Đánh giá hiệu quả kinh tế đầu tư dự án dầu khí tại tổng công ty thăm dò khai thác dầu khí (PVEP)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.02 MB, 96 trang )
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
--------o0o---------
LÊ THANH TÙNG
ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KINH TẾ ĐẦU TƯ DỰ ÁN
DẦU KHÍ TẠI TỔNG CÔNG TY THĂM DÒ KHAI THÁC
DẦU KHÍ (PVEP)
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG
HÀ NỘI, 2019
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
--------o0o---------
LÊ THANH TÙNG
ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KINH TẾ ĐẦU TƯ DỰ ÁN
DẦU KHÍ TẠI TỔNG CÔNG TY THĂM DÒ KHAI THÁC
DẦU KHÍ (PVEP)
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60 34 04 10
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN TRÚC LÊ
HÀ NỘI, 2019
LỜI CAM ĐOAN
Tôi хin cаm đоаn đâу là công trình nghiên cứu củа riêng tôi. Các thông
tin và kết quả nghiên cứu trоng luận văn là dо tôi tự thu thậр, tìm hiểu, đúc
kết và рhân tích một cách trung thực. Nguồn thông tin sử dụng trоng luận văn
nàу được lấу từ các рhòng nghiệр vụ, thực tiễn, báо cáо tổng kết hàng năm
рhù hợр với tình hình sản хuất kinh dоаnh thực tế củа Công tу.
Tác giả luận văn
Lê Thanh Tùng
LỜI CẢM ƠN
Để hоàn thành luận văn, tác giả đã nhận được sự giúр đỡ nhiệt tình
và tạо điều kiện củа Tổng công tу Thăm dò Khаi thác Dầu khí Việt Nаm
РVЕР, Thầу cô giáо, bạn bè đồng nghiệр… sаu đâу là lời cảm ơn chân
thành củа tác giả:
Trước hết, хin trân trọng cảm ơn sâu sắc đến Thầу giáо hướng dẫn, là
PGS.TS Nguyễn Trúc Lê – Hiệu trưởng, Trường ĐH Kinh tế - ĐHQG Hà
Nội, người đã tоàn tâm tоàn ý hướng dẫn, với những ý kiến đóng góр quý báu
để luận văn củа tác giả được hоàn thành như ngàу hôm nау.
Хin chân thành cảm ơn lãnh đạо Tổng công tу Thăm dò Khаi thác Dầu
khí, Ban Quản lý Dự án, Ban Kế hoạch và Đầu tư, các Ban/рhòng chuуên
môn, các Trưởng bộ рhận … đã tạо điều kiện thuận lợi chо tôi trоng quá trình
làm luận án. Trân trọng cảm ơn bạn bè, đồng nghiệр đã có nhiều giúр đỡ, hỗ
trợ trоng việc tìm kiếm tài liệu và có những góр ý thiết thực trоng quá trình
thực hiện viết luận văn.
Хin gửi lời cảm ơn chân thành tới các thầу cô giáо trоng khоа Kinh tế
chính trị, Trường ĐH Kinh tế - ĐHQG Hà nội đã cung cấр chо tác giả kiến
thức và nguồn thông tin bổ ích để tác giả có thể học tậр và hоàn thiện luận
văn nàу.
Xin chân thành cảm ơn!
Học viên
Lê Thanh Tùng
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN...............................................................................................i
LỜI CẢM ƠN...................................................................................................ii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT....................................................................i
DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................ii
DANH MỤC CÁC HÌNH................................................................................iii
PHẦN MỞ ĐẦU...............................................................................................1
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CHO CÔNG TÁC SỬ DỤNG MÔ HÌNH
KINH TẾ VÀ PHÂN TÍCH CHỈ TIÊU GIÁ THÀNH.....................................4
1.1. Tổng quan về công tác phân tích và đánh giá hiệu quả kinh tế dự án:.6
1.1.1. Khái niệm về dự án đầu tư................................................................6
1.1.2. Hiệu quả kinh tế dự án......................................................................7
1.2. Lý luận chung về công tác đánh giá hiệu quả kinh tế của một dự án
Dầu khí......................................................................................................12
1.2.1 Dự án đầu tư thăm dò khai thác dầu khí...........................................12
1.2.2. Dòng tiền của dự án TDKT dầu khí theo các điều khoản của hợp
đồng dầu khí PSC......................................................................................16
1.3 Các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh tế dự án..................................18
