Thiết kế hệ thống bài tập trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn để kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh lớp 5 về nội dung số thập phân

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC
======

NGUYỄN THỊ BÍCH

THIẾT KẾ HỆ THỐNG BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN
NHIỀU LỰA CHỌN ĐỂ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP
CỦA HỌC SINH LỚP 5 VỀ NỘI DUNG SỐ THẬP PHÂN

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Phƣơng pháp dạy học Toán ở Tiểu học

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:

Th.S Nguyễn Văn Đệ

HÀ NỘI, 2018


LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sự tri ân sâu sắc đến
quý thầy cô giáo trong khoa Giáo dục Tiểu học đã tận tình chỉ bảo, hƣớng dẫn
và trang bị cho tôi những kiến thức nền tảng quý báu trong suốt bốn năm học
vừa qua để tôi có thể thực hiện đƣợc khóa luận này.
Đặc biệt, tôi cũng muốn bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến giảng viên,
ThS. Nguyễn Văn Đệ, ngƣời đã trực tiếp giúp đỡ, động viên và luôn theo sát
chỉ dẫn cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành khóa luận.
Trong quá trình thực hiện đề tài khóa luận, dù đã cố gắng nhƣng do thời
gian và bản thân còn thiếu kiến thức và kinh nghiệm nên tôi vẫn chƣa đi sâu
khai thác hết đƣợc, vẫn còn nhiều thiếu sót và hạn chế. Vì vậy, tôi mong nhận

đƣợc sự tham gia đóng ý kiến của thầy, cô và các bạn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 5 năm 2018
Sinh viên

Nguyễn Thị Bích


LỜI CAM ĐOAN
Đề tài nghiên cứu: “Thiết kế hệ thống bài tập trắc nghiệm khách quan
nhiều lựa chọn để kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh lớp 5 về nội
dung số thập phân” đƣợc tôi thực hiện dƣới sự hƣớng dẫn của thầy Nguyễn
Văn Đệ. Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng cá nhân tôi.
Kết quả thu đƣợc trong đề tài hoàn toàn trung thực và không trùng với kết quả
nghiên cứu của bất kỳ tác giả nào.
Tôi xin chịu mọi trách nhiệm về công trình nghiên cứu của riêng mình!

Sinh viên

Nguyễn Thị Bích


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC BẢNG
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1

1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................ 1
2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 3
3. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3
4. Đối tƣợng, khách thể nghiên cứu .................................................................. 3
5. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 4
6. Phƣơng pháp nghiên cứu............................................................................... 4
7. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 4
8. Cấu trúc đề tài khóa luận............................................................................... 5
NỘI DUNG ....................................................................................................... 6
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC THIẾT KẾ HỆ
THỐNG BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN NHIỀU LỰA CHỌN
ĐỂ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH LỚP 5
VỀ NỘI DUNG SỐ THẬP PHÂN ................................................................... 6
1.1. Cơ sở lí luận của việc thiết kế hệ thống bài tập trắc nghiệm khách quan
nhiều lựa chọn để kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh lớp 5 về nội
dung số thập phân.............................................................................................. 6
1.1.1. Một số vấn đề về kiểm tra, đánh giá ....................................................... 6
1.1.2. Vài nét về trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn .............................. 14


1.1.3. Mục tiêu dạy học và kết quả học tập..................................................... 19
1.1.4. Nội dung về chủ đề số thập phân .......................................................... 23
1.1.5. Đặc điểm nhận thức của học sinh lớp 5................................................ 29
1.2. Thực trạng giáo viên sử dụng hệ thống bài tập TNKQ nhiều lựa chọn để
kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh lớp 5 về nội dung số thập phân
......................................................................................................................... 30
1.2.1. Thực trạng nhận thức về việc sử dụng hệ thống bài tập trắc nghiệm
khách quan nhiều lựa chọn trong kiểm tra đánh giá kết quả học tập ............ 31
1.2.2. Thực trạng việc sử dụng hệ thống bài tập TNKQ nhiều lựa chọn trong
kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh lớp 5 về nội dung số thập

phân tại trường Tiểu học qua.......................................................................... 33
Kết luận chƣơng 1 ........................................................................................... 35
CHƢƠNG 2. THIẾT KẾ HỆ THỐNG BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM KHÁCH
QUAN NHIỀU LỰA CHỌN VỀ NỘI DUNG SỐ THẬP PHÂN ................. 36
2.1. Các nguyên tắc khi thiết kế hệ thống bài tập trắc nghiệm khách quan
nhiều lựa chọn ................................................................................................. 36
2.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa.......................................................... 36
2.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ....................................................... 36
2.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả........................................................ 36
2.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính vừa sức và phát huy tính sáng tạo của học
sinh .................................................................................................................. 37
2.2. Quy trình thiết kế hệ thống câu hỏi TNKQ nhiều lựa chọn về chủ đề số
thập phân cho học sinh lớp 5 ........................................................................... 37
2.2.1. Bước 1: Xác định mục tiêu, kiến thức trọng tâm cần kiểm tra trong từng
nội dung bài học .............................................................................................. 37
2.2.2. Bước 2: Phân tích lỗi sai học sinh hay mắc phải ................................. 38


