Luận án Tiến sĩ: Chính sách hỗ trợ việc làm đối với lao động nông thôn khu vực Tây Bắc

TR

B GIÁO D CăVÀă ÀOăT O
NGă I H C KINH T QU C DÂN
----------------

PH MăH

NGăTH O

CHÍNH SÁCH H TR VI CăLÀMă
IV I
LAOă
NG NÔNG THÔN KHU V C TÂY B C

Chuyên ngành: Khoa h c qu n lý
Mã s : 9310110

LU N ÁN TI NăS

Ng

iăh

ng d n khoa h c: PGS.TS. Nguy n Th Ng c Huy n

HÀ N I, N M 2019


1

M ă

U

1.ăTínhăc păthi tăc aălu năán
Th c ti n n c ta cho th y, dân c s ng nông thôn chi m t tr ng l n trong t ng
dân s
Vi t Nam (trên 68% dân s Vi t Nam s ng khu v c nông thôn). Trong th i
gian v a qua, ng và Chính ph đư tri n khai nhi u bi n pháp, chính sách nh m đa d ng
hóa vi c làm, nâng cao thu nh p, c i thi n ch t l ng cu c s ng cho nhóm đ i t ng này.
Nh ng thu nh p th c t c a ng i dân nông thôn nói chung, nông dân khu v c Tây B c
nói riêng còn nhi u h n ch .
Báo cáo t T ng c c Th ng kê n m 2011 cho bi t, thu nh p c a ng i dân nông
thôn m c dù t ng đ u qua các n m, tuy nhiên m c thu nh p bình quân trong khu v c
nông thôn m i ch đ t 891 nghìn đ ng/ng i/tháng; trong đó thu nh p c a nhóm
nghèo, nhóm c n nghèo l n l t là 406 nghìn/ng i/tháng và 644 nghìn
đ ng/ng i/tháng. Nói cách khác, thu nh p bình quân c a nhóm đ i t ng c n nghèo
khu v c nông thôn Vi t Nam hi n nay m i ch t ng đ ng v i m c chu n xác đ nh
nghèo c a ngân hàng th gi i thi t l p n m 1993 (ng i nghèo là ng i có thu nh p
d

i 1usd/ng
Nhà n

i/ngày).
c, chính quy n trung

ng ban hành r t nhi u ch tr

ng đ

ng l i, các

bi n pháp chính sách v vi c làm nh m t o đi u ki n đ ng i dân nông thôn gia t ng
thu nh p. Tuy nhiên vi c th c hi n nh ng ch tr ng đó t i các c s l i ch a hi u qu ,
ch a đem l i nh ng bi n đ i thu nh p tích c c đ i v i ng i dân nông thôn. Chính sách
h tr vi c làm cho ng i lao đ ng là m t trong nh ng u tiên hàng đ u trong các chính
sách phát tri n kinh t ậ xã h i c a n c ta. H th ng chính sách vi c làm, d y ngh và
gi i pháp th c hi n m c tiêu h tr vi c làm cho ng i lao đ ng, phát tri n th tr ng
lao đ ng, góp ph n gi m t l th t nghi p thành th , t ng t l s d ng th i gian lao
đ ng nông thôn (nh t là nông thôn khu v c Tây B c) đ c xem là m t trong nh ng
chính sách c b n nh t c a qu c gia. Chính sách vi c làm nh m gi i quy t tho đáng
nhu c u vi c làm, b o đ m cho m i ng i có kh n ng lao đ ng đ u có c h i có vi c
làm; góp ph n đ m b o an toàn, n đ nh và phát tri n xã h i; t o đi u ki n phát tri n
kinh t , xóa đói gi m nghèo cho ng

i lao đ ng.

Bên c nh nh ng thành t u đ t đ

c, còn m t s v

ng m c h n ch k t qu tri n

khai các ho t đ ng h tr vi c làm đ i v i lao đ ng nông thôn Tây B c, c th nh sau:
Th nh t, vùng mi n núi mi n núi Tây B c, Vi t Nam đ a hình hi m tr , có
nhi u kh i núi và dưy núi cao ch y theo h ng Tây B c- ông Nam. Tuy nhiên đây


2

c ng là đ a bàn có đi u ki n t nhiên kh c nghi t, c s h t ng y u kém; xu t phát đi m
và trình đ phát tri n kinh t -xư h i th p, t h nghèo cao, m t b ng dân trí th p, th ng
b nh h ng c a thiên tai, l l t... Do đó, h tr vi c làm cho ng i lao đ ng luôn đ c
ng và Nhà n c quan tâm đ t o d ng vi c làm, duy trì cu c s ng n đ nh, lâu dài, góp
ph n c i thi n ch t l

ng cu c s ng, phát tri n kinh t -xư h i c a vùng.

Th hai, t
i m i đ n nay ng và Nhà n c đư ban hành chính sách v h tr
vi c làm cho lao đ ng nông thôn, nh t là lao đ ng vùng mi n núi v i nhi u hình th c h
tr khác nhau và đư thu đ c nhi u k t qu kh quan, t l h nsghèo gi m, đ i s ng v t
ch t và tinh th n c a ng i dân đ c nâng cao. Tuy nhiên so v i yêu c u th c t hi n
nay, v n còn nhi u h n ch b t c p nh c c u ngành đào t o ch a phù h p v i th
tr ng lao đ ng, ch ng trình đào t o, ch t l ng đào t o ch a đáp ng đ c yêu c u
th c ti n; nhi u ng i đư qua đào t o ngh v n g p nhi u khó kh n đ tìm đ c vi c
làm; nhi u ng i ph i làm vi c không phù h p v i chuyên môn, ngành ngh đ c đào
t o; t l thi u vi c làm còn khá cao... báo cáo c a B Lao đ ng th ng binh và Xư h i
n m 2016 v phê duy t k t qu h nghèo, h c n nghèo n m 2016 theo chu n nghèo ti p
c n đa chi u áp d ng cho giai đo n 2016-2020 cho hay, c n c có 1.986.697 h nghèo
(chi m 8,23% t l so v i t ng s h dân c trên toàn qu c) và có 1.306.928 h c n nghèo
(chi m 5,41%;) theo chu n nghèo ti p c n đa chi u áp d ng cho giai đo n 2016-2020.
Trong đó s h nghèo mi n núi Tây B c có t l h nghèo cao nh t v i 31,24 %, ti p theo
là mi n núi ông B c (17,72%), khu v c Tây Nguyên (15,27%), ông Nam B có t l
h nghèo th p nh t c n c là 1,05% và ng b ng Sông H ng ch có 3, 23%. Do đó c n
có nh ng đánh giá v hi u qu , tác đ ng c a chính sách h tr vi c làm đ i v i lao đ ng
khu v c Tây B c, t đó đ xu t nh ng mô hình, chính sách phù h p, đ m b o hi u qu
và tính b n v ng.
Th ba, trong b i c nh h i nh p qu c t , vùng mi n núi ph i đ i m t v i các cú s c
bên trong và bên ngoài ngày càng l n. H i nh p qu c t góp ph n t o nhi u c h i nh

t ng kh n ng thông th ng, kh n ng ti p c n v i ti n b khoa h c k thu t, t o c h i
và nâng cao m c h

ng th v n hoá, làm giàu v n v n hoá mi n núi, góp ph n c i thi n

cu c s ng và xoá đói gi m nghèo. Tuy nhiên, vùng mi n núi c ng s ph i đ i m t nhi u
h n v i nhi u thách th c trong s n xu t, kinh doanh, t o vi c làm cho ng i lao đ ng.
Kho ng cách giàu nghèo gi a vùng mi n núi và vùng đ ng b ng ngày m t l n; hàng hoá
s n ph m c a vùng mi n núi làm ra khó tiêu th h n do quy mô s n xu t nh , phân tán,
ch t l ng s n ph m ch a cao; v n hoá truy n th ng d b mai m t d n n u không đ c
b o t n và phát tri n; môi tr ng ngày càng suy thoái do áp l c phát tri n kinh t , ng i
dân vùng mi n núi khai thác tài nguyên thiên nhiên, khoáng s n và do các ch t th i công


3
nghi p; tình tr ng ph m t i và các t n n xư h i n u không ki m soát đ

c s đe do s

n đ nh chính tr , xư h i và kh i đ i đoàn k t mi n núi. i u này đòi h i Nhà n c c n có
nh ng quy t sách đúng đ n, t o m i đi u ki n c n thi t đ vùng mi n núi có th t n d ng
đ c c h i và v t qua nh ng thách th c trong đi u ki n h i nh p. H tr vi c làm cho
lao đ ng khu v c Tây B c s là m t trong nh ng gi i pháp quan tr ng đ gi i quy t v n
đ này.
Cu i cùng, m c dù đư có nhi u nghiên c u trong và ngoài n

c v h tr vi c

làm cho ng i lao đ ng nói chung, cho ng i mi n núi nói riêng. Tuy nhiên nh ng
nghiên c u này v n ch a đ y đ , thi u tính h th ng, thi u tính d báo và th ng tách

r i gi a d y ngh v i h tr vi c làm. Các phân tích v chính sách h tr vi c làm cho
ng i lao đ ng m i ch t p trung vào các đ c tr ng v v th và vai trò c a ng i
mi n núi c ng nh vào chính sách nhìn t góc đ c a Nhà n c mà ch a l y đ i t ng
th h ng chính sách là tr ng tâm, ch a tính đ n đ c tr ng v l ch s , v n hoá mi n
núi, kinh t xư h i, nhu c u và tâm lỦ c a các nhóm lao đ ng. Ch a có nghiên c u nào
h th ng đ y đ , toàn di n các chính sách h tr vi c làm cho ng i lao đ ng và c ng
ch a có đánh giá đ y đ , t ng h p hi u qu , tác đ ng c a các chính sách này. Chính vì
v y tác gi l a ch n th c hi n nghiên c u “Chính sách h tr vi c làm đ i v i lao
đ ng nông thôn khu v c Tây B c” là có Ủ ngh a c v m t lỦ lu n l n th c ti n đ i.
Lu n án s cung c p c s lỦ lu n c ng nh th c ti n đ i v i khu v c Tây B c v các
chính sách h tr vi c làm đ i v i lao đ ng; h th ng hoá và đánh giá m t cách toàn
di n các chính sách h tr vi c làm t 1993 đ n nay; phân tích, đánh giá hi u qu , tác
đ ng và nh n di n các y u t nh h ng đ n h th ng chính sách h tr vi c làm đ i
v i lao đ ng; d báo nhu c u h tr vi c làm cho lao đ ng; t đó có c n c đ đ xu t
gi i pháp, chính sách, mô hình phù h p, hi u qu , b n v ng đ i v i vi c h tr vi c
làm, đ m b o cho ng i lao đ ng tham gia vào quá trình s n xu t hàng hóa ti n t i
gi m nghèo b n v ng, t đó th c hi n đ
tr t t an toàn xư h i.

c m c tiêu đ m b o qu c phòng an ninh và

2.ăM cătiêuănghiênăc u
M c tiêu chung
Hi u đ

c chính sách h tr vi c làm đ i v i lao đ ng nông thôn - Nghiên c u

đi n hình đ i v i khu v c Tây B c.
ánh giá đ c đ c th c tr ng chính sách h tr vi c làm, k t qu c ng nh tác đ ng
c a vi c th c hi n chính sách này đ n bi n đ i vi c làm c a lao đ ng nông thôn, đ n thay

đ i tình tr ng thu nh p và đ i s ng c a b n thân ng

i lao đ ng và gia đình h .


