Luận án tiến sĩ Luật học: Các tội phạm về môi trường ở Việt Nam: Tình hình, nguyên nhân và giải pháp phòng ngừa

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN HỮU HÒA

CÁC TỘI PHẠM VỀ MÔI TRƯỜNG Ở VIỆT NAM:
TÌNH HÌNH, NGUYÊN NHÂN VÀ GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2019


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN HỮU HÒA

CÁC TỘI PHẠM VỀ MÔI TRƯỜNG Ở VIỆT NAM:
TÌNH HÌNH, NGUYÊN NHÂN VÀ GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA

Ngành: Tội phạm học và phòng ngừa tội phạm
Mã số : 938 01 05

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: 1.PGS.TS. Phạm Văn Lợi
2.TS. Phạm Minh Tuyên

HÀ NỘI - 2019


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi,
các số liệu trong luận án là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng.
Những kết luận khoa học của luận án chưa từng được công bố
trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác.

Tác giả luận án

Nguyễn Hữu Hòa


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1
Chương 1 TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ............................ 8
1.1. Tình hình nghiên cứu ở trong nước................................................................. 8
1.2. Tình hình nghiên cứu ở ngoài nước .............................................................. 17
1.3. Đánh giá chung tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài và những vấn
đề cần tiếp tục nghiên cứu trong luận án.............................................................. 21
Chương 2 TÌNH HÌNH TỘI PHẠM VỀ MÔI TRƯỜNG Ở VIỆT NAM
HIỆN NAY .......................................................................................................... 26
2.1. Khái quát các tội phạm về môi trường và lý luận tình hình tội phạm về
môi trường ............................................................................................................ 26
2.2. Phần hiện của tình hình tội phạm về môi trường ở Việt Nam hiện nay ............. 38
2.3. Phần ẩn của tình hình tội phạm về môi trường ở Việt Nam hiện nay................. 54
Chương 3 NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH CÁC
TỘI PHẠM VỀ MÔI TRƯỜNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ........................ 64
3.1. Khái quát lý luận về nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm về

môi trường ............................................................................................................ 64
3.2. Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm về môi trường ở Việt Nam ... 69
Chương 4 CÁC GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG PHÒNG NGỪA TÌNH
HÌNH CÁC TỘI PHẠM VỀ MÔI TRƯỜNG Ở VIỆT NAM ..................... 100
4.1. Thực trạng phòng ngừa tình hình tội phạm về môi trường ở Việt Nam ........ 100
4.2. Dự báo tình hình tội phạm về môi trường ở Việt Nam trong thời gian tới ....... 103
4.3. Các giải pháp tăng cường phòng ngừa tình hình tội phạm về môi trường
ở Việt Nam ......................................................................................................... 108
KẾT LUẬN ....................................................................................................... 146
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ ..................................... 147
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 148


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Bảng thống kê xét xử sơ thẩm hình sự các tội xâm phạm về môi
trường .................................................................................................... 39
Bảng 2.2. Bảng diễn biến của tình hình tội phạm về môi trường về số vụ,
số bị cáo................................................................................................. 41
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Cơ cấu số vụ phạm tội môi trường trong tổng số VAHS nói
chung ..................................................................................................... 40
Biểu đồ 2.2. Cơ cấu số bị cáo phạm tội môi trường trong tổng số bị cáo
phạm các tội trong các VAHS nói chung ............................................. 40
Biểu đồ 2.3. Diễn biến số vụ phạm tội về môi trường ở Việt Nam ................ 41
Biểu đồ 2.4. Diễn biến số bị cáo phạm tội về môi trường ở Việt Nam .......... 42
Biểu đồ 2.5. Số vụ và số người phạm tội bị xét xử về tội phạm môi trường
ở Việt Nam ............................................................................................ 43
Biểu đồ 2.6: Cơ cấu theo tội danh ................................................................... 45
Biểu đồ 2.7: Cơ cấu theo số bị cáo phạm tội cụ thể về các tội phạm môi
trường. ................................................................................................... 46

Biểu đồ 2.8. Cơ cấu theo chế tài hình sự ........................................................ 47


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong những thập kỷ gần đây, các nước trên thế giới cũng như Việt Nam
phải đối diện với những vấn đề an ninh môi trường. Nhu cầu phát triển sản
xuất và nâng cao mức sống của người dân khiến việc sản xuất và tiêu dùng
ngày càng tăng cao. Việc chạy theo lợi nhuận vẫn là mục đích tối cao của
không ít nhà kinh doanh, sản xuất. Do đó, các hành vi phạm tội về môi trường
diễn ra ngày càng nhiều, phức tạp và việc đấu tranh, phòng, chống là không
dễ dàng.
Ở Việt Nam, trong những năm gần đây, tình hình tội phạm về môi
trường rất đáng báo động. Chúng ta chưa có được một chương trình, kế hoạch
hoàn chỉnh, rõ ràng về việc kiểm soát phát thải khí nhà kính. Ô nhiễm môi
trường đất, nước, không khí và tình trạng suy giảm đa dạng sinh học chưa
được kiểm soát một cách có hiệu quả, một số loài thực vật và động vật có
nguy cơ tuyệt chủng. Sản xuất vẫn phát triển theo chiều rộng với các kỹ thuật
còn thô sơ, lạc hậu. Ý thức của người dân, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư
cũng như của một bộ phận cán bộ quản lý, lãnh đạo chưa cao. Điều này khiến
cho TPMT đang có nguy cơ phát triển và diễn biến phức tạp. Đấu tranh
phòng, chống TPMT đang là nhiệm vụ hết sức cấp bách.
Theo báo cáo tổng kết của Cục Cảnh sát Môi trường, thì trong giai đoạn
10 năm từ năm 2008 đến năm 2018, lực lượng Cảnh sát phòng, chống tội
phạm về môi trường trên cả nước đã phát hiện và xử lý 124.226 vụ vi phạm
pháp luật về môi trường; trong đó chuyển hồ sơ cho cơ quan điều tra xử lý
hình sự được 2.847 vụ với 4.839 đối tượng, chiếm tỷ lệ 2,29% [14]. Số liệu
thống kê trên cho thấy, tình hình vi phạm pháp luật môi trường nói chung và
tội phạm về môi trường nói riêng trên thực tế đang diễn ra rất phức tạp, với số
lượng phát hiện rất lớn nhưng số vụ án chuyển cho các Cơ quan chức năng để