1.3.1 Đặc thù của dự án TDKT dầu khí.....................................................18
1.3.2 Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế dự án.........................19
Chương 2.: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ THIẾT KẾ LUẬN VĂN. 23
2.1 Thiết kế luận văn.................................................................................23
2.2 Phương pháp thu thập dữ liệu..............................................................24
2.1.1 Phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp..............................................24
2.1.2 Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp...............................................25
2.3Phương pháp xử lý dữ liệu...................................................................27
Chương 3.: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ DỰ ÁN THÔNG QUA
VIỆC SỬ DỤNG MHKT & CHỈ TIÊU GIÁ THÀNH...................................29
3.1. Tổng quan về Tổng Công ty Thăm dò Khai thác Dầu khí.................29
3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển...................................................29
3.1.2 Chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức..............................................30
3.1.3 Tổng quan về các dự án đang triển khai...........................................32
3.2. Công tác đánh giá hiệu quả kinh tế dự án đầu tư thông qua mô hình
kinh tế và chỉ tiêu giá thành tại PVEP.......................................................32
3.2.1. Quy trình đánh giá kinh tế dự án thông qua Mô hình kinh tế.........33
3.2.2. Quy trình đánh giá kinh tế dự án thông qua chỉ số giá thành..........37
3.2.3. Các phương pháp và tiêu chí đánh giá kinh tế dự án đang được áp
dụng tại Tổng Công ty...............................................................................39
3.2.4 Thực tế đánh giá hiệu quả kinh tế dự án đối với dự án Lô
01/10&02/10 Bể Cửu Long.......................................................................42
3.3 Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến công tác phân tích hiệu quả dự
án đầu tư tại Tổng Công ty Thăm dò Khai thác Dầu khí...........................60
3.3.1 Kết quả đạt được của công tác phân tích đánh giá hiệu quả dự án đầu
tư tại Tổng Công ty....................................................................................60
3.3.2. Những tồn tại và nguyên nhân........................................................67
Chương 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM CẢI THIỆN HIỆU QUẢ QUẢN
LÝ DỰ ÁN THÔNG QUA CÔNG TÁC SỬ DỤNG MHKT & CHỈ TIÊU
GIÁ THÀNH...................................................................................................70
4.1. Định hướng phát triển của PVEP tới năm 2025.................................70
4.2. Giải pháp nhằm cải thiện công tác đánh giá hiệu quả kinh tế dự án tại
Tổng Công ty Thăm dò Khai thác Dầu khí...............................................71
KẾT LUẬN.....................................................................................................77
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................78
PHỤ LỤC I......................................................................................................80
PHỤ LỤC II....................................................................................................83
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
T
T
Từ viết tắt
Nghĩa tiếng Việt
1
PIDC
Công ty Đầu tư – Phát triển Dầu khí
2
CTCT&NS
Chương trình Công tác và Ngân sách
UPC
Chi phí sản xuất/một thùng dầu (Unit production cost)
3
UDC
Chi phí phát triển/một thùng dầu (Unit development
cost)
4
Capex
Chi phí đầu tư (Capital expenditure)
5
Opex
Chi phí vận hành (Operation expenditure)
6
DAPT
Dự án phát triển
7
DAKT
Dự án khai thác
8
DATD
Dự án thăm dò
9
NCF
Dòng tiền ròng của Nhà đầu tư (net cash flow)
10 EMV
Giá trị kỳ vọng
11 NPV
Giá trị hiện tại thuần (Net presnet value)
12 KNĐ
Mỏ Kình Ngư Đen
13 KNVN
Mỏ Kình Ngư Vàng Nam
14 MHKT
Mô hình kinh tế
15 SXKD
Sản xuất kinh doanh
16 IRR
Tỷ suất hoàn vốn nội tại/suất thu lợi nội tại
17 PVEP
