Điều tra, đánh giá thực trạng và đề xuất một số biện pháp quản lý, xử lý rác thải sinh hoạt trên địa bàn xã vĩnh ngọc, huyện đông anh, thành phố hà nội

LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên tôi xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc tới các thầy cô trường Đại
học Nông Nghiệp Hà Nội nói chung, khoa Môi Trường nói riêng đã trang bị
cho tôi những kiến thức cơ bản về chuyên môn cũng như lối sống, tạo cho
hành trang vững chắc trong công tác.
Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành sự hướng dẫn của ThS. Nguyễn
Tú Điệp đã tạo mọi điều kiện và tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi hoàn khóa
luận tốt nghiệp.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn tập thể cán bộ trong Phòng Tài
Nguyên & Môi Trường Huyện Đông Anh, UBND xã Vĩnh Ngọc đã tạo điều
kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài này.
Cảm ơn gia đình và bạn bè đã giúp đỡ, động viên tôi trong suốt quá
trình học tập tại trường và thực hiện đề tài.
Tôi xin chân thành cảm ơn !
Hà nội, ngày 09 tháng 05 năm 2014
Sinh viên
Trần Thế Đạt

MỤC LỤC
i


+ Đánh giá ưu nhược điểm của công tác quản lý, xử lý rác sinh hoạt xã Vĩnh Ngọc......28
3.3.1. Phương pháp kế thừa tài liệu..................................................................................28
4.1.1. Điều kiện tự nhiên..................................................................................................30
4.1.1.1 Vị trí địa lý...........................................................................................................30
4.1.1.3 Tài nguyên đất......................................................................................................31
Stt......................................................................................................................................31
Loại đất.............................................................................................................................31
Diện tích (ha)....................................................................................................................31
Tỷ lệ..................................................................................................................................31

(%)....................................................................................................................................31
1........................................................................................................................................31
Đất trồng lúa.....................................................................................................................31
21,31.................................................................................................................................31
20,79.................................................................................................................................31
2........................................................................................................................................31
Đất trồng cây hàng năm....................................................................................................31
2,8.....................................................................................................................................31
2,3.....................................................................................................................................31
3........................................................................................................................................31
Đất trồng cây lâu năm......................................................................................................31
1,6.....................................................................................................................................31
1,11...................................................................................................................................31
4........................................................................................................................................31
Đất nuôi trồng thủy sản....................................................................................................31
1,99...................................................................................................................................31
1,63...................................................................................................................................31
5........................................................................................................................................31
Đất ở.................................................................................................................................31
63,69.................................................................................................................................31
51,84.................................................................................................................................31
6........................................................................................................................................31
Đất trụ sở, cơ quan, sự nghiệp..........................................................................................31
4,45...................................................................................................................................31
3,46...................................................................................................................................31
7........................................................................................................................................31
Đất sản xuất kinh doanh phi nông nghiệp........................................................................31
6,3.....................................................................................................................................31
5,11...................................................................................................................................31
8........................................................................................................................................31

Đất có mục đích công cộng..............................................................................................31
15,91.................................................................................................................................31
12,93.................................................................................................................................31
9........................................................................................................................................31
Đất tôn giáo, tín ngưỡng...................................................................................................31
0,87...................................................................................................................................31
0,71...................................................................................................................................31
10......................................................................................................................................31
Đất nghĩa trang, nghĩa địa................................................................................................31

ii


2,04...................................................................................................................................31
1,67...................................................................................................................................31
11......................................................................................................................................31
Sông suối và mặt nước chuyên dùng................................................................................31
0,27...................................................................................................................................31
0,22...................................................................................................................................31
(Nguồn : Báo cáo kiểm kê đất đai năm 2013, xã Vĩnh Ngọc)..........................................31
Theo bảng số liệu trên ta thấy là nhóm đất nông nghiệp có diện tích 27,7ha, chiếm
25,73%, trong khi nhóm đất phi nông nghiệp là 93,2ha, chiếm 74,27%.........................31
4.1.1.4 Tài nguyên nước...................................................................................................31
-Phần trong đồng: Địa hình không bằng phẳng chủ yếu trồng lúa mưa nhiều hay bị ngập
úng, nắng nhiều thì bị hạn, phía bắc có sông Thiếp chảy qua thuận lợi cho việc tưới tiêu.
..........................................................................................................................................32
4.4. Đánh giá ưu nhược điểm của công tác quản lý, xử lý rác sinh hoạt xã Vĩnh Ngọc. .57

iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
BVMT
CTR
MT
VSMT
RTSH
THPT
THCS
TP
TP.HN
UBND

Bảo vệ môi trường
Chất thải rắn
Môi trường
Vệ sinh môi trường
Rác thải sinh hoạt
Trung học phổ thông
Trung học cơ sở
Thành phố
Thành phố Hà Nội
Uỷ ban nhân dân

DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Thành phần CTSH đặc trưng.......Error: Reference source not found
iv


Bảng 2.2: Thành phần chất thải rắn sinh hoạt đặc trưng của một số nước

......................................................................Error: Reference source not found
Bảng 2.3: Thành phần và tỷ lệ rác thải ở Mỹ.........Error: Reference source not
found
Bảng 2.4: Tình hình thu gom CTR đô thị trên toàn thế giới năm 2004....Error:
Reference source not found
Bảng 2.5: Các phương pháp xử lý rác thải của một số nước ở Châu Á....Error:
Reference source not found
Bảng 2.6: Thành phần rác thải sinh hoạt tại Việt Nam. Error: Reference source
not found
Bảng 2.7: Lượng CTRSH đô thị theo vùng địa lý ở Việt Nam đầu năm 2007..Error:
Reference source not found
Bảng 4.1: Hiện trạng sử dụng đất của xã Vĩnh Ngọc....Error: Reference source
not found
Bảng 4.2: Các trường học trên địa bàn xã Vĩnh Ngọc. .Error: Reference source
not found
Bảng 4.3: Lượng rác thải của hộ/ngày..........Error: Reference source not found
Bảng 4.4: Lượng RTSH phát sinh ở từng thôn của xã Vĩnh Ngọc năm 2010
......................................................................Error: Reference source not found
Bảng 4.5: Thành phần RTSH tại xã Vĩnh Ngọc......Error: Reference source not
found
Bảng 4.6: Tỷ lệ chất hữu cơ và vô cơ trong rác thải.....Error: Reference source
not found
Bảng 4.7: Tỷ lệ hộ dân sẽ nộp phạt nếu đổ rác không đúng nơi quy định.Error:
Reference source not found
Bảng 4.8: Khối lượng rác thải xã Vĩnh Ngọc năm 2010..........Error: Reference
source not found

