Sự ám ảnh của ký ức trong tiểu thuyết ga ký ức của phong điệp (2016)

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA NGỮ VĂN

======

BÙI THỊ THÙY

SỰ ÁM ẢNH CỦA KÍ ỨC
TRONG TIỂU THUYẾT
GA KÝ ỨC – PHONG ĐIỆP

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Văn học Việt Nam

Người hướng dẫn khoa học:
TS. NGUYỄN THỊ TUYẾT MINH


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và lòng biết ơn sâu sắc tới cô giáo,
TS. Nguyễn Thị Tuyết Minh – người đã luôn quan tâm, động viên và tận tình
hướng dẫn tôi trong quát trình thực hiện khóa luận này.
Tôi chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo trong khoa Ngữ văn, đặc biệt
là các thầy cô giáo trong tổ Văn học Việt Nam đã giúp đỡ và tạo mọi điều
kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành khóa luận.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 11 tháng 05 năm 2016
Sinh viên

Bùi Thị Thùy

LỜI CAM ĐOAN
Khóa luận tốt nghiệp này được hoàn thành dưới sự hướng dẫn của cô
giáo - TS Nguyễn Thị Tuyết Minh. Tôi xin cam đoan:
Đây là kết quả nghiên cứu tìm tòi của riêng tôi.
Đề tài không trùng với kết quả có sẵn của bất cứ tác giả nào khác.
Hà Nội, ngày 11 tháng 05 năm 2016
Sinh viên

Bùi Thị Thùy


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU........................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài:........................................................................................... 1
2. Lịch sử vấn đề ............................................................................................... 2
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu................................................................ 4
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 5
5. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 5
6. Đóng góp của khóa luận................................................................................ 5
7. Bố cục của khóa luận .................................................................................... 5
NỘI DUNG ....................................................................................................... 7
CHƯƠNG 1: TIỂU THUYẾT CỦA PHONG ĐIỆP TRONG

ĐỜI

SỐNG

VĂN XUÔI VIỆT NAM ĐƯƠNG ĐẠI........................................................... 7
1.1. Giới thuyết về tiểu thuyết........................................................................... 7

1.1.1 Khái niệm ................................................................................................. 7
1.1.2. Sự ra đời của tiểu thuyết ........................................................................ 8
1.1.3. Đặc điểm của tiểu thuyết........................................................................ 8
1.2. Tiểu thuyết đương đại Việt Nam ............................................................. 10
1.2.1. Về phương diện nội dung...................................................................... 10
1.2.2. Về phương diện nghệ thuật ................................................................... 12
1.3. Tác giả Phong Điệp và tiểu thuyết Ga ký ức ........................................... 13
1.3.1. Tác giả Phong Điệp............................................................................... 13
1.3.2. Tiểu thuyết Ga ký ức ............................................................................. 17
1.3.2.1. Hoàn cảnh ra đời ................................................................................ 17
1.3.2.2. Tóm tắt tiểu thuyết Ga ký ức.............................................................. 19
CHƯƠNG 2: CẢM THỨC KÍ ỨCVỚI NỘI DUNG TƯ TƯỞNG ............... 21
VÀ HÌNH THỨC NGHỆ THUẬT TÁC PHẨM GA KÝ ỨC ........................ 21
2.1. Nhan đề Ga ký ức ..................................................................................... 21


2.1.1. Khái lược về nhan đề ............................................................................ 21
2.1.2. Nhan đề Ga ký ức .................................................................................. 21
2.2. Tình huống truyện khơi gợi kí ức ............................................................ 22
2.2.1. Khái niệm tình huống truyện ............................................................... 22
2.2.2. Tình huống truyện Ga ký ức ................................................................. 23
2.3. Nhân vật và sự ám ảnh của kí ức ............................................................. 25
2.3.1. Khái lược về nhân vật văn học.............................................................. 25
2.3.2. Nhân vật trong Ga ký ức ....................................................................... 26
2.4. Thời gian và không gian nghệ thuật với mạch kí ức................................ 40
2.4.1. Khái niệm thời gian và không gian nghệ thuật ..................................... 40
2.4.2. Thời gian và không gian nghệ thuật trong Ga ký ức............................. 41
2.5. Giọng điệu hoài nhớ................................................................................. 48
2.5.1. Khái niệm giọng điệu ............................................................................ 48
2.5.2. Giọng điệu trong Ga ký ức .................................................................... 49

KẾT LUẬN ..................................................................................................... 52
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài:
1.1. Cùng với sự phát triển của lịch sử - xã hội, đời sống văn học thế
giới nói chung và văn học Việt Nam nói riêng, cũng đang biến đổi từng ngày
với những cách tân đáng kể trên cả hai bình diện nội dung và hình thức. Văn
học đương đại đề cao cá tính sáng tạo của nhà văn, đổi mới cánh nhìn nhận,
cánh tiếp cận con người và hiện thực đời sống, khám phá con người trong
những mối quan hệ đa dạng và phức tạp. Điều đáng nói nhất là văn học đã
quan tâm nhiều hơn tới những thân phận cá nhân trong những hoàn cảnh phức
tạp, đời thường. Song song với sự đổi mới ở phương diện nội dung, các nhà
văn cũng không ngừng tìm tòi những cách thức thể hiện mới mẻ. Mỗi tác
phẩm văn học muốn sống trong lòng độc giả, tồn tại cùng thời gian đòi hỏi
người nghệ sĩ phải không ngừng sáng tạo, cách tân tạo nên sự độc đáo, khác
biệt. Do vậy, xu hướng cách tân văn học cả về nội dung tư tưởng lẫn hình
thức luôn là mối quan tâm hàng đầu của các nhà văn, đặc biệt là một số cây
bút như: Nguyễn Huy Thiệp, Dương Hướng, Bảo Ninh, Nguyễn Bình
Phương, Nguyễn Việt Hà, Tạ Duy Anh và một số cây bút trẻ, trong đó phải kể
đến Phong Điệp với tiểu thuyết Ga ký ức.
1.2. Phong Điệp là một cây bút cần mẫn. Chị đã xuất bản 20 đầu sách
với 10 tập truyện ngắn, 4 tiểu thuyết, 2 tập đối thoại văn học, 3 tập truyện dài
cho thiếu nhi, một tập tản văn. Năm 2015, Phong Điệp ra mắt cuốn tiểu thuyết
có tựa đề rất “vang bóng một thời” là Ga ký ức. Đây là cuốn tiểu thuyết mới
nhất của Phong Điệp, là sự biểu hiện cụ thể cho sự trưởng thành về tư duy
nghệ thuật, tính chuyên nghiệp, khả năng làm dày dặn vốn sống, linh hoạt và
sáng tạo trong ngôn ngữ, đặc biệt là ý thức tự làm mới của ngòi bút trẻ này.
Tác phẩm gây được sự chú ý của độc giả không chỉ bởi hình thức kết cấu “ba

