Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp giúp học sinh lớp 4 làm tốt văn miêu tả cây cối

A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LỜI MỞ ĐẦU

Tiếng Việt là môn học có nhiệm vụ hình thành và phát triển năng lực  
hoạt động ngôn ngữ  cho học sinh, giúp học sinh lĩnh hội hệ  thống kiến  
thức, kĩ năng cơ  bản về  tiếng Việt, góp phần trang bị  cho thế  hệ  trẻ  khả 
năng sử dụng tiếng Việt để học tập ở tiểu học và các bậc học cao hơn, để 
suy nghĩ và giao tiếp trong các môi trường hoạt động của lứa tuổi. 
Ngoài những kiến thức, kĩ năng cần thiết, môn Tiếng Việt còn bồi  
dưỡng cho học sinh tình yêu cái đẹp, cái thiện, lòng trung thực, lẽ phải và 
sự  công bằng trong xã hội. Đồng thời, giáo dục cho các em lòng yêu mến 
và thói quen giữ gìn sự trong sáng, giàu đẹp của tiếng Việt, góp phần hình 
thành nhân cách con người Việt Nam hiện đại. 
Phân môn Tập làm văn  ở  Tiểu học đã nối kết một cách tự  nhiên các 
bài học khác nhau trong môn Tiếng Việt, nhằm giúp học sinh  có một năng 
lực mới ­ năng lực sản sinh ngôn bản. Nhờ  năng lực này, các em biết cách 
sử dụng tiếng Việt văn hoá  làm công cụ tư duy, giao tiếp và học tập. Bản  
thân mỗi giáo viên đều biết phân môn Tập làm văn đòi hỏi học sinh phải 
huy động vốn từ, vốn kiến thức của nhiều mặt, từ  những hiểu biết về 
cuộc sống đến các tri thức về văn hoá, khoa học thường thức. Nhưng học  
sinh không chỉ vận dụng những hiểu biết đó vào việc viết văn là xong mà  
các em còn phải thể  hiện tình cảm, cảm xúc của mình khi làm bài để  bài 
viết của các em có cá tính, có hồn, làm rung động được người đọc.
Thể  loại văn miêu tả  là một thể  loại có số  lượng lớn trong chương 
trình Tập làm văn ở Tiểu học nói chung và ở lớp 4 nói riêng. Văn miêu tả là 
loại văn mà học sinh phải dùng ngôn ngữ  để  tái hiện cảnh vật, sự vật, sự 
việc... mà mình quan sát và cảm nhận được. Văn miêu tả  còn giúp cho 
người đọc có thể  hình dung ra đối tượng mà người viết sẽ  miêu tả  một 

1

cách rõ nét, cụ  thể  như  nó vốn có trong cuộc sống. Một bài văn miêu tả 
hay, không những phải thể  hiện rõ nét, chính xác, sinh   động đối tượng 
miêu tả mà còn thể hiện trí  tưởng
 tượng, cảm xúc, đánh giá của người viết đối với đối tượng được miêu tả.
Các bài văn miêu tả   ở  lớp 4 chỉ  yêu cầu tả  những đối tượng quen  
thuộc ở xung quanh các em. Mặc dù là những đối tượng miêu tả  khá quen 
thuộc, gần gũi với các em, song các em lại thiếu vốn ngôn ngữ để diễn tả 
những điều mình quan sát được. Ở một số em tìm được từ ngữ miêu tả thì 
lại vụng về trong cách diễn đạt hoặc dùng từ tối ý, hoặc từ  không gợi tả,  
gợi cảm khiến cho bài văn miêu tả mang tính kể lể sự việc là chính. Còn có 
nhiều em rất lúng túng khi viết văn, không biết sắp xếp ý như thế nào cho 
phù hợp để  có một bài văn hoàn chỉnh và cho rằng phân môn Tập làm văn 
rất khó, từ đó các em sinh ra ngại viết văn.
Đặc biệt là với chương trình sách giáo khoa hiện nay, để  có một bài  
văn hoàn chỉnh, các em phải học qua một số tiết Tập làm văn. Mỗi tiết Tập  
làm văn chỉ  thực hành rèn luyện một vài kỹ  năng cơ  bản nào đó của quá  
trình làm văn. Vậy các em phải kết nối mạch kiến thức đó như thế nào để 
có một bài văn hoàn chỉnh, một bài văn hay, giàu cảm xúc…? 
Từ thực tế trên đây, tôi nhận thấy vấn đề dạy bồi dưỡng kiến thức và 
cách làm văn cho học sinh là rất cần thiết. Do đó, trong quá trình giảng dạy  
bản thân tôi luôn trăn trở, suy nghĩ phải làm thế  nào để  giúp học sinh yêu 
thích, và có khả năng làm văn miêu tả  tốt hơn. Vì vậy, trong phạm vi hẹp  
của đề  tài này, tôi xin được mạnh dạn đưa ra kinh nghiệm nhỏ  của mình  
về “Một số biện pháp giúp học sinh lớp 4  làm tốt văn miêu tả cây cối”.
II. THỰC TRẠNG CỦA VIỆC DẠY VÀ HỌC LÀM VĂN MIÊU TẢ  CÂY 
CỐI

1. Thực trạng:

2


a) Thực trạng việc dạy văn miêu tả cây cối ở trường tiểu học Mỹ  
Lộc.
Qua thực tế giảng dạy và dự  giờ  của đồng nghiệp, tôi thấy giáo viên 
đã hiểu rõ được vai trò, nhiệm vụ  của phân môn Tập làm văn nói chung, 
cũng như cách thức hướng dẫn học sinh tìm hiểu các tiết học văn miêu tả 
cây cối cơ  bản đã đúng trình tự  các bước lên lớp. Học sinh phần nào đã 
biết làm bài tập làm văn theo các dạng bài khác nhau. Song về  phía giáo 
viên, khi dạy chưa chú trọng nhiều đến việc  rèn luyện kỹ  năng quan sát, 
tìm ý, sắp xếp ý cũng như định hướng cho học sinh biết cách làm giàu vốn 
từ  ngữ. Cũng như  khi sử  dụng phương pháp dạy Tập làm văn   vẫn còn  
nhiều lúng túng, đôi khi còn đơn điệu, chưa phát huy được tính chủ  động 
sáng tạo của học sinh.  
Ví dụ, có những bài dạy hướng dẫn học sinh quan sát cây cối, để học  
sinh phát hiện đặc điểm cây mình tả có nét gì khác, nổi bật so với các cây 
khác. Để  từ  đó học sinh chọn tả  được những điểm nổi bật của cây và so  
sánh các bộ phận của cây với những sự vật, hiện tượng quen thuộc. Lẽ ra 
giáo viên nên khuyến khích cho học sinh quan sát thực tế, được quan sát  
những cây cụ thể mà đề bài yêu cầu. Từ đó các em nhớ, lựa chọn ý và viết 
lại theo sự cảm nhận của riêng mình. Nhưng có khi vì không có điều kiện, 
nên giáo viên chỉ hướng dẫn cho học sinh những ý cần phải giải quyết theo  
yêu cầu của sách giáo khoa và dạy cho học sinh học tập những bài văn 
mẫu. 
Đối với tiết trả bài đôi khi còn đơn điệu, giáo viên chỉ nhận xét chung 
từng bài của học sinh về   ưu điểm và nhược điểm cơ  bản nhất hoặc nêu 
những lỗi về dùng từ, đặt câu, viết đoạn để học sinh sửa rồi trả bài. Hoặc  
đọc những bài văn hay cho học sinh tham khảo. Giáo viên chưa chú trọng 
nhiều về  việc hướng dẫn học sinh tự phát hiện lỗi sai trong bài, cách sửa 