2.2.3. Bước 3: Thiết lập câu hỏi và các phương án lựa chọn để kiểm tra đánh
giá kết quả học tập của học sinh ..................................................................... 38
2.2.4. Bước 4: Hoàn thiện và điều chỉnh hệ thống câu hỏi trắc nghiệm ........ 39
2.3. Ví dụ minh họa quy trình thiết kế bài tập TNKQ về các dạng bài chủ đề
số thập phân ..................................................................................................... 39
2.3.1. Khái niệm số thập phân ........................................................................ 39
2.3.2. So sánh, sắp thứ tự số thập phân .......................................................... 41
2.3.3. Viết so đo đại lượng dưới dạng số thập phân ....................................... 43
2.3.4. Các phép tính trên số thập phân ........................................................... 44
2.4. Hệ thống bài tập trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn về nội dung số
thập phân ......................................................................................................... 46
2.4.1. Bài tập TNKQ nhiều lựa chọn về khái niệm số thập phân ................... 46

2.4.2. Bài tập TNKQ nhiều lựa chọn về so sánh, sắp thứ tự các số thập phân
......................................................................................................................... 50
2.4.3. Bài tập TNKQ nhiều lựa chọn về viết số đo đại lượng dưới dạng số
thập phân ......................................................................................................... 53
2.4.4. Bài tập TNKQ nhiều lựa chọn về các phép tính về số thập phân ......... 55
2.5. Đáp án của hệ thống bài tập trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn đƣợc
thiết kế ............................................................................................................. 58
2.5.1. Đáp án của bài tập trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn về khái
niệm số thập phân .......................................................................................... 58
2.5.2. Đáp án của bài tập trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn về so sánh,
sắp thứ tự các số thập phân ............................................................................ 59
2.5.3. Đáp án của bài tập trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn về viết số
đo đại lượng dưới dạng số thập phân ............................................................. 59
2.5.4. Đáp án của bài tập trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn về các phép
tính về Số thập phân ........................................................................................ 59


2.6. Hƣớng dẫn sử dụng hệ thống bài tập trắc nghiệm khách quan nhiều lựa
chọn đã thiết kế ............................................................................................... 60
Kết luận chƣơng 2 ........................................................................................... 61
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 62
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 64
PHỤ LỤC ........................................................................................................ 66


DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT

Viết đầy đủ

Viết tắt

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

HSTH

Học sinh Tiểu học

KT – ĐG

Kiểm tra – đánh giá

TNKQ

Trắc nghiệm khách quan


DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1: Thang đo mức độ nhận thức Anderson (Thang Bloom tu chính)... 21
Bảng 1.2: Thang đánh giá cấp độ tƣ duy ........................................................ 22
Bảng 1.3: Chuẩn kiến thức, kĩ năng cần đạt đối với học sinh khi học chủ đề số
thập phân trong chƣơng trình Toán 5 .............................................................. 26
Bảng 1.4: Bảng thống kê đánh giá của giáo viên về sự cần thiết của việc sử
dụng TNKQ nhiều lựa chọn trong đánh giá kết quả học tập .......................... 31
Bảng 1.5: Nhận thức về mục đích sử dụng TNKQ trong kiểm tra đánh giá kết
quả học tập của học sinh ................................................................................. 32

Bảng 1.6: Bảng thống kê mức độ vận dụng bài tập TNKQ nhiều lựa chọn để
kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh lớp 5 về nội dung số thập
phân.................................................................................................................34


DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1: Vị trí của kiểm tra đánh giá trong quá trình giáo dục......................8
Sơ đồ 1.2: Phân loại phƣơng pháp trắc nghiệm...............................................15


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Giáo dục Tiểu học là bậc học quan trọng, đặt nền móng vững chắc cho
giáo dục. Mỗi môn học ở Tiểu học đều góp phần vào việc hình thành và phát
triển những cơ sở ban đầu rất quan trọng của nhân cách con ngƣời Việt
Nam. Trong các môn học ở Tiểu học thì môn Toán cũng có vai trò vô cùng
quan trọng vì nó cung cấp các kiến thức cơ bản, kĩ năng, kĩ xảo toán học
nhằm phát triển tƣ duy logic, bồi dƣỡng và phát triển những thao tác trí tuệ
cần thiết. Đặc biệt môn Toán lớp 5 hệ thống lại nội dung ở các lớp 1, 2, 3, 4
đồng thời nâng cao, mở rộng, bổ sung và hoàn thiện các kiến thức khác. Các
kiến thức, kĩ năng của môn Toán lớp 5 có nhiều ứng dụng trong đời sống, rất
cần thiết để học tốt các môn học khác ở Tiểu học và học tiếp các môn học ở
trung học cơ sở.
Nội dung “Số thập phân” là nội dung dạy học rất quan trọng, chiếm
phần lớn trong dạy học môn Toán lớp 5, là nền tảng của quá trình học tập
môn Toán và các môn học khác ở Tiểu học. Mặt khác, số thập phân đƣợc sử
dụng hàng ngày gắn liền với hoạt động thực tiễn, là cầu nối giữa toán học và
thực tiễn. Hiện nay, việc dạy và học về số thập phân là một nội dung tƣơng
đối khó đối với cả giáo viên và học sinh. Một số giáo viên chƣa nắm đƣợc đầy
đủ bản chất, khái niệm số thập phân, chƣa hiểu một cách sâu sắc mối quan hệ