v

Bảng 4.9: Ý kiến người dân về mức phí vệ sinh hàng tháng....Error: Reference
source not found
Bảng 4.10: Nơi đổ rác của các hộ người dânError: Reference source not found
Bảng 4.11: Hình thức trữ rác của gia đình....Error: Reference source not found
Bảng 4.12: Tình hình VSMT theo ý kiến người dân.....Error: Reference source
not found
Bảng 4.13: Dự báo dân số xã Vĩnh Ngọc đến năm 2018.........Error: Reference
source not found
Bảng 4.14: Dự báo lượng rác thải phát sinh của xã Vĩnh Ngọc đến năm 2018
.........................................................................Error: Reference source not found

vi


DANH MỤC HÌNH
Hình 2.1: Sơ đồ nguồn phát sinh rác thải sinh hoạt.....Error: Reference source
not found
Hình 2.2: Sơ đồ công nghệ xử lý rác bằng phương pháp ép kiện..............Error:
Reference source not found
Hình 2.3: Sơ đồ xử lý rác theo công nghệ Hydromex..Error: Reference source
not found
Hình 4.1: Biểu đồ giá trị sản xuất của xã Vĩnh Ngọc năm 2013...............Error:
Reference source not found
Hình 4.2: Sơ đồ phát sinh rác thải sinh hoạt của xã Vĩnh Ngọc quý I năm
2014..............................................................Error: Reference source not found
Hình 4.3: Biểu đồ tỉ lệ nguồn phát sinh rác thải trên xã Vĩnh Ngọc năm 2010
......................................................................Error: Reference source not found
Hình 4.4: Biểu đồ khối lượng phát sinh rác thải trên địa bàn xã Vĩnh Ngọc
năm 2010......................................................Error: Reference source not found
Hình 4.5: Thực trạng rác thải tại xã Vĩnh Ngọc năm 2014......Error: Reference

source not found
Hình 4.6: Những vấn đề liên quan đến RTSH theo ý kiến người dân.......Error:
Reference source not found
Hình 4.7: Mô hình thu gom rác thải trên địa bàn xã Vĩnh Ngọc...............Error:
Reference source not found

vii


PHẦN I
ĐẶT VẤN ĐỀ
1.1 Tính cấp thiết của đề tài
Đất nước ta đang trong quá trình hội nhập quốc tế với xu thế phát triển
kinh tế – xã hội, đô thị hóa, công nghiệp hóa đang diễn ra hết sức mạnh mẽ
với nhịp độ rất cao. Sự phát triển đó giúp tạo ra công ăn việc làm, cải thiện
mức sống, chất lượng cuộc sống của người dân. Khi mức sống của người dân
càng cao thì nhu cầu tiêu dùng các sản phẩm xã hội càng cao, điều này đồng
nghĩa với việc gia tăng lượng rác thải sinh hoạt. Rác thải sinh hoạt (RTSH)
phát sinh trong quá trình ăn, ở, tiêu dùng của con người, được thải vào môi
trường ngày càng nhiều, vượt quá khả năng tự làm sạch của môi trường dẫn
đến môi trường bị ô nhiễm. Quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa kết hợp gia
tăng dân số ở mức cao đang tạo sức ép lên khả năng chịu tải của môi trường.
Khi mức phát thải nhỏ, môi trường tự nhiên có thể tự làm sạch các chất thải
để duy trì trạng thái cân bằng. Tuy nhiên, khi xã hội loài người phát triển tới
trình độ cao với quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa hết sức mạnh mẽ, con
người đã thải ra môi trường quá nhiều chất thải, vượt quá khả năng tự làm
sạch của môi trường.
Đông Anh còn là vùng đất lưu giữ nhiều những di tích lịch sử, những lễ
hội truyền thống của dân tộc, đặc biệt là những di tích, lễ hội liên quan đến
Cổ Loa thành. Đây là lợi thế rất lớn để khai thác, phát triển kinh tế du lịch. Vì

thế việc quản lý rác thải ở đây rất cần được chú trọng, đầu tư.
Hiện nay, Đông Anh là một trong những huyện của thành phố Hà Nội
và cụ thể là xã Vĩnh Ngọc có nhiều bước phát triển vượt bậc về kinh tế xã hội,
tốc độ tăng trưởng kinh tế khá, đời sống nhân dân được cải thiện đáng kể. Tuy
nhiên, một hệ quả tất yếu của quá trình phát triển kinh tế đó là chất lượng môi
trường bị suy giảm. Trong đó rác thải sinh hoạt đang là vấn đề nổi cộm cần
1


được quan tâm. Rác thải không những làm ảnh hưởng đến môi trường, đến
mỹ quan của xã, mà nó còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của người dân
nơi đây. Việc quản lí chất thải rắn là một đòi hỏi tất yếu được đặt ra và vấn đề
này yêu cầu phải được giải quyết kịp thời, đảm bảo trước hết cho việc vệ sinh
chung, cho cảnh quan đô thị, cho sức khoẻ cộng đồng và còn đảm bảo cho
việc giảm thiểu những tác động xấu tới môi trường.
Nhận thức được tầm quan trọng của quản lí chất thải rắn, trước thực tế
còn nhiều khó khăn của công tác quản lí này, chúng tôi tiến hành thực hiện đề
tài: “Điều tra, đánh giá thực trạng và đề xuất một số biện pháp quản lý,
xử lý rác thải sinh hoạt trên địa bàn xã Vĩnh Ngọc, huyện Đông Anh,
Thành phố Hà Nội”.
1.2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
- Tìm hiểu thực trạng công tác quản lý, xử lý RTSH của xã Vĩnh Ngọc.
- Đánh giá công tác quản lý, xử lý RTSH của xã Vĩnh Ngọc.
- Đề xuất một số biện pháp cải thiện công tác quản lý, xử lý RTSH góp
phần bảo vệ môi trường của xã vĩnh Ngọc.

