Tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học nội dung đại lượng và đo đại lượng cho học sinh lớp 5 (2017)

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC

======

NGUYỄN THỊ QUỲNH

TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM
TRONG DẠY HỌC NỘI DUNG ĐẠI LƯỢNG
VÀ ĐO ĐẠI LƯỢNG CHO HỌC SINH LỚP 5
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Phương pháp dạy học Toán ở Tiểu học

Người hướng dẫn khoa học

ThS. LÊ THU PHƯƠNG

HÀ NỘI - 2017


LỜI CẢM ƠN
Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo của Trường Đại học Sư
phạm Hà nội 2, các thầy cô trong khoa Giáo dục Tiểu học và các thầy cô giáo
trong tổ bộ môn phương pháp dạy học Toán ở Tiểu học đã giúp đỡ em trong
quá trình học tập tại trường và thực hiện khóa luận tốt nghiệp này.
Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Ths Lê Thu Phương người đã định hướng chọn đề tài, tận tình hướng dẫn, chỉ bảo và giúp đỡ em
trong quá trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành tốt khóa luận. Do điều
kiện thời gian nghiên cứu và năng lực có hạn nên đề tài không tránh khỏi
những hạn chế và thiếu sót. Kính mong nhận được sự đóng góp ý kiến của
các thầy cô giáo và các bạn để khóa luận được hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!

Hà Nội, tháng 4 năm 2017
Sinh viên

Nguyễn Thị Quỳnh


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan: Khoá luận tốt nghiệp với đề tài “Tổ chức hoạt động
trải nghiệm trong dạy học nội dung Đại lượng và đo đại lượng cho học
sinh lớp 5” là công trình nghiên cứu của riêng tôi, trên cơ sở giúp đỡ của
giáo viên hướng dẫn và tham khảo các tài liệu có liên quan. Tôi xin cam
đoan kết quả nghiên cứu của mình không trùng với kết quả nghiên cứu
của các tác giả khác.
Nếu sai tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.
Hà Nội, tháng 4 năm 2017
Sinh viên

Nguyễn Thị Quỳnh


MỤC LỤC
MỞ
...............................................................................................................1

ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài...............................................................................................1
2.
Mục
đích

nghiên
........................................................................................2
3.
Đối
tượng
và
khách
.................................................................3

thể

cứu
nghiên

cứu

4. Phạm vi nghiên cứu ..........................................................................................3
5. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................3
6.
Giả
thuyết
khoa
..........................................................................................3

học

7. Nhiệm vụ nghiên cứu........................................................................................3
8. Cấu trúc nội dung..............................................................................................4
NỘI DUNG............................................................................................................5
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA TỔ CHỨC HOẠT

ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC NỘI DUNG ĐẠI LƯỢNG VÀ
ĐO ĐẠI LƯỢNG CHO HỌC SINH LỚP 5 .......................................................5
1.1.
Cơ
sở
lý
..................................................................................................5
1.1.1.
Đặc
điểm
của
học
......................................................................5
1.1.1.1.
Đặc
điểm
tư
duy
.......................................................5
1.1.1.2.
Đặc
điểm
ngôn
..................................................5

của

ngữ

sinh

học

của

luận

học

lớp

5

sinh

lớp

5

sinh

lớp

5

1.1.1.3.
Đặc
điểm
trí
5.......................................................6

nhớ

của

học

sinh

lớp

1.1.1.4.
Đặc
điểm
chú
5.........................................................6

ý

của

học

sinh

lớp


1.1.2.
Lý
thuyết

về
nghiệm...........................................................7

hoạt

động

trải

1.1.2.1.
Khái
.................................................................................................7
1.1.2.2. Mô hình
.................................8

học

qua

trải

nghiệm

của

David

niệm
A.

Kolb


1.1.2.3. Quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm
...............................................9
1.1.3. Dạy học nội dung đại lượng và đo đại lượng cho học sinh lớp 5 ..........10
1.1.3.1. Mục tiêu dạy học nội dung đại lượng và đo đại lượng lớp 5..............10
1.1.3.2. Nội dung đại lượng và đo đại lượng trong môn toán lớp 5.................11
1.1.3.3. Đặc điểm nội dung các yếu tố Đại lượng và đo đại lượng trong
chương trình môn Toán lớp 5.............................................................................12
1.2. Cơ sở thực tiễn
.............................................................................................12
1.2.1. Thực trạng của việc tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học nội
dung đại lượng và đo đại lượng cho học sinh lớp 5..........................................12
1.2.1.1. Về tổ chức hoạt động trải nghiệm trong môn Toán lớp 5
...................13
1.2.1.2. Về tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học nội dung Đại lượng
và đo đại lượng cho học sinh lớp 5 ....................................................................13
1.2.2. Nguyên nhân của thực trạng
....................................................................14
Kết luận chương 1 ...............................................................................................15
CHƯƠNG 2: DẠY HỌC MỘT SỐ NỘI DUNG ĐẠI LƯỢNG VÀ ĐO ĐẠI
LƯỢNG CHO HỌC SINH LỚP 5 QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM ....16
2.1. Các hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học nội dung đại
lượng và đo đại lượng cho học sinh lớp 5 .........................................................16
2.1.1. Tổ chức thảo luận .....................................................................................16
2.1.2. Tổ chức các trò chơi
.................................................................................16
2.1.3. Tổ chức các cuộc thi
.................................................................................17