Tổng Công ty Thăm dò Khai thác Dầu khí
18 PVN
Tập đoàn Dầu khí Việt Nam
1
DANH MỤC CÁC BẢNG
TT
Bảng
1
Bảng 1.1
2
3
4
Bảng 3.1
Bảng 3.2
Bảng 3.3
5
Bảng 3.4
6
Bảng 3.5
Nội dung
Chi phí một số hạng mục của hoạt động TDKT
DK
Các chỉ tiêu, cơ cấu giá thành
Các chỉ tiêu cấu thành giá thành dự án
Giá thành dự án
Trữ lượng dầu tại chỗ và xếp hạng các cấu tạo
tiềm năng Lô 01/10&02/10
Tổng hợp dự báo trữ lượng thu hồi và số giếng
phát triển
7 Bảng 3.6 Chi phí dự kiến của các Phương án phát triển mỏ
8 Bảng 3.7 Tiến độ dự án theo Phương án 1
9 Bảng 3.8 Tiến độ dự án theo Phương án 2
10 Bảng 3.9 Hiệu quả kinh tế các phương án phát triển
11 Bảng 3.10 Rủi ro thăm dò của PVEP
12 Bảng 3.11 Thứ hạng ưu tiên của từng dự án tại PVEP
13 Bảng 3.12 Chỉ tiêu giá thành của dự án trong năm 2018
2
Trang
22
37
41
42
46
47
52
53
54
56
57
61
63
DANH MỤC CÁC HÌNH
TT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Hình
Hình 1.1
Hình 1.2
Hình 1.3
Hình 1.4
Hình 1.5
Hình 1.6
Hình 2.1
Hình 3.1
Hình 3.2
10
Hình 3.3
11
12
13
Hình 3.4
Hình 3.5
Hình 3.6
14
Hình 3.7
15
16
17
18
Hình 3.8
Hình 3.9
Hình 3.10
Hình 3.11
19
Hình 3.12
20
Hình 3.13
21
Hình 3.14
Nội dung
Trang
Chu trình dự án đầu tư thượng nguồn
8
Các bước của công tác phân tích đánh giá dự án
9
Chu trình dự án đầu tư thượng nguồn
14
Sơ đồ phân bố doanh thu PSC trong nước
17
Thứ tự tính toán tại mô hình kinh tế
17
Mô hình quản lý dự án tại PVEP
20
Quy trình nghiên cứu luận văn
23
Tổng quan về các dự án PVEP đang triển khai
32
Các bước đánh giá hiệu quả kinh tế dự án dầu khí
34
Tổng hợp các điều khoản hợp đồng và các thông
35
số đầu vào
Kết quả đánh giá chỉ tiêu EMV dự án
36
Biểu đồ đánh giá độ nhạy dự án
37
Tổng hợp giá thành các dự án khai thác
38
Sơ đồ thiết bị phát triển mỏ KNVN và cấu tạo
50
KNĐ
Sơ đồ thiết bị phát triển mỏ KNVN
51
Sơ đồ độ nhạy EMV@11,5% LF PVEP
59
Sơ đồ độ nhạy EMV@11,5% LF PVEP
60
Đánh giá dự án theo hiệu quả đầu tư (NPV)
62
Hiệu quả đầu tư của các dự án, trên cơ sở chỉ số
63
giá thành
Tổng hợp chỉ tiêu giá thành các dự án phát triển
64
khai thác
Tối ưu chi phí giá thành của các dự án năm 2018
64
3
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài:
Đối với bất kỳ quốc gia nào trên thế giới hiện nay, dầu mỏ và khí thiên
nhiên ngày càng chứng tỏ vai trò quan trọng của nó, đặc biệt là các nước có
nền kinh tế đang phát triển như nước ta. Trong thời gian vừa qua, chúng ta đã
chứng kiến sự tăng giảm giá dầu thô rất mạnh mẽ. Theo dự báo, giá dầu thô sẽ
còn tăng cao trong tương lai. Đó là xu thế tất yếu do nhu cầu sử dụng các sản
phẩm từ nguồn tài nguyên quý giá này ngày càng tăng trong khi trữ lượng dầu
khí trên thế giới ngày càng suy giảm.
Đối với nước ta, Dầu khí là một ngành công nghiệp còn non trẻ, tuy
mới ra đời song đã sớm khẳng định mình trong nền kinh tế, trở thành ngành
công nghiệp mũi nhọn, góp phần trong sự tăng trưởng của nền kinh tế quốc
dân. Trong hơn ba mươi năm, kể từ ngày thành lập Ngành Dầu khí Việt Nam
(3/9/1975), công tác thăm dò khai thác dầu khí - một trong các hoạt động
quan trọng nhất của Ngành Dầu khí Việt Nam đã có những bước tiến vượt
bậc, góp phần quan trọng trong việc đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.
Trước những cơ hội và thách thức trong giai đoạn hội nhập vào nền kinh tế
thế giới, Tập đoàn dầu khí quốc gia Việt Nam (PetroVietnam, PVN) đặt ra
mục tiêu chiến lược là không ngừng đẩy mạnh hoạt động tìm kiếm thăm dò
khai thác dầu khí trong và ngoài nước, nâng cao năng lực cạnh tranh với các
quốc gia khác trên thế giới.
Tổng Công ty Thăm dò Khai thác Dầu khí (PVEP) là đơn vị thành viên
thay mặt Tập đoàn dầu khí thực hiện nhiệm vụ quan trọng và khó khăn này.
Việc đánh giá hiệu quả kinh tế đầu tư dự án dầu khí là cần thiết, để từ đó
có thể rút ra các bài học kinh nghiệm, các giải pháp phù hợp nhằm nâng
cao hiệu quả của công tác quản lý dự án, mang lại hiệu quả đầu tư cho
1
PVEP. Cho đến nay, chưa có đề tài nghiên cứu nào đánh giá sâu về vấn đề
này, do đó, tôi đã lựa chọn đề tài “Đánh giá hiệu quả kinh tế đầu tư dự án
Dầu khí tại Tổng Công ty Thăm dò Khai thác Dầu khí (PVEP)” để nghiên
cứu trong Luận văn thạc sỹ của mình.
