qc di€m nua trong ly thuye"t H - 0 Ia bo qua v6n nhan llfc (human
capital) rna hi~n nay du'qc xem nhu' m(?t ye"u t6 rieng bi~t ctla san xua't. Tren
phu'dng di~n nay, ne"u cac gia dinh v€ c'!nh tranh hoan hao khong d6i, thi lqi
the" C!!nh tranh se tac d(?ng len slf tich luy ky nang lao d(?ng ciia qu6c gia
(qua giao d\IC dao t'!o va hua'n luy~n) cfing gi6ng nhu' tac d(?ng ctla v6n va
lao d(?ng.

Tu d6, vi~c sii' d\mg c6

hi~u qua v6n nhan llfc se luon t'!o ra lqi

the" C'!nh tranh cho n€n kinh te".
• Ly thuye"t H - 0 cfing bac bo vai tro ciia chinh sach cong nghi~p trong vi~c
tl!o lqi the" c'!nh tranh, nhu'ng th\l'c te" ctla cac nu'oc NICs l!!i cho tha'y dinh

httong chinh sach cong nghi~p dung da:n Ia con dttong dftn de"n S\l' thanh
cong trong vi~c khue"ch tntdng xua't kh~u ctla cac qu6c gia.
B€ kha:c phlJ.C nhu'qc di€m va hoan thi~n ly lu~n v€ thttdng ll'!i qu6c te", cac
nha kinh te" h<;>c tan c6 di€n va hi~n d!!i da c6 nhung b6 sung cftn thie"t nhtt sau:
• Ly thuye"t moi cho r~ng qui mo kinh te" (Economic scale) va hqc t~p kinh
nghi~m (Learning by doing) dong vai tro chtl ye"u trong vi~c xac dinh lqi the"

C!!nh tranh (Krugman 1986). Do nhung tha't b!!i ctla th! tntong (market
~IT\l~e~:;~ij~;J.lh~. ... .

tR•Jrfll~

.....

1

phai c6 nhfi'ng can thi~p mang tinh chie"n htqc d€ di€u

!')A; H)t. Kli!'f 1'1;

_________
_.,-:
'THlj
\i:E~N

AS

17


tie't Slf phat tri<3'n CUa n€n kinh te' (vftn dlfa tren n€n tang kinh te' thi tnl'ong).
Bi€u nay co th€' lam cho cac doanh nghi~p cua h9 co lqi the' qmh tranh va
trd thanh nhfi'ng cong ty hang dfru khi d(;lt de'n qui mo kinh te' nha"t dinh.
• C:ic nha kinh te' con dua ra gia dinh v€ slf h9c t~p cong ngh~ moi (learning
curve). C:ic nu'oc dang phat tri<3'n (khong t(;lo ra duqc cong ngh~ cd ban) nen
h9c t~p theo nhfi'ng nu'OC cong nghi~p tien tie'n se to't hdn cho Vi tri thu'dng
ll(;li CUa h9, thong qua khuye'n khich thu'dng ID(;li W do, thu hut vo'n dfru tu'
nuoc ngoai d€' tie'p nh~n cong ngh~ hi~n dl;li nh~m dffy nhanh nhip dtntdng va nit ng~n du'qc qua trinh phat tri<3'n.

• Ben C(;lnh Slf can thi~p cua Chfnh phii d€' cai thi~n lqi the' C(;lnh tranh qua
vi~c t(;lO ra qui mo kinh te' thich hqp da noi tren, Slf tac d
vao n€n ghio dl;lc d€' nang cao cha"t luqng ngu6n nhan llfc cling se gop phfrn
ra"t quan tr9ng thuc dffy tie'n trinh phat tri<3'n toan di~n ciia da"t nuoc ...
Tom ll;li, voi h~ tho'ng cd sd ly lu~n hoan chinh v€ thu'dng m(;li quo'c te' nhu'
tren, chung taco th€' khing dinh ngo(;li thu'dng Ia mthuc dffy slf tang tntdng cua n€n kinh te' nhanh chong hdn, nha"t la do'i voi cac
quo'c gia dang phat tri<3'n. Vai tro quan tr9ng do ctla ngo(;li thu'dng duqc th€' hi~n
qua cac nhi~m V~l Cd ban nhu': phat huy lqi the' SO sanh Ctia n€n kinh te' thong qua
xua"t nh~p khffu; t(;lo ngu6n thu ngo(;li t~ va tich lUy vo'n cho nhu cfru dfru tti; du
nh~p cong ngh~ hi~n dl;li d€' nang cao trinh d
tranh ctla n€n kinh te'; md rqua trinh phan cong lao d
Vl;l