2.1.4. Tổ chức tham quan dã ngoại
....................................................................18
2.1.5. Hoạt động câu lạc bộ ................................................................................18


2.2. Thiết kế hoạt động trải nghiệm trong dạy học một số nội dung đại lượng
và đo đại lượng cho học sinh lớp 5 ....................................................................19
KẾT LUẬN .........................................................................................................38
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................40


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Toán học có liên quan chặt chẽ với thực tế và có ứng dụng rộng rãi trong
nhiều lĩnh vực khác nhau của khoa học, công nghệ, sản xuất và đời sống xã
hội hiện đại. Nó thúc đẩy mạnh mẽ các quá trình tự động hóa sản xuất, trở
thành công cụ thiết yếu cho mọi ngành khoa học và được coi là chìa khóa của
sự phát triển. Các kiến thức và kĩ năng của môn Toán có nhiều ứng dụng
trong đời sống, giúp học sinh nhận biết mối quan hệ về số lượng và hình dạng
không gian của thế giới hiện thực. Trong các kiến thức của môn Toán, nội
dung dạy học Đại lượng và đo đại lượng ở lớp 5 được sắp xếp đan xen với các
mạch kiến thức khác nhằm tạo ra sự hỗ trợ lẫn nhau trong việc dạy học các
mạch kiến thức với hạt nhân là số học. Ngoài ra, nội dung dạy học Đại lượng
và đo đại lượng còn là cầu nối giữa các kiến thức toán học trong nhà trường
với thực tế đời sống. Thông qua việc giải các bài tập toán, học sinh không
chỉ rèn luyện kĩ năng của môn Toán mà còn được cung cấp thêm nhiều tri
thức thực tế bổ ích.
Có thể nói thành tựu của tâm lý học hoạt động thế kỷ XX là cơ sở khoa
học cho việc dạy học/giáo dục trong nhà trường đạt hiệu quả. Một trong
những luận điểm cơ bản, có tính nguyên tắc, đó là: “Tâm lý hình thành thông

qua hoạt động”. Điều này có nghĩa là, chỉ thông qua hoạt động của chính bản
thân học sinh thì bản chất, nhân cách của học sinh mới được hình thành và
phát triển. Con người cũng học được nhiều kinh nghiệm từ chính những trải
nghiệm của bản thân. Dù học theo cách nào đi chăng nữa thì con người cũng
phải học bằng hoạt động, học thông qua hoạt động của chính mình. Học qua
trải nghiệm do GS. Kolb người Mỹ (1939) đưa ra năm 1984. Theo ông, “Học
thông qua trải nghiệm là quá trình học theo đó kiến thức, năng lực được tạo ra

1


thông qua việc chuyển hóa kinh nghiệm”. Như vậy, học qua trải nghiệm là
quá trình học sinh xây dựng ý nghĩa trực tiếp (tức kiến thức) từ kiến thức và
kinh nghiệm đã có.
Trong các kiến thức của môn Toán thì phần “Đại lượng và đo đại lượng”
là kiến thức khó dạy vì tri thức khoa học về đại lượng và đo đại lượng và tri
thức môn học được trình bày có khoảng cách.... Thông qua hoạt động trải
nghiệm học sinh sẽ trực tiếp hoạt động, quan sát, đo đạc đối tượng kết hợp
với những kinh nghiệm đã có của bản thân để hình thành tri thức khoa học.
Chính vì vậy, việc tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học nội dung Đại
lượng và đo đại lượng cho học sinh lớp 5 sẽ giúp các em có cơ hội hình thành
và phát triển các năng lực tư duy, trí tưởng tượng không gian, gắn liền việc
học tập với cuộc sống xung quanh và hỗ trợ học sinh học tập tốt các môn học
khác. Tuy nhiên, việc vận dụng hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn
Toán vẫn chưa thực sự được chú trọng.
Xuất phát từ việc nghiên cứu cơ sở lí luận và thực trạng dạy học môn
Toán cụ thể là dạy học về nội dung “Đại lượng và đo đại lượng” ở lớp 5, kết
hợp với những hiểu biết đã có và những điều mới mẻ lĩnh hội được từ các bài
giảng về “Phương pháp dạy học Toán ở Tiểu học” của các thầy cô giáo
trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, tôi quyết định chọn đề tài “Tổ chức hoạt

động trải nghiệm trong dạy học nội dung Đại lượng và đo đại lượng cho
học sinh lớp 5”.
2. Mục đích nghiên cứu
Thiết kế hoạt động trải nghiệm trong dạy học nội dung Đại lượng và đo
đại lượng cho học sinh lớp 5, góp phần nâng cao hiệu quả dạy học môn Toán
nói chung và nội dung Đại lượng và đo đại lượng nói riêng.