trong một” mà còn ở phương diện nội dung. Cảm thức tìm về thời quá vãng
của Ga ký ức có nhiều điểm đáng chú ý. Với mong muốn góp thêm tiếng nói
1


vào sự khẳng định sáng tác của Phong Điệp, chúng tôi lựa chọn đề tài Sự ám
ảnh của ký ức trong tiểu thuyết Ga ký ức của Phong Điệp. Nghiên cứu thành
công vấn đề này, khóa luận mong muốn đóng góp thêm một cách tiếp cận,
một hướng khám phá về giá trịnội dung và nghệ thuật của cuốn tiểu thuyết Ga
ký ức. Qua đó, có thể thấy được đóng góp của nhà văn trẻ này đối với thể loại
tiểu thuyết đương đại Việt Nam.
1.3. Kết quả nghiên cứu còn hỗ trợ cho chúng tôi với tư cách là một
người giáo viên Ngữ văn tương lai sẽ giảng dạy tốt hơn các tác phẩm văn học
đặc biệt là tác phẩm văn xuôi Việt Nam đương đại ở trường phổ thông. Bởi
vì, quá trình thực hiện đề tài cũng chính là quá trình người viết được rèn luyện
tốt hơn các kĩ năng, thao tác tư duy phân tích tác phẩm văn học, khám phá
được cái hay, cái đẹp của tác phẩm văn chương và thấy được tài năng của
từng nghệ sĩ.
2. Lịch sử vấn đề
Văn học là tấm gương phản ánh đời sống, qua văn học ta nhận ra các
mảng hiện thực, có cả ánh sáng xen bóng tối, lòng vị tha, sự ích kỷ, niềm vui
và nỗi buồn. Nhà văn Thạch Lam đã từng viết: “Đối với tôi, văn chương
không phải là cách đem đến cho người đọc sự thoát li hay sự quên. Trái lại,
văn chương là một thứ khí giới thanh cao và đắc lực mà chúng ta có thể vừa
tố cáo và thay đổi một thế giới giả dối và tàn ác, vừa làm cho lòng người đọc
thêm trong sạch và phong phú hơn”. Và cuốn tiểu thuyết Ga ký ức với đề tài
là câu chuyện đang diễn ra của thời đại, nói về đô thị hóa và con người biến
đổi trong xã hội đó. Phong Điệp đã đem đến văn chương sự mới lạ, hiểu biết,
trải nghiệm về cuộc sống: “Viết với tôi trước hết là một thúc giục, một nhu
cầu tự thân, Ga ký ức là nỗi ám ảnh của tôi suốt nhiều năm qua. Những câu

chuyện ở đó, những số phận ở đó, nó có sự khác biệt rõ rệt với những tác
phẩm trước đây viết về cùng đề tài này. Hình thức thể hiện của cuốn tiểu
thuyết cũng sẽ gợi nhiều tò mò cho độc giả. Ga ký ức ở đâu? Liệu có một nơi


nào như thế không? Tôi khai thác đề tài này theo cách chưa ai từng làm. Và
tôi thích sự liều lĩnh này”[24].
Trả lời phỏng vấn của phóng viên về cấu trúc tác phẩm, Phong Điệp
nói: “Với tư cách là người dựng nên Ga ký ức, thì lang thang trong “những
ngày buồn của bản thân, gia đình, làng xóm những năm của thập niên 80 thế
kỷ trước hay lặn vào các trò chơi cấu trúc, phiêu lưu trong thế giới của hư
cấu, tưởng tượng đều có vai trò quan trọng như nhau; và cùng góp phần
mang lại cảm xúc trọn vẹn nhất cho độc giả. Ga ký ức với ba chương gắn với
cuộc đời của ba nhân vật chính. Đó là những mảnh ghép không thể thiếu để
các nhân vật gặp nhau để câu chuyện về quá khứ và hiện thực đối diện nhau,
và cất lên tiếng nói của mình” [21].Phải sống đến một chặng thời gian nhất
định, phải trải qua nhiều tâm trạng, cảm xúc, phải tiếp xúc với rất nhiều
người, nhiều cuộc đời, cùng độ chín nhất định về tuổi tác, tôi mới có thể nghĩ
đến và bắt tay vào việc tái hiện ký ức từ quá khứ của mình và những người
khác, nhà văn Phong Điệp chia sẻ [18].
Ga ký ức là tác phẩm vừa ra đời năm 2015 nên hiện chưa có công trình
nghiên cứu nào đi sâu tìm hiểu. Rải rác trên các báo và tạp chí có một vài bài
báo giới thiệu và trao đổi về tác phẩm.Nhà văn Bảo Ninh cho rằng: “Không
chỉ hay ở nội dung và văn phong, Ga ký ức còn độc đáo và mới lạ trong cấu
trúc”. Cũng theo Bảo Ninh, tiểu thuyết này là một “bức tranh sống động và
ám ảnh thể hiện được sâu sắc những biến chuyển của thời cuộc từ bao cấp
sang kinh tế thị trường” [20].
Nhà phê bình Nguyễn Hòa nhận xét: “Với tôi Ga ký ức là một biểu thị
cụ thể cho sự trưởng thành về tư duy nghệ thuật, tính chuyên nghiệp, khả
năng làm dày dặn vốn sống, linh hoạt và sáng tạo trong ngôn ngữ, đặc biệt là

ý thức tự làm mới của ngòi bút Phong Điệp” [15]. Trân trọng cách nhìn và
đánh giá cao cách khai thác, thể hiện của nhà văn Phong Điệp, Nguyễn Hòa
cho rằng: “Những câu chuyện được thêu dệt nên trong tiểu thuyết Ga ký ức


