Phân tích khái niệm và đặc điểm của trách nhiệm hành chính.doc

Đề 17 :Phân tích khái niệm và đặc điểm của trách nhiệm hành chính
Khi tổ chức hay cá nhân thực hiện hành vi vi phạm pháp luật, về nguyên tắc Nhà
nước sẽ buộc họ phải gánh chịu những hậu quả pháp lý bất lợi nhất định. Việc làm này
nhằm khôi phục lại trật tự pháp luật đã bị xâm phạm đồng thời giáo dục tổ chức, cá nhân
vi phạm cũng như toàn thể cộng đồng ý thức tuân thủ pháp luật.
1. Khái niệm trách nhiệm hành chính:
Về khái niêm trách nhiệm hành chính,trong giới khoa học pháp lý có những quan
điểm khác nhau .
Thuật ngữ “trách nhiệm pháp lý” của tổ chức, cá nhân thường được hiểu là hậu quả
pháp lý bất lợi mà Nhà nước buộc tổ chức, cá nhân phải gánh chịu khi họ thực hiện hành
vi vi phạm pháp luật.
Quan điểm truyền thống hiểu trách nhiệm hành chính là sự đánh giá phủ nhận của
nhà nước và các tổ chức xã hội đối với những vi phạm pháp luật chưa đến mức là tội
phạm xâm hại đến trật tự quản lý. Hậu quả là người vi phạm pháp luật phải chịu các biện
pháp cưỡng chế nhà nước do các cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền thực hiện. Đó
là trách nhiệm hành chính “tiêu cực” hay trách nhiệm đối với hành vi đã xảy ra trong
quá khứ.
Một quan điểm khác cho rằng, trách nhiệm hành chính là quan hệ có trách nhiệm của
chủ thể pháp luật đối với các nghĩa vụ bổn phận được giao phó trong lĩnh vực quản lý
hành chính nhà nước. Trách nhiệm hành chính theo quan điểm này được gọi là trách
nhiệm hành chính theo nghĩa tích cực.
Trách nhiệm hành chính cũng như tất cả các biện pháp cưỡng chế hành chính được
áp dụng ngoài trình tự xét xử của tòa án. Việc áp dụng các chế tài xử phạt hành chính
chủ yếu do các cơ quan quản lý hành chính nhà nước thực hiện. Ví dụ: Ủy ban nhân dân
xử phạt các quy tắc xây dựng, sử dụng đất. Sự áp dụng các chế tài hình sự và dấn sự thì
nhất thiết phải theo trình tự xét xử của tòa án. Mặc dù Tòa án nhân dân cũng có thẩm
quyền xử phạt hành chính đối với các hành vi gây rối trước phiên tòa, nhưng trong
trường hợp ấy tòa án đóng vai trò là cơ quan xử phạt hành chính thông thường và không
theo trình tự xét xử.
2. Đặc điểm của trách nhiệm pháp lý.
a, Trách nhiệm pháp lý là hình thức trách nhiệm pháp lý đặt ra đối với tổ chức, cá

nhân vi phạm hành chính.
Trách nhiệm pháp lý chỉ đặt ra đối với những chủ thể thực hiện hành vi vi phạm
pháp luật. Vì vậy, để tiến hành truy cứu trách nhiệm hành chính đối với một tổ chức
hoặc cá nhân cần xác định tổ chức, cá nhân đó có thực hiện vi phạm hành chính trên
thực tế không. Trách nhiệm hành chính không đặt ra đối với các tổ chức, cá nhân không
vi phạm hành chính. Truy cứu trách nhiệm hành chính đối với tổ chức, cá nhân vi phạm
hành chính thực chất là việc áp dụng các hình thức, biện pháp xử phạt hành chính đối
với các tổ chức, cá nhân này.
Chủ thể bị truy cứu trách nhiệm hành chính buộc phải thực hiện các biện pháp chế
tài hành chính do người có thẩm quyền truy cứu trách nhiệm hành chính quyết định. Chế
tài hành chính áp dụng đối với chủ thể bị truy cứu trách nhiệm hành chính là những biện
pháp buộc những đối tượng này phải chịu những hạn chế về quyền, tài sản hoặc tự do.
Một người chỉ bị truy cứu trách nhiệm hành chính khi có đầy đủ cơ sở để xác định rằng
người đó đã thực hiện vi phạm hành chính và chế tài hành chính áp dụng đối với họ là
nhằm mục đích phạt người vi phạm.
Vi phạm hành chính chỉ là cơ sở chung để truy cứu trách nhiệm hành chính đối với
tổ chức, cá nhân vi phạm. Việc một tổ chức, cá nhân vi phạm hành chính có bị truy cứu
trách nhiệm hành chính trên thực tế hay không còn phụ thuộc vào việc thực hiện nhiều
quy định pháp luật khác có liên quan. Ví dụ : tổ chức, cá nhân đã thực hiện vi phạm
hành chính nhưng vi pham hành chính đó đã hết thời hiệu xử phạt theo quy định của
pháp luật thì trách nhiệm hành chính cũng không đặt ra đối với tổ chức, cá nhân vi phạm
hành chính trong trường hợp này.
Như đã phân tích ở trên thì chủ thể vi phạm hành chính có thể là cá nhân hay tổ
chức. Vì vậy, trách nhiệm hành chính đặt ra đối với cả cá nhân, tổ chức. Đây là điểm
khác biệt giữa trách nhiệm hành chính và trách nhiệm hình sự do trách nhiệm hình sự
chỉ đặt ra đối với cá nhân thực hiện hành vi phạm tội.
b. Trách nhiệm hành chính là trách nhiệm pháp lý của tổ chức, cá nhân vi phạm hành
chính trước Nhà nước.
Tổ chức, cá nhân vi phạm hành chính đã xâm hại đến trật tự quản lý hành chính nhà
nước do Nhà nước thiết lập. Nhà nước buộc tổ chức, cá nhân vi phạm hành chính phải