điều tra khởi tố, truy tố, xét xử lại chiếm một tỉ lệ rất nhỏ. Hầu hết các vụ việc
mới chỉ dừng lại ở các biện pháp xử lý vi phạm hành chính nên thiếu tính răn

1


đe, nghiêm khắc, dẫn đến có nhiều vụ việc, hành vi vi phạm được tái diễn
nhiều lần và trong thời gian dài, chủ thể vi phạm sẵn sàng nộp phạt hành
chính và sau đó tiếp tục vi phạm.
Công tác phòng ngừa tội phạm về môi trường bước đầu đã đạt được
những kết quả nhất định. Song nhìn chung vẫn còn bộc lộ nhiều khó khăn,
vướng mắc, hiệu quả còn thấp so với tính chất phức tạp của tình hình thực
tiễn đặt ra. Hơn nữa, từ năm 2008 đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu
về vấn đề này trên phạm vi cả nước, do vậy việc nghiên cứu một cách toàn
diện vấn đề tội phạm về môi trường ở Việt Nam dưới góc độ tội phạm học là
cần thiết nhằm tìm ra hệ thống các giải pháp khả thi để kìm chế sự gia tăng và
làm giảm tội phạm nói chung cũng như tội phạm về môi trường nói riêng. Vì
lý do nêu trên, nghiên cứu sinh chọn và nghiên cứu đề tài: "Các tội phạm về
môi trường ở Việt Nam: Tình hình, nguyên nhân và giải pháp phòng
ngừa" làm luận án tiến sĩ Luật học của mình.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
2.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích tổng quát của luận án là xây dưng một hệ thống các biện pháp
phòng ngừa tình hình các tội phạm về môi trường ở Việt Nam, góp phần nâng
cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống các tội phạm về môi trường tại
thời điểm hiện nay và những năm tiếp theo.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích nêu trên, luận án có các nhiệm vụ sau:
- Tổng quan về tình hình nghiên cứu của các công trình trong và ngoài
nước có liên quan đến hoạt động phòng ngừa tình hình các tội phạm về môi

trường, đánh giá khái quát phạm vi và mức độ nghiên cứu của những công
trình này nhằm xác định những nội dung được kế thừa và xác định những vấn
đề cần được tiếp tục nghiên cứu trong luận án.
- Phân tích cơ sở lý luận về tội phạm môi trường ở Việt Nam;

2


- Nghiên cứu chuyên sâu tình hình tội phạm về môi trường ở Việt Nam
từ năm 2008 đến năm 2018. Từ những vấn đề lý luận về tình hình tội phạm về
môi trường, làm rõ các thông số: Thực trạng, diễn biến, cơ cấu, tính chất của
tình hình tội phạm về môi trường ở Việt Nam hiện nay, đồng thời đánh giá
tình hình tội phạm ẩn của nhóm tội phạm này.
- Xác định những vấn đề lý luận về nguyên nhân và điều kiện của tình
hình tội phạm về môi trường. Từ đó, phân tích, làm rõ những nguyên nhân và
điều kiện của tình hình các tội phạm về môi trường và cơ chế tác động của
các yếu tố là nguyên nhân, điều kiện trong việc làm phát sinh các tội phạm về
môi trường ở Việt Nam;
- Đưa ra những dự báo đối với các tội phạm về môi trường trong những
năm tới;
- Đề xuất hệ thống các biện pháp phòng ngừa tình hình các tội phạm về
môi trường để nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống các tội phạm về môi
trường ở Việt Nam hiện nay và những năm tiếp theo.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là những vấn đề lý luận và thực tiễn
của tình hình, nguyên nhân, điều kiện và giải pháp phòng ngừa tình hình các
tội phạm về môi trường ở Việt Nam.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về mặt nội dung: Luận án được nghiên cứu dưới góc độ tội phạm học.

- Về thời gian: Luận án tiến hành thu thập và nghiên cứu số liệu thống kê
của Tòa án nhân dân tối cao trong 10 năm, từ năm 2008 đến năm 2018 và
nghiên cứu một số bản án hình sự sơ thẩm về tội phạm môi trường trong
những năm gần đây.
- Về mặt không gian: Luận án nghiên cứu trên phạm vi địa bàn toàn
quốc.

3


4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận án
4.1. Phương pháp luận
Cơ sở lý luận của việc nghiên cứu đề tài là chủ nghĩa duy vật biện
chứng, phép duy vật lịch sử, lý luận Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về
Nhà nước và pháp luật, đường lối của Đảng và Nhà nước trong đấu tranh
phòng, chống các tội phạm nói chung và các tội phạm về môi trường nói riêng
trong từng thời kỳ.
Trên cơ sở quan điểm đổi mới của Đảng ở mọi lĩnh vực của đời sống xã
hội thì vấn đảm bảo cho con người được sống trong môi trường trong lành là
một vấn đề mà Đảng và Nhà nước hết sức quan tâm, vì chỉ khi đảm bảo được
môi trường trong lành thì mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội một cách bền
vững mới đạt được.
Nghiên cứu một số vấn đề chung vềtội phạm môi trường, tình hình,
nguyên nhân, điều kiện phát sinh tội phạm về môi trường... Tức là nghiên cứu
vấn đề dưới góc độ tội phạm học, xem xét chúng ở trạng thái vận động phát
triển để tìm ra quy luật khách quan.
Khi giải quyết các vấn đề về tội phạm môi trường cần tuân theo trình tự:
Nhận diện tội phạm môi trường, xác định tình hình, nguyên nhân của các tội
phạm về môi trường, trên cơ sở phân tích đánh giá chúng để nắm bắt được
đặc điểm, cơ cấu, diễn biến, mức độ, tính chất của loại tội phạm này, dự báo

tình hình tội phạm môi trường trong thời gian tới, từ đó đưa ra các kiến nghị
cần thiết.
Trong việc nghiên cứu, ngoài việc đưa ra các quan điểm chính thống,
luận án còn phân tích những quan điểm khác nhau đối với các vấn đề có liên
quan đến đề tài, đồng thời phân tích một số vụ án để làm rõ các quan điểm.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp chủ đạo được sử dụng trong quá trình nghiên cứu của luận
án là phương pháp biện chứng, ngoài ra luận án còn sử dụng các phương pháp
đặc trưng tội phạm học. Cụ thể, đó là phương pháp quy nạp, diễn dịch; mô tả;

