Giáo án Ngữ văn 9-Sanh

Ngữ văn 9 NguyễnVăn Sanh
Tuần 24

Tiết 116 ( Thanh Hải )
A MỤC TIÊU CẦN ĐẠT : Giúp HS :
- Cảm nhận được những xúc cảm của tác giả trước mùa xuân của thiên nhiên đất nước và
khát vọng đẹp đẽ muốn làm một “mùa xuân nho nhỏ” dâng hiến cho cuộc đời . Từ đó mở ra
những suy nghĩ về ý nghĩa , giá trị của cuộc sống của mỗi cá nhân là sống có ích , có cống hiến
cho cuộc đời chung .
-Rèn kĩ năng cảm thụ , phân tích thơ trong mạch vận động của tứ thơ .
B CHUẨN BỊ :
Giáo viên : Tài liệu tham khảo về Thanh Hải , băng nhạc , bảng phụ
Học sinh : Đọc nhiều lần bài thơ , bài hát phổ nhạc của cố nhạc sĩ Trần Hoàn
Soạn theo hệ thống câu hỏi SGK , sưu tầm một số bài thơ viết về đề tài mùa xuân .
C TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC
HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS NỘI DUNG CẦN ĐẠT
Hoạt động 1 : Kiểm tra bài cũ : ( 5 phút )
- Đọc diễn cảm khổ cuối và cho biết qua hình
tượng con cò , tác giả muốn nói đến điều gì ?
Hoạt động 2 : Giới thiệu bài mới ( 2 phút )
với đề tài mùa xuân , thơ ca từ xưa đến nay có
nhiều tác phẩm nổi tiếng . các em hãy giới
thiệu một vài tác phẩm ( 2-3 HS trả lời ) GV
nói thêm : Một trong số bài thơ hay về mùa
xuân đó là “ Mùa xuân nho nhỏ” của cố thi sĩ
Thanh Hải . Bài thơ được viết trong một hoàn
cảnh đặc biệt với cảm xúc cũng hết sức đặc
biệt .
Hoạt động 3 : Hướng dẫn tìm hiểu chung văn
bản ( 30 phút )
- Trình bày đôi nét về nhà thơ Thanh Hải và bài

thơ “ mùa xuân nho nhỏ” ? ( Câu hỏi tái hiện )
- Hoàn cảnh ra đời của bài thơ có gì đặc biệt ?
( Câu hỏi gây ấn tượng ) Học sinh dựa vào chú
thích trình bày , nhận xét , bổ sung .
- GV đọc mẫu một lần và hướng dẫn đọc : say
sưa , trìu mến ở phần đầu ,nhịp nhanh hối hả ở
I Đọc và tìm hiểu chung
1 Tác giả - tác phẩm
-Thanh Hải ( 1930 -1980 ) quê Thừa
Thiên -Huế .
-Ông là một cây bút có công xây dựng
nền văn học cách mạng ở miền Nam từ
những ngày đầu .
- Bài thơ viết khi tác giả nằm trên
giường bệnh , những ngày cuối đời
( 1980 )
2 Đọc
II Tìm hiểu văn bản
1 Mạch cảm xúc và bố cục
- cảm xúc trước vẻ đẹp và sức sống của
mùa xuân đất trời , mùa xuân đất
nước ,và những ước nguyện của nhà
Ngữ văn 9 NguyễnVăn Sanh
khổ 2-3 và tha thiết trầm lắng ở phần cuối .
-2HS đọc bài thơ , nhận xét cách đọc .
- Sau khi đọc bàithơ, các em cónhận xét gì về
mạch cảm xúc của bài thơ ?
HS suy nghĩ và trả lời - GV chốt lại
-Từ mạch cảm xúc đó có thể chiabố cục bài thơ
làm mấy phần ? ( Câu hỏi gợi mở )