không nặng nề, u ám hay mang con mắt hằn học, mà được truyền tải nhẹ
nhàng, ấm áp, có cả những chi tiết mang dư vị hài hước, cả một chút tự trào
với nhân vật cô bé dường như mang ít nhiều hình bóng ấu thơ của tác giả”
[18].
Nhà thơ Bùi Kim Anh cho biết, bà đọc miệt mài tiểu thuyết Ga ký ức
để tự mình sống lại những hình ảnh, câu chuyện bản thân, gia đình trong
những năm tháng khó khăn chung của thời cuộc. Những gì mà rất nhiều người
đã trải qua thời bao cấp là vô cùng phong phú, nhưng những điều mà Phong
Điệp thu lượm được để đưa vào tác phẩm của mình đã là đáng kể.
Nhà văn Lê Phương Liên đề cao những trải nghiệm, khai thác thực tế
của Phong Điệp khi thể hiện nhiều câu chuyện, chi tiết đời sống thời bao cấp
và mong chờ “con tàu” của Phong Điệp sẽ còn vươn đến những chặng đường
xa, những sân ga mới bằng sự tích lũy nhiều hơn nữa trên những nẻo đường
của đất nước [18].“Cũng là sự hồi tưởng kí ức nhưng tác giả viết theo lối
tương đối nhanh, đưa ra ba nhân vật khác nhau, ba tuyến đi khác nhau và cuối
cùng hội tụ lại ở một điểm "sân ga kí ức". Nó không bày sẵn trên câu chữ hay
ở cái kết mà nó đòi hỏi người đọc phải nhận ra được những điều mới, những
điều cần phải suy ngẫm"[23].
Nhìn chung, những ý kiến trên đây mới dừng lại ở nhận xét chung, lời
giới thiệu về tác phẩm. Tiếp thu gợi ý của các nhà nghiên cứu, trong khóa
luận này chúng tôi đi sâu nghiên cứu: Sự ám ảnh của kí ức trong tiểu thuyết
Ga ký ức - Phong Điệp.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục đích nghiên cứu của khóa luận là tìm hiểu sự ám ảnh của ký ức
trong tiểu thuyết Ga ký ức, từ đó chỉ ra nét đặc sắc trong nội dung và nghệ

thuật của tác phẩm.


- Nhiệm vụ nghiên cứu của khóa luận là tìm hiểu nét độc đáo của tiểu
thuyết Ga ký ức, từ đó nhận diện những cách tân của tiểu thuyết Việt Nam
đương đại.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu của khóa luận là tiểu thuyết Ga ký ức của
Phong Điệp, do Nhà xuất bản Trẻ ấn hành năm 2015.
- Cảm thức ký ức được biểu hiện ở nhiều yếu tố, song ở phạm vi khóa
luận này, chúng tôi chỉ tập trung triển khai ở một số phương diện: nhan đề,
tình huống truyện, nhân vật, thời gian và không gian nghệ thuật, ngôn ngữ,
giọng điệu.
5. Phương pháp nghiên cứu
Khóa luận chủ yếu sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:
- Phương pháp so sánh
- Phương pháp hệ thống
- Phương pháp phân tích, tổng hợp
6. Đóng góp của khóa luận
Khóa luận là công trình khoa học đầu tiên tìm hiểu sự ám ảnh của ký ức
trong tiểu thuyết Ga ký ức của Phong Điệp, qua các phương diện: nhan đề,
tình huống truyện, nhân vật, thời gian và không gian nghệ thuật, ngôn ngữ,
giọng điệu…
Thông qua tiểu thuyết Ga ký ức, người viết thấy được những cách tân
của tiểu thuyết đương đại Việt Nam. Hi vọng, đề tài này sẽ được dùng như
một tài liệu hữu ích cho những ai yêu thích tác giả Phong Điệp và mong muốn
tìm hiểu về tiểu thuyết của chị.
7. Bố cục của khóa luận
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, Nội dung chính của
khóa luận được triển khai ở hai chương:

Chương 1: Tiểu thuyết của Phong Điệp trong đời sống văn xuôi Việt
Nam đương đại
Chương 2: Cảm thức ký ức trong nội dung tư tưởng và hình thức nghệ
thuật tác phẩm Ga ký ức


NỘI DUNG
CHƯƠNG 1
TIỂU THUYẾT CỦA PHONG ĐIỆP
TRONG ĐỜI SỐNG VĂN XUÔI VIỆT NAM ĐƯƠNG ĐẠI
1.1. Giới thuyết về tiểu thuyết
1.1.1 Khái niệm
Theo Bách khoa toàn thư:“Tiểu thuyết là một thể loại văn xuôi có hư
cấu, thông qua nhân vật, hoàn cảnh, sự việc để phản ánh bức tranh xã
hội rộng lớn và những vấn đề của cuộc sống con người, biểu hiện tính chất
tường thuật, tính chất kể chuyện bằng ngôn ngữ văn xuôi theo những chủ đề
xác định” [25].
Nhà nghiên cứu Nga Belinskicho rằng: "Tiểu thuyết là sử thi của đời
tư" chỉ ra khái quát nhất về một dạng thức tự sự, trong đó sự trần thuật tập
trung vào số phận của một cá nhân trong quá trình hình thành và phát triển
của nó. Sự trần thuật ở đây được khai triển trong không gian và thời gian
nghệ thuật đến mức đủ để truyền đạt cơ cấu của nhân cách [25].
Giáo trình Lí luận văn học định nghĩa:“Tiểu thuyết là hình thức tự sự
cỡ lớn đặc biệt phổ biến trong thời cận đại và hiện đại. Với những giới hạn
rộng rãi trong hình thức trần thuật, tiểu thuyết có thể chứa đựng lịch sử của
nhiều cuộc đời, những bức tranh phong tục, đạo đứa xã hội, miêu tả cụ thể
các điều kiện sinh hoạt giai cấp, tái hiện nhiều tính cách đa dạng” [7; 387].
Theo Từ điển thuật ngữ văn học:“Tiểu thuyết là tác phẩm tự sự cỡ lớn

có khả năng phản ánh hiện thực đời sống ở mọi giới hạn không gian và thời
gian. Tiểu thuyết có thể phản ánh số phận của nhiều cuộc đời, những bức
tranh phong tục, đạo đức xã hội, miêu tả các điều kiện sinh hoạt giai cấp, tái
hiện nhiều tính cách đa dạng” [5; 328].


Như vậy, có thể thấy các khái niệm trên đều đi đến một điểm chung:
Tiểu thuyết là tác phẩm tự sự cỡ lớn, có khả năng phản ánh hiện thực đời
sống xã hội, số phận cá nhân một cách sâu rộng, đồng thời tái hiện nhiều tính
cách đa dạng.
1.1.2. Sự ra đời của tiểu thuyết
Ở châu Âu, tiểu thuyết xuất hiện vào thời kỳ xã hội cổ đại tan rã và văn
học cổ đại suy tàn. Cá nhân con người lúc ấy không còn cảm thấy lợi ích và
nguyện vọng của mình gắn liền với cộng đồng xã hội cổ đại, nhờ vấn đề của
đời sống riêng tư đặt ra gay gắt. Giai đoạn phát triển mới của tiểu thuyết châu
Âu bắt đầu từ thời Phục hưng (thế kỷ XIV – XVI) và đến thế kỷ XIX với sự
xuất hiện của các nghệ sĩ bậc thầy như Xtăng-đan, Ban-dắc, Thac-cơ-rây,
Đích-kenx, Gô-gôn, L.Tôn-xtôi, Đốt-xtôi-ép-xki, tiểu thuyết đã đạt tới sự nảy
nở trọn vẹn.
Ở Việt Nam, tiểu thuyết phát triển muộn. Mãi tới đầu thế kỷ XVIII, với
sự xuất hiện của Nam triều công nghiệp diễn chí, Hoàng Lê nhất thống chí,
nước ta mới có tác phẩm có quy mô tiểu thuyết (nhiều hồi, hàng trăm nhân
vật, bao quát một quãng thời gian dài hàng trăm năm). Tuy nhiên, xét về
nhiều mặt, Nam triều công nghiệp diễn chí, Hoàng Lê nhất thống chí vẫn
thuộc phàm trù tiểu thuyết cổ điển phương Đông. Phải sang đầu thế kỷ XX,
nhất là với dòng văn học lãng mạn và hiện thực phê phán, ở Việt Nam mới có
tiểu thuyết hiện đại.
1.1.3 Đặc điểm của tiểu thuyết
So với các thể khác của loại hình tự sự thì đặc điểm tiêu biểu nhất của
tiểu thuyết là nhìn cuộc sống từ góc độ đời tư. Đặc trưng này thoạt đầu được