giữa số thập phân và số tự nhiên, số thập phân và phân số. Vì thế, đa số giáo
viên chỉ dựa vào sách giáo viên hoặc sách giáo khoa để truyền đạt kiến thức
cho học sinh mà chƣa có nhiều sáng tạo, đổi mới trong giảng dạy và kiểm tra
đánh giá kết quả học tập của học sinh. Còn với học sinh đây là nội dung mang
tính trừu tƣợng cao nên đa phần học sinh gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp
thu việc chuyển đổi số thập phân sang phân số thập phân; cách viết các đơn vị

1


đo đại lƣợng dƣới dạng thập phân; thực hiện toán phép cộng, trừ, nhân, chia
số thập phân,…
Hiện nay chúng ta đang sống trong thời đại có nền văn minh tiên tiến,
thời đại mà cuộc cách mạng khoa học kĩ thuật và cách mạng xã hội phát triển
không ngừng. Do đó, giáo dục phải có những đổi mới căn bản về mục tiêu,
nội dung, phƣơng pháp, hình thức dạy học, trang thiết bị dạy học và hình thức
KT – ĐG. Trong xu thế đó, việc đổi mới về phƣơng pháp kiểm tra đánh giá
đang đƣợc coi là vấn đề cấp thiết, mang tính chất thời đại, thu hút sự quan tâm
của nhiều nhà nghiên cứu, các nhà quản lý giáo dục cũng nhƣ giáo viên trực
tiếp đứng lớp. Hình thức, nội dung KT – ĐG có ảnh hƣởng rất lớn đến quá
trình, nội dung và phƣơng pháp giảng dạy. Nhƣ vậy, vấn đề đặt ra là phải tổ
chức KT – ĐG nhƣ thế nào để quá trình giáo dục đào tạo toàn diện và đạt kết
quả cao nhất.
Trong hệ thống các phƣơng pháp KT – ĐG thì trắc nghiệm khách quan
đặc biệt là trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn là một phƣơng pháp hiệu
quả, tránh học tủ, học vẹt ở ngƣời học và tránh sự chủ quan của ngƣời chấm
bài. Mặt khác, hình thức KT – ĐG này có nhiều ƣu điểm vƣợt trội, đánh giá
tƣơng đối chính xác, khách quan và đáp ứng đƣợc những yêu cầu đổi mới
trong KT – ĐG. Đây là dạng trắc nghiệm đòi hỏi học sinh phải tích cực suy
nghĩ để trả lời và kiểm tra đƣợc kiến thức của học sinh, giúp học sinh có thể

tự học, tự đánh giá kết quả học tập của bản thân, gây hứng thú cho học sinh.
Không những thế, trong SGK toán và các sách tham khảo dạng bài tập
tự luận khá phong phú. Nhiều giáo viên cũng có kĩ năng khá tốt để tự thiết kế
dạng bài tập bổ sung tự luận. Tuy nhiên dạng bài tập TNKQ nhiều lựa chọn
lại xuất hiện rất ít, các dạng bài kiểm tra giáo viên đƣa ra chủ yếu vẫn là các
bài tự luận chƣa có nhiều đổi mới trong hình thức học tập vì không phải giáo
viên nào cũng có khả năng tự thiết kế hệ thống bài tập này kể cả với giáo viên
có nhiều kinh nghiệm. Các bài tập TNKQ nhiều lựa chọn nhằm chuẩn đoán
2


và ngăn ngừa lỗi sai của học sinh giúp giáo viên kiểm tra, đánh giá kết quả
học tập của học sinh và phát hiện nhanh nhất lỗi sai của học sinh. Từ đó, giáo
viên có phƣơng pháp dạy học phù hợp, kịp thời điều chỉnh kiến thức cho học
sinh nâng cao đƣợc chất lƣợng dạy và học.
Từ những lý do trên, tôi quyết định chọn đề tài: “Thiết kế hệ thống bài
tập trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn để kiểm tra đánh giá kết quả
học tập của học sinh lớp 5 về nội dung số thập phân.” để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
- Thiết kế hệ thống bài tập trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn
trong dạy học nội dung số thập phân lớp 5.
- Rút ra những kinh nghiệm cho bản thân về quy trình thiết kế và sử
dụng câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn nhằm nâng cao trình độ
chuyên môn góp phần thực hiện đổi mới kĩ thuật kiểm tra, đánh giá và nâng
cao chất lƣợng dạy và học nội dung số thập phân nói riêng và nội dung Toán
lớp 5 nói chung.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của việc thiết kế hệ thống
bài tập trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn để đánh giá kết quả học tập
của học sinh lớp 5 khi học nội dung số thập phân.