4
xu t ph

ng h

ng và gi i pháp hoàn thi n đ i v i chính sách h tr vi c

làm nh m gia t ng thu nh p, đ i s ng c a lao đ ng nông thôn đ n n m 2030.
M c tiêu c th
Làm rõ n i hàm vi c làm và h tr vi c làm đ i v i lao đ ng nông thôn; chính
sách h tr vi c làm đ i v i lao đ ng nông thôn v i các h p ph n t c n c , ch th
ban hành, m c tiêu, nguyên t c đ n các phân h c a chính sách h tr vi c làm đ i v i
lao đ ng nông thôn,
Làm rõ đ

c các ngu n hình thành thu nh p c a lao đ ng nông thôn, m i quan

h gi a vi c làm v i thu nh p n i sinh c a lao đ ng nông thôn,
Xác đ nh đ

c 3 nhóm y u t

nh h

ng đ n chính sách h tr vi c làm đ i v i

lao đ ng nông thôn
Xác đ nh đ

c b tiêu chí đánh giá chính sách h tr vi c làm đ i v i lao đ ng

nông thôn,
Khái quát kinh nghi m m t s n c trên th gi i v h tr lao đ ng nông thôn
gia t ng thu nh p n i sinh thông qua h tr vi c làm c a chính ph ,
ánh giá đ

c th c tr ng h th ng chính sách h tr vi c làm đ i v i lao đ ng

nông thôn c a chính quy n trung

ng, chính quy n đ a ph

ng 6 t nh Tây B c,

ánh giá đ c th c tr ng chính sách h tr vi c làm, k t qu và tác đ ng c a chính
sách đ n tình tr ng thu nh p và đ i s ng c a lao đ ng nông thôn 6 t nh Tây B c,
Khuy n ngh ph ng h ng và gi i pháp hoàn thi n chính sách h tr vi c làm
đ i v i lao đ ng nông thôn trên đ a bàn Tây B c nói riêng và c n c nói chung.
3.ă

iăt

ngăvƠăph măviănghiênăc u

a.

it

ng nghiên c u
it

ng c a nghiên c u này là n i dung, k t qu th c hi n và các tác đ ng c a

chính sách h tr vi c làm đ n tình tr ng vi c làm, thu nh p và đ i s ng c a lao đ ng
nông khu v c Tây B c.
b. Ph m vi nghiên c u
Ph m v v th i gian:
Lu n án t p trung đánh giá phân tích chính sách h tr h tr vi c làm đ i v i lao
đ ng nông thôn khu v c Tây B c giai đo n t khi chính ph Vi t Nam tri n khai các
ho t đ ng t n công nghèo đói đ n giai đo n hi n nay và đ a ra các gi i pháp đ n 2030.


5

Ph m v v không gian:
H th ng chính sách h tr vi c làm đ i v i lao đ ng nông đ
đ a bàn 6 t nh Tây B c.

c th c hi n trên

V n i dung
Chính sách h tr vi c làm đ i v i lao đ ng nông thôn g m nhi u phân h , tuy
nhiên trong nghiên c u này, c n c vào th c tr ng c ng nh k t qu tri n khai nh ng
chính sách h p ph n có liên quan, đ tài t p trung vào ba nhóm chính sách h p ph n là
(i) H ng nghi p và gi i thi u vi c làm, (ii) đào t o ngh , (iii) tín d ng; các chính

sách khác nh h tr xu t kh u lao đ ng, h tr tiêu liên k t 4 nhà trong phát tri n
nông nghi p nông thôn... không đ c đ a vào nghiên c u này b i khu v c mi n núi
Tây B c không có nhi u, th m chí là có r t ít lao đ ng nông thôn, lao đ ng là ng i
dân t c thi u s đi xu t kh u lao đ ng; và vi c th c hi n phát tri n chu i s n xu t
khu v c này còn đang m c đ s khai... Vi c đánh giá chính sách đ c t p trung vào
3 n i dung l n, (i) k t qu th c hi n chính sách, (ii) tác đ ng c a chính sách đ n bi n
đ i vi c làm và đ i s ng lao đ ng nông thôn, (iii) nguyên nhân nh h ng đ n th c
tr ng chính sách h tr vi c làm đ i v i lao đ ng Tây B c, trong đó h n ch n i dung
chính sách đ

c phân tích l ng ghép trong y u t t môi tr

ng v mô.

4.ăCácăk tăqu ănghiênăc uăd ăki n
V lý lu n
Lu n án h th ng hoá c s lỦ lu n v chính sách h tr vi c làm đ i v i lao
đ ng; xây d ng khung lỦ thuy t nghiên c u v chính sách h tr vi c làm đ i v i lao
đ ng nông thôn khu v c Tây B c.
Xây d ng h th ng tiêu chí/ch tiêu đánh k t qu , tác đ ng c a chính sách h tr
vi c làm đ i v i lao đ ng nông thôn.
D báo bi n đ ng vi c làm và nhu c u đào t o ngh đ i v i lao đ ng khu v c
Tây B c.
K t qu nghiên c u c a Lu n án b sung nh ng lu n c khoa h c v h tr vi c
làm và chính sách h tr vi c làm đ i v i lao đ ng nông thôn nói chung, đ c bi t là lao
đ ng nông thôn khu v c Tây B c nói riêng.
K t qu nghiên c u c a Lu n án đ

c s d ng làm tài li u tham kh o trong

nghiên c u, gi ng d y các l nh v c liên quan (qu n lỦ công, chính sách công, qu n lỦ


6
kinh t , khoa h c xư h i và nhân v n ...)
nghiên c u trong ph m vi c n

các tr

ng cao đ ng, đ i h c, các vi n

c.

V th c ti n
Lu n án h th ng hoá các chính sách h tr vi c làm đ i v i lao đ ng nông thôn
c a chính quy n trung ng và các chính sách đ i v i h tr vi c làm lao đ ng nông
thôn khu v c Tây B c nói riêng đ u nh ng n m 1990 đ n nay. Lu n án cung c p cho
các nhà ho ch đ nh chính sách, các nhà qu n lỦ, các nhà nghiên c u m t b c tranh
t ng th v k t qu th c hi n chính sách h tr vi c làm đ i v i lao đ ng khu v c Tây
B c trong th i gian qua; cung c p thêm thông tin t th c ti n nghiên c u đ các nhà
khoa h c có đ nh h

ng tham m u cho

ng và Nhà n

c xây d ng chính sách phù

h p v h tr vi c làm cho lao đ ng khu v c Tây B c đ n n m 2025, đ nh h

ng đ n

n m 2030.
Lu n án nghiên c u bài h c kinh nghi m qu c t v mô hình h tr vi c làm đem
l i hi u qu kinh t cho ng i mi n núi, đi u này cung c p thêm lu n c cho các nhà
qu n lỦ, các nhà ho ch đ nh chính sách xác đ nh mô hình phù h p v h tr vi c làm
đ i v i ng

i lao đ ng

Vi t Nam.

Lu n án đ xu t khung đánh giá cùng b tiêu chí/ch tiêu nh m ph c v đánh giá
k t qu , tác đ ng c a chính sách h tr vi c làm đ i v i lao đ ng khu v c Tây B c
Vi t Nam.
Nh ng đánh giá đ y đ , toàn di n c a Lu n án v k t qu , tác đ ng c a chính
sách h tr vi c làm đ i v i lao đ ng khu v c Tây B c t đ u nh ng n m 1990 đ n
nay c ng nh vi c ch ra nh ng thành t u, h n ch và nguyên nhân trong ho ch
đ nh chính sách h tr vi c làm đ i v i lao đ ng khu v c Tây B c s giúp xác đ nh
đ c ph ng h ng, đ xu t, ki n ngh nh m hoàn thi n chính sách trong nh ng
n m ti p theo.


7

Ch

ngă1

T NGăQUANăNGHIểNăC U

1.1. Cácă côngă trìnhănghiênăc uă ă n
v iălaoăđ ngănôngăthôn

că ngoƠiăv ă chínhăsáchă h ătr ă vi că lƠmă đ iă

1.1.1. Lao đ ng nông thôn và vi c làm đ i v i lao đ ng nông thôn
Theo đ nh ngh a c a t ch c Lao đ ng qu c t (ILO, 2008), vi c làm là nh ng
ho t đ ng lao đ ng đ c tr công b ng ti n ho c hi n v t. Vi c làm đ i v i m i ng i
lao đ ng, đ

c làm vi c g n v i t ng công vi c c th , không ch t n t i mà còn là s

hoàn thi n b n thân. i v i xư h i, vi c làm t o ra c a c i v t ch t và các d ch v góp
ph n cho t ng tr ng kinh t và phát tri n xư h i. “Vi c làm có th đ nh ngh a nh m t
th c tr ng, trong đó có s tr công b ng ti n ho c hi n v t do có s tham gia tích c c,
có tính ch t cá nhân và tr c ti p vào n l c s n xu t” (ILO 2014). “Vi c làm theo
ngh a r ng là toàn b các ho t đ ng kinh t c a m t xư h i, ngh a là t t c nh ng gì
quan h đ n cách th c ki m s ng c a con ng i, k c các quan h xư h i và tiêu
chu n hành vi t o thành khuôn kh c a quá trình kinh t ” (ILO 2014). Nh v y, vi c
làm đ c b t ngu n t lao đ ng c a con ng i (t t nhiên là ch nh ng ng i có s c
lao đ ng) thông qua công c lao đ ng tác đ ng đ n đ i t ng lao đ ng nh m t o ra
c a c i v t ch t, vi c làm luôn g n v i m t ngành ngh nh t đ nh.
i v i h gia đình nông dân, tr

c s c ép t s bi n đ i xư h i, đ t n t i, nông

dân không ch th c hi n các vi c làm trong nông nghi p mà còn ti n hành các ho t
đ ng vi c làm liên quan đ n kinh t phi nông nghi p (Davis-Brown, K., và Salamon,
S. 1987). Th c t ch ng minh các ho t đ ng phi nông nghi p đ c nông dân các n c
có n n kinh t chuy n đ i đóng góp t 20-70% thu nh p c a lao đ ng nông thôn