hình thành ngay trong tiểu thuyết cổ đại. Càng về sau, đời tư càng trở thành
tiêu điểm để miêu tả cuộc sống một cách tiểu thuyết. Tùy theo từng thời kỳ
phát triển, cái nhìn đời tư có thể sâu sắc tới mức thể hiện được hoặc kết hợp
được với các chủ đề thế sự hoặc lịch sử dân tộc. Nhưng yếu tố đời tư càng


phát triển thì tính chất tiểu thuyết càng tăng, ngược lại, yếu tố lịch sử dân tộc
càng phát triển thì chất sử thi càng đậm đà.
Nét tiêu biểu thứ hai làm cho tiểu thuyết khác với truyện thơ, trường ca,
thơ trường thiên, anh hùng ca là chất văn xuôi, tức là một sự tái hiện cuộc
sống không thi vị hóa, lãng mạn hóa, lí tưởng hóa. Miêu tả cuộc sống như một
thực tại cùng thời, đang sinh thành, tiểu thuyết hấp thụ vào bản thân nó mọi
yếu tố ngổn ngang bề bộn của cuộc đời bao gồm cái cao cả lẫn cái tầm
thường, nghiêm túc và bình thường, bi và hài, cái lớn lẫn cái nhỏ. Chất văn
xuôi như vậy thể hiện rất rõ trong tiểu thuyết.
Thứ ba, cái làm cho nhân vật của tiểu thuyết khác với các nhân vật sử
thi, nhân vật kịch, nhân vật truyện trung cổ là ở chỗ: nhân vật tiểu thuyết là
“con người nếm trải”, tư duy, chịu khổ đau, dằn vặt của cuộc đời trong khi
các nhân vật kia thường là nhân vật hành động. Tiểu thuyết miêu tả con người
đang biến đổi trong hoàn cảnh, con người đang trưởng thành do cuộc đời dạy
bảo. Những Luy-xiêng Xo-ren, Gô-ri-ô của Ban-dắc, An-na Ka-rê-ni-na của
L.Tôn-xtôi, Gri-gô-ri Mê-lê-khốp của Sô-lô-khốp, Thứ của Nam Cao đều là
những con người nếm trải và tư duy, vì vậy mà rất “tiểu thuyết”.
Thứ tư, thành phần chính của tiểu thuyết không phải chỉ là cốt truyện
và tích cách nhân vật như ở truyện vừa và truyện ngắn trung cổ. Ngoài hệ
thống sự kiện, biến cố và những chi tiết tính cách, tiểu thuyết miêu tả suy tư
của nhân vật về thế giới, về đời người, phân tích cặn kẽ các diễn biến tình
cảm, mọi chi tiết về quan hệ giữa người và người, về đồ vật, môi trường, nội
thất…
Thứ năm, tiểu thuyết xóa bỏ khoảng cách về giá trị giữa người trần

thuật và nội dung trần thuật của anh hùng ca, để miêu tả hiện thực như cái
hiện tại đương thời cuả người trần thuật. Chính đặc điểm này làm cho tiểu
thuyết trở thành một thể loại dân chủ, cho phép người trần thuật có thể có thái
độ thân mật, thậm chí suồng sã đối với nhân vật của mình.


Cuối cùng, với các đặc điểm đã nêu, tiểu thuyết là thể loại văn học có
khả năng tổng hợp nhiều nhất các khả năng nghệ thuật của các thể loại văn
học khác. Tiểu thuyết thế kỷ XIX – XX đã cung cấp nhiều mẫu mực về sự
tổng hợp đó. Chẳng hạn tiểu thuyết sử thi-tâm lí của L.Tôn-xtôi (Chiến tranh
và hòa bình), tiểu thuyết kịch của Đốt-xtôi-ép-xki, tiểu thuyết tâm lí-trữ tình
của Mác-xen Pru-xtow (Đi tìm thời gian đã mất), tiểu thuyết thế sự-trữ tình
của Go-rơ-ki (Thời thơ ấu, Kiếm sống, Những trường đại học của tôi), tiểu
thuyết sử thi-trữ tình của Hê-ming-uê (Chuông nguyện hồn ai), tiểu thuyết sử
thi của Sô-lô-khốp (Sông Đông êm đềm), tiểu thuyết trí tuệ của T.Man, tiểu
thuyết huyền thoại của G.Mác-két. Ngoài ra, còn có thể nói tới tiểu thuyết tư
liệu, tiểu thuyết chính luận…
Chính hiện tượng tổng hợp trên đã làm cho thể loại tiểu thuyết cũng
đang vận động, không đứng yên. Nhà nghiên cứu Xô Viết Ba-khơ-tin cho
rằng, tiểu thuyết là “thể loại duy nhất đang hình thành và chưa xong xuôi”.
1.2. Tiểu thuyết đương đại Việt Nam
1.2.1 Về phương diện nội dung
Những năm 80 của thế kỷ XX đánh dấu bước chuyển mạnh của văn
xuôi nói chung và tiểu thuyết nói riêng, với đề tài nổi lên là gia đình, tình yêu,
những vấn đề đạo đức – thế sự, hướng vào các giá trị nhân bản, mạnh dạn đề
xuất những chuẩn mực đạo đức mới phù hợp với thời đại. Tiểu thuyết Việt
Nam đương đại so với tiểu thuyết trong thời kỳ chiến tranh đã có nhiều
chuyển biến mới trong đề tài, cốt truyện, nhân vật, đến thể loại và thi pháp.
Đó là sự chuyển hướng dần từ tư duy sử thi sang tư duy thế sự, chuyển từ cảm
hứng ngợi ca, khẳng định, sang chiêm nghiệm suy tư. Ta đã quen cái nhìn