3


câu, dùng từ, cách viết những câu văn hay có hình  ảnh hoặc phát hiện 
những câu văn hay, những hình  ảnh đẹp. Như  vậy, tiết học diễn ra đều 
đều, theo một qui trình rập khuôn dưới sự  hướng dẫn của giáo viên, còn 
học sinh lại không tự mình phát hiện lỗi sai trong bài cũng như chưa tìm ra 
được những câu văn miêu tả  hay của bạn để  học tập. Thông qua tiết trả 
bài như vậy, tôi thấy học sinh học tập được rất ít ở bạn bè. Bởi học sinh ít 
được luyện tập, rèn luyện kỹ năng và thói quen “tự điều chỉnh”, tự học tập  
để tiến bộ và cũng chưa có cơ  hội để  thể  hiện mình. Do vậy, chất lượng 
dạy văn miêu tả còn nhiều hạn chế. 
b) Thực trạng việc học văn miêu tả cây cối của học sinh lớp 4.
Là một giáo viên trực tiếp dạy lớp 4, phần nào tôi đã nắm được chất 
lượng học phân môn Tập làm văn của học sinh lớp 4. Cơ  bản các em đã  
nắm được thể loại văn miêu tả cây cối, bài văn có bố cục rõ ràng và bước 
đầu đã biết miêu tả  một cách đơn giản. Tuy nhiên, khi làm dạng văn này 
học sinh vẫn còn nhiều lúng túng như dùng từ  chưa phù hợp, cách miêu tả 
chưa theo một trình tự hợp lý, chưa biết sắp xếp ý và liên kết các câu cũng  
như  chưa biết sử dụng các biện pháp nghệ  thuật để  tả. Số  học sinh được 
làm bài miệng còn ít. Các em còn thiếu tự tin, chưa mạnh dạn khi trình bày  
bài văn miệng. Do đó, nhiều câu văn còn mang tính sao chép, cứng nhắc, 
chưa thực tế, bài văn chưa có cảm xúc, chưa có tính thuyết phục, chưa hay. 
Mặt khác, do đặc điểm tâm lý lứa tuổi của học sinh tiểu học ham chơi, khả 
năng tập trung chú ý nhận thức về  các sự  vật còn hạn chế, năng lực sử 
dụng ngôn ngữ chưa thật phát triển nên việc học tập ở phân môn Tập làm 
văn gặp những khó khăn như: thiếu vốn sống, vốn hiểu biết về đối t ượng 
cần miêu tả hoặc không biết cách diễn đạt về đối tượng  cần tả. Do vậy,  
học sinh rất ngại khi làm bài Tập làm văn.

2. Kết quả điều tra chất lượng học Tập làm văn miêu tả cây cối.

4


Sau một thời gian giảng dạy kết hợp với việc  đi dự  giờ  thăm lớp,  
phần nào tôi đã nắm được thực trạng dạy và học phân môn Tập làm văn ở 
trường tiểu học Mỹ  Lộc. Tôi đã tiến hành khảo sát kết quả  học tập của 
học sinh và chọn  học sinh lớp 4A để khảo sát chất lượng làm bài viết.
Đề bài như sau: Em hãy tả một loại cây mà em thích.
     Yêu cầu học sinh làm bài viết trong thời gian 35 phút.  Kết quả thu được 
là: 
* Ưu điểm: 
­ Học sinh hiểu được yêu cầu của đề  bài và biết thực hành viết một 
bài văn miêu tả cây cối.
­ Trong số  bài học sinh làm đạt chất lượng khá, giỏi thì bài viết của 
các em có bố cục rõ ràng, đảm bảo đủ 3 phần: Mở bài­ Thân bài­ Kết luận.
­ Một số học sinh biết viết câu văn đúng ngữ pháp, biết cách diễn đạt 
ý và ít nhiều biết sử  dụng các ngôn từ   và các biện pháp nghệ  thuật đơn 
giản để miêu tả.
* Nhược điểm: 
­ Một số bài viết chưa có bố cục rõ ràng.
­  Nhiều bài sắp xếp ý còn lộn xộn, diễn đạt câu văn chưa sáng sủa.
­   Kỹ  năng dùng từ  của các em chưa đảm bảo: cách dùng từ  chưa  
chính xác, dùng sai nghĩa từ, lặp từ, vốn từ còn nghèo nàn, tẻ nhạt, từ  dùng  
chưa  có 
giá trị gợi tả, gợi cảm. Chưa biết sử dụng các biện pháp nghệ thuật.
­ Một số  bài còn mắc nhiều lỗi chính tả, sử  dụng dấu câu chưa phù 
hợp.
Dưới đây là kết quả bài viết của học sinh đạt được như sau:

Tổn
g số 
HS

SL

Giỏi
%

SL

Xếp loại
Khá
Trung bình
%
SL
%

SL

Yếu
%
5


22

2

9.1%

5

22.7%

12

54.6%

3

13.6%

Như vậy, qua kết quả điều tra trên cho ta thấy tỉ lệ học sinh khá, giỏi  
còn thấp. Học sinh yếu còn nhiều, chưa đáp ứng được yêu cầu đề ra. Kết  
quả của bài khảo sát khiến tôi trăn trở rất nhiều và tự  đặt ra câu hỏi: Làm 
thế nào để  dạy học sinh viết văn miêu tả  cây cối có hiệu quả? Trong quá 
trình dạy học giáo viên cần nghiên cứu, tìm hiểu nội dung bài dạy kết hợp  
sử  dụng, đổi mới các phương pháp dạy học như  thế  nào để  tổ  chức giờ 
học nhẹ  nhàng, tự  nhên, hiệu quả, tạo điều kiện để  phát huy tính chủ 
động, tích cực, sáng tạo của học sinh trong học tập, giúp các em có cơ hội 
được thể  hiện mình thông qua những bài viết có cảm xúc? Từ  những trăn 
trở  và những câu hỏi đặt ra đã thôi thúc tôi nghiên cứu để  tìm ra một số 
biện pháp dạy cho học sinh lớp 4 làm một bài văn miêu tả  cây cối có chất  
lượng.