2. Mục đích, câu hỏi và nhiệm vụ nghiên cứu:
Mục đích nghiên cứu
Luận văn nhằm mục đích đánh giá hiệu quả kinh tế đầu tư dự án thông
qua việc sử dụng mô hình kinh tế và phân tích chỉ tiêu giá thành tại Tổng
Công ty Thăm dò Khai thác Dầu khí.
Câu hỏi nghiên cứu
- Quản lý dự án thông qua việc sử dụng mô hình kinh tế để đánh giá
hiệu quả kinh tế dự án đầu tư thăm dò khai thác dầu khí và phân tích chỉ tiêu
giá thành, nhóm những yếu tố tác động đến hiệu quả kinh tế dự án?
- Những giải pháp để nâng cao hiệu quả kinh tế dự án, cải thiện hiệu
quả đầu tư dự án tại Tổng Công ty?
Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu, tổng hợp cơ sở lý luận, thực tiễn về công tác sử dụng mô
hình kinh tế và phân tích chỉ tiêu giá thành để đánh giá hiệu quả kinh tế dự án
thăm dò khai thác dầu khí tại Tổng công ty Thăm dò khai thác dầu khí.
- Nghiên cứu, khảo sát, đánh giá thực trạng công tác quản lý dự án thông
qua việc sử dụng mô hình kinh tế và phân tích chỉ tiêu giá thành để đánh giá hiệu
quả kinh tế dự án của Tổng Công ty trong giai đoạn 2015 – 2018.
- Đề xuất các quan điểm, giải pháp nhằm đổi mới, nâng cao hiệu quả
quản lý dự án thông qua công tác sử dụng mô hình kinh tế và phân tích chỉ
tiêu giá thành để đánh giá hiệu quả kinh tế dự án thăm dò khai thác dầu khí tại
Tổng Công ty Thăm dò Khai thác Dầu khí.
2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của luận văn là việc sử
dụng mô hình kinh tế và phân tích chỉ tiêu giá thành để Đánh giá hiệu quả
kinh tế đầu tư dự án dầu khí tại Tổng Công ty Thăm dò Khai thác Dầu khí.
Phạm vị nghiên cứu:
- Về không gian: Tổng Công ty Thăm dò Khai thác Dầu khí
- Về thời gian: giai đoạn 2015 - 2018
4. Dự kiến những đóng góp của luận văn:
Đề tài này hướng đến việc phân tích rõ những nhân tố cụ thể và đo
lường mức độ ảnh hưởng của một (hoặc từng nhóm) nhân tố trong từng dự án
cụ thể, qua đó đề xuất những giải pháp chung nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư
dự án thông qua việc phân tích chỉ tiêu giá thành, tính toán hiệu quả kinh tế
của dự án thông qua việc lập mô hình kinh tế (MHKT).
5. Kết cấu của Luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, luận văn được trình bày
trong 4 chương sau:
Chương 1: Cơ sở lý luận cho công tác sử dụng Mô hình kinh tế và
phân tích chỉ tiêu giá thành.
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu và thiết kế luận văn.
Chương 3: Thực trạng công tác quản lý dự án thông qua việc sử dụng
mô hình kinh tế và chỉ tiêu giá thành.
Chương 4: Một số đề xuất nhằm cải thiện hiệu quả quản lý dự án
thông qua công tác sử dụng mô hình kinh tế và chỉ tiêu giá thành.
3
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CHO CÔNG TÁC SỬ DỤNG MÔ HÌNH KINH TẾ
VÀ PHÂN TÍCH CHỈ TIÊU GIÁ THÀNH
Qúa trình hình thành Tổng Công ty Thăm dò khai thác Dầu khí:
Tổng Công ty Thăm dò Khai thác Dầu khí (PVEP) là đơn vị có bề dày
truyền thống, giữ vai trò chủ lực của Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam
trong lĩnh vực hoạt động cốt lõi của Tập đoàn - tìm kiếm thăm dò khai thác
dầu khí.
Quá trình hình thành và phát triển của PVEP gắn với lịch sử phát triển
của Ngành Dầu khí Việt Nam trong hơn nửa thế kỷ qua. Khởi điểm từ các
công ty Petrovietnam II (PV-II, thành lập tháng 5/1988) và Petrovietnam I
(PV-I, thành lập tháng 11/1988), PVEP đã trải qua nhiều lần đổi tên và cơ cấu
lại cho phù hợp với từng giai đoạn phát triển. Năm 1993, Công ty Giám sát
các hợp đồng chia sản phẩm (PVSC) và Công ty Thăm dò Khai thác Dầu khí
(PVEP) đã được thành lập trên cơ sở tổ chức lại Petrovietnam I, Petrovietnam
II, đánh dấu bước trưởng thành quan trọng của Ngành Dầu khí trong việc
quản lý hiệu quả hoạt động thăm dò khai thác dầu khí ở Việt Nam, đồng thời
tham gia vào các hợp đồng dầu khí ở trong nước và nước ngoài với tư cách là
một bên Nhà thầu để từng bước phát triển thành một công ty dầu khí thực thụ.