2


3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu
 Học sinh lớp 5 ở các trường tiểu học;
 Mối liên hệ giữa hoạt động trải nghiệm và việc dạy học nội dung đại lượng
và đo đại lượng trong chương trình lớp 5
- Khách thể nghiên cứu
Hoạt động dạy và học của giáo viên và học sinh về nội dung đại lượng và
đo đại lượng ở tiểu học
4. Phạm vi nghiên cứu
Nội dung dạy học các yếu tố đại lượng và đo đại lượng cho học sinh lớp 5
5. Phương pháp nghiên cứu
 Phương pháp nghiên cứu lí luận: Đọc các tài liệu, giáo trình có liên quan
đến vấn đề nghiên cứu
 Phương pháp quan sát: Thông qua dự giờ
 Phương pháp điều tra: Tìm hiểu thực trạng việc dạy học về nội dung đại
lượng và đo đại lượng trong chương trình môn Toán lớp 5
6. Giả thuyết khoa học
Nếu thiết kế được hoạt động trải nghiệm trong dạy học nội dung đại
lượng và đo đại lượng cho học sinh lớp 5 sẽ giúp các em có cơ hội hình thành
và phát triển các năng lực tư duy, trí tưởng tượng không gian, gắn liền việc

học tập với cuộc sống xung quanh và hỗ trợ học sinh học tập tốt các môn học
khác.
7. Nhiệm vụ nghiên cứu
6.1. Tìm hiểu cơ sở lí luận của việc tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy
học đại lượng và đo đại lượng cho học sinh lớp 5
6.2. Tìm hiểu thực trạng của việc tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học
đại lượng và đo đại lượng cho học sinh lớp 5

3


6.3. Thiết kế hoạt động trải nghiệm trong dạy học nội dung đại lượng và đo
đại lượng cho học sinh lớp 5
8. Cấu trúc nội dung
Ngoài phần mở đầu, mục lục, tài liệu tham khảo khóa luận tốt nghiệp
gồm 2 chương
Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của tổ chức hoạt động trải nghiệm
trong dạy học nội dung Đại lượng và đo đại lượng cho học sinh lớp 5
Chương 2: Dạy học một số nội dung Đại lượng và đo đại lượng cho học
sinh lớp 5 qua hoạt động trải nghiệm

4


NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA TỔ CHỨC
HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC NỘI DUNG
ĐẠI LƯỢNG VÀ ĐO ĐẠI LƯỢNG CHO HỌC SINH LỚP 5
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Đặc điểm của học sinh lớp 5

Đối với học sinh tiểu học, tâm lý, nhân cách, nhận thức đang dần phát
triển và hoàn thiện, đặc biệt là giai đoạn lớp 5 là giai đoạn mà học sinh đang
phát triển mạnh nhất. Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy, ở lứa tuổi này học
sinh có những đặc điểm tâm lý mà việc dạy học nội dung Đại lượng và đo đại
lượng bằng các hoạt động trải nghiệm là cần thiết.
1.1.1.1. Đặc điểm tư duy của học sinh lớp 5
Ở học sinh lớp 5 có sự thay đổi mối quan hệ giữa tư duy hình tượng, trực
quan cụ thể sang tư duy trừu tượng, khái quát chiếm ưu thế, nổi bật về hoạt
động tư duy của học sinh cuối cấp tiểu học. Giai đoạn này, tư duy của học
sinh đã chuyển dần sang hoạt động hình thức hay còn gọi là hoạt động giả
thuyết - suy diễn, không còn bám giữ vào đối tượng (đồ vật, hiện tượng) cụ
thể, mà căn cứ vào “giả thuyết”. Khả năng phân tích, tổng hợp, trừu tượng
hóa - khái quát hóa trong tư duy của trẻ có sự phát triển vượt bậc. Như vậy,
dạy học bằng các hoạt động trải nghiệm sẽ thúc đẩy phát triển tư duy của trẻ.
1.1.1.2. Đặc điểm ngôn ngữ của học sinh lớp 5
Hầu hết học sinh tiểu học có ngôn ngữ nói thành thạo. Khi trẻ vào lớp 1
bắt đầu xuất hiện ngôn ngữ viết. Đến lớp 5 thì ngôn ngữ viết đã thành thạo
và bắt đầu hoàn thiện về mặt ngữ pháp, chính tả và ngữ âm. Ngôn ngữ có vai
trò hết sức quan trọng đối với quá trình nhận thức cảm tính và lý tính của trẻ,
nhờ có ngôn ngữ mà cảm giác, tri giác, tư duy, tưởng tượng của trẻ phát
triển dễ dàng và được biểu hiện cụ thể thông qua ngôn ngữ nói và viết của
trẻ. Thông
5