B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. CÁC GIẢI PHÁP THỰC HIỆN

6

1.Tìm hiểu các nội dung dạy tập làm văn miêu tả  cây cối trong SGK 
Tiếng việt 4.
* Nghiên cứu kĩ về các kiến thức dạy tập làm văn lớp 4 và mảng kiến 
thức dạy về văn miêu tả.
* Nghiên cứu cụ thể  kiểu bài miêu tả cây cối.
2. Tìm hiểu các tiết tập làm văn miêu tả  cây cối trong sách giáo viên 
Tiếng việt 4 và các tài liệu tham khảo, kết hợp dự giờ đồng nghiệp và thảo  
luận về dạy văn miêu tả.
Nhìn chung, các bài soạn trong sách giáo viên đều xây dựng nội dung 
để học sinh thực hành, luyện tập làm văn theo hướng tích cực.  Ở  mỗi bài 
soạn, các hoạt động được trình bày một cách chi tiết cụ  thể. Tuy nhiên, 
việc áp dụng các bài soạn trong sách giáo viên không thể  dập khuôn như 
sách hướng dẫn. Do đó, mỗi giáo viên cần linh hoạt, sáng tạo cho mình một 
cách dạy riêng cho mỗi bài dạy tập làm văn miêu tả cây cối để phù hợp với 
tình hình lớp, trường, địa phương và khả năng của mình. 
Bên cạnh đó, bản thân tôi đã tích cực dự  giờ  các đồng nghiệp trong 
khối để  phát hiện những  ưu điểm, những tồn tại mà cả  giáo viên và học 
sinh đã làm được cũng như chưa làm được khi dạy và học Tập làm văn. Để 
từ đó, bản thân có cơ hội được học hỏi, trao đổi cũng như rút kinh nghiệm 
cho bản thân.
3. Hướng dẫn học sinh quan sát đối tượng, tìm ý, lập dàn bài khi viết  
bài văn miêu tả.
4. Rèn luyện cho học sinh viết văn có hình ảnh, sử dụng linh hoạt các 
biện pháp nghệ thuật khi viết văn.
5. Nâng cao năng lực cảm thụ  văn học và phát huy tính tích cực của  
học sinh.
6. Thường xuyên chấm chữa bài cho học sinh.

7


II. CÁC BIỆN PHÁP TỔ CHỨC THỰC HIỆN.

1. Tổ chức tốt việc quan sát ­ tìm ý và dựng đoạn cho học sinh khi  
viết văn miêu tả
Hướng dẫn học sinh quan sát tìm ý trước khi làm bài tập làm văn là một 
việc làm cần thiết và quan trọng. Điều kiện cơ bản và cũng là phương pháp 
cơ bản để làm tốt bài văn miêu tả là phải biết quan sát và chọn lọc những chi  
tiết quan sát được. Mọi kết quả  quan sát được thể  hiện trong bài miêu tả. 
Nếu quan sát tinh vi, thấu đáo bài viết sẽ đặc sắc, hấp dẫn. Quan sát hời hợt, 
phiến diện bài viết sẽ  khô khan, nông cạn. Do vậy, giáo viên phải tạo điều 
kiện cho các em đến tận nơi quan sát đối tượng được miêu tả, coi việc tổ 
chức cho các em quan sát trực tiếp đối tượng miêu tả là một công việc thuộc 
nguyên tắc dạy học làm văn miêu tả. Giáo viên phải dạy tốt tiết quan sát tìm 
ý. Trong tiết học đó, học sinh phải tập quan sát bằng nhiều giác quan khác 
nhau. Tuy vậy, giáo viên cũng cần hướng dẫn các em quan sát, phái huy động  
vốn sống, khả năng tưởng tượng và cảm xúc rồi ghi chép lại. Muốn vậy, giáo 
viên phải nghiên cứu trước chương trình để có kế hoạch nhưhướng dẫn học 
sinh quan sát trực tiếp đối tượng cần miêu tả. Việc quan sát cũng có khi tiến 
hành trên lớp, cũng có khi tiến hành ngoài lớp (trước khi đến lớp). Để quan sát 
có chất lượng, giáo viên cần hướng dẫn các em quan sát theo trình tự  nhất 
định (từ  chung tới riêng, từ  trong ra ngoài, từ  xa tới gần hay ngược lại) và 
quan sát bằng nhiều giác quan rồi ghi chép lại những chi tiết đặc sắc, nổi bật 
theo phần gợi ý của sách giáo khoa, nhờ  đó mà bài văn của các em tả  đúng  
trọng tâm, sinh động, mới mẻ hơn. 
Ví dụ    : Khi dạy đến bài:  Luyện tập   quan sát cây cối. (Bài tập 2­ 
SGK)

8


Đề bài : Quan sát một cây mà em thích trong khu vực trường em (hoặc  
nơi em ở) và ghi lại những gì em quan sát được.
Trước khi dạy bài này, giáo viên cần dặn học sinh chuẩn bị  quan sát  
trước một cây cụ thể em thích trong khu vực trường hoặc nơi các em ở. 
(Ví dụ: cây ăn quả, cây bóng mát, cây cảnh…). Nếu có điều kiện, trước giờ 
học, giáo viên tổ chức cho cả lớp cùng quan sát một số cây cụ thể   ở  khu  
vực
 trường học. 
Muốn vậy, giáo viên cần hướng dẫn học sinh quan sát kĩ cây chọn tả 
bằng nhiều giác quan theo một trình tự hợp lí. Mỗi học sinh chọn cây mình  
sẽ tả là cây gì ? Cây đang trong thời kì nào? Xung quanh cây là cây gì hay có 
những cảnh vật nào làm tôn lên vẻ  đẹp của cây? Học sinh ghi chép lại  
những gì quan sát được vào vở nháp và sắp xếp những điều quan sát được 
theo một trình tự  hợp lí để  được một dàn ý chi tiết và trình bày trước lớp. 
Sau đó, học sinh dựa vào dàn ý chi tiết để viết bài văn miêu tả gồm 3 phần.
     * Dưới đây là   ví dụ  về    dàn ý chi tiết yêu cầu mỗi học sinh cần đạt  
được.
Mở bài : 
­ Cây bàng  ở  sân trường em rất to, là món quà hội phụ  huynh trồng  
tặng nhân ngày thành lập trường.
Thân bài :
­ Hình dáng : Cây cao đến tầng hai, như một chiếc dù khổng lồ.
+ Rễ cây : nhô lên khỏi mặt đất như những con rắn đang bò.
+ Thân cây : tròn, màu nâu xỉn, sù xì như da cóc.
+ Tán lá : xanh um, mát rượi, che kín một khoảng sân trường. Mỗi khi 
có làn gió nhẹ thổi qua, chúng rung rinh như chào đón.
+ Những chùm hoa li ti màu trắng xen lẫn giữa đám lá xanh.