(Adams, 2001; Benjamin, 1992; De Brauw và nh ng tác gi khác, 2002; De Brauw và
Rozelle, 2008; Wang, Herzfeld, và Glauben, 2007; Yu và Zhao, 2009).
Nói cách khác, đ đ m b o tài chính chi tiêu cho đ i s ng thì ng i nông dân
ngoài th i gian làm nông nghi p, còn tham gia vào các ho t đ ng s n xu t, kinh
doanh, và d ch v khác (Carter, M., và Yao, Y. 2002; MariaLaura Di Domenico và
Graham Miller, 2012). Ngoài các kho n ti n thu đ c t s tham gia c a ng i lao
đ ng vào th tr ng lao đ ng ng i dân nói chung, nông dân nói riêng còn có đ c thu
nh p t các kho n cho thuê tài s n, các kho n chuy n kho n t lao đ ng di c …
Christina Pantazis (2006).
Martin M. & Ronald W.M. (2003), Unemployment duration and employability in


8
remote rural labour markets. Nghiên c u đư phân tích nh ng hàng rào tìm ki m vi c
làm c a nh ng ng i th t nghi p ng n và dài h n th tr ng lao đ ng nông thôn.
Nghiên c u xác đ nh m t s v n đ v tìm vi c c th và công vi c khác mà ng i th t
nghi p s ng c ng đ ng ng i s d ng lao đ ng (c u lao đ ng) và th o lu n v các
chính sách ti m n ng đ gi i quy t nhu c u c a nh ng cá nhân th t nghi p. Nh ng gi i
pháp toàn di n và khách hàng làm trung tâm đ c yêu c u đ gi i quy t các rào c n
đ i v i nh ng ng i tìm vi c nông thôn, bao g m cung c p ng i l n giáo d c c
b n, đào t o linh ho t t p trung vào k n ng và kinh nghi m làm vi c v i s liên quan
c th đ n các ngành ngh kinh t nông thôn m i và các d ch v h tr chính th c cho
ng

i tìm vi c trong khu v c cô l p.

i v i chính sách v Cung lao đ ng c n k t h p

v i nh ng bi n pháp kích C u đ khuy n khích s phát tri n n i sinh và ngo i sinh
khu v c nông thôn tách bi t.

- Harry Toshima (2009), Essay in development Economics in honor of Harry
Toshima, nghiên c u đ c đi m c b n c a n n kinh t châu Á v i m c tiêu là thay đ i
n n kinh t t ch s d ng không h t lao đ ng ti n t i t n d ng h t lao đ ng m c đ
cao qua 3 giai đo n phát tri n c a n n kinh t . Ông đ a ra lỦ thuy t t ng tr ng c a
các n c kinh t gió mùa. Theo ông, mô hình t ng tr ng c a Lewis không có Ủ ngh a
th c t v i tình tr ng d th a lao đ ng trong nông nghi p gió mùa. B i vì n n nông
nghi p lúa n

c v n thi u lao đ ng trong các đ nh cao th i v và ch th a lao đ ng

trong mùa nhàn r i. Trong mô hình này, s phát tri n đ c b t đ u b ng vi c v n gi
l i lao đ ng trong nông nghi p và ch t o thêm nh ng ho t đ ng m i...
1.1.2. Chính sách h tr vi c làm đ i v i lao đ ng nông thôn
Chính sách h tr lao đ ng t t o vi c làm
El Harbia and Grolleaub (2012) kh ng đ nh v n đ t t o vi c làm c a ng i lao
đ ng không ch gây ra hi u ng lây lan, nh h ng đ n h nh phúc c a nhi u cá nhân,
mà còn tác đ ng tác đ ng đ n n đ nh qu c gia. Chính vì th , các chính sách t t o
vi c làm là c n thi t. Tuy nhiên, m i cá nhân, m i ng i lao đ ng có hoàn c nh khác
nhau khi tham gia vào th tr ng lao đ ng. T t o vi c làm đ i v i ng i lao đ ng có
nhi u đi m khác bi t so v i vi c ng i lao đ ng tham gia cung ng s c lao đ ng trên
th tr ng. Vi c làm do ng i lao đ ng t t o ra không ch ph thu c vào n ng l c c a
b n thân ng i lao đ ng, v gi i tính c a ng i lao đ ng, nhu c u làm vi c và hoàn
c nh kinh t - xã h i gia đình c a h (De Wit, 1993; Linda Yueh, 2009) mà còn ph
thu c vào c ch chính sách t o vi c làm mà nhà n c đem đ n cho ng i lao đ ng
(Kang C. & Dannet L., 2003), vào ch t l ng t ho t đ ng h ng nghi p, đào t o mà
h là đ i t ng th h ng (Grange, 2005) c ng nh t nhu c u s d ng các s n ph m


9
hàng hoá d ch v mà h cung ng trên th tr

ng (De Wit, 1993). Các chính sách t

t o vi c làm cho ng i lao đ ng s không thành công n u không gi i quy t cùng lúc 4
n i dung này. i u này đ c th hi n t ng đ i rõ nét khi ti n hành t ng quan các
công trình nghiên c u sau:
DIFD (2001) ti p c n góc đ các ngu n l c t o ra sinh k c ng chính là các
ngu n v n đ th c hi n quá trình t t o vi c làm trong khung sinh k b n v ng. Theo
nghiên c u này, xét m t cách t ng đ i thì quá trình t t o vi c làm c ng là quá trình
xây d ng sinh k . Các h gia đình, cá nhân đ u có ph ng th c ki m s ng (chi n l c
sinh k ) d a vào nh ng ngu n l c sinh k s n có (5 lo i ngu n l c) trong m t b i c nh
chính sách và th ch nh t đ nh

đ a ph

ng. Nh ng nhân t này c ng ch u nh

h ng c a các y u t bên ngoài và các tác đ ng mang tính th i v . S l a ch n v
chi n l c sinh k c a các h gia đình d a trên nh ng ngu n l c sinh k hi n t i là k t
qu c a s t ng tác gi a các nhóm y u t này. Khung sinh k đ a đ n m t cách toàn
di n t t c các y u t khác nhau nh h ng nh th nào đ n sinh k c a con ng i, đ c
bi t là các c h i hình thành nên chi n l c sinh k c a con ng i. Các chính sách v
sinh k do đó quan tâm đ n nhi u khía c nh nh m đ m b o vi c làm, thu nh p cho
nh ng đ i t ng th h ng c a chính sách.
tr giúp cho nh ng lao đ ng y u th đ n t nhi u n n v n hoá và ngôn ng
khác nhau v i trình đ giáo d c th p và ít kinh nghi m v vi c làm, m t s đ i t

ng

g p khó kh n v v n đ s c kho và các m i quan h xã h i, và đ gi i quy t vi c làm

cho nhóm đ i t ng y u th này, chính ph Australia đư ban hành nhi u chính sách,
theo đó Nghi p đoàn St Laurence (BSL) đ c ph i h p cùng doanh nghi p và các t
ch c phi chính ph , phi l i nhu n t ch c các ch ng trình hu n luy n, đào t o k
n ng và chia s kinh nghi m ngh nghi p nh m giúp h nâng cao kh n ng đáp ng
yêu c u tuy n d ng và tìm đ c nh ng vi c làm v i m c l ng th a đáng (Australian
Bureau of Statistics, 2006). Nh m giúp các đ i t ng lao đ ng y u th nhanh chóng
tìm đ c vi c làm, n đ nh cu c s ng BSL th ng h ng vi c đào t o ngh nghi p
cho nh ng ng

i lao đ ng y u th vào các công vi c nh ch m sóc ng

i già và tr

em, làm v n, trông nom và quét d n nhà c a... M c đích c a các khóa đào t o này
nh m giúp nh ng lao đ ng y u th nhanh chóng v t qua nh ng khó kh n, rào c n
tr c m t đ không b l nh ng c h i vi c làm; đ ng th i c ng khuy n khích tính
ch đ ng c a c ng đ ng và t o ra nh ng cách th c đ gi i quy t vi c làm cho nh ng
ng i g p r i ro hay đang ph i gánh ch u c nh th t nghi p dài h n.
Th c hi n ch tr ng, chính sách gi i quy t vi c làm c a Chính ph Australia
đ i v i các đ i t ng y u th , BLS đư h tr nh ng đ i t ng này tham d vào các


10
ch

ng trình đào t o tr giúp vi c làm khác nhau. Các h c viên c a BLS đ

c

trang b lý thuy t đ i v i các l nh v c nh ch m sóc ng i già, tr em, v n chuy n,

ngh làm v n, bán l và lau kính.... Còn đ i v i nh ng h c viên g p ph i nh ng
khó kh n khi ti p c n t i th tr ng lao đ ng b i tình tr ng s c kh e, ho c thi u
chuyên môn ngh nghi p, th m chí do nh ng b t n v nhà và các m i quan h xã
h i ... BSL đư s d ng h th ng h tr chuyên sâu JPET (N i làm vi c, ngh
nghi p và đào t o) và PSP (Ch ng trình h tr tr c ti p v i các cá nhân) c ng nh
ph i h p v i các tr ng
i h c adelaide và Sydney, RMIT và LHMU ti n hành
các nghiên c u v th tr ng lao đ ng và nhu c u c a ng i lao đ ng, ng i tuy n
d ng lao đ ng trên th tr
ng

ng.

Trên nguyên lý v t t o vi c làm, các nghiên c u v chính sách khuy n khích
i lao đ ng vùng dân t c thi u s t t o vi c làm trong quá trình phát tri n c ng

h ng đ n các khía c nh v (i) b n thân ng i lao đ ng vùng dân t c thi u s , v gi i
tính c a ng i lao đ ng vùng dân t c thi u s , nhu c u làm vi c và hoàn c nh kinh t xã h i gia đình c a h ; (ii) vào c ch chính sách t o vi c làm mà nhà n c đem đ n
cho ng i lao đ ng vùng dân t c thi u s ; (iii) ch t l ng t ho t đ ng h ng nghi p,
đào t o mà h là đ i t ng th h ng; (iv) c ng nh t nhu c u s d ng các s n ph m
hàng hoá d ch v mà ng

i lao đ ng vùng dân t c thi u s cung ng trên th tr

ng.