rạch ròi thiện – ác, bạn – thù trong thời kỳ trước thì trong tiểu thuyết đương
đại là cái nhìn đa chiều phức tạp về hiện thực và số phận con người. Vẫn còn
tiểu thuyết mang tinh thần sử thi nhưng không mấy thành công. Đề tài lịch sử
đang dần nhường chỗ cho đề tài thế sự và đời tư gắn với nhu cầu công bố kinh


nghiệm cá nhân. Tiểu thuyết đã dám nhìn vào những mảnh vỡ, những bi kịch
nhân sinh, những mặt tối của cuộc sống bằng cái nhìn trung thực và táo bạo.
Hiện thực về con người trở nên phong phú nhiều chiều. Bên cạnh “con người
ý thức” còn có “con người vô thức”, bên cạnh “con người tự nhiên” có “con
người tâm linh”, có người “lớn hơn thân phận mình”, lại có người “bé nhỏ
hơn tính người của mình”. Biết bao vênh lệch trong thói quen, trong chuẩn
mực giá trị, biết bao bi kịch chưa hề xuất hiện trong chiến tranh, bao vấn đề
bề bộn, phức tạp thời hậu chiến – đó là những bức xúc, nhức nhối mà văn học
hôm nay cố gắng phản ánh. Nhà văn không thể chỉ dựa vào kinh nghiệm cộng
đồng như trước đây. Họ phải dựa cả vào kinh nghiệm cá nhân, vào trực giác,
lắng nghe những mách bảo của tiềm thức, tìm đến những suy đoán dự cảm,
thậm chí vượt khỏi thói quen và chuẩn mực thông thường khi phản ánh và lý
giải hiện thực – cái hiện thực đầy biến ảo trong muôn ngàn dạng thái của
những số phận đời tư, những tình trạng đạo đức xã hội. Trong tác phẩm Thời
xa vắng, Lê Lựu không chỉ đặt vấn đề nhân cách con người mà còn phân tích
tác động ngặt nghèo của hoàn cảnh khiến con người bị hoàn cảnh nhào nặn
thành kẻ buông xuôi, không tự định đoạt được cuộc sống của mình. Các nhà
văn quan tâm nhất tới số phận con người và bi kịch đời thường của họ, đó là
bi kịch giữa khát vọng và thực tại, giữa sự cố gắng vươn lên và sự bị kìm
hãm, nhân bản và phi nhân bản… Những mạch ngầm và ghềnh thác của mỗi
phận người trong và sau chiến tranh được khai thác toàn vẹn hơn (Nỗi buồn
chiến tranh – Bảo Ninh); với cuộc sống hiện tại (Mảnh đất lắm người nhiều
ma – Nguyễn Khắc Trường...
Khám phá cái thế giới sâu thẳm của con người cá nhân trở thành cảm

hứng sáng tạo mạnh mẽ của các nhà văn. Tiểu thuyết giai đoạn này đã “quan
niệm con người cá nhân như một nhân cách, một nhân cách kiểu mới. Đó là
những con người vừa có khiếm khuyết, bất toàn; vừa đẹp đẽ, thánh thiện. Đặc
biệt, ở giai đoạn văn học này, các cây bút đã đi vào khám phá con người tự


nhiên và những chiều sâu bí ẩn của tâm linh, tiềm thức, vô thức. Các sáng tác
của Nguyễn Huy Thiệp, Phạm Thị Hoài, Tạ Duy Anh, Nguyễn Bình
Phương… đều nhấn mạnh phương diện bản thể tự nhiên của con người, tạo
nên tiếng nói đa thanh đầy “hòa âm” và “nghịch âm” trong tiểu thuyết đương
đại.
1.2.2 Về phương diện nghệ thuật
Cùng với sự đổi mới về nội dung, các nhà văn đã cố gắng tìm tòi, thể
hiện những cách tân về phương diện nghệ thuật. Bên cạnh những cốt truyện
giàu kịch tính là những cốt truyện giàu tâm trạng. Những tác phẩm tiếp nối
truyền thống có kết cấu cốt truyện rõ ràng, mạch lạc, có mở đầu, có kết thúc
(Thời xa vắng

- Lê Lựu, Mảnh đất lắm người nhiều ma– Nguyễn Khắc

Trường, Vầng lửa ngũ sắc – Ngô Văn Phú, Cỏ thiêng – Hồng Phi…). Bên
cạnh đó, những tiểu thuyết được làm mới với cấu trúc lỏng lẻo, lắp ghép, mơ
hồ, co giãn, khó tóm tắt, khó kể lại, kết thúc mở (Ngược dòng nước lũ – Ma
Văn Kháng, Ăn mày dĩ vãng – Chu Lai, Nỗi buồn chiến tranh – Bảo Ninh,
Chim én bay – Nguyễn Trí Huân, Cơ hội của chúa – Nguyễn Việt Hà…).
Đối tượng phản ánh của văn học cũng đã được di chuyển từ một “quá
khứ tuyệt đối” sang một hiện tại chưa hoàn thành cùng những nhân vật chưa
hoàn kết. Từ vai trò đại diện cho sức mạnh, tầm vóc, trí tuệ và vẻ đẹp cộng
đồng đến sự đại diện cho bản chất NGƯỜI trong mỗi cá nhân, vị trí của nhân
vật đã có sự di chuyển từ khoảng cách cao cả tôn kính tới sự gần gũi đời

thường. Đó không phải là sự hạ thấp nhân vật, trái lại đó là cách thể hiện toàn
vẹn hơn các nhân vật, là sự khẳng định tính dân chủ, tích cực của văn chương,
khiến cho văn chương trở về gần hơn với cuộc đời, với con người. Chức năng
khái quát tính cách của nhân vật cũng mờ nhạt hơn mà thay vào đó nhân vật
chủ yếu được nhà văn gửi gắm một tư tưởng nào đó (Thiên sứ - Phạm Thị
Hoài), là phương tiện để nhìn lại quá khứ (Bước qua lời nguyền – Tạ Duy
Anh)… Để khắc họa chân dung nhân vật đầy đặn hơn, các nhà văn đã sử dụng