9


+ Những chú chim sâu lích rích trong vòm lá...
+ Những quả bàng chín vàng lấp ló trong kẽ lá…
­   Giờ   ra   chơi   chúng   em   rất   thích   ngồi   dưới   gốc   cây   đọc   báo,   tán 
chuyện và chơi những trò chơi thú vị…..
Kết bài:  
­ Em rất thích ngồi dưới gốc bàng ngắm nhìn trời xanh qua kẽ lá hay 
lắng nghe lũ chim trêu  ghẹo nhau. Cây bàng gắn liền với tuổi học trò của 
chúng em nên…..
Như vậy, sau khi hướng dẫn học sinh quan sát kĩ đối tượng cần miêu  
tả, giáo viên cần yêu cầu học sinh ghi chép lại những đặc điểm nổi bật,  
trọng tâm. Từ đó, hướng dẫn học sinh lựa chọn tìm ý, sắp xếp, bố cục xây  
dựng thành một dàn bài chi tiết. Từ dàn bài chi tiết, học sinh sử dụng ngôn  
ngữ, phát triển ý để  xây dựng thành từng đoạn văn và cả  bài văn hoàn 
chỉnh. 
Giáo viên cũng cần lưu ý khi hướng dẫn học sinh quan sát và tả cây 
cối cần tập trung quan sát  một loại cây cụ thể. Khi tả, cần chú ý  những 
bộ phận nổi  bật, trọng tâm hoặc phải chọn một yếu tố đặc trưng nhất để 
tả thật kĩ, đồng thời bộc lộ cảm xúc của mình trước vẻ đẹp của cây. 
Ví dụ khi tả về cây bóng mát, cần tập trung tả kĩ về  những cành cây, 
tán lá che mát... cũng như những kỉ niệm gắn bó của mình với cây.
Hoặc khi tả  về  cây ăn quả, cần tập trung tả  kĩ về  quả  như : Hình 
dạng, màu sắc, đặc điểm, mùi vị của quả theo thời gian phát triển.
Khi tập trung tả kĩ về những bộ  phận nổi bật của cây, người đọc sẽ 
thấy sự  khác biệt, sự  độc đáo của cây với vẻ  đẹp riêng của nó cũng như 
tình cảm của người viết  gửi gắm vào cây rất sâu sắc.
Như vậy, quan sát, tìm ý, xây dựng đoạn là việc làm hết sức cần thiết 

cho việc dạy thể loại văn miêu tả. Nếu thực hiện tốt khâu này thì học sinh 

10


viết bài văn sẽ  tốt hơn. Do vậy, giáo viên cần hướng dẫn học sinh biết  
cách quan sát đối tượng theo trình tự  hợp lí với những đặc điểm nổi bật 
trọng tâm cũng như  khuyến khích học sinh linh hoạt, sáng tạo để  có cách 
diễn đạt phù hợp với đối tượng.
2. Hướng dẫn học sinh diễn đạt có nghệ thuật
a) Hướng dẫn học sinh tập diễn đạt bằng câu văn có hình ảnh
Đối với phần này, diễn đạt câu văn có hình  ảnh rất phù hợp với thể 
loại văn miêu tả. Trước hết, giáo viên hướng dẫn cho học sinh tìm hiểu 
một số đoạn văn mẫu hoặc những đoạn viết hay của học sinh để nhận xét 
về cách miêu tả, cách sử dụng các biện pháp nghệ thuật.Từ đó, sẽ dễ dàng 
cho việc hướng dẫn  các em diễn đạt bằng câu văn có hình ảnh và sử dụng 
một số biện pháp tu từ đã học như: so sánh, nhân hoá... trong bài làm.
Ví dụ: Giáo viên lấy trực tiếp những câu văn, đoạn văn hay của học 
sinh có sử  dụng các biện pháp so sánh hoặc nhân hóa khi tả  về  cây bàng 
như:“Nhìn từ  xa, cây bàng như  chiếc ô xanh khổng lồ  mát rượi.Cành lá  
mơn man đùa vui trong gió như vẫy chào chúng em”.
Giáo viên yêu cầu học sinh nêu nhận xét của mình về  những câu văn 
trên như bạn đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? Các biện pháp đó có tác 
dụng gì? Học sinh so sánh những câu văn trên với những câu văn khác  
không sử  dụng các biện pháp nghệ  thuật xem cách miêu tả  nào hay hơn, 
sinh động và hấp dẫn hơn? 
Để  học sinh diễn đạt được bài văn của mình một cách sinh động, có 
nghệ  thuật, các em thường được trau dồi qua tiết: Luyện tập xây dựng 
đoạn văn, luyện tập xây dựng mở bài, kết bài trong bài văn miêu tả. Luyện  
tập miêu tả các bộ phận của cây cối. Qua những tiết Tập làm văn này, học  

sinh được thể hiện cách diễn đạt của mình và học tập bạn, học sinh đ ược 
luyện tập cách viết mở  bài, kết bài và luyện tập xây dựng đoạn văn. Qua 
11


đó, học sinh tập vận dụng một số  biện pháp nghệ  thuật đã học vào việc 
diễn tả nội dung. 
Ví dụ, khi viết văn, học sinh vận dụng sáng tạo những từ  láy, từ  chỉ 
màu sắc, âm thanh, từ biểu cảm, biện pháp so sánh, nhân hoá...  Những từ 
ngữ này là thế mạnh đặc trưng của Tiếng Việt, là phương tiện miêu tả rất 
hiệu quả. Giáo viên cần khai thác giá trị của lớp ngôn từ nghệ thuật này để 
hướng dẫn học sinh sử dụng cái hay, cái đẹp, cái bóng bẩy, giàu tính gợi tả 
và hình  ảnh gợi cảm của tiếng Việt. Trong bài văn của các em ta đã gặp  
cách dùng từ như:  ngọn cây cao vút,  bông hồng mỉm cười,... hay những câu 
văn học sinh sử dụng các biện pháp nghệ thuật khi tả về hoa phượng  “Khi 
chưa muốn khoe vẻ đẹp của mình, hoa e lệ ẩn mình trong lớp đài  hoa xanh  
mỡ  màng”.  Hay có những câu học sinh tả  hoa mai vàng: “Mỗi cơn gió  
thoảng qua, những cánh hoa rơi như những con bướm vàng lượn bay trước  
khi rơi xuống đất”.
Như  vậy, việc sử  dụng các biện pháp nghệ  thuật trong miêu tả  rất 
quan trọng. Sử dụng so sánh tu từ sẽ  giúp các em thể hiện kín đáo mà sâu  
sắc tình cảm, cảm xúc, thái độ, và sự  đánh giá về  đối tượng; làm cho đối  
tượng  trở nên đẹp đẽ, sinh động, cụ thể, hấp dẫn, lôi cuốn sự chú ý và dễ 
gợi liên tưởng bất ngờ  độc đáo cho người đọc, người nghe. Cũng như  so  
sánh, nhân hoá được sử dụng trong miêu tả rất hữu hiệu vì nó là con đường 
ngắn nhất đưa sự trừu tượng, khô khan đến với nhận thức của con người. 
Như  vậy,  ở  mỗi tiết Tập làm văn miêu tả  cây cối, giáo viên phải tuỳ 
thuộc vào yêu cầu bài tập để đưa ra những câu hỏi và bài tập phù hợp, gợi 
mở để học sinh dễ dàng sử dụng các biện pháp nghệ thuật đã học, giúp cho 
cách diễn đạt của các em sinh động hơn.