- Thiết kế hệ thống bài tập trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn khi
dạy học về nội dung số thập phân ở Tiểu học.
4. Đối tƣợng, khách thể nghiên cứu
4.1. Đối tượng
Việc thiết kế hệ thống bài tập trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn
để đánh giá kết quả học tập của học sinh lớp 5 về nội dung số thập phân.
4.2. Khách thể
Hệ thống bài tập trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn trong dạy học.

3


5. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài này chỉ nghiên cứu vấn đề thiết kế hệ thống câu hỏi trắc nghiệm
khách quan nhiều lựa chọn cho nội dung số thập phân trong chƣơng trình
Toán lớp 5.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
6.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận
- Nghiên cứu, sƣu tầm các tài liệu, bài báo về trắc nghiệm khách quan
nhiều lựa chọn để thúc đẩy ƣu điểm và nhƣợc điểm cũng nhƣ nguyên tắc thiết
kế của dạng bài tập này để từ đó có những lựa chọn có nội dung phù hợp khi
đi vào thiết kế bài tập.
- Nghiên cứu SGK, sách tham khảo Toán 5 và một số tài liệu giảng dạy
khác.
6.2. Phương pháp điều tra
Điều tra bằng phiếu điều tra kết hợp khảo sát hồ sơ lƣu trữ, sách bài tập
đối với học sinh lớp 5.
6.3. Phương pháp phỏng vấn
- Phỏng vấn những giáo viên có kinh nghiệm để tìm hiểu những khó
khăn và thuận lợi của thầy và trò khi dạy và học nội dung số thập phân và tìm

hiểu những lỗi sai thƣờng gặp của học sinh khi dạy chủ đề này.
- Phỏng vấn giáo viên và học sinh để tìm hiểu mức độ hứng thú của
giáo viên và học sinh khi học tập với loại bài tập trắc nghiệm khách quan.
6.4. Phương pháp quan sát
Quan sát cả quá trình dạy học chủ đề số thập phân ở Tiểu học đặc biệt
là quá trình kiểm tra kiến thức học sinh trong quá trình kiểm tra viết.
6.5. Phương pháp thống kê Toán học
Xử lí, thống kê và đánh giá hệ thống câu hỏi trắc nghiệm.
7. Giả thuyết khoa học
Nếu xây dựng hệ thống bài tập trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn
để đánh giá kết quả học tập của học sinh lớp 5 về nội dung số thập phân phù
hợp với đặc điểm của học sinh lớp 5 và phù hợp với từng học sinh mỗi vùng

4


miền thì sẽ góp phần nâng cao hiệu quả và chất lƣợng dạy và học nội dung số
thập phân trong môn Toán ở nhà trƣờng Tiểu học hiện nay.
8. Cấu trúc đề tài khóa luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo khóa luận có 2
chƣơng:
Chƣơng 1: Cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của việc thiết kế hệ thống
bài tập trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn để kiểm tra đánh giá kết quả
học tập của học sinh lớp 5 về nội dung số thập phân.
Chƣơng 2: Thiết kế hệ thống bài tập trắc nghiệm khách quan nhiều lựa
chọn về nội dung số thập phân.

5

NỘI DUNG
CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC THIẾT KẾ HỆ THỐNG
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN NHIỀU LỰA CHỌN ĐỂ
KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH LỚP 5
VỀ NỘI DUNG SỐ THẬP PHÂN
1.1. Cơ sở lí luận của việc thiết kế hệ thống bài tập trắc nghiệm khách
quan nhiều lựa chọn để kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh
lớp 5 về nội dung số thập phân
1.1.1. Một số vấn đề về kiểm tra, đánh giá
1.1.1.1. Khái niệm về kiểm tra, đánh giá
 Kiểm tra
Trong Từ điển Tiếng Việt của Viện ngôn ngữ học, tác giả Nguyễn Nhƣ
Ý định nghĩa: “Kiểm tra là xem xét tình hình thực tế để đánh giá nhận xét”.
Theo tác giả Trần Bá Hoành: “Kiểm tra là việc thu thập những dữ liệu, những
thông tin về một lĩnh vực nào đó làm cơ sở cho việc đánh giá.” Theo Nguyễn
Trọng Phúc khái niệm kiểm tra thuộc về phạm trù phƣơng pháp, nó giữ vai trò
liên hệ nghịch trong quá trình dạy học, nó cho biết những thông tin về kết quả
vận hành dạy học.
Còn trong Đánh giá kết quả học tập ở Tiểu học của TS. Vũ Thị Phƣơng
Anh và ThS. Hoàng Thị Tuyết thì: “Kiểm tra là thuật ngữ chỉ cách thức hoạt
động giáo viên sử dụng để thu thập thông tin về biểu hiện kiến thức, kĩ năng
và thái độ của học sinh trong học tập nhằm cung cấp dữ liệu làm cơ sở cho
việc đánh giá.”
Tóm lại, các nhà khoa học và các nhà giáo dục đều cho rằng kiểm tra là
thu thập số liệu, chứng cứ, thông tin xem xét lại những công việc thực tế để
đánh giá và nhận xét. Trong quá trình dạy học thì kiểm tra là khâu cuối cùng
trong phân phối chƣơng trình cho các đơn vị bài học, đóng vai trò quan trọng
6