Sự ra đời của Công ty Đầu tư - Phát triển Dầu khí (PIDC) vào năm
2000 trên cơ sở Công ty Giám sát các hợp đồng chia sản phẩm là một bước
ngoặt trong lịch sử phát triển Tổng Công ty với việc PIDC tăng cường tự đầu
tư, tham gia góp vốn vào các dự án ở trong nước, đồng thời triển khai đầu tư
thăm dò khai thác ở nước ngoài với các dự án đầu tiên được ký kết ở Algeria,
Indonesia, Iraq và Malaysia. Cũng trong giai đoạn này Công ty PVEP và
Công ty PIDC đã xác lập năng lực tự điều hành và bước đầu thành công với
4
các dự án thăm dò khai thác dầu khí quan trọng.
Tổng Công ty Thăm dò Khai thác Dầu khí hiện nay được thành lập
ngày 04/05/2007 trên cơ sở sát nhập Công ty Thăm dò Khai thác Dầu khí và
Công ty Đầu tư - Phát triển Dầu khí nhằm thống nhất hoạt động sản xuất kinh
doanh và tập trung nguồn lực của Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam ở
khâu thượng nguồn, để nâng cao tính chủ động và năng lực cạnh tranh, đưa
PVEP thành công ty dầu khí quốc tế có khả năng điều hành hoạt động thăm
dò khai thác ở cả trong và ngoài nước.
Là đơn vị chủ lực trong lĩnh vực cốt lõi của Tập đoàn – tìm kiếm thăm
dò khai thác dầu khí. Đến thời điểm hiện tại, Tổng Công ty Thăm dò Khai
thác Dầu khí đã đầu tư hàng chục dự án thăm dò khai thác dầu khí trong,
ngoài nước. Cơ sở ra quyết định đầu tư dự án phụ thuộc chính vào kết quả
đánh giá hiệu quả kinh tế của dự án thông qua việc sử dụng mô hình kinh tế.
Với đặc thù của ngành Dầu khí, để thống nhất phương thức tính toán đầu
tư, tính toán hiệu quả kinh tế của các dự án, trong những năm qua Tập đoàn Dầu
khí Việt nam, các đơn vị thành viên đã phối hợp tổ chức nhiều khóa đào tạo về
phương thức đánh giá kinh tế dự án. Một số khóa học tiêu biểu như sau:
- Khóa học “Hợp đồng dầu khí và đánh giá hiệu quả kinh tế dự án đầu
tư thượng nguồn (Viện Dầu khí Việt Nam, các năm 2009, 2013 và 2015)”;
- Investments and portfolio management in Oil & Gas industry
(Vietstar Training JSC);
- Cost control and Risk for Oil & Gas project (Vietstar Training JSC);
- Basic concepts of petroleum Economy and modeling;
Với chủ đề về đánh giá kinh tế trong ngành Dầu khí, có thể kể đến một
số công trình nghiên cứu như:
Lê Như Linh, 2006, nghiên cứu phương pháp đánh giá nhằm đánh giá
kinh tế thăm dò, khai thác dầu khí và áp dụng vào phân tích kinh tế một số dự
5
án của ngành dầu khí Việt Nam. Luận án Tiến sỹ. Trường Đại học Mỏ địa
chất. Đây cũng là một trong những nghiên cứu chuyên sâu đầu tiên trong việc
lập mô hình và tính toán hiệu quả kinh tế dự án đầu tư. Theo đó, tác giả đánh
giá và có những nhận xét rất sát thực với tình hình sử dụng mô hình kinh tế tại
thời điểm đó (năm 2006). Tác giả nhận xét dự án Dầu khí – là loại dự án có
nhiều đặc điểm riêng biệt và độ rủi ro cao. Tác giả đề xuất bổ sung chỉ tiêu
giá trị kỳ vọng (EMV) vào tính toán tại mô hình kinh tế đối với các dự án đầu
tư thăm dò khai thác dầu khí. Chỉ số tỷ suất hoàn vốn nội bộ (IRR) và giá trị
hiện tại thuần (NPV) là những chỉ tiêu đánh giá kinh tế tổng hợp được tính
đến trong rủi ro đầu tư.