b) Luyện cho học sinh xây dựng mở bài, kết bài

12


Giáo viên cần cho học sinh hiểu rõ: Nếu viết mở  bài hay, bài văn sẽ 
cuốn hút người nghe, người đọc. Kết bài hay, hấp dẫn sẽ để lại trong lòng  
người đọc  ấn tượng nhớ  mãi, khó quên. Do vậy, phần mở  bài và kết bài  
trong bài văn là rất quan trọng.
­ Phần mở bài: 
Giáo viên có thể hướng dẫn học sinh viết phần mở bài theo cách trực  
tiếp hoặc gián tiếp. Có thể mở bài bằng một câu hoặc bằng một đoạn văn  
nhưng không được phép tách rời nội dung đã xây dựng được. Dù mở  bài  
bằng cách nào thì cũng phải đạt được yêu cầu là giới thiệu được đối tượng 
định tả. Tuỳ  nghệ  thuật vào bài của từng em, giáo viên không nên gò bó, 
áp đặt. Học sinh  mở bài bằng những cách khác nhau nhưng vẫn đảm bảo  
nội dung một cách tự nhiên với sự nhận thức và tình cảm của chính mình.
Để học sinh hiểu và viết tốt phần mở bài thì giáo viên cần hướng dẫn 
học sinh hiểu rõ sự  khác nhau giữa hai cách mở  bài này. Cụ  thể: Mở  bài 
trực tiếp là giới thiệu, đi thẳng  ngay vào vấn đề, đối tượng mình cần tả.  
Còn mở bài gián tiếp là nói hoặc giới thiệu về chuyện khác có liên quan rồi  
mới dẫn vào giới thiệu đối tượng cần tả .
Ví dụ: Khi học sinh tả  cây hoa hồng nhung, học sinh có thể  mở  bài 
theo những cách sau: “Vườn nhà em trồng rất nhiều loài hoa nhưng em  
thích  nhất
 là cây hoa hồng nhung”. (Mở bài trực tiếp)
Hoặc: “Mùa xuân  đến, các loài hoa đua  nhau  tỏa hương  khoe sắc.  
Mỗi
 loài hoa đều có một vẻ đẹp và hương thơm riêng. Nhưng có lẽ đẹp hơn cả  
vẫn là cây hoa hồng nhung. Cây hoa này ông em trồng từ lúc nào em cũng  

không nhớ rõ nhưng nó là cây hoa mà em yêu quí nhất.” (Mở bài gián tiếp)

13


Qua hai cách mở bài trên, giáo viên cần cho học sinh nhận xét cách mở 
bài nào hay hơn, sâu hơn. Từ đó, giáo viên khuyến khích học sinh viết mở 
bài theo cách gián tiếp để  phần mở  bài hay hơn, sâu hơn, hấp dẫn người  
đọc. (Giáo viên cần lưu ý khi dạy học sinh khá, giỏi)
­ Phần kết bài:
Giống như  mở bài, kết bài có thể bằng nhiều cách, có thể kết bài mở 
rộng hoặc kết bài không mở rộng. Giáo viên hướng cho học sinh nên chọn 
cách nào phù hợp với mở  bài và thân bài thì bài văn mới đúng trọng tâm, 
mới hay.
Để  học sinh hiểu và viết tốt hơn hai cách kết bài này, giáo viên cũng  
cần làm rõ cho học sinh hiểu thế  nào là kết bài mở  rộng hoặc kết bài 
không mở  rộng? Kết bài mở  rộng:   Nêu ý nghĩa kết hợp đưa ra lời bình 
luận về cây cũng như tình cảm của người viết đối với cây đang tả. Kết bài  
không mở rộng: Có thể nêu ích lợi của cây hoặc tình cảm của người tả đối 
với cây, không bình luận gì thêm.
Ví dụ  học sinh viết phần kết bài cho bài văn tả  cây bóng mát  ở  sân  
trường như sau:
       * Em rất thích cây phượng ở sân trường. Dù đi đâu xa em vẫn nhớ về 
nó.
(Kết bài không mở rộng)
* Rồi cũng sẽ  đến ngày chúng em phải xa mái trường tiểu học thân  
yêu, xa cây phượng già với bao kỷ niệm buồn vui của tuổi học trò. Em sẽ 
không bao giờ  quên cây phượng, quên những giờ  phút chúng em đã cùng 
nhau ngồi ôn bài, ngồi hóng mát và trò chuyện. Vì vậy, dù đi đâu xa em vẫn 
luôn nhớ về cây như nhớ về những kỷ niệm đẹp của tuổi học trò..(Kết bài 

mở rộng)

14


Như vậy, với hai cách kết bài trên, giáo viên cần hướng dẫn học sinh  
thảo luận và nêu nhận xét xem cách kết bài nào của bạn hay hơn? Hay hơn 
chỗ nào? Vì sao lại hay? Từ đó, giáo viên nên khuyến khích nhiều học sinh  
học tập cách kết bài mở rộng để bài văn có chiều sâu hơn.
3. Luyện viết câu văn ngắn gọn, biết sử dụng các dấu câu và bố 
cục bài văn rõ ràng.
Thực trạng cho thấy, nhiều học sinh chưa biết sử  dụng đúng dấu câu  
trong bài văn. Có những bài văn học sinh không hề sử dụng dấu câu, chỗ nào 
thích viết hoa là các em tự do viết hoa. Để khắc phục tình trạng này, ngay khi 
luyện viết từng đoạn, giáo viên cần giúp học sinh hiểu, biết cách ngắt các ý 
diễn đạt bằng các dấu câu như dấu phẩy, dấu chấm. Trong các tiết làm văn  
đầu tiên, việc hướng dẫn sử dụng dấu câu đòi hỏi giáo viên phải thật sự kiên 
trì, tận tình, công phu để tập thói quen cho học sinh. Cụ thể là: Cho học sinh  
đọc đoạn văn mình viết, nêu chỗ dùng dấu câu, nếu dấu câu dùng chưa đúng, 
giáo viên cần hướng dẫn học sinh phát hiện lỗi sai vì sao lại chưa đúng và  
cách sửa lại như thế nào cho phù hợp. Hoặc nếu chưa có dấu câu nào thì yêu 
cầu học sinh học sinh đọc kĩ lại từng câu, xem từng câu diễn đạt nội dung gì, 
ý gì, từ đó có cách sử dụng dấu câu phù hợp. Ở phần này, giáo viên tập trung  
vào những học sinh thường sử dụng sai dấu câu. Qua việc hướng dẫn những  
học sinh thường sử dụng dấu câu sai, những học sinh khác cũng tự soát bài và 
rút kinh nghiệm cho bản thân trong mỗi bài viết.
Bên cạnh đó, giáo viên cần giúp học sinh biết viết câu văn ngắn gọn.  
Giúp học sinh viết câu văn ngắn gọn nhưng không có nghĩa là chắt lọc cốt 
sao viết cho đúng ý mà còn phải biết diễn đạt câu văn sao cho sinh động, 
gợi hình ảnh, âm thanh. VD: Một học sinh viết khi tả về những tán lá của 

cây đa “Trên các tán lá xanh, các loài chim đang thi nhau hót.” sẽ không hay 
bằng câu   “Trên tán lá xanh cao vòi vọi  ấy, lũ chim sáo, chào mào, chìa  
vôi… kéo về hàng đàn, hàng lũ, tha hồ thi nhau ca hát những làn điệu dân  