trong việc thu thập thông tin, tập hợp những đánh giá thực trạng và kết quả
học tập của học sinh.
 Đánh giá
Đánh giá trong giáo dục có rất nhiều định nghĩa khác nhau tuy nhiên
trên phƣơng diện nào thì nó vẫn phải phụ thuộc vào cấp độ đánh giá, đối
tƣợng và mục đích cần đánh giá.
Theo Đại từ điển Tiếng Việt của Nguyễn Nhƣ Ý, đánh giá là nhận xét
bình phẩm về giá trị. Còn theo Từ điển Tiếng Việt của Văn Tân thì đánh giá
lại là nhận thức cho rõ giá trị của một ngƣời hoặc một vật.
Trong giáo dục, đánh giá đƣợc hiểu là quá trình hình thành những nhận
định, phán đoán về kết quả công việc dựa vào sự phân tích những thông tin
thu đƣợc, đối chiếu với những mục tiêu, tiêu chuẩn đề ra, nhằm đề xuất những
quyết định thích hợp để cải thiện thực trạng, điều chỉnh nâng cao chất lƣợng
và hiệu quả công việc. Theo Dƣơng Thiệu Tống, đánh giá lại đƣợc định
nghĩa: “Đánh giá là quá trình thu thập và xử lý kịp thời, có hệ thống thông
tin về hiện trạng và hiệu quả giáo dục”. Căn cứ vào mục tiêu dạy học, làm cơ
sở cho những chủ trƣơng, biện pháp và hành động trong giáo dục tiếp chúng
ta cũng có thể nói rằng đánh giá là quá trình thu thập phân tích và giải thích
thông tin một cách hệ thống nhằm xác định mức độ đạt đến của các mục
tiêu giáo dục về phía học sinh. Đánh giá theo tác giả J.M Deketele còn đƣợc
hiểu là: “Đánh giá có nghĩa là xem xét mức độ phù hợp của mục tiêu đã xác
định nhằm đƣa ra các quyết định theo một mục đích nào đó”.
Còn theo tác giả Nguyễn Trọng Phúc thì đánh giá lại là “quá trình xác
định mức độ đạt tới mục tiêu của mục đích dạy học, là mô tả định tính và định
lƣợng những khía cạnh về kiến thức, kĩ năng, thái độ của học sinh đối chiếu
với những chỉ tiêu của mục đích dự kiến, mong muốn của môn học”. Trong
bài viết về Lý thuyết đánh giá của Phạm Xuân Thanh thì: “Đánh giá là một
thuật ngữ chung để chỉ việc thu thập thông tin một cách có hệ thống và xử lý,
7

phân tích dữ liệu làm cơ sở để đƣa ra các quyết định nhằm nâng cao chất
lƣợng giáo dục”.
Tóm lại, đánh giá là việc đƣa ra những kết luận nhận định, phán xét về
trình độ của học sinh. Muốn đánh giá kết quả học tập của học sinh thì việc
đầu tiên là phải kiểm tra, xem xét lại toàn bộ công việc học tập của học sinh,
sau đó tiến hành đo lƣờng để thu thập những thông tin cần thiết, cuối cùng là
đƣa ra một quyết định.
Do vậy kiểm tra và đánh giá kết quả học tập của học sinh là hai khâu
có quan hệ mật thiết với nhau. Kiểm tra nhằm cung cấp thông tin để đánh giá
và đánh giá thông qua kết quả của kiểm tra. Hai khâu đó hợp thành một quá
trình thống nhất là KT – ĐG.
1.1.1.2. Vị trí, vai trò của kiểm tra đánh giá trong giáo dục
a) Vị trí của kiểm tra đánh giá trong giáo dục
Kiểm tra – đánh giá có vị trí vô cùng quan trọng và là khâu cuối cùng
không thể thiếu trong quy trình đào tạo, dẫn đến những đổi mới về phƣơng
pháp và chất lƣợng trong đào tạo. Ta thấy rõ vị trí của kiểm tra đánh giá qua
sơ đồ sau:
Mục tiêu
Nội dung chƣơng trình