Viện Dầu khí Việt Nam, liên tục đưa ra những khóa học về Dầu khí,
thượng nguồn dầu khí, hợp đồng dầu khí và đánh giá dự án đầu tư thượng
nguồn từ những năm 2012.
1.1. Tổng quan về công tác phân tích và đánh giá hiệu quả kinh
tế dự án:
1.1.1. Khái niệm về dự án đầu tư
Hoạt động đầu tư (gọi tắt là đầu tư) là quá trình sử dụng các nguồn lực
về tài chính, lao động, tài nguyên thiên nhiên và các tài sản vật chất khác
nhằm trực tiếp hoặc gián tiếp tái sản xuất giản đơn và tái sản xuất mở rộng
các cơ sở vật chất kỹ thuật của nền kinh tế nói chung. Xuất phát từ phạm vi
phát huy tác dụng của các kết quả đầu tư, có thể có những cách hiểu khác
nhau về đầu tư.
Đầu tư theo nghĩa rộng là sự hy sinh các nguồn lực ở hiện tại để tiến
hành các hoạt động nào đó nhằm thu về cho người đầu tư các kết quả nhất
định trong tương lai lớn hơn các nguồn lực đã bỏ ra để đạt được các kết quả
đó. Nguồn lực có thể là tiền, là tài nguyên thiên nhiên, là sức lao động và trí
tuệ. Các kết quả đạt được có thể là sự tăng thêm các tài sản tài chính, tài sản
vật chất, tài sản trí tuệ và nguồn lực.
6
Đầu tư theo nghĩa hẹp chỉ bao gồm những hoạt động sử dụng các
nguồn lực ở hiện tại nhằm đêm lại cho nền kinh tế - xã hội những kết quả
trong tương lai lớn hơn các nguồn lực đã sử dụng để đạt được các kết quả đó.
Từ đây có khái niệm về đầu tư như sau: Đầu tư là hoạt động sử dụng
các nguồn lực tài chính, nguồn lực vật chất, nguồn lực lao động và trí tuệ để
sản xuất kinh doanh trong một thời gian tương đối dài nhằm thu về lợi nhuận
và lợi ích kinh tế xã hội.
Hoạt động đầu tư có những đặc điểm chính sau đây:
- Trước hết phải có vốn. Vốn có thể bằng tiền, bằng các loại tài sản
khác như máy móc thiết bị, nhà xưởng, công trình xây dựng khác, giá trị
quyền sở hữu công nghiệp, bí quyết kỹ thuật, quy trình công nghệ, dịch vụ kỹ
thuật, giá trị quyền sử dụng đất, mặt nước, mặt biển, các nguồn tài nguyên
khác. Vốn có thể là nguồn vốn Nhà nước, vốn tư nhân, vốn góp, vốn cổ phần,
vốn vay dài hạn, trung hạn, ngắn hạn.
- Một đặc điểm khác của đầu tư là thời gian tương đối dài, thường từ 2
năm trở lên, có thể đến 50 năm, nhưng tối đa cũng không quá 70 năm. Những
hoạt động ngắn hạn trong vòng một năm tài chính không được gọi là đầu tư.
Thời hạn đầu tư được ghi rõ trong quyết định đầu tư hoặc Giấy phép đầu tư và
còn được coi là đời sống của dự án.
- Lợi ích do đầu tư mang lại được biểu hiện trên hai mặt: lợi ích tài
chính (biểu hiện qua lợi nhuận) và lợi ích kinh tế xã hội (biểu hiện qua chỉ
tiêu kinh tế xã hội). Lợi ích kinh tế xã hội thường được gọi tắt là lợi ích kinh
tế. Lợi ích tài chính ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của chủ đầu tư, còn gọi
lợi ích kinh tế ảnh hưởng đến quyền lợi của xã hội, của cộng đồng.
1.1.2. Hiệu quả kinh tế dự án
Vai trò, ý nghĩa: Việc đánh giá hiệu quả kinh tế dự án tính toán được
dòng tiền của dự án, tính toán các chỉ tiêu kinh tế, phân tích độ nhạy của các
7
chỉ tiêu kinh tế… từ đó hỗ trợ Nhà đầu tư đưa ra quyết định, lựa chọn đầu
tư/tiếp tục đầu tư dự án trong tổng thể các chỉ tiêu về kỹ thuật, thương mại.
Bên cạnh tính khả thi về mặt kỹ thuật, thương mại thì hiệu quả kinh tế là một
trong những yếu tố quan trọng trong việc xem xét đầu tư dự án.