gánh chịu những hậu quả pháp lý bất lợi để bảo vệ trật tự quản lý hành chính nhà nước
mà mình đã thiết lập ra. Do vậy, việc phải thực hiện biện pháp chế tài của tổ chức, cá
nhân vi phạm hành chính là trách nhiệm của họ trước Nhà nước chứ không phải trước
một tổ chức hay cá nhân cụ thể nào trong xã hội. Đây là điểm khác biệt giữa trách nhiệm
hành chính với trách nhiệm dân sự. Trong trách nhiệm dân sự, việc phải thực hiện các
biện pháp chế tài của tổ chức, cá nhân bị truy cứu trách nhiệm dân sự là nghĩa vụ của họ
trước một tổ chức, cá nhân cụ thể có các quyền, lợi ích dân sự bị xâm hại. Trong trường
hợp này, Nhà nước là người đảm bảo việc thực hiện đầy đủ các biện pháp chế tài dân sự
của tổ chức, cá nhân vi phạm đối với bên bị vi phạm.
c. Việc truy cứu trách nhiệm hành chính chỉ được thực hiện trên cơ sở các quy định
của pháp luật hành chính.
Đặc điểm này biểu hiện ở những nội dung cụ thể dưới đây:
− Để tiến hành truy cứu trách nhiệm hành chính đối với tổ chức, cá nhân vi phạm
hành chính, pháp luật hành chính đã quy định cụ thể những người có thẩm quyền
thực hiện hoạt động này. Đáp ứng nhu cầu xử lí nhanh chóng, khắc phục kịp thời
hậu quả do hành vi vi phạm hành chính gây ra, thẩm quyền truy cứu trách nhiệm
hành chính được trao cho nhiều cơ quan nhà nước khác nhau. Những người được
trao thẩm quyền truy cứu trách nhiệm hành chính trước hết và chủ yếu là những
người có thẩm quyền quản lý hành chính nhà nước trong hệ thống cơ quan hành
chính nhà nước. Ngoài ra, trong một số trường hợp đặc biệt, thẩm quyền truy cứu
trách nhiệm hành chính còn được trao cho thẩm phán tòa án nhân dân và chấp
hành viên của cơ quan thi hành án dân sự.
− Truy cứu trách nhiệm hành chính phải đảm bảo lựa chọn và áp dụng đúng pháp
luật các biện pháp chế tài hành chính đối với tổ chức, cá nhân vi phạm hành
chính.
− Truy cứu trách nhiệm hành chính được tiến hành theo thủ tục hành chính do pháp
luật hành chính quy định.
Truy cứu trách nhiệm pháp lý nói chung và trách nhiệm hành chính nói riêng đều có
tác động trực tiếp đến việc đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp của các đối tượng có liên
quan. Vì vậy, khi tiến hành truy cứu trách nhiệm hành chính các chủ thể có thầm quyền

phải tuân thủ một cách nghiêm ngặt các quy định về thủ tục do pháp luật đặt ra. Nếu như
việc truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc dân sự đòi hỏi phải tuân thủ các quy định về thủ
tục tố tụng tư pháp thì thủ tục truy cứu trách nhiệm hành chính đối với tổ chức, cá nhân
vi phạm hành chính do pháp luật hành chính quy định. Về cơ bản, thủ tục này đòi hỏi
người có thẩm quyền truy cứu trách nhiệm hành chính phải thực hiện các công việc theo
đúng trình tự về thời gian, không gian nhằm đảm bảo có đầy đủ các căn cứ cần thiết để
tiến hành truy cứu trách nhiệm hành chính đối với tổ chức, cá nhân vi phạm hành chính
một cách nhanh chóng, kịp thời trong thời hạn pháp luật quy định.
Mục đích của trách nhiệm hành chính là loại trừ những vi phạm pháp luật trong lĩnh
vực quản lý hành chính nhà nước, bảo vệ trật tự pháp luật. Ở nc ta trách nhiệm hành
chính là phương tiện bảo vệ những quan hệ xã hội xã hội chủ nghĩa trước hành vi chống
đối pháp luật, ngăn chặn những việc phạm pháp, gây trở ngại cho trật tự xã hội, trật tự
quản lý. Góp phần bảo đảm hiệu quả công tác quản lý hành chính nhà nước. Mục đích
chính là giáo dục người vi phạm và phòng ngừa các vi phạm pháp luật.
Nhớ đánh số trang, chỉnh lề
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Trường đại học Luật Hà Nội, Giáo trình luật hành chính Việt Nam, Nxb CAND,
Hà Nội, 2008
2. Khoa luật ĐHQGHN, Giáo trình luật hành chính Việt Nam, Nxb ĐHQG, HN,
2005.
3. Học viện hành chính quốc gia, Giáo trình luật hành chính và tài phán hành chính,
Nxb giáo dục, HN, 2005.
4. Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính năm 2002 (sửa đổi, bổ sung năm 2007, 2008)