kỹ thuật đồng hiện, độc thoại nội tâm (Ăn mày dĩ vãng – Chu Lai), đa giọng
điệu (Đi tìm nhân vật – Tạ Duy Anh)…
Con người không còn thuần túy là đối tượng văn học ngợi ca mà còn là
đối tượng để nhà văn nghiên cứu, tìm hiểu, phân tích, đối chứng. Do đó,
giọng điệu trần thuật từ trang trọng tôn kính chuyển sang thân mật, suồng sã
đời thường. Lối viết đa thanh, phức điệu cũng được sử dụng triệt để. Bên cạnh
đối thoại, độc thoại nội tâm cũng là một thủ pháp nghệ thuật có hiệu quả trong
quá trình tự ý thức của nhân vật, đi sâu vào thế giới nội tâm đầy bí ẩn của
nhân vật. Đặc biệt kỹ thuật dòng ý thức sử dụng thời gian đồng hiện, hồi ức,
hoài niệm, dòng suy tưởng, những giấc chiêm bao… để nhân vật tự bộ lộ
những miền sâu kín của tâm hồn nằm ngoài vòng kiểm soát của ý thức con
người. Nhà văn khơi sâu vào cõi tâm linh, vô thức của con người, khai thác
“con người ở bên trong con người”. Thủ pháp này thể hiện rõ trong các tiểu
thuyết Nỗi buồn chiến tranh (Bảo Ninh), Ăn mày dĩ vãng (Chu Lai), Chim én
bay (Nguyễn Trí Huân), Thiên sứ (Phạm Thị Hoài)…
Như vậy, giai đoạn này các nhà văn đã có những cố gắng tìm tòi, có sự
cách tân cả về phương diện nội dung lẫn hình thức nghệ thuật làm cho diện
mạo tiểu thuyết trở nên phong phú, đa diện hơn.
1.3. Tác giả Phong Điệp và tiểu thuyết Ga kí ức
1.3.1. Tác giả Phong Điệp
Nhà văn Phong Điệp,tên thật là Phạm Thị Phong Ðiệp, sinh ngày

06/06/1976 tại Nam Ðịnh; Cử nhân Luật, Cử nhân Kinh tế và là Hội viên Hội
Nhà Văn Việt Nam. Hiện chị làm việc tại báo Văn nghệ Trẻ - Hội Nhà văn
Việt Nam.
Phong Điệp đến với văn chương từ khi còn là học sinh chuyên Văn của
trường PT Trần Đăng Ninh, TP Nam Định. Tốt nghiệp Đại học Luật nhưng
Phong Điệp lại được biết đến với tư cách là một nhà văn, nhà báo, biên tập
viên…


Phong Điệp học giỏi và nổi tiếng từ rất sớm. Chị viết văn từ lúc mới 12
tuổi. Khi đó, đã từng có hẳn một chương trình của đài truyền hình Trung ương
về cô bé yêu văn chương Phong Điệp được phát sóng, và chị trở thành thần
tượng của không ít bạn bè. Nhưng rồi chị chọn ngành Luật để theo học. Và
ngành Luật, với đặc thù riêng của nó, ít nhiều có ảnh hưởng đến tính cách của
chị: khoa học, chuẩn mực, hợp lý.
Sau một vài cay đắng tuổi trẻ, chị nhanh chóng giã từ những đám đông
ồn ào, tự thiết lập cho mình một thái độ sống kiệm lời và viết. Chị có khả
năng viết song song cùng lúc nhiều cuốn sách, tốc độ viết của chị rất nhanh,
chị còn trẻ mà lúc nào cũng như đang chạy đua với thời gian vậy. Nhìn vào
danh mục tác phẩm của Phong Điệp có thể nhận ra chị đã cần mẫn như thế
nào trên cánh đồng chữ.
Chúng ta không khó để tìm ra ví dụ về một người viết trẻ nào đó nổi
đình nổi đám chỉ bởi những phát ngôn gây sốc, những “pha” làm hàng quái
chiêu, những trò PR tiểu xảo để gây chú ý, những ngộ nhận, lầm tưởng một
cách đáng thương về sự nổi tiếng, mà không phải bằng tác phẩm. Còn Phong
Điệp đã chọn lấy một cách thể hiện mình đúng nhất, là viết và thấm thía mọi
giá trị của đời sống trong việc viết.Trang phongdiep.net, từ một trang web cá
nhân của Phong Điệp nay đã trở thành một diễn đàn về văn học nghệ thuật có
uy tín, được nhiều người truy cập.
Bằng sự nhạy cảm của người phụ nữ cầm bút và những vui buồn đã trải

nghiệm, Phong Điệp nhận ra giá trị của hạnh phúc. Rằng, hành trình tìm kiếm
tình yêu, hạnh phúc thật chẳng dễ dàng gì, và nếu bạn đang sở hữu nó, hãy
biết nâng niu, giữ gìn. Có một gia đình, một người chồng để yêu thương và
những đứa con ngoan luôn nhắc nhở chị, ngoài vai trò là một nhà báo, nhà
văn, chị còn là một người phụ nữ của gia đình. Người cầm bút viết văn, nói
lòng bình yên thì có lẽ không ai tin. Nhưng Phong Điệp đang có một cuộc
sống bình yên, ít nhất là theo cách mà chị muốn tạo ra. Và chị chăm chút cho


đời sống ấy, thậm chí bảo vệ nó, để mỗi khi ngồi vào bàn viết, trước trang
giấy chị thấy mình không bị vướng bận và được “bay” hoàn toàn trong thế
giới của riêng mình.
Là chủ nhân của 20 đầu sách ở nhiều thể loại khác nhau, từ truyện
ngắn, tiểu thuyết cho đến truyện dài cho thiếu nhi hay tản văn và đối thoại văn
học... Phong Điệp tỏ ra trường sức và bền bỉ với những trang viết nối liền tuổi
thanh xuân của mình trong suốt gần 20 năm qua.
Phong Điệp có những tác phẩm sau đây:
Tập truyện ngắn: Khi ta hai mươi (NXB Trẻ, 1996)
Tập truyện ngắn: Ma mèo (NXB Trẻ, 1997)
Tập truyện ngắn: Người phía bên kia đường (NXB Trẻ, 2000)
Tập truyện ngắn: Phòng trọ (NXB Thanh niên, 2001)
Tập truyện ngắn: Giấc mơ bay qua cửa sổ (NXB Kim Đồng, 2002)
Tập truyện ngắn: Người của ngày hôm qua (NXB Kim Đồng, 2003)
Tập truyện ngắn: Vườn hoang (NXB Thanh niên, 2005)
Truyện dài: Lạc chốn thị thành (NXB Trẻ, 2005)
Tản mạn văn học: Mạn đàm văn chương thời @ (NXB Thanh niên,
2007)
Tập truyện ngắn: Kẻ dự phần (NXB Hội Nhà văn, Công ty Bách Việt
hợp tác xuất bản năm 2008; NXB Văn học tái bản năm 2013, NXB Riveeneu
xuất bản tại Pháp 2014, dịch giả Nguyễn Phương Ngọc chuyển ngữ)

Tập truyện ngắn và tản văn Delete (in chung với nhà văn Nguyễn Việt
Hà, NXB Rivenuve – Pháp, 2013)
Tiểu thuyết: Blogger (NXB Hội Nhà văn, Công ty Bách Việt hợp tác
xuất bản 2009, NXB Văn học tái bản năm 2013)
Truyện thiếu nhi: Nhật kí Sẻ đồng, Chào em bé (NXB Kim Đồng,
2011)