qua khả năng ngôn ngữ ta có thể đánh giá được sự phát triển trí tuệ của trẻ.
Nhờ có ngôn ngữ phát triển mà trẻ có khả năng tự đọc, tự học, tự nhận thức
thế giới xung quanh và tự khám phá bản thân thông qua nhiều kênh thông tin
khác nhau. Bởi vậy mà thông qua hoạt động trải nghiệm, trẻ được thảo luận,
đưa ra các ý kiến cá nhân, tự nhận xét, đánh giá và học hỏi lẫn nhau…. Từ đó,

vốn ngôn ngữ của trẻ được trau dồi và trở nên phong phú, đa dạng hơn.
1.1.1.3. Đặc điểm trí nhớ của học sinh lớp
5
Trí nhớ có vai trò đặc biệt quan trọng trong đời sống và hoạt động của
con người, nhờ có trí nhớ mà con người tích lũy vốn kinh nghiệm đó vận
dụng vào cuộc sống. Ở giai đoạn này, ghi nhớ có ý nghĩa và ghi nhớ từ ngữ
được tăng cường. Ghi nhớ chủ định phát triển. Tuy nhiên, hiệu quả của việc
ghi nhớ có chủ định còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như mức độ tích cực tập
trung trí tuệ của các em, sức hấp dẫn của nội dung tài liệu, yếu tố tâm lý tình
cảm hay hứng thú của các em. Trong quá trình dạy học và giáo dục, giáo
viên cần nắm chắc đặc điểm này.
Từ những nghiên cứu về giáo dục cho thấy: Dựa vào phương pháp dạy
học truyền thống, khả năng ghi nhớ kiến thức của học sinh là khoảng 20%,
còn học tập bằng phương pháp thực hành sẽ đem lại kết quả giáo dục rất cao,
khả năng ghi nhớ của học sinh lên tới 75%. Giáo dục trải nghiệm là một quá
trình học tập, trong đó học sinh được thực hành chủ động tự tạo kiến thức, thu
thập kiến thức, hình thành kĩ năng và thái độ cho bản thân. Thông qua giáo
dục trải nghiệm, các kĩ năng cần thiết của học sinh như: quan sát, thu thập
thông tin, đo đếm, phân tích thông tin… được rèn luyện.
1.1.1.4. Đặc điểm chú ý của học sinh lớp
5
Học sinh cuối tiểu học đã dần hình thành kĩ năng tổ chức, điều chỉnh chú
ý của mình. Chú ý có chủ định phát triển dần và chiếm ưu thế, ở trẻ có sự nỗ
lực về ý chí trong hoạt động học tập như học thuộc lòng một công thức
6


toán…. Trong sự chú ý của trẻ đã bắt đầu xuất hiện giới hạn của yếu tố thời
gian, trẻ đã định lượng được khoảng thời gian cho phép để làm một việc nào
đó và cố gắng hoàn thành công việc trong khoảng thời gian quy định. Nhu

cầu hứng thú có thể kích thích và duy trì chú ý không chủ định cho nên giáo
viên cần tìm cách làm cho giờ học hấp dẫn để lôi cuốn sự chú ý của học sinh.
1.1.2. Lý thuyết về hoạt động trải
nghiệm
1.1.2.1. Khái niệm
- Trải nghiệm
Trải nghiệm là xu thế dạy học hiện đại đang được quan tâm nghiên cứu
và áp dụng vào nhà trường ở nhiều quốc gia trên thế giới trong đó có Việt
Nam.
Theo Từ điển Tiếng Việt: Trải nghiệm là đã từng qua, đã từng biết, từng
chịu đựng
Theo Wikipedia: Trải nghiệm hay kinh nghiệm (experience) là tổng
quan khái niệm bao gồm: tri thức, kĩ năng thu được thông qua việc tiếp xúc,
thao tác trực tiếp với các sự vật hiện tượng.
Như vậy, kinh nghiệm và trải nghiệm được hiểu giống nhau. Kinh
nghiệm được đề cập tới việc biết như thế nào, trải nghiệm thường đi đến một
tri thức về sự hiểu biết đến sự vật, hiện tượng, sự kiện.
Từ các khái niệm nêu trên, chúng tôi rút ra: Trải nghiệm là quá trình
tham gia vào các sự kiện, tiếp xúc trực tiếp, hoạt động cụ thể với các sự vật,
hiện tượng, sự kiện.
- Hoạt động trải nghiệm
Định nghĩa của Hiệp hội Giáo dục trải nghiệm quốc tế: “Giáo dục trải
nghiệm là một phạm trù bao hàm nhiều phương pháp trong đó người dạy
khuyến khích người học tham gia trải nghiệm thực tế, sau đó phản ánh, tổng
kết lại để tăng cường hiểu biết, phát triển kỹ năng, định hình các giá trị sống