4


so sánh; phân tích, tổng hợp, thống kê hình sự; lịch sử; hệ thống; nghiên cứu
hồ sơ và phương pháp chuyên gia. Để thực hiện có hiệu quả mục đích nghiên
cứu, luận án kết hợp chặt chẽ giữa các phương pháp trong suốt quá trình
nghiên cứu của toàn bộ nội dung luận án. Tùy thuộc vào khách thể và đối
tượng nghiên cứu của từng chương, mục trong luận án, tác giả sẽ chú trọng,
vận dụng các phương pháp khác nhau cho phù hợp.
- Phương pháp hệ thống, khảo sát, phân tích, bình luận, suy luận
logic, so sánh, tổng hợp…: Sử dụng phương pháp này nghiên cứu sinh
dùng để làm rõ tổng quan tình hình nghiên cứu của luận án ở Chương 1
nhằm rút ra được những kết quả đạt được của các công trình nghiên cứu có
liên quan đến luận án, cũng như xác định được các vấn đề đặt ra mà luận án
cần tiếp tục nghiên cứu.
- Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, thống kê, hệ thống, quy
nạp, diễn dịch, nghiên cứu tài liệu... được sử dụng trong Chương 2 của luận
án nhằm làm rõ những nét khái quát về tội phạm môi trường cũng như phân
tích làm rõ các thông số của tình hình tội phạm về môi trường ở Việt Nam
trong giai đoạn hiện nay.

- Phương pháp hội thảo, tọa đàm qua chuyên gia: Sử dụng phương pháp
này, nghiên cứu sinh trực tiếp dự các hội thảo khoa học có liên quan trực tiếp
đến vấn đề nghiên cứu của Luận án; tìm hiểu, trao đổi, phỏng vấn các chuyên
gia có kinh nghiệm trong công tác đấu tranh phòng, chống các tội phạm về
môi trường để đánh giá phần ẩn của tình hình tội phạm về môi trường ở Việt
Nam trong Chương 2, nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm về
môi trường trong Chương 3, dự báo tình hình tội phạm về môi trường và các
giải pháp tăng cường phòng ngừa tình hình tội phạm về môi trường ở Việt
Nam trong thời gian ở Chương 4 của luận án.
5. Đóng góp mới về khoa học của luận án
Thứ nhất, luận án cung cấp những thông số mới nhất của tình hình
tội phạm về môi trường ở Việt Nam trong khoảng thời gian từ 2008 đến

5


năm 2018, đặc biệt là những đánh giá về phần ẩn của tình hình tội phạm
về môi trường.
Thứ hai, phân tích và làm rõ những nguyên nhân và điều kiện của tình
hình tội phạm về môi trường ở Việt Nam trong thời gian qua theo các lĩnh
vực riêng biệt như : Kinh tế, văn hóa, xã hội, pháp lý, tổ chức, quản lý…
Thứ ba, dự báo tình hình tội phạm về môi trường ở Việt Nam trong thời
gian tới bằng cách đánh giá có tính thời sự những tác động về các mặt kinh tế,
chính trị, xã hội trong nước và quốc tế. Đồng thời, đưa ra những dự báo cụ thể
về thực trạng, diễn biến, cơ cấu, tính chất của nhóm tội phạm này trong thời
gian tới.
Thứ tư, đưa ra giải pháp phòng ngừa tình hình tội phạm về môi trường ở
Việt Nam trong thời gian tới trên nhiều phương diện, đa ngành, đa lĩnh vực.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
6.1. Ý nghĩa lý luận

Luận án là công trình đầu tiên nghiên cứu toàn diện các tội phạm về môi
trường ở Việt Nam dưới góc độ tội phạm học nhằm đưa ra các luận cứ khoa
học và những phương hướng, giải pháp về lý luận cũng như thực tiễn nhằm
hoàn thiện các quy định pháp luật về các tôi phạm môi trường, kiến nghị các
giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả phòng ngừa nhóm tội phạm này, đáp
ứng yêu cầu xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam.
Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần bổ sung, hoàn thiện lý luận về
phòng ngừa tình hình các tội phạm về môi trường ở Việt Nam.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Luận án là công trình khoa học có thể được sử dụng để tham khảo trong
công tác đấu tranh phòng, chống các tội phạm về môi trường ở Việt Nam.
Đồng thời luận án cũng có giá trị tham khảo trong nghiên cứu, giảng dạy, học
tập môn luật hình sự và tội phạm học.

6


7. Cấu trúc của luận án
Luận án ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo
gồm có 4 chương như sau:
Chương 1: Tổng quan về tình hình nghiên cứu
Chương 2: Tình hình tội phạm về môi trường ở Việt Nam hiện nay
Chương 3: Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm về môi
trường ở Việt Nam hiện nay
Chương 4: Các giải pháp tăng cường phòng ngừa tình hình tội phạm về
môi trường ở Việt Nam

7

Chương 1
TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
1.1. Tình hình nghiên cứu ở trong nước
1.1.1. Các công trình nghiên cứu lý luận về tội phạm môi trường
Qua khảo sát, chúng tôi thấy đã có một số công trình nghiên cứu phân
tích, làm rõ đặc điểm, dấu hiệu pháp lý các tội phạm về môi trường như giáo
trình Luật hình sự của trường Đại học Luật Hà Nội [94]; giáo trình Luật hình
sự Việt Nam (phần các tội phạm) của GS.TS Võ Khánh Vinh [114] ; giáo
trình Luật hình sự (phần các tội phạm) của Đại học Luật thành phố Hồ Chí
Minh [98]; giáo trình Luật hình sự Việt Nam (phần các tội phạm) do TS. Lê
Cảm chủ biên [15].
Bên cạnh các giáo trình Luật hình sự nghiên cứu về tội phạm môi trường,
còn có các công trình khoa học là các sách chuyên khảo, đề tài khoa học. Điển
hình như: Bình luận khoa học Bộ luật hình sự phần các tội phạm của Thạc sỹ
Đinh Văn Quế (2005), Nxb Tổng hợp, thành phố Hồ Chí Minh [61];
- Sách “Tội phạm về môi trường- Một số vấn đề lý luận và thực tiễn”
của TS. Phạm Văn Lợi, năm 2004. Nội dung cuốn sách đi sâu phân tích
những luận cứ khoa học và thực tiễn của việc quy định trách nhiệm hình sự
đối với các tội phạm về môi trường; đặc điểm, đặc trưng của các yếu tố cấu
thành tội phạm của các tội phạm môi trường trong Bộ luật hình sự năm 1999.
Đồng thời, cuốn sách cũng đề cập thực trạng tội phạm môi trường và công tác
đấu tranh phòng, chống loại tội phạm này. Trên cơ sở đó, các tác giả đưa ra
các dự báo khoa học và kiến giải các biện pháp nhằm hoàn thiện pháp luật
hình sự và các luật chuyên ngành có liên quan, cũng như các biện pháp khác
nhằm đấu tranh phòng, chống tội phạm môi trường đạt hiệu quả cao trong
thời gian tới.
- Sách “Tội phạm môi trường trong pháp luật hình sự Việt Nam- Thực
trạng và định hướng hoàn thiện” của Bộ Tài nguyên và Môi trường, năm
2015. Cuốn sách đã phân tích rõ cơ sở lý luận, thực tiễn và kinh nghiệm quốc