S thành công c ng nh h n ch t k t qu th c thi chính sách liên quan đ n t t o
vi c làm cho ng

i lao đ ng vùng dân t c thi u s đ

c khái quát nh sau:

Robert Charles G. Capistrano (2010) đư nghiên c u kinh nghi m v chính sách
và s tham gia qu n lý ngh cá c a ng i dân t c b n đ a t i Canađa, Philippin và ch
ra r ng nh ng bi n pháp, chính sách nh m h tr tri n khai phát tri n ngh cá hai
qu c gia này giúp c i thi n và thay đ i tích c c tình hình c a ng i dân b n đ a thông
qua vi c đ m b o sinh k b n v ng, quy n ti p c n và qu n lý tài nguyên thiên nhiên
khu v c h sinh s ng. Thông qua phân tích, đánh giá tác đ ng các chính sách c a
chính quy n đ a ph ng và qu c gia v vi c tham gia qu n lý c a c dân b n đ a,
nghiên c u nh n m nh s thành công c a th c thi chính sách phát tri n ngh cá v i
ng i dân t c b n đ a t i Canađa và Philippin b t ngu n không ch t các ho t đ ng
h ng d n k thu t v nuôi tr ng phát tri n ngh cá, mà còn c nh ng h tr v tài
chính đ i v i các h gia đình tham gia ngành ngh này mà chính quy n đ a ph
th c hi n.

ng

Budhathoki (2014) kh ng đ nh g n vi c b o t n h sinh thái v i phát tri n b n
v ng và xóa đói gi m nghèo là c n thi t khu v c vùng cao Nepal.
đ m b o vi c
b o t n h sinh thái đ i núi và các ngu n sinh h c mang tính ch t b n v ng, Nepal đư


11
và đang thi t l p m ng l

i các h ng m c đ

c b o t n theo Liên minh B o t n Thiên

nhiên Qu c t (IUCN), 50% di n tích đ c b o t n c a Nepal n m dãy Himalaya.
M ng l i khu v c đ c b o t n g m V n Qu c gia Núi Everest và h sinh thái
đông Himalaya ậ m t trong nh ng đi m nóng v đa d ng sinh h c toàn c u. Vô s mô
hình qu n tr b o t n đư đ c thông qua nh m b o đ m s tham gia c a ng i dân.
Chính ph Nepal đ th c hi n m c tiêu c a mình đư t ch c các ch ng trình phát
tri n ngh , t t o vi c làm cho ng i dân s ng khu v c h sinh thái. C ch chia
s l i ích b o t n t ng đ i tinh vi đư đ c gi i thi u t i ng i dân trong vùng.
Nghiên c u đư th o lu n và phân tích các ph ng th c ti p c n khác nhau đ c
th c hi n t i các khu v c đ

cb ot n

Himalaya, ch ra nh ng thi u sót và th

m nh c a chúng trong vi c đ t các m c tiêu phát tri n b n v ng và xóa đói gi m
nghèo. Tuy nhiên, th c t cho th y các ho t đ ng đào t o ngh cho ng i dân g n
v i b o v h sinh thái khu v c này còn nhi u h n ch . Nguyên nhân xu t phát c
t phía ng i dân v i nh n th c th p, nhu c u làm nh ng công vi c v a b o v môi
tr ng v a đem l i thu nh p b n v ng cho h gia đình ch a cao… l n t phía các
ch ng trình đào t o ngh ch a phù h p v i đi u ki n c a ng i dân trong vùng
hay b n thân nh ng h ng d n, ch ng trình đào t o còn làm cho ng i dân th y
m h trong quá trình th c hi n… đư ch a nh h
ng

ng tích c c đ n s tham gia c a

i dân vùng cao Nepal th i gian qua.

Thông qua chính sách phát tri n du l ch c ng đ ng nông nghi p, nhi u ng i dân

vùng cao đư t t o vi c làm phù h p (Forsyth, 1994). " i b l c" ngôi làng mi n
b c Thái Lan n i có đi u ki n u đưi v thiên nhiên, là đi m đ n yêu thích c a nhi u
du khách b n đ a và qu c t . Xu t phát t nhu c u tham quan du l ch, chính quy n đ a
ph ng đ y m nh qu ng bá phát tri n du l ch c ng đ ng nông nghi p, thu hút s th m
quan c a du khách.
phát tri n du l ch khu v c nông thôn, chính quy n đ a ph ng
đư ch đ ng khuy n khích và có nh ng chính sách h tr các h gia đình trong khu
v c phát tri n nh ng ngành ngh ph tr ph c v tr c ti p, gián ti p lo i hình du l ch
này. Nghiên c u c ng ch ra r ng, nhi u h gia đình đư t n d ng ho t đ ng phát tri n
du l ch đ phát tri n các lo i hình ho t đ ng có liên quan đ n nông nghi p nh m t i đa
hóa vi c s d ng đ t.
Chính sách h tr t o vi c làm đ i v i lao đ ng làm thuê, làm công
N u nh k t qu th c hi n chính sách khuy n khích ng i lao đ ng t t o vi c
làm ph thu c vào 4 y u t : (i) b n thân ng i lao đ ng, v gi i tính c a ng i lao
đ ng, nhu c u làm vi c và hoàn c nh kinh t - xã h i gia đình c a h ; (ii) c ch chính
sách t o vi c làm mà nhà n c đem đ n cho ng i lao đ ng; (iii) ch t l ng t ho t


12
đ ng h

ng nghi p, đào t o mà h là đ i t

ng th h

ng; (iv) nhu c u s d ng các

s n ph m hàng hoá d ch v mà h cung ng trên th tr ng, thì k t qu th c hi n chính
sách t o vi c làm cho lao đ ng làm công, làm thuê v c b n có nhi u đi m t ng
đ ng nh ng c ng có nh ng đi m khác bi t. Vi c làm cho ng i lao đ ng làm công,

làm thuê v b n ch t là d a trên quy lu t cung c u c a th tr ng lao đ ng (Mankiw,
2003). Tuy nhiên quy lu t cung c u l i bi n đ ng tu thu c vào m i th i k , m i giai
đo n phát tri n. M c dù nhu c u, n ng l c và hoàn c nh gia đình là y u t đ u tiên nh
h ng đ n tình tr ng vi c làm c a lao đ ng làm công, làm thuê. Tuy nhiên, nhu c u
tuy n d ng, s d ng lao đ ng l i là y u t quy t đ nh đ n vi c ng i lao đ ng có vi c
làm hay không. Vi c đ a ra quy t đ nh tuy n d ng lao đ ng m t ph n ph thu c vào
n ng l c tham gia th tr ng c a đ n v s d ng lao đ ng, nh ng m t khác l i ph
thu c nhu c u c a ch s d ng đ i v i trình đ chuyên môn và tay ngh c a ng i
đ c tuy n d ng. Ch t l ng đào t o ngh và ho t đ ng gi i thi u vi c làm do đó nh
h ng đ n tình tr ng c a ng i lao đ ng. Ch th có nh h ng quy t đ nh và có trách
nhi m gi i quy t vi c làm cho ng i lao đ ng trong không gian lãnh th là nhà n c.
Các chính sách, cách th c tri n khai, can thi p c a nhà n c là m t ph n không th
thi u trong gi i quy t tình tr ng m t cân b ng gi a cung và c u trên th tr ng lao
đ ng. Nh ng nghiên c u c a các h c gi qu c t m t l n n a kh ng đ nh v n đ này.
Fred C. & Andy F. (2000) đư ch rõ quá trình phát tri n kinh t khu v c nông
thôn đang t o ra th i k th t nghi p, thi u vi c làm đ i v i th h tr do nhi u nguyên
nhân mang tính khách quan và ch quan c a quá trình phát tri n kinh t xã h i trong
khu v c này. Vi c ng d ng khoa h c công ngh làm gi m th i gian lao đ ng và s
l ng lao đ ng nh ng l i t ng n ng su t lao đ ng d n đ n tình tr ng thi u vi c làm
khu v c nông thôn là đi u t t y u; thêm vào đó nh ng lao đ ng nông thôn v i trình đ
chuyên môn và các k n ng ngh nghi p th p thì kh n ng ch đ ng t o vi c làm, tái
hoà nh p th tr ng lao đ ng sau khi m t vi c b i kh ng ho ng và suy thoái kinh t
không cao, làm th i gian th t nghi p kéo dài. Nghiên c u nh n m nh đ nh h ng
chính sách chuy n đ i ngh đáp ng nhu c u c a th tr

ng lao đ ng nh m gi i quy t

tình tr ng th t nghi p và thi u vi c làm đ i v i lao đ ng tr nông thôn là v n đ c n s
quan tâm, h tr c a c chính quy n trung ng, đ a ph ng. Tuy nhiên đ đ nh h ng
này phát huy hi u qu thì c n có s n l c t phía ng

hoà nh p v i th tr ng lao đ ng.

i lao đ ng đ nhanh chóng tái

Martin M. & Ronald W.M. (2003) c ng đư ch ra nh ng nguyên nhân d n đ n
tình tr ng th t nghi p ng n và dài h n th tr ng lao đ ng nông thôn. Theo đó, tình
tr ng th t nghi p và thi u vi c làm c a lao đ ng nông thôn b t ngu n t nhu c u v lao


13
đ ng trong khu v c nông nghi p, v quan đi m phát tri n kinh t nông thôn c a t ng
khu v c, c ng nh n ng l c c a ng i lao đ ng khi tham gia vào th tr ng lao đ ng
ngoài khu v c nông nghi p. Nghiên c u này c ng đ c p đ n các ho t đ ng mà chính
quy n đ a ph ng th c hi n nh m h tr ng i lao đ ng nông thôn nâng cao trình đ
lao đ ng, nâng cao k n ng ngh và th c hi n t v n gi i thi u vi c làm nh m khuy n
khích lao đ ng nông nghi p, nông thôn ch đ ng tìm ki m c h i tham gia th tr ng
lao đ ng. Bên c nh trao đ i khuy n ngh chính sách đ i v i chính quy n đ a ph ng,
nghiên c u này còn đ a ra nh ng khuy n ngh đ i v i đ n v s d ng lao đ ng, các c
s đào t o ngh … nh m ph i k t h p nhi u bên liên quan đ gi i quy t v n đ vi c
làm đ i v i lao đ ng nông thôn nói chung và nông dân nói riêng.
Kang C. & Dannet L. (2003) ch ra nh ng chính sách c a chính quy n trung
ng và vi c tri n khai chính sách c a chính quy n đ a ph ng có nh h ng r t l n
đ n nâng cao n ng su t lao đ ng, c h i vi c làm t đó nâng cao thu nh p cho lao
đ ng làm vi c khu v c nông thôn. Nghiên c u đ c bi t nh n m nh đ n s c n thi t
c a vi c phát tri n nh ng ngành kinh t phi nông nghi p trong khu v c nông thôn
nh m t ng hi u qu c a ho t đ ng s n xu t nông nghi p. Nói cách khác, vi c phát
tri n chu i giá tr liên quan đ n s n xu t nông nghi p là đi u ki n tiên quy t đ phát
tri n kinh t nông thôn. Ho t đ ng c a chu i giá tr trong s n xu t nông nghi p không
ch h tr vi c s n xu t và tiêu th s n ph m nông s n mà còn t o ra nh ng c h i vi c
làm cho nh ng lao đ ng đang làm theo mùa v trong nông nghi p, nh ng lao đ ng