PHẦN II
TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
2.1. Một số khái niệm
2.1.1. Khái niệm rác thải

2


Chất thải là vật chất ở thể rắn, lỏng, khí được thải ra từ sản xuất, kinh
doanh, dịch vụ, sinh hoạt hoặc các hoạt động khác. [11]
Rác thải là bất kì loại vật liệu nào ở dạng rắn mà con người loại bỏ mà không
được tiếp tục sử dụng như ban đầu. [3]
2.1.2. Khái niệm rác thải sinh hoạt
Rác thải sinh hoạt là những chất thải liên quan đến các hoạt động của
con người, nguồn tạo thành chủ yếu từ các khu dân cư, các cơ quan, trường
học, các trung tâm dịch vụ, thương mại. Rác thải sinh hoạt có thành phần bao
gồm kim loại, sành sứ, thủy tinh, gạch ngói vỡ, đất đá, cao su, chất dẻo, thực
phẩm dư thừa hoặc quá hạn sử dụng, xác động vật, vỏ rau quả… [17]
Rác thải sinh hoạt bao gồm các chất thải từ các hộ gia đình, các cơ sở
kinh doanh buôn bán, các cơ quan, các chất thải nông nghiệp và bùn cặn từ
các đường ống cống. [6]
2.1.3. Khái niệm quản lí chất thải
Quản lý chất thải là hoạt động phân loại, thu gom, vận chuyển, giảm
thiểu, tái sử dụng, tái chế, xử lý, tiêu hủy, thải loại chất thải. [6]
- Thu gom , vận chuyển chất thải: chất thải từ nguồn phát sinh được tập
trung về một địa điểm bằng các phương tiện chuyên chở thô sơ hay cơ giới.
- Tái sử dụng và tái chế chất thải: Tái sử dụng là sử dụng lại nguyên
liệu rác thải, không qua tái chế. Tái chế là sử dụng chất thải làm nguyên liệu
để sản xuất ra các sản phẩm khác.
- Xử lý chất thải: Phần chất thải sau khi đã được tuyển lựa để tái sử dụng
hoặc tái sinh sẽ qua công đoạn xử lý cuối cùng bằng các phương pháp xử lý rác.
2.1.4. Quản lí môi trường
Quản lý môi trường là sự tác động liên tục, có tổ chức, có phương
hướng và mục đích xác định của chủ thể (con người, địa phương, quốc gia, tổ
chức quốc tế v.v… ) đối với một đối tượng nhất định ( môi trường sống )

3


nhằm khôi phục, duy trì và cải thiện tốt hơn môi trường sống của con người
trong khoảng thời gian dự định. [1].
2.2. Nguồn gốc, phân loại rác thải
2.2.1 Nguồn gốc rác thải sinh hoạt
Khối lượng rác thải sinh hoạt ngày càng tăng do tác động của sự gia
tăng dân số, sự phát triển kinh tế - xã hội, sự thay đổi tính chất tiêu dùng trong
các đô thị và các vùng nông thôn. Trong đó các nguồn chủ yếu phát sinh chất
thải bao gồm:
- Từ các khu dân cư.
- Từ các trung tâm thương mại, các công sở, trường học, công trình
công cộng.
- Từ các hoạt động công nghiệp, nông nghiệp, các hoạt động xây dựng.
- Từ các làng nghề ..v..v…[1].
Hình 2.1: Sơ đồ nguồn phát sinh rác thải sinh hoạt
Nhà dân, khu
dân cư.

Cơ quan
trường học

Nơi vui chơi,
giải trí

Chợ, bến xe,
nhà ga

Rác thải

Bệnh viện, cơ
sở y tế

Giao thông,
xây dựng

Chính quyền
địa phương

Khu công
nghiệp, nhà
máy, xí nghiệp

(Nguồn: Huỳnh Tuyết Hằng, TP Huế, 08/2005)
2.2.2. Phân loại rác thải sinh hoạt
Rác thải được thải ra từ các hoạt động khác nhau được phân loại các
cách sau:

4


- Theo vị trí hình thành: người ta phân biệt ra rác thải trong nhà, rác thải
ngoài nhà, rác thải trên đường, chợ…..
- Theo thành phần hóa học và đặc tính vật lý: người ta phân biệt theo các
thành phần vô cơ, hữu cơ, cháy được, không cháy được, kim loại, da, giẻ vụn,
cao su, …
- Theo mức độ nguy hại:
+ Rác thải nguy hại: bao gồm các loại hóa chất dễ gây phản ứng, độc hại,

rác thải sinh hoạt dễ thối rữa, các chất dễ cháy, nổ hoặc các rác thải phóng xạ,
các rác thải nhiễm khuẩn, lây lan… có thể gây nguy hại tới con người, động
vật và gây nguy hại tới môi trường. Nguồn phát sinh ra rác thải nguy hại chủ
yếu từ các hoạt động y tế, công nghiệp và nông nghiệp.
+ Rác thải không nguy hại: là những loại rác thải không có chứa các chất và
hợp chất có một trong các đặc tính nguy hại trực tiếp hoặc tương tác thành phần.
Bảng 2.1: Thành phần CTSH đặc trưng
Thành phần chất thải