7


và phát triển tiềm năng bản thân, tiến tới đóng góp tích cực cho cộng đồng và

xã hội.”
Học tập qua trải nghiệm là một phương pháp học trong đó người học
được coi là trung tâm, tự mình khám phá vấn đề sau khi trí tò mò muốn tìm
hiểu về điều mới được khơi gợi.
Học tập qua trải nghiệm (experiential learning) là một cách học thông
qua làm, với quan niệm việc học là quá trình tạo ra tri thức mới trên cơ sở
trải nghiệm thực tế, dựa trên những đánh giá, phân tích trên những kinh
nghiệm, kiến thức sẵn có. Học thuyết này gắn liền với David Kolb (1939).
Như vậy, việc học tập qua trải nghiệm xảy ra khi một người sau khi tham
gia trải nghiệm nhìn lại và đánh giá, xác định cái gì là hữu ích hoặc quan
trọng cần nhớ, và sử dụng những điều này để thực hiện các hoạt động khác
trong tương lai. Với môn Toán lớp 5 nói chung và nội dung Đại lượng và đo
đại lượng nói riêng thì việc dạy học để hình thành kiến thức mới thông qua
các hoạt động trải nghiệm là rất cần thiết. Nó giúp người học không chỉ huy
động được vốn kiến thức mà các em có được để giải quyết các tình huống
học tập đặt ra mà nó còn khơi gợi niềm đam mê, thích thú với môn học giúp
các em có cơ hội khẳng định chính mình với mọi người và làm chủ kiến thức
lĩnh hội được.
1.1.2.2. Mô hình học qua trải nghiệm của David A. Kolb
Theo Kolb, tất cả những gì con người đã trải nghiệm đều tham gia vào
quá trình học tập và con người đạt đến tri thức mới bằng trải nghiệm. Chu
trình này không có một điểm duy nhất để bắt đầu và cũng không phải theo
một trật tự cứng nhắc mà người học hoàn toàn có thể chủ động từ bất cứ điểm
nào và bước tiếp theo là gì, miễn là nó (chu trình) phù hợp với trình độ cá
nhân, phù hợp với kinh nghiệm của người học về lĩnh vực học tập nào đó và
phù hợp với nội dung, điều kiện, môi trường học tập.
Dưới đây là sơ đồ mô tả cấu trúc của học tập trải nghiệm:
8

Kinh nghiệm rời
rạc, cụ thể (huy động
tri thức cũ có liên
quan)

9


Thử nghiệm tích

Quan sát và phản

cực (thay tri thức cũ

hồi tích cực (đặc điểm,

bằng tri thức mới, áp

ý nghĩa của tri thức cũ)

dụng)
Khái quát hóa
(hình thành tri thức
mới)

1.1.2.3. Quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm
Từ đặc trưng của môn Toán (tính trừu tượng cao và tính lô gic chặt chẽ,
trên cơ sở lý thuyết về hoạt động, lý thuyết về học tập trải nghiệm của Kolb,
theo tôi, quy trình tổ chức học sinh học tập nội dung Đại lượng và đo đại
lượng thông qua hoạt động trải nghiệm gồm 5 bước như sau:

Bước 1: Gợi động cơ, tạo hứng thú cho học sinh
- Kích thích sự tò mò, khơi dậy hứng thú của học sinh về chủ đề sẽ học, học
sinh cảm thấy vấn đề nêu lên rất gần gũi với mình.
- Tạo cho lớp học không khí vui vẻ.
Bước 2: Tổ chức cho học sinh trải nghiệm
- Huy động vốn hiểu biết, kinh nghiệm có sẵn của học sinh để chuẩn bị học
bài mới.

10


- Học sinh trải qua tình huống có vấn đề, trong đó chứa đựng những nội
dung kiến thức, những thao tác, kĩ năng để làm nảy sinh kiến thức mới.
Bước 3: Rút ra công thức, áp dụng vào bài học
- Học sinh rút ra được kiến thức, khái niệm hay quy tắc lí thuyết, thực hành
mới.
- Nếu là một dạng toán mới thì học sinh phải nhận biết được dấu hiệu, đặc
điểm và nêu được các bước giải dạng toán này.
Bước 4: Vận dụng vào thực tiễn
- Học sinh nhớ dạng cơ bản một cách vững chắc, làm được các bài tập áp
dụng dạng cơ bản theo đúng quy trình.
- Học sinh biết chú ý, tránh những sai lầm điển hình thường mắc trong quá
trình giải bài toán dạng cơ bản.
Bước 5: Đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm
- Học sinh củng cố, nắm vững các nội dung kiến thức trong bài đã học.
- Học sinh biết vận dụng kiến thức đã học trong hoàn cảnh mới, đặc biệt
trong những tình huống gắn với thực tế đời sống hàng ngày.
- Cảm thấy tự tin khi lĩnh hội và vận dụng kiến thức mới.
1.1.3. Dạy học nội dung đại lượng và đo đại lượng cho học sinh lớp 5
1.1.3.1. Mục tiêu dạy học nội dung đại lượng và đo đại lượng lớp 5