chuy n đ i ngh … nh ng v n duy trì đ c l c l ng lao đ ng trong khu v c nông
thôn, không đ x y ra tình tr ng thi u v ng lao đ ng ch l c khu v c này do ph i di
c tìm vi c làm n i đô th .
Bollman R.D. và Bryden J.M (1997) d a trên nghiên c u kinh nghi m t m t s
qu c gia nh Hoa K , Canađa, Na Uy và Ph n Lan ch ra r ng, trong quá trình h i
nh p và phát tri n kinh t , nhi u lao đ ng nông thôn chuy n đ i ngh v i mong mu n
tìm đ c vi c làm v i thu nh p t t h n và đi u ki n làm vi c phù h p h n. Tuy nhiên
thói quen v môi tr

ng s ng, phong t c và đi u ki n n

c ng nh sinh ho t làm m t

b ph n ng i lao đ ng không có Ủ đ nh r i kh i khu v c nông thôn hay ng ng tham
gia các ho t đ ng nông nghi p. Thêm vào đó, vi c đ m b o an ninh l ng th c c ng
có vai trò r t quan tr ng trong quá trình phát tri n kinh t , vi c th c hi n m c tiêu này
c n ph i có m t l c l ng lao đ ng nh t đ nh. Chính vì v y các chính sách v vi c làm
đ i v i lao đ ng nông nghi p, nông thôn trong quá trình toàn c u hoá h i nh p kinh t
qu c t đang nh n đ c quan tâm tho đáng t chính ph các qu c gia.
Holzhall (1990) đư đ a ra nh ng trao đ i xung quanh chi n l

c phát tri n nông


14
thôn

Mexico trong b i c nh chuy n d ch c c u kinh t ngành và phát tri n kinh t .

Nghiên c u này d a trên các d li u s c p đ ki m tra, đánh giá c h i vi c làm, thu

nh p nh ng khu v c nông thôn. D li u th ng kê cho th y, xu th t t y u c a vi c di
c tìm vi c làm ngoài l nh v c nông nghi p, ngoài khu v c nông thôn. Tuy nhiên
các vùng mi n khác nhau, s phát tri n c a các ngành kinh t c ng có s khác bi t b i
y u t t nhiên c ng nh đi u ki n ngu n nhân l c. Tác gi do đó đ a đ a ra nh ng
trao đ i liên quan đ n đ nh h ng vi c làm d a trên ti m n ng phát tri n c a t ng khu
v c. Chính sách vi c làm theo quan đi m c a tác gi g n v i chi n l c phát tri n kinh
t c a t ng khu v c mà chi n l c kinh t l i đi cùng v i l i th so sánh v đ a chính
tr c a m i đ a ph

ng.

Thomas R. (2001) đư kh ng đ nh vi c làm và thu nh p phi nông nghi p nông
thôn đóng vai trò r t quan tr ng đ i v i h gia đình nông thôn châu M Latinh.
Nghiên c u kh ng đ nh s c n thi t ph i phát tri n h n n a nh ng ho t đ ng kinh t
phi nông nghi p, t ng b c thay đ i ph ng th c s n xu t truy n th ng v i mô hình
s n xu t nh l , manh mún. Các ch ng trình vi c làm công h ng đ n đ i t ng
ng i nghèo tham gia c ng r t quan tr ng. Nó không ch t o đi u ki n gia t ng thu
nh p cho nhóm đ i t ng này mà còn góp ph n nâng cao k n ng làm vi c, t đó gia
t ng n ng su t lao đ ng cho nhóm đ i t

ng y u th này - Nh ng ho t đ ng đóng vai

trò quan tr ng nh m th c hi n m c tiêu gi m nghèo trong khu v c nông thôn.
1.2. Cácăcôngătrìnhănghiênăc uă ătrongăn

căv ăchínhăsáchăh ătr ăvi călƠmăđ iăv iă

laoăđ ngănôngăthônă
1.2.1. Lao đ ng nông thôn và vi c làm đ i v i lao đ ng nông thôn
Mai Ng c Anh (2013),

Minh Tu n (2018) xác đ nh lao đ ng nông thôn bào
g m lao đ ng làm vi c cho khu v c chính th c và khu v c phi chính th c, đ c phân
b cho các ngành nông nghi p, ti u th công nghi p và d ch v . S phân b này ch
mang tính ch t t

ng đ i và th

ng xuyên chuy n d ch theo s bi n đ ng c a n n

kinh t . Trong quá trình đô th hóa m t b ph n lao đ ng chuy n d ch sang các ngành
kinh t qu c dân khác và khi kinh t suy gi m dòng ch y l i đ i chi u.
Lê Xuân Bá (2008), Phát tri n vi c làm g n v i vi c chuy n d ch c c u lao
đ ng nông thôn - thành th , tác gi đư phân tích phát tri n vi c làm g n v i vi c
chuy n d ch c c u lao đ ng nông thôn - thành th c p đ đ a ph ng. Nghiên c u
đ a ra nh ng k t lu n: T ng tr ng kinh t và t ng tr ng vi c làm không ph i lúc
nào c ng cùng chung m t t c đ ; thách th c v vi c làm nói chung và chuy n đ i c
c u lao đ ng nông thôn - thành th nói riêng th

ng có th th y rõ h n

c p t nh, n i


15
g p nhi u khó kh n phát sinh trong quá trình th c hi n k ho ch phát tri n kinh t - xã
h i đ a ph ng. T đó, tác gi đư đ a ra các khuy n ngh chính sách: Thúc đ y các
ho t đ ng phi nông nghi p; phát tri n h t ng; phát tri n doanh nghi p trên c s phát
tri n s n xu t và t t o vi c làm...
Ngoài ra còn có các nghiên c u c a: B Nông nghi p và PTNT (2001), Tr ng
i h c Nông nghi p Hà N i (2012), ng Kim S n (2008),... Các nghiên c u này đư

cho th y xu h ng phát tri n c a nông nghi p, nông thôn Vi t Nam qua các th i k ;
ch ra các ngu n l c cho s phát tri n, nh ng c h i và thách th c trong quá trình phát
tri n c a khu v c nông thôn Vi t Nam; nh ng kinh nghi m phát tri n NN-NT trong
quá trình CNH, H H c a m t s đ a ph

ng; đ ng th i đ a ra các gi i pháp chính

sách nh m thúc đ y phát tri n khu v c nông thôn Vi t Nam.
1.2.2. Chính sách h tr vi c làm đ i v i lao đ ng nông thôn
Chính sách h tr lao đ ng nông thôn t t o vi c làm
Lê Xuân Bá (2006) kh ng đ nh vi c làm c a ng i lao đ ng chia thành 2 hình
th c “vi c làm công n l ng” và “vi c làm t t o”.
gi i quy t vi c làm cho ng i
lao đ ng, nhà n c c n hi u đ c đi m nhu c u c a nh ng nhóm đ i t ng lao đ ng
khác nhau đ đ a ra nh ng chính sách h tr vi c làm cho phù h p trong quá trình
chuy n d ch c c u lao đ ng vi c làm nông thôn n c ta. Ngô Qu nhóan (2012)
nh n đ nh t t o vi c làm c a ng i lao đ ng là quá trình h t t o ra, ch u trách
nhi m t ch c và th c hi n các ho t đ ng lao đ ng đem l i ngu n thu nh p h p
pháp, mà v i nh ng ho t đ ng này ng i lao đ ng t đ u t chi phí và h ng toàn
b l i nhu n thu đ c ng v i chi phí h đ u t .
i v i ng i dân vùng ven bi n,
trong quá trình phát tri n kinh t , d i nh h ng c a bi n đ i khí h u, Tr n Th
t
(2012) đư ch ra các khó kh n trong đ m b o vi c làm c a ng i dân vùng ven bi n
tr c nh ng r i ro c a t nhiên t bi n đ i khí h u. T đó tác gi đ a ra các gi i
pháp v h tr sinh k đ thích ng v i bi n đ i khí h u

Vi t Nam trong nh ng

n m ti p theo. Trong công b này, tác gi chú tr ng đ n nhóm các gi i pháp chính

sách mà chính quy n trung ng, đ a ph ng c n th c thi n nh m h tr (i) c i thi n
ngu n l c sinh k nh ngu n l c t nhiên, ngu n l c v t ch t, ngu n l c tài chính và
ngu n l c con ng i, (ii) t o d ng môi tr ng thu n l i v th ch , chính sách đ t o
đi u ki n phát tri n.
H Th Di u Ánh (2014) đư nghiên c u quá trình t t o vi c làm đ i v i lao đ ng
nông thôn trong quá trình phát tri n kinh t xã h i theo h ng gi m t tr ng lao đ ng
nông nghi p, gia t ng s l

ng và t tr ng lao đ ng trong l nh v c phi nông nghi p.


16
Lu n án đư xây d ng mô hình các nhóm y u t

nh h

ng đ n kh n ng t t o vi c

làm c a lao đ ng nông thôn c ng nh xem xét các y u t cá nhân ng i lao đ ng, các
y u t chính sách c a đ a ph ng… có nh h ng nh th nào đ n kh n ng t t o
vi c làm c a lao đ ng nông thôn trong quá trình d ch chuy n kinh t xã h i trên đ a
bàn. Lu n án kh ng đ nh đ y m nh đ i m i c ch chính sách, đa d ng hóa các d ch
v tài chính, nâng cao kh n ng chia s thông tin t các t ch c đoàn th đ a ph ng
s tác đ ng m nh m đ n t t o vi c làm phi nông nghi p c a lao đ ng nông thôn trên
đ a bàn t nh Ngh An.
Ngân hàng th gi i (2013) cho th y, đi u ki n c n đ phát tri n sinh k là ti p
c n các ngu n v n sinh k (g m v n con ng

i, v n v t ch t, v n tài chính, v n xã h i

và v n tài nguyên). T i khu v c Tây Nguyên, ng i dân t c thi u s có nh ng l i th
so sánh v ngu n l c đ t đai, ngu n l c v v n tài nguyên. Thêm vào đó, do đ c đi m
v n hoá ph n
khu v c này có tính c n cù, ch u khó h c h i và tham gia vào các d
án, ch ng trình h tr phát tri n kinh t trên đ a bàn. Chính vì th vi c tri n khai các
d án h tr đào t o phát tri n tr ng tr t, ch n nuôi, phát tri n các ngành ngh truy n
th ng... g n v i đi u ki n kinh t xã h i cho ph n dân t c thi u s đư góp ph n giúp
cho các h gia đình dân t c thi u s mà n gi i làm ch h
các t nh k Nông, k
L k, Gia Lai, Kon Tum, Qu ng Ngãi & Qu ng Nam trên đ a bàn Tây Nguyên có
nh ng chuy n bi n tích c c v kinh t . Tri u V n Hùng (2013) trong nghiên c u c a
mình c ng nh n m nh k t qu th c hi n chính sách t t o vi c làm thông qua các h
tr v ngu n l c xã h i, ngu n l c tài chính… đ c i thi n sinh k đ i v i đ ng bào
vùng cao và dân t c ít ng i t t y u ph i d a trên nguyên t c phát huy ti m n ng t i
ch v đi u ki n t nhiên, kinh t , xã h i g n v i đ c đi m ng
Chính sách h tr đ i v i lao đ ng làm vi c d

i lao đ ng trong vùng.