Hình 1.1. Vai trò của công tác đánh giá hiệu quả kinh tế dự án
(Nguồn: Tổng công ty thăm dò khai thác dầu khí, 2015)
Đánh giá hiệu quả kinh tế dự án :
Là hoạt động nhằm xác định tính khả thi của dự án về mặt hiệu quả
kinh tế và hiệu quả xã hội. Trong thực tế, một dự án không khả thi về mặt
kinh tế thì sẽ rất khó có thể thực hiện (trừ một số dự án với mục đích đặc
biệt), trong khuôn khổ của đề tài/nghiên cứu này tác giả tập trung về công tác
quản lý dự án/hiệu quả kinh tế dự án thông qua việc sử dụng mô hình kinh tế
và phân tích chỉ tiêu giá thành tại Tổng Công ty Thăm dò Khai thác Dầu khí.
- Tại Tổng Công ty Thăm dò khai thác Dầu khí, một dự án trước khi
8
được ký kết, triển khai cần thông qua các bước xem xét như sau:
Hình 1.2. Các bước của công tác phân tích đánh giá dự án
(Nguồn: Tổng công ty thăm dò khai thác dầu khí, 2015)
Đánh giá và thẩm định dự án có cùng một mục đích để giúp lãnh đạo có
cơ sở ra quyết định đầu tư và thường được thực hiện theo cùng một nguyên lý
cơ bản, một quan điểm kinh tế.
9
1.1.3. Khái quát về đánh giá hiệu quả kinh tế dự án đầu tư
Dòng tiền theo định nghĩa đơn giản là tiền thu được (cash received) và
tiền phải chi (cash expended) trong một khoảng thời gian xác định.
Dòng tiền thuần (Net cash flow) là tiền thu được trừ đi tiền phải chi
trong một khoảng thời gian xác định.
Net cash flow = cash received - cash expended
Việc xác định hay dự tính Net cash flow trong tương lai của một dự án
đầu tư rất quan trọng, vì nó sẽ là căn cứ để xác định đề án đó có khả thi về
mặt kinh tế hay không.
Cần lưu ý dòng tiền thuần này hay Net cash flow là số tiền thu được trừ
đi số tiền phải chi trong một khoảng thời gian. Đối với dự án dầu khí thường
là 1 năm. Đôi khi người ta cũng tính Net cash flow cho từng quý, từng tháng.
Thông thường để đánh giá dự án, người ta phải tính dự tính dòng tiền
trong tương lai cho cả đời dự án (nhưng từng năm một). Ví dụ đơn giản về
tính dòng tiền tại bảng dưới đây :
Thời gian
Năm thứ 1
Năm 2
Năm 3
Năm 4
(+) Tiền thu được ($)
100
100
100
100
(-) Tiền phải chi ($)
200
20
20
20
Net Cash flow
-100
80
80
80
Bảng 1. Ví dụ về tính toán lợi nhuận ròng (NCF – Net cas flow)
Diễn giải
Có nhiều phương pháp để đánh giá hiệu quả kinh tế dự án. Tuy nhiên,
trong khuôn khổ luận văn này tác giả xin trình bày phương án sử dụng mô
hình kinh tế (lập mô hình kinh tế và đánh giá hiệu quả dự án thông qua các
thông số NPV, IRR, EMV…) và phân tích chỉ số giá thành để đánh giá hiệu
quả dự án.
Một số khái niệm về các chỉ số kinh tế
- Giá trị hiện tại ròng (Net present value - NPV)
10
NPV là tổng giá trị hiện tại của dòng thu nhập thuần mà dự án mang lại
trong cả vòng đời của nó.
Chỉ số này được sử dụng trong đánh giá hiệu quả kinh tế tài chính của
dự án đầu tư. NPV có thể lớn hơn 0, âm hoặc bằng 0. Dự án khả thi về kinh tế
nếu giá trị NPV > 0.
Tính NPV khi muốn đánh giá đầy đủ quy mô lãi của cả đời dự án để so
sánh với các dự án có quy mô khác nhau. Tuy nhiên, giá trị của NPV không
thể hiện mức sinh lời của dự án mà chỉ cho biết dự án đang lỗ hoặc lãi.
Tỷ suất hoàn vốn nội tại (IRR)
Tỷ suất hoàn vốn nội tại (Suất thu lợi nội tại - IRR) là suất sinh lời thực
tế của dự án. IRR là tỷ suất chiết khấu mà NPV bằng 0, IRR cho Nhà đầu tư
biết chi phí sử dụng vốn cao nhất mà dự án có thể chấp nhận được. Trong
trường hợp dự án phải vay với lãi suất lớn hơn IRR thì dự án lỗ hay NPV < 0.
- Công thức :
Đây là chỉ số cho biết mức lãi suất tối đa dự án có thể chấp nhận được,
từ đó có thể xác định mức lãi suất trần để tính toán cho dự án.