Phƣơng pháp giảng dạy

Phƣơng tiện

Học sinh

Đánh giá

Kiểm tra

Sơ đồ 1.1: Vị trí của kiểm tra đánh giá trong quá trình giáo dục
8


Hoạt động này không chỉ nhằm ghi nhận kết quả đạt đƣợc của học sinh
mà còn hƣớng vào việc đề xuất những phƣơng hƣớng đổi mới, cải thiện thực
trạng, điều chỉnh và nâng cao chất lƣợng, hiệu quả giáo dục. Kiểm tra, đánh
giá có ảnh hƣởng hai mặt trong giáo dục: Nó có thể tạo ra những thay đổi tích
cực trong quá trình đào tạo hoặc có thể mang lại những cản trở cho sự phát
triển của giáo dục. Nếu kiểm tra, đánh giá đi chệch hƣớng mục tiêu đào
tạo không phù hợp với mục đích của kiểm tra, đánh giá thì sẽ đƣa đến những
tác động tiêu cực, cản trở quá trình cải tiến và phát triển chƣơng trình, tài liệu
giảng dạy, phƣơng pháp dạy học.
b) Vai trò của kiểm tra đánh giá trong giáo dục
 Đối với học sinh
- Việc đánh giá sẽ kích thích hoạt động học tập, cung cấp cho học sinh
những thông tin phản hồi về phía quá trình học tập của bản thân từ đó học
sinh tự điều chỉnh quá trình học tập.
- Hình thành ở học sinh nhu cầu thói quen tự kiểm tra, đánh giá, giáo
dục động cơ, thái độ đúng đắn.
- Đánh giá cung cấp những thông tin ngƣợc để điều chỉnh hoạt động
học của mình.
- Khuyến khích học sinh có ý thức rèn luyện, bồi dƣỡng tinh thần trách
nhiệm và hình thành thói quen tốt trong học tập.
 Đối với giáo viên
- Đánh giá cũng là cơ sở để giáo viên điều chỉnh và hoàn thiện hoạt
động học của học sinh từ đó rút tra những sai lầm điển hình của học sinh và
nguyên nhân của những sai lầm đó và hƣớng dẫn học sinh tự điều chỉnh, tự

hoàn thiện hoạt động học của mình.
- Cung cấp những thông tin cần thiết về kết quả học tập của từng học
sinh với các mục tiêu về kiến thức, kĩ năng, thái độ.

9


- Đánh giá cung cấp cho giáo viên những thông tin để đánh giá hiệu quả
quá trình giảng dạy của chính mình. Giáo viên có thể rút ra đƣợc những ƣu
điểm và nhƣợc điểm của bản thân mình trong phƣơng pháp, phƣơng tiện, hình
thức dạy học và kiểm tra đánh giá đang thực hiện. Từ đó giúp giáo viên kịp
thời điều chỉnh kịp thời nội dung và phƣơng pháp giáo dục.
 Đối với các nhà quản lí giáo dục
Kiểm tra, đánh giá cung cấp cho các nhà quản lí giáo dục các thông tin
cơ bản về thực trạng giảng dạy và học của giáo viên và học sinh, giúp họ
giám sát quá trình giáo dục, phát hiện các vấn đề và có các quyết định kịp thời
điều chỉnh nội dung, cách thức và điều kiện đạt mục tiêu. Kiểm tra, đánh giá
luôn đƣợc xem là phƣơng thức quan trọng để giám sát, quản lý con ngƣời
trong một lớp học, trong tổ chức vận hành nhà trƣờng.
 Đối với các bậc phụ huynh
Kết quả của việc kiểm tra đánh giá của học sinh giúp các bậc phụ
huynh có sự nhìn nhận khách quan về năng lực học tập của con mình. Từ đó
họ có những sự điều chỉnh và phối hợp với giáo viên và nhà trƣờng trong việc
quản lí con em mình một cách tốt nhất.
1.1.1.3. Các nguyên tắc về việc đánh giá kết quả học tập của học sinh Tiểu
học
Trong văn bản “Quy định đánh giá và xếp loại học sinh Tiểu học” tác giả
đã đƣa ra các nguyên tắc về việc đánh giá kết quả học tập của học sinh mà
nhiều tài liệu về lí luận đã đƣa ra nhƣ sau:
 Kiểm tra đánh giá phải đảm bảo tính khách quan

- Để đảm bảo tính khách quan thì kiểm tra đánh giá cần kết hợp nhiều
phƣơng pháp và kĩ thuật đánh giá khác nhau nhƣ: đánh giá định tính, đánh giá
định lƣợng, kĩ thuật đánh giá truyền thống và hiện đại.
- Đảm bảo môi trƣờng, cơ sở vật chất của nhà trƣờng không ảnh hƣởng
tới việc thực hiện kiểm tra đánh giá của học sinh.
10