i hình th c làm thuê, làm công

Mai Ng c Anh (2013) nh n đ nh chuy n đ i ngh , thay đ i lo i hình công vi c là
xu h ng t t y u đ i v i nhi u nông dân trong giai đo n t i b i nh ng đòi h i t phát
tri n kinh t - xã h i c a c n c nói chung, khu v c nông thôn nói riêng. Trong đi u
ki n hi n nay, khi trình đ c a lao đ ng nông dân nhìn chung còn th p, lao đ ng nông
dân có kh n ng chuy n đ i ngh , đ c bi t là s nông dân sau khi không còn đ t đ
ti p t c làm nông nghi p có kh n ng đ c tuy n d ng vào làm vi c t i các nhà máy,
khu công nghi p không cao, b i đ i t ng này khi tham gia tuy n d ng th ng ch a
đáp ng đ c nh ng yêu c u k thu t c a các đ n v tuy n d ng lao đ ng đ ra. i u
này t t y u d n đ n tình tr ng trong giai đo n t i, th t nghi p và thi u vi c làm đ i v i

lao đ ng không ti p t c làm nông nghi p khu v c nông thôn có xu h ng gia t ng.
i v i nhóm lao đ ng ti p t c làm nông nghi p, tình tr ng th t nghi p là đi u


17
không đáng lo ng i vì h là nh ng lao đ ng không có h p đ ng lao đ ng và s d ng
đ t nông nghi p đ t o ra thu nh p.
i v i lao đ ng nông dân, ngoài th i gian mùa
v , nh ng lúc nông nhàn h th ng tìm vi c làm thêm đ gia t ng thu nh p. Tuy
nhiên, ki m thêm thu nh p t vi c làm phi nông nghi p khi nông nhàn càng ngày càng
không d v i nhóm đ i t ng này, b i h ph i c nh tranh không ch v i nhóm lao
đ ng đư chuy n đ i ngh , thoát ly kh i vi c làm nông nghi p, mà còn c v i nhóm làm
nông nghi p nh ng đang nhàn r i.
gi i quy t vi c làm cho lao đ ng nông thôn trong quá trình công nghi p hoá
hi n đ i hoá đ t n c, ng, Chính ph Vi t Nam đư tri n khai nhi u ch ng trình, d
án, chính sách nh m h tr chuy n đ i ngh đ i v i nhóm đ i t

ng lao đ ng này. Có

nhi u đ tài nghiên c u, đánh giá nhi u góc đ khác nhau liên quan đ n chính sách và
k t qu th c thi chính sách gi i quy t vi c làm cho lao đ ng nông thôn trong quá trình
chuy n d ch c c u kinh t hi n nay nh nghiên c u c a
Hoài Nam (2003), ng
Nguyên Anh (2005), Nguy n H i H u (2006), Lê Du Phong (2007), Nguy n H u
D ng (2010) Nguy n Th Lan H ng (2010), Mai Ng c C ng (2006, 2011, 2013),
Mai Ng c Anh (2013) … Nh ng nghiên c u v chính sách vi c làm cho lao đ ng làm
công, làm thuê t p trung vào các khía c nh đ gi i quy t vi c làm cho nhóm đ i t ng
này c th nh sau: (i) b n thân ng

i lao đ ng v i các đ c đi m v nhu c u làm vi c,

v n ng l c b n thân, v hoàn c nh kinh t - xã h i gia đình…; (ii) c ch chính sách
và t ch c th c thi, giám sát các ho t đ ng t o vi c làm mà nhà n c đem đ n cho
ng i lao đ ng; (iii) các ho t đ ng h ng nghi p, đào t o và gi i thi u vi c làm cho
ng i lao đ ng; (iv) cung c u trên th tr ng lao đ ng nông thôn, thành th ; (v) các
v n đ kinh t xã h i phát sinh t gi i quy t vi c làm cho ng i lao đ ng trong quá
trình phát tri n kinh t theo h ng công nghi p hoá - hi n đ i hoá… K t qu nghiên
c u c a các nhà khoa h c trong n c m t l n n a kh ng đ nh đ thành công trong gi i
quy t vi c làm cho ng i lao đ ng trong quá trình phát tri n kinh t
gi i quy t cùng lúc nhi u v n đ . C th nh sau:
Ph m

Vi t Nam ph i

c Thành và Lê Doãn Kh i (2002) đư h th ng hoá c s khoa h c c a

quá trình chuy n d ch c c u lao đ ng theo h ng công nghi p hoá, hi n đ i hoá
(CNH-H H) trong nông nghi p, nông thôn Vi t Nam. Nghiên c u đư phân tích, đánh
giá th c tr ng chuy n d ch c c u lao đ ng theo h ng CNH, H H trong nông nghi p,
nông thôn vùng đ ng b ng B c B . Sau khi ch ra nh ng v ng m c c ng nh nh ng
phát sinh t quá trình chuy n d ch c c u lao đ ng, nghiên c u đư đ a ra các quan
đi m, gi i pháp chính sách tr ng tâm nh m đ y nhanh quá trình chuy n d ch c c u
lao đ ng theo h ng CNH, H H trong nông nghi p, nông thôn vùng đ ng b ng B c


18
b d a trên xu th d báo phát tri n c a các ngành công nghi p, nông nghi p và d ch
v

khu v c này.

Minh C ng và M c V n Ti n (2004) đư làm rõ các v n đ lý lu n v phát
tri n lao đ ng k thu t g n v i chuy n d ch c c u lao đ ng ph c v công nghi p hoá,
hi n đ i hoá đ t n c. Th c tr ng phát tri n lao đ ng k thu t Vi t Nam đư đ c các
tác gi phân tích đánh giá trên các tiêu chí v ngành ngh , đ tu i, gi i tính … Các
đ nh h ng và gi i pháp chính sách phát tri n lao đ ng k thu t Vi t Nam đ n n m
2010 đ c đ xu t t nh ng khó kh n hi n t i v đ nh h
nhu c u c a th tr ng lao đ ng.

ng, đào t o ngh c ng nh

Lê Du Phong (2007) đư ch ra, quá trình thu h i đ t nông nghi p ph c v m c
tiêu công nghi p hoá, hi n đ i hoá nông thôn đư làm t ng s ng i b m t vi c làm
trong l nh v c nông nghi p nông thôn. Theo k t qu nghiên c u c a đ tài, Trung
bình m i ha đ t b thu h i, thì có 13 lao đ ng nông nghi p r i vào tình tr ng m t vi c
làm; m i lao đ ng nông thôn b thu h i đ t có kho ng 1,5 lao đ ng r i vào tình tr ng
m t vi c làm. Nghiên c u kh ng đ nh, chính quy n đ a ph ng đư tri n khai nhi u
bi n pháp nh m gi i quy t vi c làm cho lao đ ng có đ t b thu h i nh h ng nghi p,
gi i thi u c h i vi c làm… Tuy nhiên, vi c chuy n đ i ngh đ i v i ng i lao đ ng
nông nghi p, nh t là l p ng
ph

i cao tu i là r t khó kh n; các doanh nghi p

ng ch a m n mà trong tuy n d ng lao đ ng trên đ a bàn và nhi u ng

đa

i ph i di

c ra thành ph tìm vi c làm t i các khu đô th , khu công nghi p… Các đ a ph ng có
đ t b thu h i ch a có nh ng ph n ng chính sách k p th i đ gi i quy t vi c làm t i
ch c ng nh h tr lao đ ng tìm ki m vi c làm m i n i đô th khi không còn đ t
nông nghi p c ng là nh ng n i dung đ

c đ c p trong nghiên c u này.

Nguy n V n Th ng (2013) đư ch ra vi c chuy n đ i ngh c a thanh niên vùng
thu h i đ t Hà N i ph thu c ch y u vào nh n th c c ng nh trình đ c a đ i t ng
thanh niên; các ho t đ ng tri n khai chính sách trên đ a bàn còn nhi u b t c p, nh
h ng c a nó đ n quá trình chuy n đ i ngh c a thanh niên ch a th t s rõ ràng.
Nghiên c u này do đó g i ý nh ng nghiên c u sâu h n v các ph
ho t đ ng đ đ t đ

ng th c tri n khai

c m c tiêu đ ra c a chính sách.

Nguy n H i H u (2005) đư đánh giá th c tr ng nghèo

Vi t Nam tr

c khi h i

nh p WTO, nghiên c u ch ra th c tr ng nghèo và các nguyên nhân ch quan, khách
quan nh h ng đ n tình tr ng nghèo c a ng i Vi t Nam th i k này. K ti p t
t ng v gi m nghèo và các chính sách gi m nghèo t nh ng can thi p chính sách c a
chính ph đ ng i dân ch đ ng thoát nghèo thông qua tham gia th tr ng lao đ ng
trong đi u ki n giá tiêu dùng t ng cao (Nguy n H i H u, 2008).
th c hi n gi m

19
nghèo thông qua tri n khai các chính sách giúp ng

i nghèo ch đ ng tham gia th

tr ng lao đ ng, t đó nâng cao thu nh p thì vi c nâng cao n ng l c đ i ng cán b
làm công tác gi m nghèo là c n thi t (Nguy n H i H u, 2006)
Nguy n Th Lan H

ng (2010) đư phân tích th c tr ng đi u ki n kinh t xã h i

khi tham gia vào th tr ng lao đ ng c a các nhóm y u th
Vi t Nam, ch ra nh ng
rào c n v m t ngu n l c và các chính sách c n đ c đi u ch nh b sung đ h tr các
nhóm y u th ch đ ng tham gia vào th tr ng lao đ ng t đó nâng cao thu nh p.
Trên c s tham kh o kinh nghi m qu c t c a các qu c gia nh Australia,
c,
Trung Qu c … đ đ a ra nh ng khuy n ngh gi i pháp chính sách v cung ng các
d ch v h tr v đào t o ngh , gi i thi u vi c làm… nh m giúp ng

i lao đ ng y u

th có c h i vi c làm và thu nh p t t h n.
Mai Ng c C

ng (2013) đư khái quát tình tr ng vi c làm, thu nh p và đ i s ng

c a ng i dân nông thôn d i nh h ng c a quá trình di c nông thôn thành th .

