Tăng cường thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn tỉnh hưng yên

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------

PHẠM VIỆT CƯỜNG

TĂNG CƯỜNG THANH TRA NGÂN SÁCH NHÀ
NƯỚC CẤP HUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH
HƯNG YÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Hà Nội - 2019


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------

PHẠM VIỆT CƯỜNG

TĂNG CƯỜNG THANH TRA NGÂN SÁCH NHÀ
NƯỚC CẤP HUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH
HƯNG YÊN
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60 34 04 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. NGUYỄN TRÚC LÊ

Hà Nội - 2019


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam kết nội dung bản luận văn ‘‘Tăng cường thanh tra ngân sách
nhà nước cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên’’ là công trình nghiên cứu của
riêng bản thân tôi, với nỗ lực của chính mình để vận dụng những kiến thức đã
được học tập ở chương trình cao học Quản lý kinh tế, Trường Đại học kinh tế Đại học Quốc gia Hà Nội và những số liệu thực tế thu thập được của tỉnh Hưng
Yên để hoàn thành bản luận văn này.
Đồng thời, tôi cũng cam kết bản luận văn này chưa được nộp cho bất kỳ một
chương trình nào khác.
Hà Nội, ngày 28 tháng 06 năm 2019
Tác giả luận văn

Phạm Việt Cường


LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn thạc sỹ, tác giả
đã tiếp thu được rất nhiều kiến thức thực tế quý báu và bổ ích của chương trình đào
tạo, sự quan tâm giúp đỡ của các thầy cô giáo khoa Quản lý kinh tế, Trường Đại học
kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, ban lãnh đạo tỉnh Hưng Yên, các đồng nghiệp
cơ quan Thanh tra tỉnh Hưng Yên và gia đình và bạn bè.
Với tình cảm và lòng biết ơn, tác giả xin trân trọng cảm ơn các thầy, cô giáo
trong khoa Quản lý kinh tế, Trường Đại học kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, đặc
biệt là PGS.TS Nguyễn Trúc Lê đã dành nhiều thời gian, công sức và tâm huyết để
hướng dẫn, giúp đỡ tận tình trong quá trình tác giả thực hiện luận văn này.
Tác giả trân trọng cảm ơn Ban lãnh đạo tỉnh Hưng Yên, Thanh tra tỉnh Hưng

Yên và các anh chị khối Văn phòng Thanh tra tỉnh, nơi tác giả tiến hành điều tra,
khảo sát đã giúp đỡ, tạo mọi điều kiện cho tác giả thu thập thông tin để hoàn thành
luận văn.
Xin chân thành cảm ơn bạn bè và gia đình đã giúp đỡ tác giả trong suốt thời
gian nghiên cứu và thực hiện đề tài.
Xin chân thành cảm ơn!


MỤC LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
DANH MỤC BẢNG BIỂU
DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ
PHẦN MỞ ĐẦU

I
II
IV
1

1. Tính cấp thiết của đề tài......................................................................................................... 1
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu........................................................................................ 2
3. Đối tượng và phạm vi, câu hỏi nghiên cứu..........................................................................3
4. Những đóng góp của Luận văn............................................................................................. 3
5. Kết cấu của luận văn.............................................................................................................. 4

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THANH TRA

5

NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN

5

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu........................................................................................ 5
1.2. Cơ sở lý luận về Thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện..........................................7

1.2.1. Một số khái niệm cơ bản.........................................................................7
1.2.2. Nội dung cơ bản và quy trình thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện
........................................................................................................................ 13
1.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng tới thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện....19
1.2.4. Kinh nghiệm tăng cường thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện của
một số tỉnh thành tại Việt Nam........................................................................25
CHƯƠNG 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ THIẾT KẾ LUẬN VĂN 32
2.1. Thiết kế luận văn............................................................................................................... 32
2.2. Phương pháp thu thập dữ liệu.........................................................................................33

2.2.1. Phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp..................................................33
2.2.2. Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp...................................................33
2.3. Phương pháp xử lý dữ liệu.............................................................................................. 34