Đại lượng là một khái niệm trừu tượng. Để nhận thức được khái niệm
đòi hỏi học sinh phải có khả năng trừu tượng hóa, khái quát cao. Việc lĩnh hội
khái niệm đại lượng phải trải qua một quá trình với các mức độ khác nhau và
bằng nhiều cách khác nhau.
Dạy học đo lường nhằm làm cho học sinh nắm được bản chất của phép
đo lường, đó là biểu diễn giá trị của đại lượng bằng số. Từ đó học sinh nhận
biết được độ đo và số đo. Giá trị của đại lượng là duy nhất và số đo không
duy nhất mà phụ thuộc vào việc chọn đơn vị đo trong từng phép đo.


Dạy học nội dung đại lượng và đo đại lượng nhằm giới thiệu cho học
sinh những khái niệm ban đầu, đơn giản về các đại lượng thường gặp trong
đời sống, học sinh nắm được các kiến thức thực hành về phép đo đại lượng,
hệ thống các đơn vị đo đại lượng, sử dụng các công cụ đo, biểu diễn kết quả
đo, chuyển đổi các số đo (đổi số đo hỗn hợp thành số đo thập phân và ngược
lại), kĩ năng thực hiện các phép tính số học trên số đo đại lượng. Đồng thời,
dạy học nội dung này nhằm củng cố các kiến thức có liên quan đến môn
Toán, phát triển năng lực thực hành, tư duy của học sinh.
1.1.3.2. Nội dung đại lượng và đo đại lượng trong môn toán lớp 5
a. Ôn tập bảng đơn vị đo độ dài, bảng đơn vị đo khối
lượng b. Diện tích
2

- Bổ sung các đơn vị diện tích: đề-ca-mét vuông (dam ), ki-lô-mét vuông
2

2

2

(km ), mi-li-mét (mm ) vuông và héc-tô-mét vuông (hm )
- Bảng đơn vị đo diện tích
2

- Giới thiệu các đơn vị đo diện tích ruộng đất: a và ha, mối quan hệ giữa m ,
a và ha, thực hành đo diện tích ruộng đất
- Thực hành chuyển đổi giữa các đơn vị đo thông
dụng c. Thể tích
- Giới thiệu khái niệm ban đầu về thể tích, một số đơn vị đo thể tích: mét khối
3

3

3

(m ), đề-xi-mét khối (dm ), xăng-ti-mét khối (cm )
- Thực hành đo thể tích
- Thực hành chuyển đổi một số đơn vị đo thông dụng
d. Đo thời gian. Vận tốc, thời gian chuyển động, quãng đường đi được
- Bảng đơn vị đo thời gian. Thực hành chuyển đổi giữa một số đơn vị đo
thông dụng
- Các phép tính cộng, trừ các số đo thời gian có đến tên hai đơn vị đo, các
phép tính nhân, chia số đo thời gian với một số.


- Giới thiệu khái niệm ban đầu về vận tốc và đơn vị đo vận tốc, quãng đường
đi được, thời gian chuyển động và mối quan hệ giữa chúng.
- Tính vận tốc của một vật chuyển động
e. Ôn tập tổng kết, hệ thống hóa kiến thức về Đại lượng và đo đại lượng toàn
cấp học

1.1.3.3. Đặc điểm nội dung các yếu tố Đại lượng và đo đại lượng trong
chương trình môn Toán lớp 5
Các kiến thức về đại lượng và phép đo đại lượng ở bậc Tiểu học trong
chương trình toán được trình bày dưới dạng hình thành khái niệm phép đo
trước sau đó hình thành khái niệm đại lượng. Cách trình bày như thế
tuy không tuân theo sự phát triển lôgic của khái niệm nhưng thuận lợi về mặt
sư phạm nó phù hợp với đặc điểm nhận thức của học sinh Tiểu học. Các đại
lượng không sắp xếp thành từng chương riêng mà sắp xếp xen kẽ với các
vòng số và được mở rộng cùng với sự mở rộng các vòng số. Điều này thuận
lợi cho việc dạy và củng cố các kiến thức số học. Việc dạy học phép đo đại
lượng củng cố các kiến thức về phép đếm, giúp học sinh từng bước hoàn thiện
hiểu biết về số tự nhiên. Việc dạy học các đơn vị đo củng cố các kiến thức về
hệ đếm thập phân và mối quan hệ giữa các đơn vị đếm. Việc dạy học các
phép tính trên các đại lượng củng cố kĩ năng tính toán và phương pháp giải
toán, cũng như củng cố các tính chất của các phép tính số học.
Các kiến thức về Đại lượng và đo đại lượng được đưa vào chương
trình từ đơn giản đến phức tạp thông qua các thí dụ cụ thể và dựa vào vốn
hiểu biết của học sinh. Càng về cuối cấp học sinh được học các đại lượng trừu
tượng hơn như diện tích, thể tích, thời gian với những đơn vị đo khác nhau.
1.2. Cơ sở thực tiễn
1.2.1. Thực trạng của việc tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học nội
dung đại lượng và đo đại lượng cho học sinh lớp 5