Nghiên c u đư phân tích các nguyên nhân ch y u d n đ n tình tr ng di c tìm vi c
làm n i đô th ; nghiên c u c ng đư ch ra nh ng tác đ ng tích c c l n tiêu c c c a tình
tr ng di c nông thôn - thành th đ i v i phát tri n kinh t - xã h i Vi t Nam. Nh ng
khuy n ngh v chính sách gi i quy t vi c làm cho lao đ ng di c , lao đ ng l i nông
thôn c ng đư đ

c đ c p tuy nhiên m i ch d ng

m cỦt

ng g i ý cho ho ch đ nh

chính sách.
Thu nh p đ c hình thành t hai ngu n: (i) n i sinh và (ii) ngo i sinh, trong đó
ngu n n i sinh ậ ngu n do ng i lao đ ng t o ra t s tham gia vào th tr ng lao
đ ng là nhân t quy t đ nh t i tình tr ng nghèo và đ m b o ch t l ng cu c s ng c a
ng i dân (Mai Ng c Anh, 2013).
giúp ng i dân thoát nghèo, nâng cao ch t
l ng cu c s ng thì vi c Chính ph h tr ng i lao đ ng nói chung, lao đ ng vùng
dân t c thi u s nói riêng ch đ ng ti p c n t i th tr ng lao đ ng đ có đ c vi c
làm thu nh p là đi u h t s c quan tr ng. Th i gian v a qua đ th c hi n m c tiêu gi m
nghèo nói chung, nghèo đ i v i nh ng huy n khó kh n, vùng dân t c thi u s , ng
và Chính ph đư ban hành nhi u ch

ng trình, d án, chính sách đ giúp ng

i nghèo,

ng i dân vùng khó kh n, vùng dân t c thi u s t ng b c thoát nghèo thông qua h
tr v tài chính, h tr đào t o tay ngh … nh m gi i quy t vi c làm cho nhóm đ i

t ng này. ActionAid và Oxfam (2014) kh ng đ nh đ n nay, đ ng bào dân t c thi u s
đư m t trình đ phát tri n cao h n so v i tr c do đó nhu c u c a h đư m r ng h n
và h ng đ n ch t l ng cu c s ng t t h n. Nghèo đ i v i ng i dân vùng dân t c
thi u s không ch liên quan đ n thu nh p mà còn liên quan đ n vi c ti p c n các d ch
v xã h i c b n. Hi n nay, khi Chính ph ban hành Quy t đ nh 59/2015/Q -TTg v


20
ban hành chu n nghèo ti p c n đa chi u áp d ng cho giai đo n 2016-2020, thì vi c rà
soát, đánh giá l i các k t qu th c thi chính sách gi i quy t vi c làm cho ng i lao
đ ng vùng dân t c thi u s và các nhân t nh h ng đ n tình tr ng vi c làm c a
nhóm đ i t ng lao đ ng vùng dân t c thi u s đ đ a ra nh ng khuy n ngh phù h p
trong tình hình m i là h p lý và c n thi t. Nh ng nghiên c u tiêu bi u v chính sách
gi i quy t vi c làm công, làm thuê cho ng i dân t c thi u s đ c khái quát c th
nh sau:
Mai Ng c C ng (2011) khi nghiên c u v m c tiêu phát tri n kinh t - xã h i
t nh Cao B ng giai đo n 2011-2015 t m nhìn 2020 đư phân tích tình hình th c hi n các
ch c n ng t v n, h

ng nghi p và gi i thi u vi c làm cho ng

i lao đ ng vùng dân

t c đư ch ra nh ng b t c p c a ho t đ ng này, trên c s đó đư đ xu t, trong nh ng
n m t i, ngoài vi c ti n hành b i d ng nâng cao ki n th c cho đ i ng nhân viên c a
các trung tâm h ng nghi p, các c s này nên đ u t nâng c p trang thi t b , b i vi c
nâng cao ki n th c c ng nh đi u ki n làm vi c các c s gi i thi u vi c làm s giúp
cho đ i ng nhân s c a các c s này phân tích đ c xu th phát tri n c a th tr ng
lao đ ng, t đó s đ a ra đ c nh ng d báo, khuy n ngh và t v n h p lý v i đ i
t ng tìm vi c làm c a ng i lao đ ng vùng dân t c thi u s .

Phan V n Hùng (2015) đư h th ng hóa các nghiên c u v chính sách dân t c
v i vi c li t kê và phân tích 60 công trình nghiên c u c a nhi u tác gi . Trong ph n
h th ng hóa các nghiên c u v chính sách dân t c, đ tài đư chia thành nhóm các
v n đ đó là: (i) H th ng các nghiên c u v đ i s ng đ ng bào các dân t c thi u s
v i các nghiên c u c a nhi u tác gi nh Ph m Quang Hoan (2015), Phan V n
Hùng (2015) …; (ii) H th ng các nghiên c u v chính sách gi m nghèo vùng dân
t c thi u s v i các công trình tiêu bi u c a nhi u tác gi nh Bùi Minh
o
(2003), Lò Giàng Páo (2009) …
Hà Qu Lâm (2002), Ph m V n D ng (2003), Hoàng V n Ph n (2004), Nguy n
Th Nhung (2012), Nguy n Lâm Thành (2014) , Nguy n Th Thu Hà và các tác gi
(2015) … đ ng quan đi m khi s d ng nh ng tiêu chí đ nh n di n ậ ph n ánh đ i
s ng c a ng i dân nói chung, ng i dân t c thi u s nói riêng nh : thu nh p, chi tiêu,
các đi u ki n s ng và sinh ho t c ng nh kh n ng ti p c n các d ch v thi t y u (y t ,
giáo d c, đi n, n c, th tr ng …). Nh ng nghiên c u này d i nh ng góc nhìn khác
nhau, s d ng nh ng d li u s c p, th c p khác nhau… nh ng đư đánh giá tác đ ng
c a các y u t , chính sách xoá đói gi m nghèo đ n bi n đ i ho t đ ng s n xu t và đ i
s ng c a ng i nghèo. Nh ng nguyên nhân h n ch trong xây d ng và th c hi n chính
sách xoá đói gi m nghèo Tây B c đ c phân tích trên bình di n v mô đ đ a ra


21
nh ng đóng góp liên quan đ n gi i pháp nh m nâng cao vai trò c a xoá đói gi m
nghèo đ i v i phát tri n kinh t - xã h i

mi n núi phía B c.

Bol Baulch và V Hoàng
t (2012) phân tích vai trò c a đ c đi m (đ c đi m
nhân kh u h gia đình, trình đ h c v n, s h u đ t, đ c đi m xã h i …) và hi u qu

thu nh p c a các đ c đi m (do nh h ng c a các y u t không quan sát đ c qua đi u
tra m c s ng, ví d nh ch t l ng đ t, ch t l ng giáo d c, các rào c n v n hóa, đ nh
ki n và k th v i đ ng bào dân t c thi u s …) đ n s khác bi t v thu nh p/chi tiêu
gi a nhóm dân t c đa s và các nhóm dân t c thi u s , d a trên s li u đi u tra m c
s ng h gia đình (VHLSS 2010) (c p nh t m t nghiên c u t ng t tr c đó d a trên
s li u VHLSS 2006). Nghiên c u cho th y chính thu nh p t vi c làm là y u t c
b n làm nên s khác bi t v đ i s ng c a các nhóm dân t c. Tuy nhiên vi c làm c a
lao đ ng vùng dân t c thi u s , đ c bi t là ng i dân t c thi u s còn ch a t o ra thu
nh p cao, s lao đ ng có h p đ ng lao đ ng còn ít…
Công ty Nghiên c u và T v n ông D ng (2012) cho th y trong giai đo n
2007- 2012, có 22,1% các h đư thoát nghèo nh ng l i có đ n 14,3% các h gia đình
r i tr l i tình c nh nghèo đói. Các h gia đình nghèo ng i Kinh ch y u n m trong
di n nghèo t m th i, trong khi các h gia đình nghèo DTTS ch y u là nghèo kinh
niên.

i u này ch ra r ng công tác xóa đói gi m nghèo

các xư này ch a b n v ng,

m t ph n do s ph thu c quá l n c a các h gia đình vào thu nh p t nông nghi p và
ít có s chuy n đ i t các ho t đ ng nông nghi p sang phi nông nghi p. K t qu
nghiên c u c ng ch ra r ng ch ng trình ch đ t đ c m t ph n các m c tiêu đư đ t
ra. T l nghèo đư gi m t 57,5% xu ng còn 49,2% so v i m c tiêu là 30%. Ch có
41% các h gia đình có thu nh p bình quân đ u ng i cao h n m c 3,5 tri u VN /
n m, trong khi m c tiêu là 70%. Bên c nh đó, m c đ hoàn thành m c tiêu là r t khác
bi t gi a các nhóm dân t c. Trong khi có s c i thi n r t l n v thu nh p và gi m
nghèo b n v ng các dân t c Tày, Nùng, Dao và H‟Mông thì có r t ít c i thi n các
nhóm dân t c khác, đ c bi t là dân t c Thái. i u này có ngh a là l i ích t ch ng
trình không đ

c phân ph i đ ng đ u gi a các nhóm dân t c. Do đó c n có thêm các

h tr cho các xã này t các ch ng trình trong t ng lai, v i thi t k t t h n và có
tính đ n đi u ki n, nhu c u và v n hóa c th c a t ng nhóm dân t c.
Nguy n Cao Th nh và c ng s (2015) đư đánh giá th c trang 8 m
niên k trong dân t c thi u s , đ ng th i ch rõ đ n n m 2015, m c tiêu đ
8 m c tiêu ch a th c hi n đ c b i cách th c ti p c n gi m nghèo cho đ
t c thi u s ch a th c s phù h p và còn thi u s đ ng b gi a các
ch ng trình d án gi m nghèo. Nghiên c u c ng ch ra 6 gi i pháp c th