8


tế đối với các tội phạm về môi trường, cuốn sách đã cung cấp bức tranh toàn
cảnh, chi tiết về thực trạng pháp luật (bất cập, vướng mắc) và đưa ra các
khuyến nghị định hướng cho việc sửa đổi, bổ sung các quy định về tội phạm
môi trường trong Bộ luật hình sự năm 1999.
- Đề tài khoa học cấp Bộ: “Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc quy định
trách nhiệm hình sự đối với các tội phạm về môi trường” của TS. Phạm Văn
Lợi, làm chủ nhiệm đề tài, năm 2003. Đề tài đi sâu phân tích những vấn đề lý
luận, các đặc trưng pháp lý cơ bản của các tội phạm môi trường và thực tiễn
của việc quy định trách nhiệm hình sự đối với các tội phạm về môi trường.
Trên cơ sở đó đưa ra các kiến nghị về hoàn thiện pháp luật và tổ chức thi hành
có hiệu quả trong thực tế.
- Hội thảo khoa học “Tội phạm môi trường- Kinh nghiệm quốc tế, thực
trạng pháp luật và đề xuất hoàn thiện trong Bộ luật hình sự (sửa đổi)” do Bộ
Tài nguyên và Môi trường, phối vợp với Ủy ban khoa học công nghệ và môi
trường của Quốc hội, Chương trình phát triển liên hợp quốc tổ chức tháng 10
năm 2015 vừa qua tại Hà Nội. Hội thảo đã đi sâu phân tích cơ sở lý luận và
thực trạng quy định của pháp luật hình sự của Việt Nam và một số nước trên
thế giới đối với các tội phạm về môi trường; Các ý kiến đóng góp trong hội
thảo cũng đã nêu rõ thực trạng và các nguyên nhân dẫn tới tình trạng phát
sinh tội phạm về môi trường. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện các quy định
của Bộ luật hình sự (sửa đổi) đối với các tội phạm về môi trường, góp phần
nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm về môi trường ở
Việt Nam trong thời gian tới.
Ngoài ra, còn rất nhiều các bài báo khoa học đăng trên các Tạp chí
chuyên ngành như tạp chí luật học, tạp chí kiểm sát, tạp chí Tòa án nhân
dân… đã hệ thống lại các cấu thành tội phạm của tội phạm môi trường; nêu ra
những khó khăn, vướng mắc trong việc xử lý đối với các tội phạm về môi

trường trong thời gian qua. Có thể điểm danh một số bài báo tiêu biểu như
sau: bài “Quy định mới trong chương XVII- Bộ luật hình sự 1999 - Các tội

9


phạm về môi trường” của Nguyễn Long Vân đăng trên Tạp chí kiểm sát số 6
năm 2001; bài “Một số vấn đề về tội phạm về môi trường ở Việt Nam” của tác
giả Nguyễn Thị Tố Uyên, đăng trên Tạp chí Dân chủ và pháp luật số 10 năm
2010; bài “Một số giải pháp hoàn thiện pháp luật về phòng chống tội phạm
về môi trường trong tình hình mới” của Trần Minh Hưởng đăng trên Tạp chí
kiểm sát số 19 năm 2010; “Những khó khăn, vướng mắc trong việc xử lý các
tội phạm về môi trường” của Nguyễn Mạnh Hiến đăng Tạp chí kiểm sát số
chuyên đề năm 2009; “Bàn về trách nhiệm hình sự đối với các tội phạm về
môi trường” của Nguyễn Huy Tài đăng trên Tạp chí kiểm sát số 6 tháng
3/2011; bài: “Tội vi phạm các quy định về bảo vệ động vật thuộc danh mục
loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ - Thực tiễn xét xử ở Việt Nam và
một số kiến nghị” của TS. Phạm Minh Tuyên; bài “Toàn cầu hóa và việc
hoàn thiện các quy định của Luật hình sự Việt Nam hiện hành liên quan đến
các tội phạm về môi trường” của tác giả Lê Văn Cảm, đăng trên tạp chí Tòa
án nhân dân số 11 năm 2009. Các bài viết đã phản ánh một cách khái quát về
thực trạng tình hình thi hành pháp luật về bảo vệ môi trường nói chung và vấn
đề xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường nói riêng. Tuy
nhiên, bên cạnh những vấn đề khoa học, thực tiễn, các bài viết mới dừng lại ở
mức kiến nghị định hướng, chưa đề xuất những vấn đề cụ thể trong lĩnh vực
này. Tuy nhiên, các công trình khoa học, bài viết trên sẽ được chúng tôi kế
thừa làm cơ sở để làm rõ đặc điểm tình hình tội phạm về môi trường dưới góc
độ tội phạm học.
1.1.2. Các công trình nghiên cứu lý luận chung về tội phạm học và
phòng ngừa tội phạm

Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài được xem xét ở các góc độ
khác nhau, bao gồm nhóm công trình nghiên cứu xây dựng lý thuyết cơ bản
về tội phạm học, nhóm công trình lý thuyết chuyên sâu và những công trình
nghiên cứu tình hình tội phạm nói chung hay một nhóm tội phạm hoặc là tình