Tập truyện ngắn: Nhật kí nhân viên văn phòng (tập truyện ngắn - NXB
Trẻ, 2012)
Bay trên mái nhà thành phố (tản văn, NXB Văn học, 2012)
Truyện thiếu nhi: Những rắc rối ở trường mầm non (NXB Dân trí,
2013)
Truyện thiếu nhi: Chúng mình làm bạn con nhé (NXB Phụ nữ, 2014)
Đối thoại văn chương: Cuộc phiêu lưu của những cái Tôi (NXB Tổng
hợp TPHCM, 2014)
Ngoài ra, Phong Điệp còn có một số truyện ngắn đã được chọn dịch và
in trong các tuyển tập văn học Việt Nam đương đại xuất bản tại Mỹ và Trung
Quốc.
Đến nay, Phong Điệp đã vinh dự nhận các giải thưởng sau:
Giải nhì (không có giải nhất) cuộc thi truyện ngắn trên báo Văn nghệ
Trẻ năm 1996- 1997 với truyện ngắn Ma mèo.
Giải thưởng “Văn học tuổi xanh” 1996 do Tạp chí Tuổi xanh tổ chức
năm 1996 với truyện ngắn Hoạ sĩ.
Giải ba cuộc thi sáng tác văn học "Mùa xuân tuổi hoa" do báo Hoa học
trò tổ chức năm 1995 với truyện ngắn Thảo nguyên
Giải khuyến khích cuộc thi sáng tác Văn học cho tuổi trẻ do NXB
Thanh niên phối hợp với Tuần báo Văn nghệ tổ chức với tập truyện
ngắn Vườn hoang
Giải Tư cuộc thi sáng tác Văn học tuổi 20 lần II và III do do NXB Trẻ,

Báo Tuổi Trẻ và Hội Nhà văn thành phố Hồ Chí Minh phối hợp tổ chức, với
tập truyện ngắn Người phía bên kia đường và truyện dài Lạc chốn thị thành
Phong Điệp – nhà văn trẻ của văn học Việt Nam đương đại đã cống
hiến cho nền văn học một khối lượng tác phẩm khá lớn, góp phần quan trọng
vào dòng chảy văn chương hiện nay của nước nhà cả về nội dung và nghệ
thuật, làm cho văn học trở nên phong phú và đa dạng hơn.


1.3.2. Tiểu thuyết Ga ký ức
1.3.2.1. Hoàn cảnh ra đời
Nhà văn Phong Điệp chia sẻ: “Tôi viết như là nhu cầu thiết thân. Bởi
vậy tôi hoàn toàn không có ý định “tổng kết” đầu sách như là bảng đánh giá
thành tích, mà chỉ tự nhủ mình viết cái gì để không bị uổng phí: uổng phí
công sức bản thân, uổng phí thời gian, tiền bạc của độc giả. Văn chương giúp
tôi sống có ý nghĩa hơn” [21]. Chị quan niệm: “Mỗi tác phẩm giống như một
bữa tiệc. Để tạo hứng thú, sự hấp dẫn thì cần tài năng cũng như sự tinh tế,
khéo léo của người đầu bếp. Đừng mời thực khách đến dự bữa ăn mà họ biết
mười mươi nó là gì và không có cảm giác háo hức, chờ đợi. Tác phẩm giống
như khối rubic mặc định chỉ có sáu mặt, nhưng mỗi lần xoay nó lại tạo thành
một mặt với những mảnh ghép rất khác nhau”. Nghề viết và văn chương luôn
quyến rũ chị là vì thế. Không có khuôn mẫu, công thức nào hết; ngược lại văn
chương luôn mở ra vô vàn những con đường, kích thích người viết dẫn bước
và thử sức.Với chị,“sức hấp dẫn của văn chương là ở chỗ nhà văn viết như
thế nào, có hay, có độc đáo hay không? Để đạt được điều đó thì người viết
cần phải thường xuyên học hỏi, lặn sâu vào đời sống này và cho ra đời những
tác phẩm thực sự có giá trị. Chữ giá trị này bao hàm nhiều ý: Giá trị về nội
dung của cuốn sách, giá trị về nghệ thuật mà nhà văn cống hiến trong tác
phẩm; những tìm tòi, đổi mới của nhà văn thể hiện trong tác phẩm...”[21].
Phong Điệp tâm sự: “Tôi bắt đầu bằng chính những câu chuyện giản
đơn của cuộc sống hàng ngày, những điều giản đơn mà có thể vô tình bạn

bước qua”, “nếu chỉ ngồi yên một chỗ, vốn liếng của người viết sẽ cạn dần.
Nghề báo cho tôi tiếp cận những cảnh đời, những số phận và chính những
câu chuyện đời thực ấy, chúng sống động hơn bất kì trí tưởng tượng nào đã
thúc giục tôi viết” [16]. Đó chính là quan điểm sáng tác của Phong Điệp, cũng
là lí do giải thích hầu hết sáng tác của chị là những vấn đề rất mới, rất hiện


thực mà giản dị, đời thường nhưng vẫn thấm đẫm chất nhân văn, nhân đạo sâu
sắc. Và Ga kí ức là một tác phẩm như thế.
Cuộc gặp gỡ, chia sẻ thân tình diễn ra giữa nhà văn Phong Điệp và bạn
đọc cùng các tác giả bạn bè đã diễn ra sáng 31/10 tại Bảo tàng phụ nữ Việt
Nam, trong khuôn khổ Hội sách mùa thu 2015. NXB Trẻ, đơn vị ấn hành Ga
ký ức cùng giúp tác giả đưa cử tọa về những khoảng không gian, thời gian
nhọc nhằn của cả nước và của mỗi gia đình trong cơ chế bao cấp. Giai đoạn
đó, cách quản lý cũ kỹ, bảo thủ đã ngăn cản những khát vọng làm giàu chính
đáng và ước mơ thay đổi cuộc sống, khiến cho nhiều gia đình, nhiều con
người lâm vào cảnh thiếu thốn, đói kém. Bối cảnh chung nhọc nhằn của xã
hội, cộng thêm những quan niệm lạc hậu rơi rớt từ truyền thống càng vây bủa,
chèn ép những cuộc đời sống trong đó. Nhà văn Phong Điệp đã từ cái nền ấy
gây dựng nên hành trình các nhân vật của mình, để họ di chuyển từ tuổi thơ
buồn đau, mất mát đến tuổi trẻ còn mang nặng nhiều dằn vặt, đến cánh cửa dù
hẹp nhưng đã hé mở ra tương lai bình yên hơn cho mỗi người khi họ đến với
nhau như cuộc gắn kết từ những cảnh ngộ rời rạc.
Chia sẻ về động lực viết nên tiểu thuyết này, tác giả cho rằng: chúng ta
đã sống một chặng đường dài vất vả với không ít những điều không bằng
lòng. Có điều ngày hôm nay, dù quá khứ là không thể quên nhưng cái nhìn
của chúng ta với quá khứ buồn khổ ấy, sẽ quyết định việc chúng ta đi tiếp, đi
vào tương lai như thế nào. Và hoài niệm với cái nhìn nhân ái cùng tình yêu
thương, sẻ chia trong hiện tại chính là phương tiện tốt đẹp cho chúng ta sống
một cách nhân văn, sống có ý nghĩa. Coi kí ức là một phần tài sản trong mỗi