 Kiểm tra đánh giá phải đảm bảo tính công bằng
- Giúp học sinh có thể tự vận dụng một cách tích cực, phát triển các
kiến thức và kĩ năng đã học.
- Hình thức kiểm tra phải quen thuộc với học sinh.
- Ngôn ngữ sử dụng trong bài kiểm tra cần đơn giản, rõ ràng, phù hợp
với trình độ của học sinh và không mang hàm ý đánh đố học sinh.
 Kiểm tra đánh giá phải đảm bảo tính toàn diện
- Nội dung kiểm tra đánh giá cần bao quát đƣợc toàn bộ nội dung trọng
tâm còn mục tiêu đánh giá cần bao quát hơn về kiến thức, kĩ năng, thái độ.
- Công cụ kiểm tra không chỉ đo lƣờng khả năng ghi nhớ mà còn đánh
giá khả năng vận dụng, phân tích, tổng hợp của học sinh.
- Ngoài ra công cụ kiểm tra không chỉ đánh giá kiến thức, kĩ năng của
học sinh mà còn đánh giá phẩm chất và thái độ của học sinh đối với môn học.
 Kiểm tra đánh giá đảm bảo tính hệ thống
- Việc xác định và làm rõ các mục tiêu và tiêu chí đánh giá phải đƣợc
đặt ở mức cao hơn công cụ đánh giá..
- Chuẩn đánh giá phải phù hợp với mục tiêu và chƣơng trình dạy học
trong từng giai đoạn và điều kiện dạy học cụ thể với mọi đối tƣợng học sinh.
- Kĩ thuật đánh giá cũng phải đƣợc lựa chọn dựa trên mục đích đánh
giá.
- Mục tiêu, phƣơng pháp đánh giá và mục tiêu, phƣơng pháp giảng dạy
của giáo viên phải tƣơng thích với nhau.

- Độ khó của bài tập và hoạt động giảng dạy của giáo viên phải thay đổi
thƣờng xuyên để phù hợp với sự phát triển của học sinh theo từng lớp.
- Việc thu thập tƣ liệu, thông tin đến việc đƣa ra các kết luận về việc
học của học sinh phải thật tƣờng minh và rõ ràng.
 Kiểm tra đánh giá đảm bảo tính công khai

11


Học sinh cần đƣợc biết các tiêu chí, yêu cầu đánh giá và cách tiến hành
của các nhiệm vụ của bài kiểm tra mà học sinh sẽ đƣợc thực hiện để đạt đƣợc
kết quả tốt nhất.
 Kiểm tra đánh giá đảm bảo tính giáo dục
Việc đánh giá phải góp phần nâng cao kết quả học tập của học sinh.
Qua kết quả đánh giá học sinh nhận thấy đƣợc sự tiến bộ của bản thân và cần
phải cố gắng hơn trong môn học.
 Kiểm tra đánh giá đảm bảo tính phát triển
- Công cụ đánh giá tạo điều kiện cho học sinh khai thác vận dụng tất cả
các kiến thức và kĩ năng của bài kiểm tra vào trong môn học. Nó còn kích
thích học sinh phát huy tính tích cực, tự lực, chủ động và sáng tạo đặc biệt
chú trọng đến thực hành để rèn luyện và phát triển kĩ năng.
- Ngoài ra đánh giá còn hƣớng đến sự phấn đấu, tiến bộ, góp phần phát
triển động cơ học tập đúng đắn của ngƣời học.
1.1.1.4. Các phương pháp KT – ĐG kết quả học tập
a) Phương pháp kiểm tra vấn đáp
 Khái niệm:
Phƣơng pháp vấn đáp là phƣơng pháp hỏi và đáp giữa ngƣời dạy và
ngƣời học nhằm giúp cho giáo viên biết đƣợc mức độ nắm tri thức của học
sinh qua câu trả lời của họ.
Kiểm tra vấn đáp đƣợc sử dụng ở mọi thời điểm trong tiết học cũng nhƣ

trong khi thi cuối học kì hoặc cuối năm, học sinh cần trình bày bằng ngôn ngữ
nói.
 Ƣu điểm:
+ Thu đƣợc tín hiệu ngƣợc nhanh chóng ở mọi đối tƣợng học sinh, thúc
đẩy học sinh học tập thƣờng xuyên có hệ thống, kịp thời điều chỉnh hoạt động
của mình và của học sinh.

12


+ Kích thích học sinh tích cực, độc lập tƣ duy, tìm ra câu trả lời chính
xác, đầy đủ và ngắn gọn nhất đồng thời bồi dƣỡng cho học sinh năng lực diễn
đạt bằng lời những vấn đề khoa học.
+ Giáo viên có điều kiện tiếp xúc trực tiếp với học sinh, nhờ đó đánh
giá đƣợc thái độ của ngƣời học. Ngoài ra giúp giáo viên phát hiện ra đƣợc
những năng lực đặc biệt của học sinh và những khó khăn mà học sinh đang
gặp phải.
 Nhƣợc điểm:
+ Nếu không vận dụng khôn khéo sẽ mất rất nhiều thời gian.
+ Số lƣợng câu hỏi ít nên khó bao quát đƣợc hết chƣơng trình môn học.
+ Việc đánh giá bị ảnh hƣởng bởi các yếu tố chủ quan, học sinh sẽ
đƣợc hỏi các câu hỏi khác nhau với thời lƣợng, điều kiện khách nhau do đó
ảnh hƣởng đến tính khách quan.
b) Phương pháp kiểm tra viết
Bài kiểm tra viết yêu cầu học sinh xây dựng câu trả lời hoặc do giáo
viên tự giao cho học sinh dƣới hình thức viết. Hình thức kiểm tra này đƣợc sử
dụng sau khi học xong một phần của chƣơng, một hay nhiều chƣơng, hoặc
sau khi học xong toàn bộ chƣơng trình SGK và đây cũng là phƣơng pháp
đƣợc dùng phổ biến nhất. Xét về dạng thức bài kiểm tra thì có hai loại kiểm
tra viết là kiểm tra viết dạng tự luận và kiểm tra viết dạng trắc nghiệm.