10


hình một loại tội phạm cụ thể, có tính ứng dụng phục vụ cho công tác đấu
tranh phòng, chống tội phạm.
Về phương diện lý luận tội phạm học, ở nước ta hiện nay có nhiều sách,
giáo trình, công trình nghiên cứu sâu sắc, góp phần hình thành nên một môn
khoa học có ý nghĩa trong nhận thức, lý luận và thực tiễn cho công tác đấu
tranh phòng chống tội phạm. Cơ sở lý luận căn bản về tội phạm học được các
nhà khoa học ở Trường Đại học Luật Hà Nội, Viện Nhà nước và pháp luật,
Khoa luật -Đại học Quốc gia, Học viện Cảnh sát nhân dân truyền tải trong
nhiều giáo trình và sách chuyên sâu về tội phạm học…về cơ bản đều thống
nhất, tội phạm học là một ngành khoa học nghiên cứu về bản chất của hiện
tượng xã hội tiêu cực, nghiên cứu về quy luật làm phát sinh, tồn tại và phát
triển của hiện tượng tiêu cực, nhằm tìm ra nguyên nhân và điều kiện của nó,
để đưa ra các giải pháp và kiến nghị mang tính tổng thể, có hệ thống và chủ
động, tích cực, hiệu quả trong đấu tranh phòng, chống tội phạm. Có thể kể
đến các công trình và tài liệu tiêu biểu như sau:
- Giáo trình Tội phạm học của GS - TS Võ Khánh Vinh, tái bản năm
2013, đây là cuốn cẩm nang về lý luận tội phạm học. Theo đó, xác định tội
phạm học là ngành khoa học pháp lý- xã hội nghiên cứu nguồn gốc, bản chất,
các hình thức biểu hiện và các loại tình hình tội phạm, các quy luật xuất hiện,
tồn tại và thay đổi của tình hình tội phạm; các nguyên nhân, điều kiện và cơ
chế tác động của các nguyên nhân và điều kiện đó đến tình hình tội phạm;
nhân thân người phạm tội; các biện pháp phòng ngừa và khắc phục tình hình

tội phạm xảy ra trong xã hội và những vấn đề khác có liên quan đến công tác
đấu tranh phòng, chống tình hình tội phạm. Như vậy, có thể hiểu tội phạm học
nghiên cứu các nhóm hiện tượng xã hội như: tình hình tội phạm, nguyên nhân
và điều kiện của tình hình tội phạm, nhân thân người phạm tội, phòng ngừa
tình hình tội phạm, dự báo tình hình tội phạm.

11


Hiện nay ở Việt Nam còn có nhiều khái niệm khác nhau về tội phạm học
của các nhà khoa học. Tuy nhiên, Luận án tiếp cận và sử dụng khái niệm và
quan điểm trên đây làm cơ sở để nghiên cứu.
- Giáo trình Tội phạm học của Trường đại học Luật Hà Nội, Nxb Công
an nhân dân năm 2006. Công trình này nhóm tác giả đã làm rõ những vấn đề
lý luận cơ bản của tội phạm học như lý luận về tình hình tội phạm, lý luận về
nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm, lý luận về nhân thân người
phạm tội cũng như lý luận về phòng ngừa tội phạm.
- Tội phạm học Việt Nam - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn, của Viện
nghiên cứu Nhà nước và pháp luật, do Nxb Công an nhân dân xuất bản năm
2000. Công trình này có nội dung nghiên cứu quá trình hình thành và phát
triển của TPH Việt Nam; về đối tượng nghiên cứu của tội phạm học Việt
Nam; về phương pháp nghiên cứu tội phạm học và những vấn đề phòng ngừa
tội phạm. Khi phân tích mối quan hệ giữa tội phạm và THTP, tác giả đã đề
cập đến cặp phạm trù “cái chung” và “cái riêng”. Điều đó có nghĩa là mối
quan hệ giữa tội phạm và THTP là mối quan hệ giữa “cái chung” và “cái
riêng”, THTP với tính cách là hiện tượng xã hội giữ vai trò là cái chung nên
chỉ tồn tại và biểu hiện thông qua các tội phạm với tính cách là các hành vi
của từng cá nhân riêng biệt giữ vai trò là “cái riêng”. Về nội dung dự báo
THTP không chỉ là hướng nghiên cứu của tội phạm học mà còn là nhu cầu
cấp bách của thực tế đấu tranh phòng và chống tội phạm.

- Tội phạm học hiện đại và phòng ngừa tội phạm, của GS-TS Nguyễn
Xuân Yêm, do Nxb Công an nhân dân ấn hành năm 2001. Công trình đã đề
cập đến cả tội phạm học đại cương, cả tội phạm học chuyên ngành, tức là đề
cập đến việc phòng ngừa một số loại THTP cụ thể. Tác giả đã chỉ ra một số
đặc điểm TPH của tội phạm nghiên cứu, qua đó chỉ ra một số nguyên nhân và
điều kiện của loại tội phạm đó và đưa ra giải pháp phòng ngừa.
- Sách “Một số vấn đề lý luận về tình hình tội phạm ở Việt Nam” của
PGS- TS Phạm Văn Tỉnh, năm 2007. Cuốn sách nêu rõ những khái niệm cơ

12


bản và đặc điểm của tình hình tội phạm, giúp cho các nhà nghiên cứu nhận
diện các đặc điểm của tình hình tội phạm một cách có hệ thống và đầy đủ
trong từng đơn vị thời gian nhất định; cung cấp những nội dung cơ bản cho
công tác nghiên cứu về tình hình tội phạm ở nước ta, đồng thời phát triển lý
luận về tình hình tội phạm ở mức chuyên sâu, đáp ứng yêu cầu về nghiên cứu
tội phạm học. Đồng thời là cơ sở cho việc hoàn thiện pháp luật hình sự, đặc
biệt là về tội phạm.
Đây là cuốn sách mang tính chuyên sâu, cung cấp những kiến thức và
phương pháp nghiên cứu hết sức quan trọng về tội phạm học, giúp cho nghiên
cứu sinh hệ thống các khái niệm và định hình được phương hướng nghiên cứu
tình hình tội phạm về môi trường ở Việt Nam.
- “Nạn nhân của tội phạm”, Trần Hữu Tráng, Nxb giáo dục Việt Nam,
năm 2011. Công trình này tác giả nghiên cứu những vấn đề liên quan đến nạn
nhân trong tội phạm học, nghiên cứu các dấu hiệu của nạn nhân trong tội
phạm học, như thế nào được coi là nạn nhân, đồng thời đưa ra những yếu tố,
những tình huống trở thành nạn nhân của tội phạm, một trong những nguyên
nhân của tội phạm một phần cũng do nạn nhân.
1.1.3. Các công trình nghiên cứu về tình hình, nguyên nhân và giải

pháp phòng ngừa đối với nhóm tội phạm nói chung và nhóm tội phạm về
môi trường nói riêng
- Luận án tiến sĩ “Các tội xâm phạm an ninh Quốc gia ở Việt Nam: Tình
hình, nguyên nhân và giải pháp phòng ngừa”của tác giả Nguyễn Thị Thanh
Thùy, năm 2017. Luận án đã xây dựng, hoàn thiện lý luận về phòng ngừa
cáctội xâm phạm an ninh quốc gia; làm rõ và sắp xếp những nguyên nhân và
điều kiện của tình hình các tội xâm phạm an ninh quốc gia ở Việt Nam trong
thời gian qua theo từng lĩnh vực riêng biệt; tác giả đã đưa ra các dự báo khoa
học và đề xuất hệ thống giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động phòng
ngừa các tội xâm phạm an ninh quốc gia ở Việt Nam trong thời gian tới.