% khối lượng

Rau, thực phẩm thừa, chất hữu cơ dễ phân hủy

64,7

Cây gỗ

6,6

Giấy, bao bì giấy

2,1

Plastic khó tái chế

9,1

Cao su, đế giày dép

6,3

Vải sợi, vật liệu sợi

4,2

Đất đá, cát bụi

1,6

Thành phần khác

5,4
Nguồn: HOWADICO, 06.2002

Thành phần RTSH cũng như khối lượng của nó đều phụ thuộc vào đời
sống của người dân cao hay thấp.
Bảng 2.2: Thành phần chất thải rắn sinh hoạt đặc trưng của một số nước

5


Thành phần

Chất thải thực phẩm

Các nước thu nhập Các nước thu
thấp
nhập TB
40 – 85

20 – 65

Giấy

Các nước
thu nhập
cao
6 – 30
20 – 45

1 -10

8 – 30

Carton

5 – 15

Chất dẻo

1–5

2–6

2–8

Sợi, vải

1–5

2 – 10

2–6

Cao su

0–2
1–5

1–4

Da

0–2

Chất thải vườn

10 – 20
1–5

1 – 10

Gỗ

1–4

Thủy tinh

1 – 10

1- 10

Vỏ hộp kim loại

4 – 12
2–8

1–5

1–5

Nhôm

0–1

Đất cát, tro bụi,…

1 – 40

1 – 30

0 – 10

Nguồn: Integrated Solid Waste Management, McGRAW-HILL 1993
2.3. Tác hại của rác thải sinh hoạt
2.3.1. Tác hại của rác thải sinh hoạt đến môi trường
- Môi trường đất

6

+ Trong các biện pháp xử lý rác thải thì biện pháp chôn lấp là có tác
động đến môi trường đất nhiều nhất. Một số loại chất thải khó phân hủy như
túi nilon, vỏ lon, hydrocacbon… nằm lại trong đất làm ảnh hưởng tới môi
trường đất: thay đổi cơ cấu đất, đất trở nên khô cằn, các vi sinh vật trong đất
có thể bị chết.
+ Nhiều loại chất thải như xỉ than, vôi vữa… đổ xuống đất làm cho đất
bị đóng cứng, khả năng thấm nước, hút nước kém, đất bị thoái hóa.
- Môi trường nước
+ Nước rỉ rác tại các bãi rác thải, các đống rác ven đường, rác thải
không thu gom hết ứ đọng trong các ao, hồ là nguyên nhân gây mất vệ sinh và
ô nhiễm các thủy vực. Khi các thủy vực bị ô nhiễm hoặc chứa nhiều rác thì có
nguy cơ ảnh hưởng đến các loài thủy sinh vật, hàm lượng oxy hòa tan trong
nước giảm, khả năng nhận ánh sáng của các tầng nước cũng giảm, dẫn đến
ảnh hưởng tới khả năng quang hợp của thực vật thủy sinh và làm giảm sinh
khối của các thủy vực.
- Môi trường không khí
+ Tại các trạm/ bãi trung chuyển rác xen kẽ khu vực dân cư là nguồn gây ô
nhiễm môi trường không khí do mùi hôi từ rác, bụi cuốn lên khi xúc rác, bụi khói,
tiếng ồn và các khí thải độc hại từ các xe thu gom, vận chuyển rác.
+ Tại các bãi chôn lấp chất thải rắn vấn đề ảnh hưởng đến môi trường
khí là mùi hôi thối, mùi khí metan, các khí độc hại từ các chất thải nguy hại.
2.3.2. Tác hại của rác thải sinh hoạt đối với sức khỏe con người
- Tác hại của rác thải lên sức khỏe con người thông qua ảnh hưởng của
chúng lên các thành phần môi trường. Môi trường bị ô nhiễm tất yếu sẽ tác
động đến sức khỏe con người thông qua chuỗi thức ăn.
- Tại các bãi rác, nếu không áp dụng các kỹ thuật chôn lấp và xử lý
thích hợp, cứ đổ dồn rồi san ủi, chôn lấp thông thường, không có lớp lót, lớp
phủ thì bãi rác trở thành nơi phát sinh ruồi, muỗi, là mầm mống lan truyền
7

dịch bệnh, chưa kể đến chất thải độc hại tại các bãi rác có nguy cơ gây các
bệnh hiểm nghèo đối với cơ thể người khi tiếp xúc, đe dọa đến sức khỏe cộng
đồng xung quanh.
- Rác thải còn tồn đọng ở các khu vực, ở các bãi rác không hợp vệ sinh
là nguyên nhân dẫn đến phát sinh các ổ dịch bệnh, là nguy cơ đe dọa đến sức
khỏe con người. Theo nghiên cứu của tổ chức y tế thế giới (WHO), tỷ lệ
người mắc bệnh ung thư ở các khu vực gần bãi chôn lấp rác thải chiếm tới
15,25 % dân số. Ngoài ra, tỷ lệ mắc bệnh ngoại khoa, bệnh viêm nhiễm ở phụ
nữ do nguồn nước ô nhiễm chiếm tới 25 % [7].
2.3.3 Rác thải sinh hoạt làm giảm mỹ quan đô thị
- Rác thải sinh hoạt nếu không được thu gom, vận chuyển đến nơi xử lý,
thu gom không hết, vận chuyển rơi vãi dọc đường, tồn tại các bãi rác nhỏ lộ
thiên… đều là những hình ảnh gây mất vệ sinh môi trường và làm ảnh hưởng
đến vẻ mỹ quan đường phố, thôn xóm.
- Một nguyên nhân nữa làm giảm mỹ quan đô thị là do ý thức của
người dân chưa cao. Tình trạng người dân đổ rác bừa bãi ra lòng lề đường và
mương rãnh vẫn còn rất phổ biến, đặc biệt là ở khu vực nông thôn nơi mà
công tác quản lý và thu gom vẫn chưa được tiến hành chặt chẽ.
2.4 Các phương pháp xử lý rác thải sinh hoạt
2.4.1 Khái niệm về xử lý rác thải
Xử lý rác thải là dùng các biện pháp kỹ thuật để xử lý các chất thải
nhằm làm giảm ảnh hưởng tới môi trường, tái tạo lại các sản phẩm có lợi cho
xã hội nhằm phát huy hiệu quả kinh tế, xử lý rác thải là một công tác quyết
định đến chất lượng bảo vệ môi trường [8].