c tiêu thiên
u tiên trong
ng bào dân
chính sách,
nh m th c


22
hi n m c tiêu thiên niên k trong giai đo n t i. Ph m Thái H ng và các tác gi (2008)
khi đánh giá v Ch ng trình 135 Giai đo n II, đư khái quát v đ i s ng v n hóa xư
h i c a ng i dân thu c các xã nghèo, v đi u ki n c s h t ng các xã thu c ch ng
trình 135 II, n ng l c qu n lý các d án phát tri n h t ng c s t i các xã này và nh n
đ nh c a các h gia đình đ i v i công tác qu n lý d án. Richard Jones, Tr n Th
H nh, Nguy n Anh Phong và Tr ng Th Thu Trang (2009) đư phân tích và ch ra các
ch ng chéo v n i dung d án c a các ch ng trình nghèo tri n khai Vi t Nam đ n
n m 2009. Các ch ng trình 135II, CTMTQGGN, NQ30a, NSVSMTNT, Giáo d c
cho m i ng i, BSCL, Tây Nguyên, Ch ng trình 134, các ch ng trình gi m nghèo
khác đ

c th c hi n nh m: (i) T ng c

ng ti p c n các d ch v y t , giáo d c, d y

ngh , tr giúp pháp lý, nhà và n c sinh ho t; (ii) H tr phát tri n s n xu t thông
qua các chính sách tín d ng u đưi, đ t s n xu t cho h nghèo dân t c thi u s , khuy n
nông-lâm-ng , xu t kh u lao đ ng; và (iii) Phát tri n c s h t ng thi t y u cho các
xư đ c bi t khó kh n. Chính vì v y các h p ph n c a các d án nhìn qua th y có s
ch ng chéo gi a các d án. Nghiên c u này ch ra, trên th c t tri n khai ít có s
ch ng chéo gi a các d án b i các d án đ c thi t k theo các h ng gi m nghèo
khác nhau và các đ i t ng th h ng là khác nhau. i u này d n đ n ít có s đi u
ph i gi a các d án và các h p ph n d án b i các đ n v th h

ng và cung ng ch

quan tâm đ n h p ph n c a d án mà h có liên quan. Thêm vào đó là tình tr ng phân
tán ngu n l c và ch a phát huy đ

c t ng l c gi a các ch

ng trình.

Tr nh Quang C nh (2013) ch ra r ng, trong quá trình phát tri n kinh t đ thu hút
đ u t t bên ngoài, khu v c mi n núi đư ban hành r t nhi u chính sách nh m thu hút
các nhà đ u t . Theo đó các nhà đ u t đ c u ái khi th c hi n đ u t mà ít ph i quan
tâm đ n v n đ b o v môi tr ng. Chính đi u này làm cho môi tr ng t nhiên c a
khu v c vùng cao c ng d n b ô nhi m, nh h ng đ n s c kho ng i dân. Nghiên
c u c ng kh ng đ nh m c dù các doanh nghi p đ u t vào các t nh vùng cao đ c
h ng nhi u u đưi, nh ng doanh nghi p này c ng có nh ng đóng góp nh t đ nh đ i
v i s phát tri n kinh t xã h i t i nh ng khu v c h th c hi n đ u t . Thêm vào đó
nhìn m t cách t ng quát, s tác đ ng tích c c c a nh ng doanh nghi p này đ i v i khu

v c đ u t ch a t ng x ng v i nh ng u đưi mà h đ c h ng, khi mà nhi u t l
lao đ ng ng i dân t c thi u s làm vi c cho các doanh nghi p không cao n u không
mu n nói là r t ít b i ch 3% lao đ ng ng i dân t c thi u s đ c đào t o ngh .
Ngân hàng Th gi i (2012) đ a ra m t cách nhìn m i v cu c s ng c a ng i
nghèo g m c nam, n và tr em, đ ng th i đi sâu tìm hi u nh ng h n ch c ng
nh c h i hi n th i c a h đ thoát nghèo. Th nh t, báo cáo đ xu t s a đ i h


23
th ng theo dõi nghèo c a Vi t Nam-thông qua s d ng d li u t t h n, s d ng các
ch s t ng v phúc l i c p nh t và s d ng chu n nghèo m i nh m đ m b o nh ng
d li u và ch s đó phù h p h n v i đi u ki n kinh t -xã h i m i hi n nay c a Vi t
Nam. Th hai, báo cáo xem xét l i nh ng th c t đ c cho là hi n nhiên v tình
tr ng thi u th n và nghèo Vi t Nam và xây d ng m t b c tranh nghèo c p nh t
trên c s s d ng VHLSS n m 2010 và nh ng nghiên c u th c đ a đ nh tính m i.
Th ba, báo cáo phân tích nh ng thách th c chính trong công tác gi m nghèo trong
th p k ti p theo, g m nh ng hình thái giàu nghèo theo vùng đang thay đ i, t l
nghèo cao, tình tr ng nghèo dai d ng c a các nhóm DTTS và m c đ b t bình đ ng
ngày càng t ng trong h

ng thành qu phát tri n và ti p c n c h i. Báo cáo đ a ra

b c tranh khá toàn c nh v nghèo đói Vi t Nam, tuy nhiên v n ch a đ c p đ n
các y u t nh h ng đ n nghèo đói c ng nh các gi i pháp thoát nghèo, các gi i
pháp v th ch c ng nh chính sách.
Chính sách gi i quy t vi c làm cho lao đ ng vùng dân t c thi u s c a Chính ph
Vi t Nam th i gian qua không ch h ng đ n gi i quy t tình tr ng vi c làm công, làm
thuê cho nh ng lao đ ng tham gia vào th tr ng lao đ ng trong n c, mà còn h ng
đ n vi c gi i quy t vi c làm cho nhóm lao đ ng mu n tham gia vào th tr ng lao
đ ng ngoài n

c.

h tr lao đ ng ng

kh u lao đ ng, nh ng chính sách đ

i lao đ ng vùng dân t c thi u s đi xu t

c Chính ph ban hành không ch h

ng đ n h

tr ng i lao đ ng vùng dân t c thi u s , huy n nghèo… có nhu c u đi xu t kh u lao
đ ng tham gia h c ngh , mà còn có h tr c nh ng c s đào t o ngh cho nh ng
nhóm đ i t ng thu c Quy t đ nh 71/2009/Q -TTg (Th t ng Chính ph , 2009).
Nhìn chung, các chính sách h tr đào t o ng i dân vùng dân t c thi u s và mi n
núi đi xu t kh u lao đ ng đ c ban hành t ng đ i đ y đ , phù h p v i tình hình phát
tri n kinh t -xã h i c a đ t n c, đáp ng đ c nhu c u c a lao đ ng nông thôn, h
nghèo (Nguy n V n Nhu n, 2013), góp ph n thúc đ y nâng cao thu nh p c a h gia
đình c ng nh phát tri n kinh t đ a ph ng (H i đ ng Dân t c, 2013). Tuy nhiên
đánh giá c a m t s đ a ph

ng cho th y, hi u qu c a chính sách này ch a cao đ i

v i ng i lao đ ng vùng dân t c thi u s và vùng núi khi mà v n hoá làm vi c
n c ngoài không phù h p v i v n hoá c a ng i dân t c nên tình tr ng b v di n ra
không ít. Chính nh ng đ i t ng này góp ph n t o ra nh ng hi u ng lan truy n tiêu
c c cho nh ng đ i t ng khác khi h quay v sinh s ng và làm vi c t i quê nhà… (U
ban nhân dân huy n Tây Trà, 2014; Bùi Tôn Hi n, 2015; U ban nhân dân t nh i n

Biên, 2016...).
V Cao

àm cùng các c ng s (2011) cho r ng hi u qu c a chính sách là


24
nh ng l i ích mà m t chính sách mang l i cho toàn h th ng. L i ích mà m t chính
sách đem l i cho toàn h th ng th hi n trên 2 m t (i) k t qu d ng tính v i m c
tiêu và (ii) bi n đ i xã h i d ng tính. Nghiên c u này c ng ch ra r ng, có nhi u
cách ti p c n xem xét hi u qu c a chính sách nh hi u qu kinh t , hi u qu v n
hóa và hi u qu xã h i:
Hi u qu kinh t là hi u qu có th tính đ c thành ti n. Quan đi m này t ng
đ ng v i quan đi m mà Nguy n Th Ng c Huy n, oàn Th Thu Hà (2010) đ a ra hi u qu là k t qu so v i chi phí. Tuy nhiên m t s h c gi khác l i s d ng quan
đi m chi phí/l i ích đ ph n ánh hi u qu kinh t (Bùi Tôn Hi n, 2015).
Hi u qu xã h i là lo i hi u qu th hi n trên l i s ng, phong t c t p quán, quan
h gi a con ng i trong xã h i. V Cao àm cùng các c ng s (2011) th a nh n r ng
đánh giá hi u qu v n hóa ch có th phân tích đ nh tính. Hi u qu v n hóa xem xét,
ph n ánh nh ng h l y v bi n đ i xã h i c a chính sách. Hi u qu xã h i là m t lo i
hi u qu xem xét t i nh ng h l y c a bi n đ i xã h i r ng h n v c u trúc, tr t t xã
h i, hi u qu an ninh và qu c phòng...
Trên c s rà soát các chính sách gi m nghèo vùng dân t c thi u s , h ng
tr ng tâm vào các chính sách h tr ng i lao đ ng vùng dân t c thi u s ch đ ng
tham gia vào th tr ng lao đ ng đ t ng ngu n thu nh p n i sinh, ch đ ng thoát
nghèo b n v ng. Các nghiên c u c a UNDP (2012), B Lao đ ng, Th ng binh và Xư
h i (2012), H i đ ng Dân t c (2013), Ban Qu n lỦ Trung ng các D án th y l i
(2013), C c B o tr xã h i (2014)… đánh giá v hi u qu và tác đ ng c a chính sách
d y ngh , gi i quy t vi c làm cho lao đ ng vùng dân t c thi u s v nguyên t c tuân
theo nguyên lỦ và ph ng pháp đánh giá hi u qu và tác đ ng mà các h c gi trong và
ngoài n c th c hi n. Tuy nhiên ph ng th c đánh giá hi u qu và tác đ ng c a chính

sách d y ngh , gi i quy t vi c làm cho lao đ ng vùng dân t c thi u s đ c g p thành
hai nhóm c th nh sau:
(i) Hi u qu và tác đ ng c a nhóm chính sách h tr ngu n l c ph c v cho quá
trình s n xu t c a lao đ ng vùng dân t c thi u s :
- H th ng tín d ng u đưi v i m ng l i d ch v bao ph 100% xư, ph ng. T
l đ ng bào dân t c thi u s đ c vay v n (27,5%) cao h n so v i các h dân t c
Kinh/Hoa (20,3%) (B Lao đ ng-Th ng binh và Xư h i, 2012). n 28/2/2013 thông
qua ngân hàng Chính sách xã h i, Nhà n c đư cho đ ng bào dân t c thi u s vay s
ti n là 23.425 t đ ng, góp ph n phát tri n s n xu t kinh doanh, t o vi c làm, c i thi n
đ i s ng, gi m nghèo cho g n 1 tri u h (C c B o tr xã h i, 2014).