13


- Luận án tiến sĩ “Đấu tranh phòng, chống các tội phạm về ma túy trên
địa bàn thành phố Hồ Chí Minh”của tác giả Huỳnh Văn Em, năm 2015. Luận
án đã nghiên cứu những vấn đề lý luận về đấu tranh phòng, chống tội phạm
nói chung và những vấn đề lý luận về đấu tranh phòng chống các tội phạm ma
túy nói riêng. Qua đó nghiên cứu thực trạng nhóm tội phạm ma túy trên địa
bàn thành phố Hồ Chí Minh, từ đó tìm ra những nguyên nhân và điều kiện
phát sinh loại tội phạm này, từ đó đưa ra những giải pháp phòng ngừa nhằm
hạn chế, tiến tới ngăn chặn tội phạm trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.
- Luận án tiến sĩ “Hoạt động phòng ngừa tội phạm về môi trường theo
chức năng của lực lượng cảnh sát phòng, chống tộiphạm về môi trường trong
tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”của tác giả Đinh Tiến
Quân năm 2013. Đây là một luận án có giá trị về mặt thực tiễn rất cao, luận án
đi sâu nghiên cứu phân tích toàn diện, hệ thống những nhận thức chung về
phòng ngừa các tội phạm về môi trường nói chung và của lực lượng Cảnh sát
phòng chống tội phạm về môi trường nói riêng. Tác giả đã khảo sát toàn diện
và mô tả bức tranh toàn cảnh về tình hình tội phạm và VPPL về môi trường

nước ta trong thời gian qua và thực trạng hoạt động đấu tranh phòng, chống
tội phạm về môi trường của lực lượng Cảnh sát PCTP về môi trường. Đặc
biệt, luận án đã nêu ra được một số dự báo tình hình tội phạm về môi trường ở
nước ta trong thời gian tới và đưa ra được một hệ thống giải pháp có cơ sở lý
luận và thực tiễn, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả đấu tranh của lực lượng
Cảnh sát PCTP về môi trường trong thời gian tới.
- Luận án tiến sĩ “Hoạt động phòng ngừa tội phạm và vi phạm pháp luật
về môi trường tại các khu công nghiệp theo chức năng của lực lượng cảnh sát
phòng, chống tộiphạm về môi trường”của tác giả Đặng Thu Hiền, năm 2013.
Luận án đã xây dựng những lý luận cơ bản về hoạt động phòng ngừa tội phạm
và vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường tại các khu công nghiệp. Tác giả
đã nghiên cứu, phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động phòng ngừa tội phạm

14


và vi phạm pháp luật về môi trường tại các khu công nghiệp, từ đó đề xuất
một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác.
- Luận án tiến sĩ “Phòng ngừa, phát hiện tội phạm và vi phạm pháp luật
về môi trường khu vực Đồng bằng sông Hồng theo chức năng của lực lượng
cảnh sát phòng, chống tộiphạm về môi trường”của tác giả Nguyễn Văn Minh
năm 2014. Đây cũng là một luận án có giá trị về mặt thực tiễn rất cao, luận án
đã xây dựng những vấn đề lý luận cơ bản về tội phạm và VPPL về môi
trường. Tác giả đã khảo sát, đánh giá toàn diện tình hình tội phạm và VPPL
về môi trường khu vực Đồng bằng sông Hồng của lực lượng Cảnh sát PCTP
về môi trường từ năm 2008 đến năm 2013. Đặc biệt, luận án đã nêu ra được
một số dự báo tình hình tội phạm và VPPL về môi trường trong khu vực
Đồng bằng sông Hồng thời gian tới và đưa ra được một số giải phápgóp phần
nâng cao hiệu quả công tác phòng ngừa, phát hiện tội phạm và VPPL về môi
trường khu vực Đồng bằng sông Hồng theo chức năng của lực lượng Cảnh sát

PCTP về môi trường.
- Luận án tiến sĩ “Phòng ngừa tội phạm và vi phạm pháp luật về bảo vệ
môi trường trên địa bàn thành phố Hà Nội” của tác giả Trần Quốc Tỏ, năm
2013 tại Học viện Cảnh sát nhân dân. Tác giả đã xây dựng những lý luận cơ
bản về hoạt động phòng ngừa tội phạm và vi phạm pháp luật về bảo vệ môi
trường. Luận án cũng đã đánh giá được thực trạng hoạt động phòng ngừa tội
phạm và vi phạm pháp luật về môi trường trên địa bàn thành phố Hà Nội. Từ
đó, đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh
phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường theo chức
năng của lực lượng Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường.
- Luận án tiến sĩ “Hoạt động của lực lượng cảnh sát môi trường trong
phòng ngừa tội phạm gây ô nhiễm nguồn nước trên địa bàn thành phố Hà
Nội”của tác giả Nguyễn Đình Chiến, năm 2014. Luận án đã xây dựng, hoàn
thiện lý luận về phòng ngừa tội phạm gây ô nhiễm nguồn nước; Đánh giá
được thực trạng phòng ngừa tội phạm gây ô nhiễm nguồn nước trên địa bàn