8

2.4.2. Các phương pháp xử lý rác thải sinh hoạt
2.4.2.1 Phương pháp chôn lấp
Phương pháp truyền thống đơn giản nhất là chôn lấp rác. Phương pháp
này có chi phí thấp và được áp dụng phổ biến ở các nước đang phát triển.
Việc chôn lấp được thực hiện bằng cách dùng xe chuyên dụng chở rác
tới các bãi đã xây dựng trước. Sau khi rác được đổ xuống, xe ủi san bằng,
đầm nén trên bề mặt và đổ lên một lớp đất, hàng ngày phun thuốc diệt ruồi
muỗi, rắc vôi bột… theo thời gian, sự phân hủy của vi sinh vật làm cho rác trở
nên tơi xốp và thể tích của bãi rác giảm xuống. Việc đổ rác lại được tiếp tục
cho đến khi bãi rác đầy thì chuyển sang bãi rác mới.
Các bãi chôn lấp rác phải cách xa khu dân cư, không gần nguồn nước
ngầm và nguồn nước mặt. Đáy của bãi rác nằm trên tầng đất sét hoặc được
phủ các lớp chống thấm bằng màn địa chất. Ở các bãi chôn lấp rác cần phải
thiết kế khu thu gom và xử lý nước rác trước khi thải vào môi trường. Việc
thu khí ga để biến đổi thành năng lượng là một cách để tận dụng từ rác thải rất
hữu ích [8].
2.4.2.2 Phương pháp đốt rác
Xử lý rác bằng phương pháp đốt là giảm tới mức tối thiểu chất thải cho
khâu xử lý cuối cùng. Nhờ thiêu đốt dung tích chất thải rắn được giảm nhiều
chỉ còn khoảng 10 % so với dung tích ban đầu, trọng lượng giảm chỉ còn
25% hoặc thấp hơn so với ban đầu. Như vậy sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho
việc thu gom và giảm nhu cầu về dung tích chứa tại chỗ, ngay tại nguồn, đồng
thời cũng dễ dàng chuyên chở ra bãi chôn lấp tập trung nếu cần. Tuy nhiên
phương pháp đốt rác có chi phí cao gấp 10 lần đốt rác, và sẽ gây ô nhiễm
không khí cho khu vực dân cư xung quanh, đồng thời làm mất mỹ quan đô
thị, vì vậy phương pháp này chỉ dùng tại các địa phương nhỏ, có mật độ dân
số thấp [1].

9

2.4.2.3 Phương pháp ủ sinh học
Ủ sinh học (compost) là quá trình ổn định sinh hóa các chất hữu cơ để
hình thành các chất mùn, với thao tác sản xuất và kiểm soát một cách khoa
học tạo môi trường tối ưu đối với quá trình.
Quá trình ủ hữu cơ từ rác hữu cơ (sản xuất phân bón hữu cơ) là một
phương pháp truyền thống được áp dụng phổ biến ở các quốc gia đang phát
triển trong đó có Việt Nam. Quá trình ủ được coi như quá trình lên men yếm
khí mùn hoặc hoạt chất mùn. Sản phẩm thu hồi là hợp chất mùn không mùi,
không chứa vi sinh vật gây bệnh và hạt cỏ. Để đạt mức độ ổn định như lên
men, việc ủ đòi hỏi năng lượng để tăng cao nhiệt độ của đống ủ. Trong quá
trình ủ oxy sẽ được hấp thụ hàng trăm lần và hơn nữa so với bể aeroten. Quá
trình ủ áp dụng với chất hữu cơ không độc hại, lúc đầu là khử nước, sau là xử
lý cho đến khi nó thành xốp và ẩm. Độ ẩm và nhiệt độ được kiểm tra thường
xuyên và giữ cho vật liệu ủ luôn ở trạng thái hiếu khí trong suốt thời gian ủ.
Quá trình tự tạo ra nhiệt riêng nhờ quá trình oxy hóa các chất thối rữa. Sản
phẩm cuối cùng là CO2, nước và các hợp chất hữu cơ bền vững như: lignin,
xenlulo, sợi…[1].
2.4.2.4 Phương pháp xử lý rác bằng công nghệ ép kiện
Các kiện rác đã nén ép được sử dụng vào việc đắp các bờ chắn hoặc san
lấp các vùng đất trũng sau khi được phủ lên các lớp đất cát. Trên diện tích này
có thể sử dụng làm mặt bằng các công trình như: công viên, vườn hoa, các
công trình xây dựng nhỏ và mục đích chính là làm giảm tối đa mặt bằng khu
vực xử lý rác.

10


Hình 2.2: Sơ đồ công nghệ xử lý rác bằng phương pháp ép kiện
Kim loại

Rác
thải

Phễu
nạp rác

Băng
tải rác

Phân
loại

Thủy tinh

Giấy
Nhựa
Các khối kiện
sau khi ép

Băng tải
thải vật liệu

Máy
ép rác

(Nguồn: Trần Hiếu Nhuệ, Quản lý chất thải rắn đô thị, 2001)
2.4.2.5 Phương pháp xử lý rác bằng công nghệ Hydromex
Bản chất của công nghệ Hydromex là nghiền nhỏ rác sau đó polime hóa
và sử dụng áp lực lớn để nén, định hình các sản phẩm.