15


ca phong phú”. Vì vậy, khi luyện cho học sinh viết từng đoạn văn, đặc biệt 
là viết các đoạn ở thân bài, giáo viên hướng dẫn học sinh diễn đạt câu văn 
rõ ràng, mạnh lạc, sinh động nhưng lại phải giàu hình  ảnh bằng cách sử 
dụng hợp lý các từ  láy, từ  tượng thanh, tượng hình, từ  ghép.... có thể  mở 
rộng nòng cốt câu nhưng lời lẽ  phải rõ ràng, không lủng củng, trùng lặp.  
Trong các tiết luyện tập xây dựng đoạn văn, giáo viên nên cho học sinh viết 
nháp, gọi một số học sinh trình bày, cả lớp và giáo viên cùng sửa cách dùng 
từ, cách diễn đạt, đưa ra các phương án diễn đạt hay để học sinh học tập.. 
Sau đó học sinh mới viết lại đoạn văn vào vở. Với những câu văn học sinh  
viết dài dòng mà không sáng ý, giáo viên nên cho học sinh nêu ý cần thông  
báo là gì rồi tập cho học sinh lựa chọn từ ngữ, sắp xếp câu để  viết ngắn 
gọn mà vẫn đảm bảo nội dung.    
Ví dụ có học sinh viết phần kết bài khi tả về cây bóng mát “ Cây bàng 
là người bạn thân của em vì  cây bàng có nhiều ích lợi. Em rất thích cây  
bàng. Cây bàng như cái ô che mưa che nắng. Quả của cây bàng để ăn . Lá  
cây bàng để gói xôi. Vì vậy, cây bàng là người bạn thân của em”
Giáo viên cần chỉ ra để học sinh thấy rõ viết như vậy là hơi kể lể và  
lặp lại nhiều lần từ  “cây bàng”, lặp lại câu “cây bàng là người bạn thân  
của em” và cách sắp xếp câu chưa hợp lí, còn lộn xộn…Do đó, giáo viên có 
thể hướng dẫn học sinh viết lại như sau:
“Em rất yêu cây bàng ở trường em. Cây bàng có rất nhiều ích lợi. Nó  
không những là cái ô che nắng, che mưa cho chúng em trong những giờ  
chơi thú vị,  lá bàng còn dùng để  gói xôi, cành để  làm chất đốt, quả  bàng  

ăn chan chát, bùi bùi, thơm thơm. Cây bàng là người bạn gắn bó với những  
kỷ niệm vui buồn của tuổi học trò của chúng em...”
Việc lựa chọn, sử dụng phù hợp các từ ngữ trong mỗi câu văn là một  
kỹ  năng khó đòi hỏi học sinh ph ải th ực hành viết nhiều mới có đượ c. 
Có thể  do tâm lý phải viết nhi ều, h ọc sinh s ẽ  ng ại vi ết, ng ại làm bài. 
16


Do  đó, giáo viên thườ ng xuyên  động viên, khuyến khích giúp các em  
dần dần say mê với việc học làm văn. Đặc biệt giáo viên cần giúp các 
em bố  cục bài viết rõ 3 phần. Hết mỗi ph ần m ở  bài, thân bài, kết bài 
phải xuống dòng. Trong ph ần thân bài có thể  có nhiều đoạn văn, mỗi  
đoạn văn nêu một nội dung nh ất  định. Ví dụ  có đoạn tả  bao quát, tả 
từng bộ  phận của cây, hoặc tả  cây theo từng mùa, từng thời kì phát 
triển của cây…Giáo viên lưu ý học sinh cần th ể  hi ện rõ nội dung của 
từng phần và khi viết hết m ỗi đoạn cần phải xuống dòng.
4. Nâng cao năng lực cảm thụ văn học cho học sinh .
Cũng như  tất cả  các môn học, môn Tiếng việt góp phần giáo dục 
thẩm mỹ
cho học sinh. Thông qua các bài tập đọc, học thuộc lòng, giáo viên giúp học 
sinh cảm nhận được cái hay, cái đẹp trong thơ  văn. Thấy được vẻ  đẹp và  
khả  năng kì diệu của Tiếng việt. Đó là cái đẹp của thiên nhiên, của con 
người, của cuộc sống hàng ngày, là cái hay trong quan hệ đối xử, là lời ăn  
tiếng nói, là sự hoàn thiện về phẩm chất của mỗi con người.
Cảm thụ được vẻ đẹp của văn, thơ sẽ  giúp học sinh viết văn có cảm 
xúc, biết học tập cách viết văn hay. Vì vậy, trong các tiết học tập đọc, giáo  
viên phải giúp học sinh cảm nhận được nội dung ý nghĩa và nghệ thuật của 
mỗi bài thơ, bài văn nâng cao kỹ năng đọc diễn cảm, tìm hiểu bài, biết hoá 
thân vào nội dung các câu chuyện, và nắm được những gì gửi gắm trong 
bài thơ, bài văn đó. Từ đó, tâm hồn các em được “chất dồn” những lời hay,  

ý đẹp, những cảm xúc và những hiểu biết trẻ thơ góp phần làm cho các bài 
văn bay bổng hơn, dễ đi vào lòng người hơn.
5. Phát huy tính tích cực của các đối tượng học sinh trong giờ học
Để  phát huy được tính tích cực của học sinh, giáo viên cần chú ý tới  
tất cả  mọi đối tượng học sinh. Muốn vậy, giáo viên cần phải phân định 