Nhằm tìm hiểu thực trạng của việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm
trong dạy học nội dung Đại lượng và đo đại lượng cho học sinh lớp 5 ở một
số trường tiểu học, chúng tôi đã phỏng vấn các giáo viên đã từng dạy lớp 5
và tìm hiểu được thực trạng sau.
1.2.1.1. Về tổ chức hoạt động trải nghiệm trong môn Toán lớp
5

* Thuận lợi
- Nội dung, hoạt động trải nghiệm có tính khả thi, phát huy được tính tích
cực, chủ động sáng tạo của học sinh.
- Kiến thức, kĩ năng cơ bản, thiết thực, phù hợp với trình độ và điều kiện học
tập của học sinh, học sinh dễ tiếp thu bài.
- Cơ sở vật chất tương đối đầy đủ.
* Khó khăn
- Việc tổ chức hoạt động trải nghiệm của giáo viên còn gặp ít nhiều khó
khăn, học sinh đôi khi vẫn mất trật tự trong giờ.
- Một số giáo viên chưa chú ý, sát sao tới học
sinh.
- Đồ dùng học tập của học sinh chưa thực sự đầy đủ.
- Học sinh tiếp thu bài còn chưa nhanh, hiệu quả học tập còn chưa cao.
1.2.1.2. Về tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học nội dung Đại
lượng và đo đại lượng cho học sinh lớp 5
- Giáo viên chưa thực sự hứng thú cao khi thiết kế hoạt động trải nghiệm cho
tuyến kiến thức này.
- Giáo viên chưa đầu tư thực sự vào việc nghiên cứu, thiết kế hoạt động trải
nghiệm chi tiết, hiệu quả.
- Qua quan sát, tôi thấy học sinh thương mắc những sai lầm trong giải toán
phép đo đại lượng là: Sử dụng thuật ngữ, suy luận, thực hành đo, so sánh,
chuyển đổi đơn vị đo, thực hiện phép tính trên số đo đại lượng…


1.2.2. Nguyên nhân của thực
trạng
* Về giáo viên
- Là tuyến kiến thức khó dạy nên chưa được một số giáo viên chú trọng và
quan tâm.
- Một số giáo viên chưa nắm bắt được nội dung, các hoạt động trải nghiệm.

- Khi thiết kế hoạt động trải nghiệm chưa dự kiến những sai lầm học sinh
thường gặp.
* Về học sinh
- Tiếp thu bài thụ động, lười suy nghĩ, nắm bắt kiến thức
chậm.
- Học sinh còn có những hạn chế trong việc nhận thức, khó nhận biết được
các hình khi chúng thay đổi vị trí, kích thước, khó phân biệt được những đối
tượng gần giống nhau.
- Một số đại lượng khó mô tả bằng trực quan nên học sinh khó nhận thức
được, nhiều học sinh chưa thực sự thích học tuyến kiến thức này.
- Trong khi thực hiện các hoạt động trải nghiệm còn hay nhầm lẫn do không
nắm vững kiến thức mới.


Kết luận chương 1
Chương 1 đã trình bày về cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của tổ chức
hoạt động trải nghiệm trong dạy học nội dung Đại lượng và đo đại lượng cho
học sinh lớp 5, bao gồm:
- Đặc điểm của học sinh lớp 5;
- Hoạt động trải nghiệm;
- Dạy học nội dung Đại lượng và đo đại lượng cho học sinh lớp 5;
- Cơ sở thực tiễn của việc việc tổ chức hoạt động trải nghiệm
trong dạy học nội dung Đại lượng và đo đại lượng cho học sinh lớp 5;
Qua quan sát chúng tôi thấy, việc thiết kế hoạt động trải nghiệm
dạy
học nội dung Đại lượng và đo đại lượng cho học sinh lớp 5 vẫn chưa được
thực hiện thường xuyên, nhận thức của giáo viên về khái niệm và tầm quan
trọng của hoạt động trải nghiệm còn hạn chế. Nhiều giáo viên vẫn chưa
dành thời gian cho quá trình chuẩn bị cũng như tìm hiểu về học sinh khi đưa
ra các hoạt động trải nghiệm nên quá trình tổ chức chưa thực sự hiệu quả.