Rác thải được thu gom (rác hỗn hợp, kể cả rác cồng kềnh) được chuyển
về nhà máy, không cần phân loại và đưa vào máy cắt nghiền nhỏ, sau đó đưa
đến các thiết bị trộn bằng băng tải. Chất thải lỏng pha trộn trong bồn phản
ứng, các phản ứng trung hòa và khử độc thực hiện trong bồn. Sau đó chất thải
lỏng từ bồn phản ứng được bơm vào các thiết bị trộn: chất lỏng và rác thải kết
dính với nhau sau khi cho thêm thành phần polime hóa vào. Sản phẩm ở dạng
bột ướt được chuyển đến máy ép cho ra sản phẩm mới. Các sản phẩm này
bền, an toàn với môi trường [8].

11


Hình 2.3: Sơ đồ xử lý rác theo công nghệ Hydromex
CTR chưa
phân loại

Kiểm tra bằng mắt

Cắt, xé,nghiền tơi nhỏ
Chất thải lỏng
hỗn hợp

Làm ẩm

Thành phần
polyme hóa

Trộn đều

Ép hay đùn ra

Sản phẩm mới

(Nguồn: www.scribd.com/doc/6899000/4PP-xl-rac-thai-ran)
2.4.2.6 Xử lý rác bằng công nghệ Seraphin
Ban đầu rác thải được đưa tới nhà máy và đổ xuống nhà tập kết nơi có
hệ thống phun vi sinh khử mùi cũng như ozone diệt vi sinh vật độc hại. Tiếp
đến, băng tải sẽ chuyển rác tới máy xé bông để phá vỡ mọi loại bao gói. Rác
tiếp tục đi qua hệ thống tuyển từ (hút các kim loại ) rồi lọt xuống sàng lồng.
Sàng lồng có nhiệm vụ tách chất thải mềm, dễ phân huỷ, chuyển rác vô
cơ (kể cả bao nhựa) tới máy vò và rác hữu cơ tới máy cắt. Trong quá trình vận
chuyển này, một chủng vi sinh ASC đặc biệt, được phun vào rác hữu cơ nhằm
khử mùi hôi, làm chúng phân huỷ nhanh và diệt một số tác nhân độc hại. Sau
đó, rác hữu cơ được đưa vào buồng ủ trong thời gian 7-10 ngày. Buồng ủ có
chứa một chủng vi sinh khác làm rác phân huỷ nhanh cũng như tiếp tục khử
vi khuẩn. Rác biến thành phân khi được đưa ra khỏi nhà ủ, tới hệ thống
nghiền và sàng. Phân trên sàng được bổ sung một chủng vi sinh đặc biệt nhằm

12


cải tạo đất và bón cho nhiều loại cây trồng, thay thế trên 50% phân hoá học.
Phân dưới sàng tiếp tục được đưa vào nhà ủ trong thời gian 7-10 ngày.
Do lượng rác vô cơ khá lớn nên các nhà khoa học tục phát triển hệ thống xử
lý phế thải trơ và dẻo, tạo ra một dây chuyền xử lý rác khép kín. Phế thải trơ và dẻo
đi qua hệ thống sấy khô và tách lọc bụi tro gạch. Sản phẩm thu được ở giai đoạn
này là phế thải dẻo sạch. Chúng tiếp tục đi qua tổ hợp băm cắt, phối trộn, sơ chế, gia
nhiệt bảo tồn rồi qua hệ thống thiết bị định hình áp lực cao. Thành phẩm cuối
cùng là ống cống panel, cọc gia cố nền móng, ván sàn...
Cứ 1 tấn rác đưa vào nhà máy, thành phẩm sẽ là 300-350 kg seraphin

(chất thải vô cơ không huỷ được) và 250-300kg phân vi sinh. Loại phân này
hiện đã được bán trên thị trường với giá 500 đồng/ kg [9].
2.5 Tình hình quản lý, xử lý rác thải trên thế giới và Việt Nam
2.5.1 Tình hình quản lý, xử lý rác thải trên thế giới
2.5.1.1 Phát sinh rác thải trên thế giới
Nhìn chung, lượng rác thải sinh hoạt ở mỗi nước trên thế giới là khác
nhau, phụ thuộc vào sự phát triển kinh tế, dân số và thói quen tiêu dùng của
người dân nước đó. Tỷ lệ phát sinh rác thải tăng theo tỷ lệ thuận với mức tăng
GDP tính theo đầu người.
+ Theo số liệu thống kê mới đây của Bộ Môi trường Nhật Bản, hằng
năm nước này có khoảng 450 triệu tấn rác thải, trong đó phần lớn là rác công
nghiệp (397 triệu tấn). Trong tổng số rác thải trên, chỉ có khoảng 5% rác thải
phải đưa tới bãi chôn lấp, trên 36% được đưa đến các nhà máy để tái chế. Số
còn lại được xử lý bằng cách đốt hoặc chôn tại các nhà máy xử lý rác. Với rác
thải sinh hoạt của các gia đình, khoảng 70% được tái chế thành phân bón hữu
cơ, góp phần giảm bớt nhu cầu sản xuất và nhập khẩu phân bón [12].
+ Mỗi ngày Singapore thải ra khoảng 16.000 tấn rác. Rác ở đây được
phân loại tại nguồn (nghĩa là nhà dân, nhà máy, xí nghiệp...). Nhờ vậy 56% số
rác thải ra mỗi ngày (khoảng 9.000 tấn) quay lại các nhà máy để tái chế.
13