- Phân tích các chỉ số kinh tế để đánh giá mức độ ảnh hưởng và rủi ro
Các yếu tố đầu vào của bài toán kinh tế trong dự án Dầu khí đều mang
tính dự báo (tổng mức đầu tư, thời gian đầu tư…). Vì vậy, cần thiết phải có
những đánh giá sự tác động, liên quan và tương tác lẫn nhau, khi một trong
các yếu tố thay đổi (giả định các yếu tố còn lại là không biến động) để đánh
giá được sự ảnh hưởng của yếu tố đó đến hiệu quả kinh tế của dự án.
Một trong các phương pháp đánh giá sự tác động được sử dụng trong
dự án Dầu khí như sau :
Phân tích độ nhạy
11
Phân tích độ nhạy : phân tích sự thay đổi hiệu quả kinh tế của dự án khi
một trong các yếu tố đầu vào (của bài toán kinh tế) thay đổi.
- Ưu điểm :
+ Tính toán nhanh và thể hiện rõ sự biến động/ảnh hưởng của yếu tố đó
đến hiệu quả kinh tế dự án ;
+ Dùng 01 biến (với các thông số khác giả định là cố định).
- Nhược điểm :
+ Phải giả định tất cả các biến khác là cố định
+ Khó quyết định vì phụ thuộc vào nhiều biến khác.
Đánh giá giá trị kỳ vọng, mong đợi (Expected monetry value - EMV)
Giá trị mong đợi là đại lượng đánh giá và cân bằng giữa lợi nhuận và
rủi ro. EMV thể hiện bản chất hiệu quả đề án khi gắn với rủi ro. EMV là chỉ
tiêu đánh giá đối với dự án thăm dò.
Dự án thăm dò có EMV càng cao thì càng hiệu quả.
Công thức:
EMV dự án = tổng EMV từng phương án
EMV từng phương án = POS x NPV phương án
Sử dụng giá trị EMV giải quyết được bài toán vấn đề về những rủi ro
vốn có trong dòng tiền để đưa ra một bức tranh toàn diện về các quyết định
đầu tư. Tuy nhiên, phương pháp này đòi hỏi tính toán phức tạp, mỗi phương
án đòi hỏi một đánh giá xác suất riêng.
1.2. Lý luận chung về công tác đánh giá hiệu quả kinh tế của một dự án
Dầu khí
1.2.1 Dự án đầu tư thăm dò khai thác dầu khí
Là Dự án đầu tư để thực hiện các hoạt động tìm kiếm thăm dò, phát
triển mỏ và khai thác dầu khí, kể cả hoạt động phục vụ trực tiếp cho hoạt
động này.
12
Phân loại các dự án đầu tư thượng nguồn theo tính chất:
Chia ra làm 5 loại dự án là Dự án tìm kiếm, dự án thăm dò (DATD), dự
án thẩm lượng (DATL), dự án phát triển (DAPT) và dự án khai thác (DAKT)
STT
Dự án
1
Tìm kiếm
-
-
2
Thăm dò
-
3
Thẩm lượng -
4
Phát triển
-
5
Khai thác
-
Đặc điểm
Khu vực chưa có nhiều hoặc chưa có nhiều hoặc
chưa có các hoạt động dầu khí, đặc biệt chưa có các
giếng khoan thăm dò
Khu vực có chất lượng các tài liệu địa chấn
xấu/mạng lưới thưa cần thu nổ bổ sung để xác định
tiềm năng dầu khí của lô.
Có mức độ rủi ro cao nhất.
Khu vực đã có hoạt động thăm dò dầu khí, đã có
các giếng khoan thăm dò.
Chất lượng các tài liệu địa chấn là tương đối tốt, có
thể xác định tiềm năng dầu khí của lô.
Mức độ rủi ro thấp hơn dự án thăm dò.
Khu vực đã thực hiện hoạt động thăm dò dầu khí và
có phát hiện thương mại (với khả năng tài chính,
công nghệ và thị trường hiện tại)
Mức độ rủi ro thấp hơn 02 dự án trên. Với dự án
này thì rủi ro thăm dò thường là 0 (POS = 1).
Khu vực đã thực hiện các hoạt động thẩm lượng.
Trữ lượng của mỏ đủ để tiến hành phát triển, khai
thác thương mại (với khả năng tài chính, công nghệ
và thị trường hiện tại).
Có rủi ro phát triển (tiến độ, chi phí, công suất thiết
bị…).
Khu vực mỏ đang hoặc đã thực hiện các hoạt động
khai thác dầu khí
Có rủi ro khai thác (sản lượng, thiết bị vận hành…)
Phân loại các dự án đầu tư thượng nguồn theo hình thức đầu tư thì có
dự án đầu tư mới, dự án đầu tư bổ sung và dự án mua tài sản.
Phân loại các dự án đầu tư thượng nguồn theo loại hình dự án : có
13