cd

ban neu tren thi hi~u qua kinh te'- xa hlao, rna trlfc tie'p va ro nha"t la Slf tang tntdng nhanh ctla GDP (xem phan tich va"n
d€ nay d 3.1.2.1). Muo'n v~y, yeu cfru Chinh phtl phai xay dlfng chie'n lu'qc phat
tri<3'n ngo(;li thu'dng dung d~n nh~ni khai thac to't nha"t cac lqi the' so sanh ciia quo'c
gia (va cac VUng lanh th6) trong tung giai do(;ln chie'n lu'QC Cl~ th€'.
18


1.2. CAC MO HINH CHIEN Lu'(1C PHAT TRIEN KINH

TE DOl NGO~I

TREN THE GIOI.
Trong phfrn nay chung ta se nghien cuu ky v~ "mo hinh kinh t! miJ" va kha
nang V~n d"Qng ke't hqp Voi IDQt ScJ IDO hinh khac sao cho ho(;lt d()ng thu'dng ID(;li
qu6c te' cua IDQt nu'oc (hay wng Hinh th6) co di~u ki~n phat tri~n t6t nhftt.

1.2.1. Khai ni~m mo hlnh kinh te' mO'.
Tren the' gioi ngay nay hfru nhu khong co qu6c gia nao xay dlfng theo mo
hinh kinh te' dong cii'a (hay khep kin) hoan toan. Boi le, mquan h~ m~u dich it nhi~u voi the' gioi ben ngoai thi dong cii'a khong con Ia tuy~t
d6i nfi'a. Ngu'QC ll;li, cling khong co qu6c gia nao dl;lt du'qc Slf mo cii'a hoan toan
de'n d9 khong con mn~n kinh te' mo (hay dong cii'a) chi Ia tudng d6i va la nhfi'ng mo hinh ly lu~n mang

tinh uoc 1~ rna thoi. Nhfi'ng ye'u t6 d~ phan lo(;li mo hinh va muc de) dong hay mo
cii'a n~n kinh te' bao g6m: kim ng(;lch xuftt nh~p khiiu, lu'qng thu hut v6n dfru tu'
nuoc ngoai, chinh sach nha nuoc lien quan de'n luu chuy~n hang hoa ...
Trong b6i canh do, khai ni~m mo hinh kinh te' mo duqc hi~u la mo hinh kinh

te' ma trong d6 cac ho(lt dqng ngo(li thuang, thanh toan qutfc tf, luu chuyin vffn,
lao dqng ... vao va ra khoi mqt qutfc gia (hay vung liinh thrJ) it bj hCJ-n che: Thu(tt
ngil nay cung duqc dung di n6i d!n nhilng nude c6 nganh ngo(li thuong chi!m ty
tr9ng lcJn trong co c[{u GDP.

1.2.2. Cac mo hlnh chie'n hiQ'c phat tri€n tren the' gi6'i.
Xet v~ muc d9 mo cii'a ciia cac n~n kinh te' tu sau chie'n tranh the' gioi lfrn
thu II de'n nay, nguoi ta thfty co 3 muc dq: dong cii'a, mo cii'a dfrn dfrn va mo cii'a
(hi~u theo nghia noi rqng t6i da muc dQ mo cii'a, chu khong phai la mo cii'a hoan

toan - nhu da noi o 1.2.1). Ngay trong chie'n luqc kinh te' mo cii'a, xet theo tinh
chit phat tri~n cling co 3 lo(;li khac nhau Ia: xuftt khifu san phifm tho va sd che' (til

19