Chính vì vậy, việc thiết kế các hoạt động trải nghiệm trong dạy học nội dung
Đại lượng và đo đại lượng cho học sinh lớp 5 là rất cần thiết, cần được
quan tâm, chú trọng đầu tư.


CHƯƠNG 2: DẠY HỌC MỘT SỐ NỘI DUNG ĐẠI LƯỢNG VÀ ĐO
ĐẠI LƯỢNG CHO HỌC SINH LỚP 5 QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI
NGHIỆM
2.1. Các hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học nội dung
đại lượng và đo đại lượng cho học sinh lớp 5
2.1.1. Tổ chức thảo luận
Đây có lẽ là cách thức tổ chức dạy học trải nghiệm đơn giản và dễ
thực hiện nhất với điều kiện nước ta cũng như mặt bằng chung của các
trường phổ thông hiện nay.
Thảo luận có thể diễn ra trong phạm vi hẹp trong lớp học dưới
sự hướng dẫn điều khiển của giáo viên học sinh cùng nhau trao đổi
tìm ra nguyên nhân và giải pháp thực hiện chủ đề cùng trao đổi.
Giáo viên chỉ là người tổ chức còn học sinh là người chủ trì, dẫn dắt,
thực hiện. Tuy nhiên, đây cũng chỉ là bước đầu của học tập trải nghiệm. Hình
thức tổ chức này sẽ khó phát huy hết năng lực người học và đặc biệt là
những em học sinh còn chưa chú ý tới học tập. Bởi vậy, giáo viên cần có
những hình thức tổ chức hấp dẫn với tất cả đối tượng học sinh nhằm phát
triển năng lực ở người học.
2.1.2. Tổ chức các trò chơi
Trò chơi là một loại hoạt động giải trí, thư giãn đồng thời là món
ăn tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống của con người. Việc lựa chọn
trò chơi phù hợp sẽ có tác dụng rất tích cực tới con người nói chung và đặc
biệt đối với học sinh tiểu học nói riêng.
Muốn để cho trò chơi là một con đường học tập tích cực đòi hỏi phải
có sự chọn lọc, tư duy của người giáo viên trong cách lựa chọn trò chơi

để tổ chức học tập trải nghiệm.


Trò chơi mang lại những thuận lợi trong quá trình tổ chức dạy học
trải nghiệm rõ nét nhất là: Việc phát huy tính sáng tạo, hấp dẫn và gây
hứng thú cho học sinh, giúp học sinh dễ tiếp thu kiến thức, rèn luyện tác
phong nhanh nhẹn… Bên cạnh những thuận lợi là khó khăn về mặt tổ chức
lựa chọn địa điểm thời gian cho phù hợp để đảm bảo nội dung chương trình
chuẩn.
Một số trò chơi được sử dụng nhiều trong các trường tiểu học hiện
nay như: trò chơi học tập, trò chơi vận động, trò chơi mô phỏng game
truyền hình… Có thể thấy tổ chức trò chơi là hoạt động quen thuộc dễ thực
hiện trong quá trình học tập trải nghiệm và có ý nghĩa giáo dục tích cực.
2.1.3. Tổ chức các cuộc thi
Tổ chức các cuộc thi có thể trong nhà trường, lớp học hay ngoài
không gian trường học. Nội dung cuộc thi rất phong phú và dễ lồng ghép
bất cứ nội dung giáo dục nào. Và đó cũng là yêu cầu đặt ra đối với mỗi cuộc
thi đều phải mang ý nghĩa giáo dục nhất định. Đây là một trong những hình
thức tổ chức hoạt động hấp dẫn, lôi cuốn học sinh và đạt hiệu quả cao
trong việc tập hợp, giáo dục, rèn luyện và định hướng giá trị cho tuổi trẻ.
Cuộc thi mang tính chất thi đua giữa các cá nhân, nhóm hoặc tập thể luôn
hoạt động tích cực để vươn lên đạt được mục tiêu mong muốn thông qua
việc tìm ra người/đội thắng
cuộc.
Cuộc thi có khả năng thu hút sự tham gia của tất cả học sinh trong
nhà trường, từ cá nhân đến nhóm hay tập thể với các quy mô tổ chức khác
nhau như quy mô lớp, quy mô khối lớp hoặc quy mô toàn trường.Việc lựa
chọn cách thức thực hiện hay làm cho cuộc thi trở nên hấp dẫn mang tính
giáo dục hiệu quả đòi hỏi chất xám từ các nhà tổ chức mà không ai khác đó
chính là những thầy cô giáo người trực tếp làm nhiệm vụ giáo dục. Nếu như