2.3.1. Phương pháp xử lý dữ liệu sơ cấp........................................................34
2.3.2. Phương pháp xử lý dữ liệu thứ cấp.......................................................35
CHƯƠNG 3. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC THANH TRA NGÂN SÁCH

36

NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN TẠI TỈNH HƯNG YÊN

36

3.1. Tổng quan về tỉnh Hưng Yên............................................................................................36


3.1.1. Điều kiện tự nhiên tỉnh Hưng Yên.........................................................36
3.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội tỉnh Hưng Yên................................................37
3.2. Tổng quan về Cơ quan thanh tra tỉnh Hưng Yên............................................................44

3.2.1. Sơ đồ tổ chức bộ máy Thanh tra tỉnh Hưng Yên...................................44
3.2.2. Nhân lực thanh tra tỉnh Hưng Yên........................................................47
3.3. Phân tích thực trạng hoạt động thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa
bàn tỉnh Hưng Yên................................................................................................................... 48

3.3.1. Thực trạng công tác khảo sát, xây dựng kế hoạch thanh tra ngân sách
nhà nước cấp huyện........................................................................................48
3.3.2. Thực trạng công tác tiến hành các nội dung thanh tra ngân sách nhà
nước cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên...................................................51
3.3.3. Việc kiểm tra, giám sát thực hiện kết luận, kiến nghị xử lý vi phạm sau
thanh tra.........................................................................................................62
3.4. Đánh giá thực trạng hoạt động thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện tại tỉnh
Hưng Yên.................................................................................................................................. 64

3.4.1. Những hiệu quả hoạt động thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện
tỉnh Hưng Yên.................................................................................................64
3.4.2. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng tới thanh tra ngân sách nhà nước cấp
huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên..................................................................73
3.4.3. Những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân trong công tác thanh tra ngân
sách nhà nước cấp huyện tại tỉnh Hưng Yên...................................................78
CHƯƠNG 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG THANH TRA NGÂN
SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HƯNG YÊN

88

4.1. Định hướng chung............................................................................................................ 88
4.2. Các giải pháp tăng cường thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn tỉnh
Hưng Yên.................................................................................................................................. 89

4.2.1. Giải pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả cuộc thanh tra.................89
4.2.2. Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao năng lực cán bộ
thanh tra.........................................................................................................95
4.2.3. Giải pháp tăng cường quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện............97
4.3. Một số kiến nghị................................................................................................................ 98


4.3.1. Đối với Nhà nước..................................................................................98
4.3.2. Đối với UBND tỉnh Hưng Yên............................................................101
4.3.3. Đối UBND các huyện, thị xã, thành phố............................................102
KẾT LUẬN

104

TÀI LIỆU THAM KHẢO

106

PHỤ LỤC

1


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt
BQ
HĐND
LĐNN
NĐ-CP
NN
NS
PCTN
PL
QĐ-BTC
QĐ-TTT
QH
SL
TT-TTCP
UBND
XHCN

Nghĩa tiếng Việt
Bình quân
Hội đồng nhân dân
Lao động nông nghiệp
Nghị định - Chính phủ
Nông nghiệp
Ngân sách
Phòng chống tham nhũng
Pháp lệnh
Quyết định - Bộ Tài Chính
Quyết định - Thanh tra tỉnh
Quốc hội
Sắc lệnh

Thông tư - Thanh tra chính phủ
Ủy ban nhân dân
Xã hội chủ nghĩa

i


DANH MỤC BẢNG BIỂU
BẢNG 3.1. TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN VÀ CƠ CẤU KINH TẾ TỈNH HƯNG
YÊN NĂM 2016 - 2018