17


theo nhiều mức độ (Yếu, TB, Khá. Giỏi) để có cách tổ chức dạy, học phù  
hợp để  phát huy, khích lệ tất cả mọi học sinh trong học tập.
Muốn phát huy được tính tích cực của học sinh thì chủ  công là người 
thầy. Mỗi giờ dạy, giáo viên phải có hệ thống câu hỏi có tính chất gợi mở, 
định hướng để mọi đối tượng học sinh trong lớp  đều có thể trả lời được, 
đáp ứng được yêu cầu của giáo viên và phải động viên kịp thời khi học sinh  
có tiến bộ, đặc biệt là học sinh trung bình và học sinh yếu. Giáo viên cũng 
cần chú ý hơn khả  năng tư  duy, sáng tạo của học sinh giỏi, nên khuyến  
khích các em mạnh dạn, tự nhiên hơn trong cách viết. Muốn vậy, giáo viên  
nên tổ chức và giành nhiều thời gian hơn  cho học sinh (vào buổi học thứ 2  
trong ngày) được thực hành viết đoạn văn nhiều lần, sau mỗi lần, giáo viên 
giúp đỡ các em chỉnh sửa để có được những đoạn văn, bài văn hay và hoàn  
chỉnh. Với những em viết văn còn nhiều lỗi chính tả  thì đây cũng là thời 
gian cho phép các em chú ý để  rèn luyện cả  về  chính tả. Tuỳ   theo  từng 
học sinh giáo viên có thể  tự  đánh giá và
phân chia các đối tượng để tổ chức luyện tập viết văn cho phù hợp. Chẳng  
hạn:
­ Học sinh khá giỏi: Yêu cầu các em viết nâng cao, viết theo nhiều  
phong cách khác nhau, hoàn chỉnh một bài văn miệng để các bạn khác học  
tập.
­ Học sinh trung bình: Rèn viết đúng, dùng từ đặt câu phù hợp, có thể 

thêm một số yêu cầu hơi nâng cao một chút.
­ Học sinh yếu: Luyện viết  đúng bố  cục, biết dùng từ  đặt câu, sử 
dụng dấu câu, tập diễn đạt, dùng từ  phù hợp, khắc phục các lỗi chính tả,  
ngữ pháp..v.v...
Ngoài thời gian học trên lớp, giáo viên hướng dẫn thêm học sinh cách 
học tập làm văn ở nhà đặc biệt là động viên các em kiên trì, chịu khó viết đi 

18


viết lại một đoạn văn, một bài văn nếu thấy chưa  ưng ý. Cần cho các em 
làm nháp bất kỳ  đoạn văn ngắn hay dài, có thể  viết nháp từng đoạn hoặc 
viết nháp cả bài, chỉnh sửa trước khi  viết bài chính thức.
Tóm lại, trong  giờ  Tập làm văn, nếu giáo viên biết tổ  chức các hoạt 
động phát huy được tính tích cực của học sinh (theo từng đối tượng) thì tất 
cả mọi đối tượng học sinh sẽ tự tin hơn, mạnh dạn hơn để bày tỏ suy nghĩ 
của mình thông qua bài viết. Cũng như tự học sinh có thể rút ra những kiến 
thức cần ghi nhớ  để  vận dụng vào thực hành nói – viết văn ngày một tốt  
hơn.
6. Thường xuyên chấm chữa bài cho học sinh
Chấm chữa bài là một công việc  thường  xuyên của giáo viên, công 
việc
  này rất cần thiết đối với phân môn tập làm văn. Vì nếu chấm chữa bài  
thường   xuyên,  giáo   viên  sẽ   nắm   được   lực  học   của  từng  em,   từng  đối 
tượng về  cách viết văn. Từ  đó, giáo viên nắm được những phần mà học 
sinh đã làm được, cũng như phát hiện và nắm được các lỗi sai mà học sinh  
thường mắc phải trong bài văn như  lỗi chính tả, lỗi về cách dùng từ, ngữ 
pháp, về  cách diễn đạt câu, đoạn và cấu tạo của bài văn. Để  từ  đó, giáo 
viên có biện pháp giúp đỡ, bồi dưỡng   hướng dẫn các em biết cách viết 
ngày càng hay hơn.

Theo tôi, để làm tốt phần này, giáo viên cần phải chú ý để dạy tốt tiết 
Tập làm văn trả bài viết. Ví dụ khi dạy tiết học trả bài văn miêu tả cây cối  
( tuần 27). Sau khi chấm bài xong, giáo viên cần nêu nhận xét chung về bài 
làm của học sinh. Nhận xét những  ưu điểm mà học sinh đã làm được và 
những tồn tại học sinh còn mắc phải. Sau đó, giáo viên phát bài cho học 
sinh, yêu cầu các em đọc lại lời phê của giáo viên và cho học sinh đổi bài  
trong nhóm đôi để tìm ra  những lỗi sai ở trong bài như sai về chính tả, cách 

19


dùng từ, đặt câu, sử dụng các biện pháp nghệ thuật chưa phù hợp.....   Sau 
đó, học sinh tự  nêu lỗi sai trong bài và tự  tìm cách để  sửa lỗi. Cuối cùng, 
giáo viên hướng dẫn cả lớp cùng nêu cách sửa lỗi chung. ( Theo mẫu dưới 
đây)
Loại lỗi
Các lỗi cụ thể
Chính tả ……………………….
Dùng từ ……………………….
………………………
Viết câu

Sửa lại từng loại
………………………….
………………………….
…………………………..

Bước tiếp theo, giáo viên đọc mẫu những đoạn văn , bài văn hay cho  
học sinh nghe và nêu nhận xét đoạn văn hay chỗ nào? Vì sao? 
Trên cơ  sở  đó, học sinh có thể  học tập cách viết của bạn để  viết lại  

một đoạn văn khác hay hơn. (như viết lại phần thân bài, mở  bài theo cách 
gián tiếp và kết bài theo cách mở rộng). 
Theo tôi, tiết trả bài là rất quan trọng. Vì đây là dịp để mỗi học sinh có  
điều kiện nhìn lại bài của mình một cách rõ hơn. Để  từ  đó, học sinh biết 
được bài viết của mình còn phần nào chưa được để  biết cách khắc phục 
cũng như  có cơ  hội để  học tập cách viết của bạn, để  bài viết của mình  
ngày càng hoàn thiện và tiến bộ hơn.
Trên đây là một số biện pháp  tôi đã tiến hành áp dụng trong dạy – học 
Tập làm văn lớp 4 để  góp phần giúp học sinh viết văn miêu tả cây cối tốt  
hơn. Qua việc áp dụng, bước đầu đã đem lại kết quả  khả  thi về chất lư­
ợng dạy của giáo viên và chất lượng học của học sinh.