Khoảng 41% (7.000 tấn) được đưa vào bốn nhà máy thiêu rác để đốt thành
tro. Cuối cùng, mỗi ngày chừng 1.500 tấn tro rác cùng với 500 tấn rác không
thể đốt được sẽ lên sà lan trực chỉ Semakau Landfill. Như vậy về khối lượng,
từ 16.000 tấn rác mỗi ngày, sau khi đốt rác Singapore chỉ cần bãi đổ rác cho
hơn 10% lượng rác đó, xấp xỉ 2.000 tấn. Trong khi đó, mỗi ngày TP.HCM thải
ra khoảng 8.000 tấn rác (chỉ bằng 1/2 Singapore) nhưng lại phải tìm chỗ chôn
lấp cho ngần ấy số rác (gấp bốn lần Singapore).Chưa hết, nhiệt năng sinh ra
trong khi đốt rác được dùng để chạy máy phát điện đủ cung cấp 3% tổng nhu

cầu điện của Singapore [13].
+ Ở Nga, mỗi người bình quân thải ra môi trường 300kg/người/năm rác
thải. Tương đương một năm nước này thải ra môi trường khoảng 50 triệu tấn
rác, riêng thủ đô Matxcova là 5 triệu tấn/năm [4].
Theo Ngân hàng Thế giới, các đô thị của Châu Á mỗi ngày phát sinh
khoảng 760.000 tấn chất thải rắn đô thị. Đến năm 2025, dự tính con số này sẽ
tăng tới 1,8 triệu tấn/ngày.
Thành phần rác ở các nước trên thế giới là khác nhau tùy thuộc vào thu
nhập và mức sống của mỗi nước. Đối với các nước có nền công nghiệp phát
triển thì thành phần các chất vô cơ trong rác thải phát sinh chiếm đa số và
lượng rác này sẽ là nguyên liệu cho ngành công nghiệp tái chế. Hàng năm
toàn nước Mỹ phát sinh một khối lượng rác khổng lồ lên tới 10 tỷ tấn. Trong
đó, rác thải từ quá trình khai thác dầu mỏ và khí chiếm 75%; rác thải từ quá
trình sản xuất nông nghiệp chiếm 13%; rác thải từ hoạt động công nghiệp
chiếm 9,5%; rác thải từ cặn cống thoát nước chiếm 1%; rác thải sinh hoạt
chiếm 1,5% [14].

14


Bảng 2.3: Thành phần và tỷ lệ rác thải ở Mỹ
Tỷ lệ % các loại rác theo các nguồn khác nhau
Tại bãi rác
Trung bình cả
Thành phần
Theo EPA
Colombia
nước
Giấy
41

33
35 – 47
Hữu cơ
21
17
18 – 29
Nhựa
16
12
11 – 21
Kim loại
6
6
4–8
Thủy tinh
3
6
2–6
Các loại khác
13
24
10 – 15
(Nguồn: tạp chí Waste Management Research. Volum 23 số 1, 2/2005)
(EPA: Environmetal Protection Ageney)
2.5.1.2 Quản lý, xử lý rác thải trên thế giới
Vấn đề quản lý, xử lý rác thải ở các nước trên thế giới đang ngày càng
được quan tâm hơn. Đặc biệt tại các nước phát triển, công việc này được tiến
hành một cách rất chặt chẽ, từ ý thức thải bỏ rác thải của người dân, quá trình
phân loại tại nguồn, thu gom, tập kết rác thải cho tới các trang thiết bị thu
gom, vận chuyển theo từng loại rác. Các quy định đối với việc thu gom, vận

chuyển, xử lý từng loại rác thải được quy định rất chặt chẽ và rõ ràng với đầy
đủ các trang thiết bị phù hợp và hiện đại. Một khác biệt trong công tác quản
lý, xử lý rác thải của các nước phát triển là sự tham gia của cộng đồng.
+ Có thể nói, ngành tái chế rác ở Đức đang dẫn đầu trên thế giới hiện
nay. Việc phân loại rác đã được thực hiện nghiêm túc ở Đức từ năm 1991. Rác
bao bì gồm hộp đựng thức ăn, nước hoa quả, máy móc bằng nhựa, kim loại
hay carton được gom vào thùng màu vàng. Bên cạnh thùng vàng, còn có
thùng xanh dương cho giấy, thùng xanh lá cây cho rác sinh học, thùng đen
cho thủy tinh.
Những lò đốt rác hiện đại của nước Đức hầu như không thải khí độc ra
môi trường. Das Duele System Deutschland (DSD) – “Hệ thống hai chiều của
nước Đức” - được các nhà máy tái chế sử dụng để xử lý các loại rác thải và

15


năm vừa rồi, các nhà máy này đã chi khoản phí gần 1,2 tỷ USD để sử dụng
công nghệ trên. Tại các dây chuyền phân loại, các camera hồng ngoại hoạt
động với tốc độ 300.000km/s để phân loại 10 tấn vật liệu mỗi giờ. Những ống
hơi nén được điều khiển bằng máy tính đặt ở các băng chuyền có nhiệm vụ
tách riêng từng loại vật liệu. Sau đó rác thải sẽ được rửa sạch, nghiền nhỏ và
nấu chảy. Quá trình trên sẽ cho ra granulat, một nguyên liệu thay thế dầu thô
trong công nghiệp hoặc làm chất phụ gia.
Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ nhỏ bắt đầu từ việc phân
loại rác là một trong những phương pháp mà những nhà quản lý tại Đức đã áp
dụng. Rác được phân loại triệt để là điều kiện để quá trình xử lý và tái chế rác
trở nên thuận lợi và dễ dàng hơn rất nhiều. Từ đó, khái niệm về rác thải dần
được thay thế bằng nguồn tài sản tiềm năng, mang lại lợi nhuận đáng kể với
những ai biết đầu tư vào việc cải tiến công nghệ [16].
+ Tại Nhật, chuyển từ hệ thống quản lý chất thải truyền thống với dòng