- HS trả lời theo bài soạn - GV chốt lại trên
bảng phụ .
- 1hsđọc khổ đầu
-Hình ảnh mùa xuân thiên nhiên , đất trời được
phác hoạ qua những chi tiết nào ?
HS trả lời cá nhân - Em có nhận xét gì về bức
tranh xuân ở đây ? ( Câu hỏi quan sát ) HS trả
lời độc lập - GV chốt lại ghi bảng
Cảm xúc tác giả trước cảnh đất trời vào xuân
như thế nào ?
HS thảo luận nhóm nhỏ -trả lời -nhận xét -gv
chốt lại ghi bảng
Gv chuyển ý : Từ mùa xuân đất trời , nhà thơ
chuyển sang cảm nhận về mùa xuân đất nước
với một cảm xúc say mê và cũng rất mới mẻ .
- Hs đọc khổ thơ 2-3
- Cảm xúc của tác giả trước vẻ đẹp và sức sống
của mùa xuân đất nướcđược thể hiện qua
những hình ảnh nào ?(Câu hỏi tái hiện )
-Hai hình ảnh “ngườicầm súng” “người ra
đồng”có ý nghĩa gì ?

Hs suy nghĩ trả lời độc lập
GV nói thêm : Hình ảnh lộc non của mùa xuân
gắn với người ra đồng , người cầm súng chính
là hình ảnh mùa xuân đất trời đọng lại trong
hình ảnh lộc non chồi biếc theo con người đem
mùa xuân về cho mọi miền đất nước .
-Từ ngữ , hình ảnh, nhịp điệu trong khổ thứ ba
thơ .

- Bố cục :
- Khổ đầu ; Cảm xúc trước mùa xuân
thiên nhiên , đất trời
- Hai khổ tiếp ; Cảm xúc về mùa xuân
đất nước .
- Hai khổ tiếp : Suy nghĩ và ước nguyện
của nhà thơ .
- Khổ cuối : lời ngợi ca quê hương đất
nước
2Hình ảnh mùa xuân thiên nhiên đất
trời qua cảm xúc của nhà thơ
-Dòng .sông xanh
- Bông hoa tím
- Tiếng chim chiền chiện hót vang trời .
*Bằng vài nét phác hoạ đã vẽ ra được
bức tranh có không gian bao la , có màu
sắc tươi thắm , có âm thanh vang vọng,
tươi vui .
-Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng
-Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác -từ âm
thanh chuyển thành hình ảnh ,hình khối
-Câu thơ biểu hiện niềm say sưa ,ngây
ngất của nhà thơ trước vẻ đẹp của thiên
nhiên đất trời vào xuân .
3 Cảm nhận của nhà thơ trước vẻ đẹp
của mùa xuân đất nước
-Mùa xuân -người cầm súng
-Mùa xuân - người ra đồng
Biểu trưng cho hai nhiệm vụ chiến đấu

và lao động xây dựng đất nước .
- - Lộc giắt đầy trên lưng- Lộc trải dài
nương mạ
Tất cả như hối hả--Tất cả như xôn xao
--Như vì sao -Cứ đi lên phía trước .
-
Ngữ văn 9 NguyễnVăn Sanh
có gì đặc biệt ? ( Câu hỏi tái hiện )
- Từ đó , ta cảm nhận được điều gì về sức sống
của mùa xuân đất nước ? ( câu hỏi gợi mở )
--
- Từ cảm xúc về mùa xuân thiên nhiên , đất
nước ,mạch thơ chuyển một cách tự nhiên sang
bày tỏ những suy ngẫm và tâm niệm của nhà
thơ trước mùa xuân đất nước .
1 HS đọc khổ 4-5 của bài thơ ( Ta làm ... tóc
bạc ) .
- Từ cảm xúc về mùa xuân đất nước , nhà thơ
đã tâm niệm điều gì? ( Câu hỏi tái hiện )
Tâm niệm ấy được thể hiện qua những hình
ảnh nào? Và nét đặc sắc của những hình ảnh ấy
là gì ? ( Câu hỏi phát hiện )
- Em có nhận xét gì về cách sử dụng đại từ
“Tôi” ở đầu bài thơ và đại từ “Ta” ở cuối bài
thơ ? Hs suy nghĩ trả lời độc lập
- Đoạn thơ gợi cho chúng ta những cảm nghĩ gì
về ý nghĩa cuộc sống của mỗi người ?
Hướng dẫn HS tìm hiểu phân tích những nét
nghệ thuật đặc sắc của bài thơ .
Để thể hiện thành công nội dung tư tưởng bài