15


thành phố Hà Nội; tác giả đã đưa ra các dự báo khoa học và đề xuất hệ thống
giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động phòng ngừa tội phạm gây ô
nhiễm nguồn nước theo chức năng của lực lượng Cảnh sát môi trường.
- Luận án tiến sĩ “Đấu tranh phòng, chống tội hủy hoại rừng trên địa
bàn các tỉnh Tây Nguyên”của tác giả Nguyễn Văn Nghiệp, năm 2016. Luận
án đã bổ sung, hoàn thiện lý luận về phòng ngừa tội hủy hoại rừng; Đánh giá
được thực trạng phòng ngừa tội phạm hủy hoại rừng trên địa bàn các tỉnh Tây
Nguyên; tác giả đã đưa ra các dự báo khoa học và đề xuất hệ thống giải pháp
nhằm tăng cường phòng ngừa tình hình tội hủy hoại rừng phù hợp với những
điều kiện đặc thù của các tỉnh Tây Nguyên của nước ta.
- Luận văn thạc sỹ “Phát hiện, điều tra tội phạm buôn bán động vật

hoang dã theo chức năng của phòng Cảnh sát phòng chống tội phạm về môi
trường công an thành phố Hà Nội những vấn đề lý luận và thực tiễn” của tác
giả Chu Xuân Đức năm 2012. Luận văn đã nêu được một số vấn vấn đề chung
về hoạt động phát hiện, điều tra tội phạm buôn bán động vật hoang dã, đánh
giá được tình hình phát hiện, điều tra tội phạm buôn bán động vật hoang dã
theo chức năng của lực lượng Cảnh sát phòng, chống tội phạm môi trường
Công an thành phố Hà Nội, từ đó đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả
hoạt động phát hiện, điều tra tội phạm buôn bán động vật hoang dã trên địa
bàn thành phố Hà Nội.
- Luận văn thạc sỹ “Hoạt động phòng ngừa tội phạm hủy hoại rừng của
lực lượng Cảnh sát nhân dân trên địa bàn tỉnh Đắc Nông” của tác giả
Nguyễn Mạnh Long năm 2013.
- Sách chuyên khảo “Cẩm nang phòng, chống tội phạm về môi trường”
do PGS, TS Nguyễn Xuân Lý và PGS, TS Trần Minh Hưởng đồng chủ biên,
năm 2013 gồm 2 tập. Cẩm nang là tập hợp kiến thức lý luận về hoạt động đấu
tranh PCTP về môi trường. Hai cẩm nang cung cấp những tri thức quý báu
phục vụ cho công tác nghiệp vụ của lực lượng Cảnh sát phòng chống tội
phạm về môi trường.

16


- Đề tài “Khảo sát thực trạng tổ chức thi hành các quy định về tội phạm
môi trường ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay” do TS. Nguyễn Văn Cương
làm chủ nhiệm năm 2018. Đề tài đã đánh giá thực trạng thi hành các quy định
về tội phạm môi trường trong BLHS năm 1999 (sửa đổi, bổ sung năm 2009);
công tác chuẩn bị và những điều kiện bảo đảm việc thi hành BLHS năm 2015
về các tội phạm môi trường.
Có thể nói, vấn đề tội phạm về môi trường đã có nhiều công trình, đề tài,
bài viết của nhiều tác giả nghiên cứu,bước đầu làm rõ được cơ sở lý luận và

thực tiễn đặt ra đối với các tội phạm về môi trường ở các góc độ khác nhau,
góp phần nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm về môi
trường trong giai đoạn hiện nay. Tuy vậy, các công trình, đề tài, bài viết trên
chủ yếu đi sâu vào lĩnh vực đấu tranh phòng, chống tội phạm về môi trường
nói chung hoặc từng khía cạnh mang tính đơn lẻ hoặc nghiên cứu giải quyết
theo lĩnh vực nghiệp vụ chuyên ngành theo chức năng của lực lượng Cảnh sát
phòng chống tội phạm về môi trường hoặc mang tính bình luận giới thiệu về
các quy định của pháp luật hình sự và trách nhiệm hình sự đối với các tội
phạm về môi trường. Tuy nhiên, đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu
một cách toàn diện, hệ thống, chuyên sâu vềCác tội phạm về môi trường ở
Việt Nam dưới góc độ tội phạm họcở cấp độ luận án tiến sĩ. Những kết quả
nghiên cứu của các công trình kể trên là các tài liệu rất quan trọng, bổ ích để
tác giả tham khảo, khai thác, sử dụng triệt để trong quá trình nghiên cứu để
làm sáng tỏ những vấn đề thuộc đối tượng nghiên cứu của đề tài luận án.
1.2. Tình hình nghiên cứu ở ngoài nước
Tội phạm học được các nhà khoa học trên thế giới nghiên cứu từ rất lâu,
các công trình nghiên cứu đã góp phần vào đấu tranh phòng, chống tội phạm
nói chung và tội phạm về môi trường nói riêng. Mặc dù còn rất nhiều quan
điểm khác nhau về tội phạm học, song ở các nước có nền tội phạm học phát
triển thì ở đó an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội được đảm bảo.

17


Theo quan điểm của nhà tội phạm học người Mỹ Edwin H. Sutherland:
Tội phạm học là lĩnh vực kiến thức về vấn đề xã hội của tội phạm và tội phạm
học chỉ được xem là ngành hoặc lĩnh vực nghiên cứu về tội phạm cụ thể, là
nghiên cứu tội phạm và hành vi phạm tội như là hiện tượng xã hội.
Tuy nhiên nhà tội phạm học người Mỹ-Fank Schmalleger và nhà Tội
phạm học người Đức Hans-Dieter Schwind cho rằng tội phạm học là khoa

học có tính liên ngành vì nghiên cứu về tội phạm phải hiểu biết các vấn đề
của khoa học khác, để tổng hợp các vấn đề liên quan đến tội phạm tồn tại
trong xã hội đương đại và tìm ra các quy luật để có các giải pháp xử lý các
vấn đề do tội phạm gây ra. Ông định nghĩa “Tội phạm học là khoa học mà bao
quanh là chuyên môn liên ngành nghiên cứu về tội phạm và hành vi phạm tội,
bao gồm cả những biểu hiện của nó, nguyên nhân, các khía cạnh pháp lý và
sự kiểm soát” .
Tác phẩm của Giáo sư người Đức Hans Gooppinger, năm 2008. Ông cho
rằng Tội phạm học là ngành khoa học thực nghiệm độc lập nghiên cứu các sự
việc thuộc các lĩnh vực của con người và xã hội mà chúng liên quan đến sự
hình thành tội phạm, việc phạm tội, hậu quả của tội phạm và việc ngăn chặn
tội phạm cũng như việc xử lý những người phạm tội.
- Tội phạm học xã hội chủ nghĩa (1971) của E. Buchholz, R.Hartmann,
J.Lekschas và G. Stiler, Nxb. Staatsverlag Berlin. Các tác giả đã đề cập đến
một số vấn đề cơ bản của TPH theo quan điểm Mác - xít, theo đó TPH được
chia làm hai loại: Tội phạm học xã hội chủ nghĩa và tội phạm học tư sản, đặc
biệt trong TPH cần phân biệt nguyên nhân của tội phạm và nguyên nhân của
tình hình tội phạm. Nguyên nhân của THTP là tổng hợp các hiện tượng có
mối quan hệ tác động qua lại và thâm nhập lẫn nhau; các hiện tượng này là
phổ biến và được lặp đi lặp lại nhiều lần trong các mối quan hệ luôn luôn thay
đổi. Trong khi đó khái niệm nguyên nhân của tội phạm có phạm vi hẹp hơn,
tức là người ta nói đến sự kiện nhất định tác động đến hiện tượng khác làm
phát sinh việc phạm tội.