 Ƣu điểm:
+ Cùng một lúc có thể kiểm tra cả lớp trong một thời gian nhất định.
+ Cho phép học sinh cân nhắc nhiều hơn khi trả lời.
+ Đánh giá đƣợc ở mức độ tƣ duy cao hơn.
+ Cung cấp bản ghi rõ ràng câu trả lời của học sinh để dùng khi chấm.
+ Dễ quản lý hơn vì bản thân ngƣời chấm điểm không tham gia vào bối
cảnh kiểm tra.
+ Giúp học sinh phát triển năng lức diễn đạt bằng ngôn ngữ viết.
13


 Nhƣợc điểm: Tốn nhiều thời gian để biên soạn ra đề kiểm tra và học sinh
dễ trao đổi bài.
c) Phương pháp kiểm tra thực hành
 Khái niệm:
Phƣơng pháp kiểm tra thực hành là phƣơng pháp giáo viên tổ chức cho
học sinh tiến hành các hoạt động thực tiễn, qua đó thu đƣợc những thông tin
về kỹ năng thực hành của học sinh.
Phƣơng pháp này yêu cầu học sinh thể hiện những gì mà học có thể làm
đƣợc chứ không chỉ đơn thuần yêu cầu học sinh nói về những cái đã biết hay
sẽ làm gì.
 Ƣu điểm:
- Đánh giá đƣợc cách tiến hành của hoạt động và kỹ năng thực hành của
học sinh đồng thời giúp cho học sinh rèn luyện đƣợc kỹ năng.
- Khắc phục đƣợc tình trạng học tập lý luận xa rời với thực tiễn, gắn lí
thuyết vào thực hành.
 Nhƣợc điểm: Tốn nhiều thời gian và công tác tổ chức và chuẩn bị phải
công phu hơn khác đặc biệt kết quả không đáng tin cậy.
1.1.2. Vài nét về trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn
1.1.2.1. Khái niệm trắc nghiệm

Có rất nhiều định nghĩa về trắc nghiệm của các nhà Tâm lý học và Giáo
dục học. Trắc nghiệm (test) theo tiếng Anh có nghĩa là “thử”, “phép thử”, “sát
hạch”, theo tiếng Hán “trắc” có nghĩa là đo lƣờng, “nghiệm” là suy xét, chứng
thực. Trắc nghiệm theo nghĩa rộng là một hoạt động đƣợc thực hiện để đo
lƣờng năng lực của các đối tƣợng nào đó.
Theo Dƣơng Thiệu Tống: “Trắc nghiệm là một dụng cụ hay phƣơng
thức hệ thống nhằm đo lƣờng một mẫu các động thái để trả lời câu hỏi: thành
tích của cá nhân nhƣ thế nào khi so sánh với những ngƣời khác hay so sánh
với một lĩnh vực các nhiệm vụ dự kiến”. Nhƣng tác giả Trần Bá Hoành lại
14


cho rằng: “Trắc nghiệm là hình thức đặc biệt để thăm dò một số đặc điểm về
năng lực, trí tuệ của học sinh (thông minh, trí nhớ, tƣởng tƣợng,...)”.
Theo Gronlund: “Trắc nghiệm là một công cụ hay một quy trình có hệ
thống nhằm đo lƣờng mức độ mà một cá nhân đạt đƣợc trong một lĩnh vực cụ
thể.” Còn theo A. Petropxi thì trắc nghiệm là bài tập làm trong thời gian ngắn
mà việc thực hiện bài tập đó nhờ có sự đánh giá về số lƣợng, chất lƣợng có
thể coi là dấu hiệu của sự hoàn thiện một số chức năng tâm lý.
Nhƣ vậy đa số các nhà tâm lý học hiện nay đều có xu hƣớng xem trắc
nghiệm là một phƣơng pháp dạy học dùng cho những bài tập ngắn để kiểm
tra, đánh giá khả năng hoạt động nhận thức, năng lực trí tuệ và kĩ năng của
học sinh.
Theo tác giả Phó Đức Hòa và một số nhà nghiên cứu khoa học khác thì
câu trắc nghiệm đƣợc phân làm hai loại: Trắc nghiệm tự luận và trắc nghiệm
khách quan. Về cách thức thực hiện, ta có thể phân chia phƣơng pháp trắc
nghiệm thành ba loại lớn: loại quan sát, loại viết và loại vấn đáp theo sơ đồ
sau:
Các loại trắc nghiệm

Quan sát

Trắc nghiệm khách quan

Ghép
đôi

Điền
khuyết

Vấn đáp

Viết

Đúng
sai

Trắc nghiệm tự luận

Nhiều
lựa
chọn

Tiểu
luận

Sơ đồ 1.2: Phân loại phƣơng pháp trắc nghiệm
15

Cung cấp

thông tin