C. KẾT LUẬN

20


I. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

 Sau khi điều tra thực trạng, tìm hiểu nguyên nhân và tìm ra biện pháp, 
tôi đã cùng với các đồng chí trong tổ kịp thời trao đổi kinh nghiệm, đổi mới 
về phương pháp giảng dạy và định hướng cho học sinh cách học. Qua quá  
trình vừa nghiên cứu đề tài, vừa áp dụng vào thực tế giảng dạy ở khối lớp  
4, tôi thấy nâng cao chất lượng làm văn cho học sinh là một yêu cầu cần 
thiết, quan trọng song chúng ta không thể  nôn nóng ngày một ngày hai mà 
cần phải kiên trì, chịu khó để tìm ra cho mình một số kinh nghiệm dạy tập  
làm văn như đã trình bày trên đây. ứng dụng các biện pháp đó vào nội dung  
dạy văn miêu tả cây cối, bước đầu tôi đã thu được kết quả ở lớp 4 A như 
sau:
Tôi đã tiến hành khảo sát chất lượng của học sinh  với đề  bài: “Em  

hãy tả một loài cây đã từng gắn bó với em nhiều kỉ niệm” . 
Kết quả làm bài thu được như sau :
Tổng 
số HS
22

XẾP LOẠI
Khá
Trung bình

Giỏi
SL
5

%
22.7%

SL
9

%
40.9%

SL
8

%
36.4%

Yếu

SL
0

%
0%

Kết quả khảo sát cho thấy tuy chất lượng viết văn của học sinh chưa 
phải là cao, nhưng sự  chuyển biến của học sinh đã rõ. Cụ  thể  khi chấm  
bài, tôi thấy bài viết của các em có bố cục rõ ràng, lời lẽ của câu văn chân  
thực, từ  ngữ  các em sử  dụng đã sắc nét, diễn đạt trôi chảy hơn, hình ảnh  
sự vật miêu tả phong phú, sinh động; khi tả đã có sự sáng tạo, các em cũng  
đã biết sử dụng các biện pháp so sánh, nhân hóa để viết; bài viết đã có cảm 
xúc gắn với tình cảm của các em. Điều đáng mừng ở đây là tất cả mọi học  
sinh đều rất thích viết văn, thích sử  dụng các biện pháp so sánh, nhân hóa 
để  miêu tả.Các em học tập hào hứng hơn, mạnh dạn hơn, thích được thể 

21


hiện mình như  đọc bài trước lớp cho cô giáo và các bạn nghe,   các em 
không còn ngại viết như trước nữa.
Như  vậy, trong một thời gian không dài mà chất lượng học tập của 
học sinh đã có chuyển biến rõ rệt. Điều đó chứng tỏ  các biện pháp mà tôi 
áp dụng phần nào đã giúp học sinh viết văn tốt hơn, góp phần nâng cao  
chất lượng dạy học phân môn Tập làm văn lớp 4.
II.  BÀI HỌC KINH NGHIỆM

Từ  kết quả  nghiên cứu của đề  tài, đồng thời từ  thực tiễn dạy học  ở 
trường tiểu học, tôi rút ra những bài học kinh nghiệm sau:
­ Giáo viên cần nghiên cứu kĩ nội dung bài dạy, nắm vững từng kiểu 

bài để  lựa chọn các phương pháp và hình thức tổ  chức dạy học phù hợp, 
hiệu quả.
­ Cần tạo giờ  học nhẹ  nhàng, sôi nổi, thoải mái, gây hứng thú tự 
nhiên, để  học sinh nắm bài nhanh hơn, chắc hơn. Giáo viên nên khuyến 
khích học sinh thi đua để  viết những bài văn hay, sáng tạo với phong cách 
của riêng mình.
­ Rèn cho mọi học sinh đều có thói quen viết bài văn có cấu tạo, bố 
cục rõ ràng,  kĩ năng quan sát ­ tìm ý ­ sắp xếp ý thành đoạn và liên kết các  
đoạn thành bài văn, cũng như  khi viết đoạn văn phải có câu mở  đoạn và 
câu kết đoạn. 
­ Giáo viên cần kiên trì, chịu khó, tỉ mỉ trong việc hướng dẫn  học sinh.
­ Luôn tạo ra hứng thú học tập cho học sinh, cung cấp vốn từ, vốn  
sống, khơi dậy trí tưởng tượng ở học sinh. Cần khuyến khích học sinh say  
mê đọc sách, nghiên cứu tài liệu, cập nhật thông tin   cũng như  tìm đọc 
những bài văn, bài thơ hay để khơi gợi khả năng cảm thụ của các em.   
­ Chú trọng phương pháp dạy học cá nhân, nhằm phát hiện những sai  
sót của học sinh để  đưa ra những biện pháp giúp học sinh sửa chữa kịp  

22


thời, đồng thời kích thích và động viên các thành tích của học sinh đã đạt đ ­
ược. 
­ Thường xuyên kiểm tra, đánh giá kiến thức, kĩ năng đạt được của 
học sinh thông qua việc chấm, chữa bài để phát hiện lỗi sai. Từ đó có biện  
pháp hướng dẫn học sinh tự điều chỉnh kịp thời.
­ Cần  tổ  chức nhiều hoạt động ngoài giờ lên lớp, tạo điều  kiện  cho 
học
 sinh tham gia các buổi ngoại khoá tham quan, để các em có điều kiện tiếp  
xúc, quan sát các đối tượng miêu tả  sát với thực tế nhiều hơn.

Tóm lại: Để dạy học sinh  lớp 4 viết bài Tập làm văn kiểu bài miêu 
tả cây cối đạt kết quả tốt thì học sinh phải thật sự làm chủ  quá trình hình  
thành kỹ  năng sản sinh ngôn bản trên hình thức nói và viết.Thông qua các 
tiết học, học sinh được rèn các kỹ năng quan sát tìm ý, lập dàn ý, dùng từ, 
đặt câu, liên kết câu thành đoạn, liên kết đoạn thành bài văn hoàn chỉnh. 
Mỗi bài tập làm văn là sản phẩm tinh thần của từng cá nhân học sinh trước 
một đề bài cụ thể. Sản phẩm này thực sự  ghi lại những dấu  ấn riêng của 
từng em trong cách suy nghĩ, cách tả, bộc lộ  cảm xúc... thông qua óc quan 
sát và sự nhạy cảm của tâm hồn. 
Muốn vậy, đối với mỗi người giáo viên luôn phải trau dồi kiến thức  
cho mình để đủ tự tin, am hiểu nội dung kiến thức, kĩ năng cần truyền thụ 
của từng tiết dạy. Giáo viên cần nắm vững mục đích, yêu cầu của bài học  
cũng như  những kiến thức và kĩ năng học sinh cần đạt được khi làm bài  
văn miêu tả cây cối để  phối hợp nhẹ  nhàng, linh hoạt, khéo léo, đúng lúc,  
đúng chỗ các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học, sao cho lôi cuốn 
được tất cả  học sinh trong lớp tham gia học tập với thái độ  tự  giác, tích 
cực, hào hứng, đạt được mục đích đặt ra. Như  vậy, học sinh có cơ  hội  

23


được thể  hiện mình, học sinh mới mạnh dạn để  có nhiều bài nói và bài 
viết hay hơn.
Trên đây là những bài học kinh nghiệm mà tôi đã rút ra trong quá trình 
công tác, học tập và nghiên cứu. Với khả  năng và thời gian nghiên cứu có 
hạn, bản thân không thể tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận được 
sự  góp ý, bổ  sung của các đồng nghiệp và bạn đọc để  sáng kiến kinh  
nghiệm trên của tôi có giá trị  vào thực tế  giảng dạy, nâng cao chất lượng 
dạy văn miêu tả ở trường tiểu học.
    

 Tôi xin chân thành cảm ơn!
Mỹ Lộc, ngày 15 tháng 4  năm 2011
                        Người thực hiện   

                                                                               Đỗ Thị Hằng              

24