18


- Sách chuyên khảo “Environmental Crime” (Tội phạm môi trường) của
các tác giả Mary Califford và Terry D. Edwards, Nhà xuất bản Jones &
Bartlett Publishers, năm 2011, dày 426 trang. Cuốn sách đã đề cập đến tội

phạm về môi trường. Các tác giả cho rằng VPPL về môi trường nói chung và
tội phạm về môi trường nói riêng đang khá nghiêm trọng trên toàn cầu. Cuốn
sách tập hợp những nghiên cứu ở Châu Âu, Úc và một số nơi trên thế giới. Từ
đó, các tác giả đưa ra những kiến nghị giúp cho các quốc gia và vùng lãnh thổ
có thể làm tốt công tác bảo vệ môi trường.
- Sách chuyên khảo: Environmental crime in Australia Instilute of
Australia criminilogy researching (Tội phạm môi trường ở Australia, Viện
nghiên cứu tội phạm Australia), năm 2010 của tác giả Samantha Bricknell.
Cuốn sách viết về hệ thống phương pháp BVMT, phát hiện, điều tra tội phạm
về môi trường ở Australia. Trong đó, tác giả đã khái quát hóa các quy định
trong pháp luật của Australia về BVMT cũng như phương pháp các cơ quan
chức năng phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm về môi trường theo pháp luật
Australia. Đồng thời, giới thiệu các chính sách ưu tiên BVMT và khuyến
khích các tổ chức, cá nhân tham gia BVMT, xã hội hóa công tác BVMT.
- Luận án tiến sĩ “Environmental crime: Evidence gathering and
Investigatvie”(Tội phạm môi trường: Thu thập chứng cứ và kỹ thuật điều tra)
của tác giả Steven C.Drielak, năm 1998, Trường Đại học tổng hợp Michigan,
Hoa kỳ được đề cập trong phần tình hình nghiên cứu ở nước ngoài luận án
tiến sĩ của tác giả Trần Quốc Tỏ, năm 2013. Luận án đã đề cập đến hai vấn đề
rất quan trọng trong công tác điều tra về tội phạm môi trường đó là phương
pháp, cách thức thu thập chứng cứ và kỹ thuật điều tra tội phạm về môi
trường tại Hoa kỳ, trong đó đi sâu, nghiên cứu phân tích vai trò của khoa học
kỹ thuật và áp dụng khoa học kỹ thuật vào thu thập chứng cứ và điều tra tội
phạm về môi trường.
-

Ditsevich

Iaroslava

Borisovna

(2009),

KpumuhoПozuчeckaя

xapakmepucmukaueъynpeжeъhue Эkoпozuчeckoй npecmynhocmu (đặc điểm

19


tội phạm học và phòng ngừa tội phạm về môi trường), luận án phó tiến sĩ luật
học, khoa luật, Trường Đại học tổng hợp quốc gia Baikanskiy, thành phố
Iarkytsk Liên bang Nga, Chuyên ngành: Luật hình sự, Tội phạm học, Luật thi
hành án hình sự; Mã số 12.00.08. Luận án đã làm rõ được thực trạng, cấu
trúc, động thái, nguyên nhân và nhân thân các đối tượng phạm tội về môi
trường ở Liên bang Nga. Tác giả nhấn mạnh yếu tố quyết định sự gia tăng của
tội phạm về môi trường chính là sự chỉ đạo không sát sao của nhà nước trong
đấu tranh với tội phạm về môi trường đã tạo điều kiện cho nạn tham nhũng
trong lĩnh vực này gia tăng; sự chưa hoàn thiện của pháp luật về môi trường,
hình sự và hành chính; sự thiếu sót về mặt tổ chức nhất là hệ thống các cơ
quan nhà nước về thanh kiểm tra môi trường…Từ kết quả nghiên cứu thực
trạng tội phạm về môi trường ở Liên bang Nga, tác giả đã đề xuất hai nhóm
giải pháp phòng ngừa tội phạm về môi trường, gồm nhóm các biện pháp xã
hội và nhóm giải pháp phòng ngừa nghiệp vụ. Tuy nhiên, do khác nhau về
đặc điểm tình hình tội phạm, hệ thống pháp luật, chính sách bảo vệ môi
trường…nên những đề xuất trong luận án chỉ có ý nghĩa với công tác phòng
ngừa tội phạm về môi trường ở Liên bang Nga mà không thể áp dụng ở các
quốc gia khác nhưng đây là tài liệu rất bổ ích cho tác giả tham khảo khi
nghiên cứu đề tài luận án của mình.

- Tài liệu tập huấn về BVMT của cơ quan điều tra môi trường (EIA) năm
1985. EIA là một tổ chức phi chính phủ do ba nhà hoạt động môi trường ở
Vương quốc Anh là Dave Currey, Jennifer Lonsdale và Allan Thornton thành
lập năm 1984. Tài liệu của cơ quan này đã đánh giá tác động môi trường trên các
lĩnh vực đa dạng sinh học, hệ sinh thái, biến đổi khí hậu toàn cầu…; điều tra nắm
tình hình, phát hiện và vạch trần các hành vi VPPL và tội phạm về môi trường,
gồm: Ngăn chặn việc buôn bán bất hợp pháp của các chất làm suy giảm tầng
ôzôn, giảm và sử dụng một số khí và hóa chất khác có hại (HFCs/F-khí, vv…)
làm thay đổi khí hậu; ngăn chặn sự phá hủy rừng và khai thác lâm sản trái phép
và buôn bán các loài động vật hoang dã quý hiếm, nguy cấp;….

20