con người, nhà văn Phong Điệp tâm niệm: lòng nhân ái, tình yêu thương sẽ
hóa giải nỗi đau, gắn kết con người. Mất hơn ba năm để hoàn thành cuốn
sách, với Phong Điệp sống và viết là quá trình thay đổi chính mình, nếu
không ngày mai chỉ lặp lại ngày hôm nay.


1.3.2.2. Tóm tắt tiểu thuyết Ga ký ức
Tiểu thuyết Ga ký ức của Phong Điệp đưa người đọc vào một chuyến đi
mới. Đó không phải là một chuyến đi kiếm tìm điều gì mới lạ từ đời sống
thực tại, mà là sự trở về với ký ức của một thời thiếu thốn, nhọc nhằn. Dấu vết
của những năm tháng xưa cũ đã mờ dần trong cuộc sống đủ đầy hơn ngày
hôm nay nhưng dường như với nhiều bạn đọc và chính tác giả, nó còn hằn sâu
trong tâm tưởng và là động lực để con người phấn đấu vươn lên. Từ ba chặng
đời thơ ấu cho đến trưởng thành của ba nhân vật không ở cùng không gian
sống, hoàn cảnh gia đình, như ba đường ray độc lập, tác giả tái hiện khung
cảnh một thời gian khó. Đó là đời sống thiếu thốn, khép kín ở một làng quê
như nhiều làng quê khác. Là những quan niệm cổ hủ và trì trệ đeo bám dai
dẳng, chi phối cuộc sống chung và mỗi mảnh đời riêng. Ba nhân vật chính
đeo đẳng trong họ những câu hỏi vô cùng về ngày hôm qua, về một tương lai
ảo mờ của đời mình. Họ gặp nhau giữa thực tại, trong nỗi băn khoăn khôn
nguôi về những người cha: Một người bỏ đi không rõ nguyên cớ, một người
mà đứa con sinh ra chưa bao giờ biết mặt; và một người cha nữa, sống khổ sở,
chết âm thầm với căn bệnh bí hiểm...
Cuộc gặp gỡ trong bối cảnh ngẫu nhiên đầy ắp hoài niệm, có những lúc
đồng hành, gắn kết, lúc lại chia tách. Thật không dễ dàng gì để sống tiếp bên
nhau với những dằn vặt ấy. Nhưng may mắn thay, ở trong họ đã có được ngọn
lửa kỳ diệu. Ngọn lửa ấy được thắp lên từ chính ký ức về tuổi ấu thơ. Đi qua
khổ đau, có khi vấp váp mà con người không ích kỷ, không hằn học với cuộc
đời, mà tâm hồn lương thiện được nuôi dưỡng, đâm chồi. Ba nhân vật chính:
Một cô bác sĩ tâm lý ra đi từ ngôi làng nghèo khó; một giám đốc trưởng thành

qua tháng năm bầm dập trong cuộc buôn bán ở trời Tây; một công chức có trí
thông minh xuất chúng nhưng bị căn bệnh kỳ lạ đeo bám. Mỗi người một
cảnh, một mối bận tâm riêng nhưng cùng có trong mình tình yêu, lòng yêu
thương và sự sẻ chia. Đó là ngọn lửa ấm áp để họ tiếp tục sống và vươn lên.


Đó cũng là ý nghĩa nhân văn đọng lại sau cuộc trở về với ký ức nhọc nhằn mà
nhà văn muốn chia sẻ cùng độc giả.
Phong Điệp là một nhà báo, chị được đi nhiều nơi,tiếp xúc với nhiều
người, chiêm nghiệm về cuộc sống cũng không ít. Để có thể đồng cảm được,
lẽ tự nhiên, chị đã từng sống khổ sở trong những căn nhà chật chội, nóng bức
trong khu tập thể nhà máy sợi, trong khu lò mổ, cạnh nghĩa địa, cống rãnh...
Điều ấy không có nghĩa là chị kể lại những chuyện chị từng trải, nếu như thế
cùng lắm là thành hồi ký. Để thành tiểu thuyết chị phải lắp ghép, tưởng tượng
ra nhiều chi tiết, tình huống... Bằng sự quan sát tinh tường, tỷ mẩn những con
người, cảnh đời diễn ra xung quanh, chị không chỉ nghe bằng tai, nhìn bằng
mắt mà chủ yếu là bằng “trái tim đau”. Ga ký ức là câu chuyện đang diễn ra
của thời đại, nói về đô thị hóa và con người biến đổi trong xã hội đó. Cuốn
sách gồm ba chương, mỗi chương nói về số phận của một nhân vật.
Từ những câu chuyện riêng lẻ của từng số phận, Ga ký ức tạo nên một
câu chuyện của thời đại. Sự phát triển và đô thị hóa quá nhanh của xã hội đã
khiến con người ta biến đổi. Khoảng cách thế hệ càng ngày càng lớn khiến
cho người ta, đặc biệt là người cao tuổi cảm thấy cô đơn và lạc lõng. Còn
người trẻ, thế hệ sinh ra và lớn lên trong cả hai thời cuộc, cảm thấy hoang
mang. Các tuyến truyện xuyên suốt và mạch lạc, để đến cuối, khiến người đọc
bất ngờ vì mối liên hệ giữa ba số phận tưởng chừng riêng rẽ và tương phản
ấy. Đan xen trong câu chuyện của ba người là những câu chuyện khác về làng
lên phố, sự đổi đời, bơ sữa trời Tây, những bà mẹ quê, sự ngơ ngác trước
“kinh tế mở”, “kinh tế thị trường”… Những biến cố thời cuộc và những vấn
đề rất riêng, nhưng tất cả những ai từng trải qua, từng đọc hay từng nghe nói

về giai đoạn chuyển giao đó đều thấy quen thuộc. Đề tài không mới nhưng
với cách khai thác hoàn toàn mới lạ, Phong Điệp đã góp thêm một tiếng nói
cho dòng văn học đương đại nước nhà.