thơ tác giả đã sử dụng thành công những
phương tiện thủ pháp nghệ thuật nào?
- Em có suy nghĩ gì về nhan đề “Mùa xuân nho
nhỏ” của bài thơ ?
Sự sáng tạo này đã góp phần làm nổi bật chủ
đề của bài thơ như thế nào ?
Hoạt động 4
Hướng dẫn học sinh rút ra tổng kết (3 phút)
1HSđọc ghi nhớ SGK
* Một hình ảnh so sánh đẹp cảm nhận
qua nhịp điệu hối hả , âm thanh xôn
xao , thể hiện được sức sống mạnh mẽ
của đất nước .
-

4 Tâm niệm của nhà thơ
- con chim hót
- một cành hoa
- một nốt trầm
- Một mùa xuân nho nhỏ - Lặng lẽ dâng
cho đời
* Những hình ảnh tự nhiên giản dị và
đẹp thể hiện niềm mong muốn được
sống có ích , cống hiến cho đời một cách
khiêm nhường , góp một mùa xuân nho
nhỏ vào mùa xuân lớn đất nước của tác
giả và đây cũng chính là lẽ sống đẹp cho
mỗi con người trong cuộc sống hôm nay
.
5 Những nét đặc sắc của bài thơ

- Thể thơ 5 chữ gắn với làn điệu dân ca
xứ Huế có âm hưởng nhẹ nhàng , tha
thiết
-Hình ảnh thiên nhiên bình dị kết hợp
với những hình ảnh giàu ý nghĩa biểu
trưng , khái quát
- Cấu tứ bài thơ chặt chẽ
Giọng điệu thơ phù hợp với tâm trạng
,cảm xúc của tác giả
- Sáng tạo đặc sắc nhất là hình ảnh
“mùa xuân nho nhỏ”- Một mùa xuân của
cá nhân góp một phần nhỏ bé trong mùa
xuân lớn của đất nước
* Ghi nhớ SGK
Ngữ văn 9 NguyễnVăn Sanh
Hoạt động5 Hướng dẫn HS luyện tập - 1HS
hát bài “ Mùa xuân nho nhỏ” nhạc Trần Hoàn
DẶN DÒ Làm tiếp bài tập SGK Soạn “ Viếng lăng Bác”
________________________________________________________________________
Tiết 117

Ngày soạn :
Viễn phương Ngày dạy :
A MỤC TIÊU CẦN ĐẠT : Giúp HS :
-Cảm nhận được niềm xúc động thiêng liêng , tấm lòng thành kính thiết tha vừa tự hào vừa
đau xót của tác giả từ miền Nam ra thăm lăng Bác
- Thấy được những đặc điềm nghệ thuật của bài thơ : Giọng điệu trang trọng và tha thiết
phù hợp với tâm trạng và cảm xúc , nhiều hình ảnh ẩn dụ có giá trị súc tích và gợi cảm .Lời
thơ dung dị mà cô đúc , giầu cảm xúc mà lắng đọng .
B CHUẨN BỊ

I Giáo viên : Những tư liệu về Viễn Phương và bài thơ
II Học sinh : Soạn bài theo hệ thống câu hỏi SGK , bài hát “Viếng lăng Bác” , đọc diễn
cảm bài thơ .
C TIẾN TRÌNH HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNG CẦN ĐẠT
Hoạt động 1 Kiểm tra bài cũ
-Đọc thuộc lòng bài thơ “ Mùa xuân nho nhỏ” của
Thanh Hải - Phân tích bức tranh mùa xuân thiên
nhiên , đất nước được thể hiện trong hai khổ đầu
của bài thơ ?
-Qua bài thơ , nhà thơ đã thể hiện tình cảm gì ?
A Tình yêu quê hương đất nước .
B Tình yêu cuộc sống .
C Khát vọng cống hiến cho đời .
D Cả 3 ý trên .
Hoạt động 2 Hướng dẫn HS tìm hiểu tác giả ,tác
phẩm
Dựa vào chú thích SGK cho biết đôi nét về Viễn
Phương và bài thơ Viếng lăng Bác ?
- 2HS đọc bài thơ - GV hướng dẫn cách đọc chú ý
I Đọc và tìm hiểu chung
1 Tác giả - tác phẩm
- Viễn Phương là một nhà thơ hoạt
động tại chiến trường miền Nam
suốt hai cuộc kháng chiến chống
Pháp và chống Mĩ
-Năm 1976 lăng Bác vừa khánh
thành , Viễn Phương ra thăm miền
Bắc , vào lăng viếng Bác . Bài thơ
được sáng tác trong dịp đó và in