nguyên liệu xử lý theo một hướng sang xã hội có chu trình xử lý nguyên liệu
theo mô hình 3R (reduce, reuse, recycle).Về thu gom chất thải rắn sinh hoạt,
các hộ gia đình được yêu cầu phân chia rác thành 3 loại: Rác hữu cơ dễ phân
hủy, rác khó tái chế nhưng có thể cháy và rác có thể tái chế. Rác hữu cơ được
thu gom hàng ngày để đưa đến nhà máy sản xuất phân compost; loại rác khó
tái chế, hoặc hiệu quả tái chế không cao, nhưng cháy được sẽ đưa đến nhà
máy đốt rác thu hồi năng lượng; rác có thể tái chế thì được đưa các nhà máy
tái chế. Các loại rác này được yêu cầu đựng riêng trong những túi có màu sắc
khác nhau và các hộ gia đình phải tự mang ra điểm tập kết rác của cụm dân cư
vào giờ quy định, dưới sự giám sát của đại diện cụm dân cư. Công ty vệ sinh
thành phố sẽ cho ô tô đến đem các túi rác đó đi. Nếu gia đình nào không phân
loại rác, để lẫn lộn vào một túi thì ban giám sát sẽ báo lại với Công ty và ngay
hôm sau gia đình đó sẽ bị công ty vệ sinh gửi giấy báo đến phạt tiền. Với các
loại rác cồng kềnh như tivi, tủ lạnh, máy giặt,... thì quy định vào ngày 15 hàng
16


tháng đem đặt trước cổng đợi ô tô đến chở đi, không được tuỳ tiện bỏ những
thứ đó ở hè phố. Sau khi thu gom rác vào nơi quy định, công ty vệ sinh đưa
loại rác cháy được vào lò đốt để tận dụng nguồn năng lượng cho máy phát
điện. Rác không cháy được cho vào máy ép nhỏ rồi đem chôn sâu trong lòng
đất. Cách xử lý rác thải như vậy vừa tận dụng được rác vừa chống được ô
nhiễm môi trường. Túi đựng rác là do các gia đình bỏ tiền mua ở cửa hàng.
Việc thu gom rác ở Nhật Bản không giống như ở Việt Nam. Rác thải từ hộ gia
đình thuộc trách nhiệm quản lý của Nhà nước, còn từ các công ty, nhà máy...
cho tư nhân đấu thầu hoặc các công ty do chính quyền địa phương chỉ định.
Các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất phải tự chịu trách nhiệm về lượng rác thải
công nghiệp của họ và điều này được quy định bằng các điều luật về bảo vệ
môi trường [12].
+ Tại Singapore, nhiều năm qua đã hình thành một cơ chế thu gom rác

rất hiệu quả. Việc thu gom rác được tổ chức đấu thầu công khai cho các nhà
thầu. Công ty trúng thầu sẽ thực hiện công việc thu gom rác trên một địa bàn
cụ thể trong thời hạn 7 năm. Singapore có 9 khu vực thu gom rác. Rác thải
sinh hoạt được đưa về một khu vực bãi chứa lớn. Công ty thu gom rác sẽ cung
cấp dịch vụ “từ cửa đến cửa”, rác thải tái chế được thu gom và xử lý theo
chương trình Tái chế Quốc gia.Có thể nói Singapore được xem là một quốc
gia có môi trường xanh - sạch - đẹp của thế giới, Chính phủ rất coi trọng việc
bảo vệ môi trường. Cụ thể là pháp luật về môi trường được thực hiện một
cách toàn diện là công cụ hữu hiệu nhất để đảm bảo cho môi trường sạch đẹp
của Singapore. Thời gian đầu Chính phủ tổ chức giáo dục ý thức để người dân
quen dần sau đó phạt nhẹ nhắc nhở và hiện nay các biện pháp được áp dụng
mạnh mẽ là là phạt tiền, phạt tù, bắt bồi thường và đối với những vi phạm nhỏ
thì phạt cải tạo lao động bắt buộc[13]. Tại các nước đang phát triển thì công
tác thu gom rác thải còn nhiều vấn đề bất cập. Việc bố trí mạng lưới thu gom,
vận chuyển rác thải chưa hợp lý, trang thiết bị còn thiếu và thô sơ dẫn đến chi
17


phí thu gom tăng mà hiệu quả lại thấp. Sự tham gia của các đơn vị tư nhân
còn ít và hạn chế. So với các nước phát triển thì tỷ lệ thu gom rác ở các nước
đang phát triển như Việt Nam và khu vực Trung Mỹ còn thấp hơn nhiều.
Bảng 2.4: Tình hình thu gom CTR đô thị trên toàn thế giới năm 2004
(Đơn vị : triệu tấn)
Số lượng

Khu vực

thu gom
Các nước thuộc tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế OECD
620

Cộng đồng các quốc gia độc lập (trừ các nước biển Ban tích)
65
Châu Á (trừ các nước thuộc OECD)
300
Trung Mĩ
30
Nam Mĩ
86
Bắc Phi và Trung Đông
50
Châu Phi và cận Sahara
53
Tổng số
1.204
Nguồn: TTTT KH&CN Quốc Gia – Tổng luận về Công nghệ xử lý CTR của
một số nước và ở Việt Nam, 2007
Đối với các nước Châu Á chôn lấp chất thải vẫn là phương pháp phổ
biến để xử lý chất thải vì chi phí rẻ. Các bãi chôn lấp chất thải được chia
thành 3 loại: bãi lộ thiên, bãi chôn lấp bán vệ sinh (chỉ đổ đất phủ) và bãi
chôn lấp hợp sinh. Chất lượng của các bãi chôn lấp liên quan mật thiết với
GDP. Các bãi chôn lấp hợp vệ sinh thường thấy ở các nước có thu nhập cao,
trong khi đó các bãi rác lộ thiên thấy phổ biến ở các nước đang phát triển. Tuy
vậy, các nước đang phát triển đã có lỗ lực cải thiện chất lượng các bãi chôn
lấp, như Thổ Nhĩ Kỳ, Ấn Độ đã hạn chế chôn lấp các loại chất thải khó phân
hủy sinh học, chất thải trơ, các loại chất thải có thể tái chế.
Bảng 2.5: Các phương pháp xử lý rác thải của một số nước ở Châu Á
(Đơn vị %)

Nước

Bãi rác lộ thiên,
Thiêu đốt
chôn lấp

18

Chế biến
phân
compost

Phương
pháp khác