trong tập “ Như mấy mùa xuân”
(1978 ) .
2 Đọc - Tìm hiểu chú thích
Ngữ văn 9 NguyễnVăn Sanh
tình cảm vừa trang nghiêm vừa tha thiết , có cả sự
xót đau lẫn tự hào .
HS thảo luận nhóm :
-Cảm xúc bao trùm của tác giả trong bài thơ là gì ?

Mạch cảm xúc của nhà thơ vận động như thế nào ?
HS nhận xét - Gv chốt lại .
GV hướng dẫn HS phát hiện và phân tích tâm
trạng , cảm xúc của nhà thơ khi vào lăng viếng Bác
.
Khổ đầu , hình ảnh hàng tre được mỉêu tả như thế
nào? -
Tác giả đã tập trung làm nổi bật những nét nào của
cây tre ?
Tác giả nói đến hình ảnh hàng tre với ý nghĩa ẩn
dụ như thế nào ?
? Hình ảnh hàng tre được lặp lại ở câu thơ cuối
bổ sung thêm phương diện gì cho hàng tre Việt
Nam ?
-Khổ 2 có hai hình ảnh ẩn dụ , hãy xác định và nói
rõ cái hay của từng hình ảnh ẩn dụ đó ?
Khổ thứ 3 diễn tả suy nghĩ và cảm xúc của nhà thơ
như thế nào?
Bằng tất cả tấm lòng thành kính, nhà thơ đã sử
dụng những hình ảnh nào để nói về Bác ?
-Những hình ảnh ẩn dụ đẹp đó muốn nói lên điều

gì ?
Khổ thơ thứ tư , tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ
gì ? Hiệu quả diễn dạt của nó ra sao ?
1HS đọc lại bài thơ ,
Qua 4 khổ thơ ,nhà thơ đã thể hịên tấm lòng như
thế nào đối vói Bác
II Tìm hiểu văn bản
1Cảm hứng bao trùm và mạch
vận động của bài thơ
Niềm xúc động thiêng liêng , thành
kính , lòng biết ơn và tự hào pha
lẫn nỗi xót đau khi tác giả vào lăng
viếng Bác .
-Mạch vận động cảm xúc của nhà
thơ là trình tự chuyến vào lăng
viếng Bác
2 Tâm trạng ,cảm xúc của nhà thơ
khi viếng lăng Bác
-Hàng tre bát ngát - Hàng tre xanh
xanh Việt Nam
-Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng .
* Cây tre biểu tượng của dân tộc
Việt Nam với sức sống bền bỉ ,
kiên cường và cũng là hình ảnh
quen thuộc , gần gũi của quê
hương đất nước .
- Mặt trời đi qua trên lăng - Thấy
một mặt trời trong lăng rất đỏ -
Hình ảnh ẩn dụ vừa nói lên sự vĩ đại
của Bác vừa thể hiện sự tôn kính

của nhà thơ đối với Bác
-Dòng người - Kết tràng hoa -ẩn dụ
thể hiện tấm lòng thành kính của
nhà thơ ,nhân dân đối với Bác .
-Giấc ngủ bình yên
- Vầng trăng sáng dịu hiền
-Trời xanh là mãi mãi
* Hình ảnh ẩn dụ- Bác đã hoá thân
thành thiên nhiên , đất nước -mãi
mãi trường tồn , bất diệt .
-Nghe nhói ở trong tim
-Thương trào nước mắt
- Muốn làm con chim
- Muốn làm đoá hoa
- Muốn làm cây tre
Điệp ngữ “muốn” bày tỏ lòng
mong muốn thiết tha muốn hoá
thân vào cảnh vật bên lăng Bác ,