38

BẢNG 3.2. TÌNH HÌNH DÂN SỐ VÀ LAO ĐỘNG TỈNH HƯNG YÊN QUA
CÁC NĂM 2016 - 2018

39

BẢNG 3.3. TRÌNH ĐỘ CÁN BỘ THANH TRA CỦA THANH TRA TỈNH
HƯNG YÊN NĂM 2019

48

BẢNG 3.4. DỰ TOÁN VÀ THỰC HIỆN CHI NGÂN SÁCH CẤP TỈNH
HƯNG YÊN QUA 3 NĂM 2016 - 2018

51

BẢNG 3.5. DỰ TOÁN CHI NGÂN SÁCH NĂM 2019 CỦA TỈNH HƯNG YÊN
52

BẢNG 3.6. DỰ TOÁN CHI NGÂN SÁCH CÁC HUYỆN, THÀNH PHỐ CỦA
TỈNH HƯNG YÊN NĂM 2019

53

BẢNG 3.7. TÌNH HÌNH CHI NGÂN SÁCH TỈNH HƯNG YÊN QUA 3 NĂM
2016 - 2018

56

BẢNG 3.8. TÌNH HÌNH CHI NGÂN SÁCH CÁC HUYỆN, THÀNH PHỐ
CỦA TỈNH HƯNG YÊN QUA 3 NĂM 2016 -2018

58

BẢNG 3.9. KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG THANH TRA NGÂN SÁCH NHÀ
NƯỚC CẤP HUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HƯNG YÊN

59

BẢNG 3.10. KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG THANH TRA NGÂN SÁCH NHÀ
NƯỚC CẤP HUYỆN TẠI CÁC HUYỆN, THÀNH PHỐ ĐIỀU TRA (VĂN
GIANG, KHOÁI CHÂU, THÀNH PHỐ HƯNG YÊN)

59

BẢNG 3.11. ĐÁNH GIÁ CỦA CÁN BỘ ĐIỀU TRA VỀ HOẠT ĐỘNG
THANH TRA

66

BẢNG 3.12. CÁC CHỈ TIÊU PHẢN ÁNH HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG THANH
TRA

67

BẢNG 3.13. Ý KIẾN CỦA CÁN BỘ ĐIỀU TRA VỀ VẤN ĐỀ NÂNG CAO
QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN TẠI ĐỊA PHƯƠNG

68

BẢNG 3.14. Ý KIẾN CỦA CÁN BỘ ĐIỀU TRA VỀ TĂNG CƯỜNG HOẠT

ii


ĐỘNG THANH TRA NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN

69

BẢNG 3.15. ĐÁNH GIÁ CỦA CÁN BỘ THANH TRA VỀ QUY TRÌNH
THỰC HIỆN THANH TRA

70

BẢNG 3.16. ĐÁNH GIÁ VỀ THU CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP
HUYỆN Ở ĐỊA PHƯƠNG

72

BẢNG 3.17. ĐÁNH GIÁ CỦA CÁN BỘ HUYỆN VỀ CÁN BỘ THANH TRA
TỈNH

73

BẢNG 3.18. ĐÁNH GIÁ CỦA CÁN BỘ THANH TRA VỀ CÁN BỘ HUYỆN
ĐƯỢC THANH TRA

74

BẢNG 3.19. TRÌNH ĐỘ CÁN BỘ THANH TRA VÀ CÁN BỘ HUYỆN

75

BẢNG 3.20. Ý KIẾN CỦA CÁN BỘ ĐIỀU TRA VỀ CÁC YẾU TỐ ẢNH
HƯỞNG ĐẾN HIỆU QUẢ THANH TRA NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP
HUYỆN

75

BẢNG 3.21. Ý KIẾN CỦA CÁN BỘ ĐIỀU TRA VỀ NGUYÊN NHÂN HIỆU
QUẢ HOẠT ĐỘNG THANH TRA CHƯA CAO

iii

82


DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ
HÌNH 2.1. SƠ ĐỒ QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI

32

HÌNH 3.1. SƠ ĐỒ BỘ MÁY TỔ CHỨC THANH TRA TỈNH HƯNG YÊN

44

iv


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Tham nhũng là một hiện tượng xã hội tiêu cực, ăn sâu bám rễ trong mọi chế
độ xã hội, không phân biệt chế độ giàu hay nghèo, phát triển hay kém phát triển.
Một số nơi trên thế giới, tham nhũng làm suy kiệt cơ thể xã hội, gây xáo trộn chính
trị. Ở Việt Nam, tham nhũng có những đánh giá cho là đang trở thành quốc nạn, là
những lực cản nặng nề nhất cho sự phát triển, là một tệ nạn có nguy cơ đe dọa sự
tồn vong của quốc gia, dân tộc.
Ngân sách nhà nước có được từ nguồn thu trong nước và từ nguồn thu do
được tài trợ hoặc đi vay ở nước ngoài. Trong giai đoạn phát triển nền kinh tế thị
trường hiện nay, với một cơ chế chính sách quản lý tài chính chưa được chuyển biến
kịp thời để đáp ứng cho yêu cầu quản lý ngân sách nhà nước thì ngân sách của nhà
nước bỏ ra không những không tạo hiệu quả kinh tế để phát triển đất nước mà còn
tạo ra một sự bất tín nhiệm từ các nước trên thế giới, ảnh hưởng đến vị thế của Việt
Nam trên trường quốc tế; đồng thời làm giảm những nguồn tài trợ của các nước
phát triển dành cho Việt Nam, tạo gánh nặng trả nợ cho thế hệ mai sau.
Thanh tra, kiểm tra là một trong những nội dung cơ bản, thiết yếu của quản
lý nhà nước, có liên hệ chặt chẽ với việc thực hiện chủ trương, đường lối lãnh đạo
của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước. Ngành thanh tra được Đảng và
Nhà nước giao nhiệm vụ như là một công cụ quan trọng trong công cuộc phòng

chống tham nhũng, lãng phí, thất thoát, những vấn đề mà trong thời gian qua gây
bức xúc, làm xói mòn niềm tin của quần chúng nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng
và sự quản lý của Nhà nước.

1


Thanh tra ngân sách nhà nước là một phần trong hoạt động thanh tra tài
chính, thuộc lĩnh vực thanh tra nhà nước. Trong thời gian qua, xã hội đã chứng kiến
rất nhiều vụ án với giá trị sai phạm rất lớn, mà chủ yếu phát sinh trong lĩnh vực chi
tiêu ngân sách nhà nước, gây thiệt hại rất lớn cho ngân sách nhà nước. Ngân sách
Nhà nước chi không mang lại hiệu quả phục vụ cho sự phát triển của đất nước, bị
thất thoát và lãng phí rất nhiều. Việc phòng chống tham nhũng, lãng phí, thất thoát
hiện nay được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm và xem như là nhiệm vụ để bảo
vệ sự sống còn của Đảng, của Nhà nước và sự phát triển bền vững về kinh tế - chính
trị - xã hội ở chính địa phương mình.
Tại Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Hưng Yên lần thứ XVII, nhằm thực
hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm (2011 - 2015) và định hướng tới
năm 2020 đạt kết quả cao nhất, hội nghị chỉ rõ cần tập trung vào các vấn đề sau:
"Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước; đẩy nhanh tiến độ
thực hiện các dự án đầu tư; đẩy mạnh công tác vận động, xúc tiến đầu tư, đặc biệt
là các dự án đầu tư có quy mô lớn về vốn, công nghệ tiên tiến, hiện đại; về việc tập
trung làm tốt công tác giải phóng mặt bằng...; hoàn thành tốt kế hoạch thu, chi
ngân sách hàng năm...."
Tuy nhiên, trong thời gian qua, công tác quản lý thu, chi ngân sách nhà nước
cấp huyện của tỉnh Hưng Yên còn bất cập, trong đó nổi cộm còn nhiều khoản chi
chưa phù hợp như sai đối tượng, sai thời điểm, sai số lượng, gây ảnh hưởng không
nhỏ tới hoạt động phát triển chung của từng huyện trong tỉnh nói riêng và cả tỉnh
Hưng Yên nói chung. Để xảy ra tình trạng thu, chi ngân sách chưa hợp lý có trách
nhiệm không nhỏ của công tác thanh tra. Chính vì vậy, nhằm đóng góp một phần

nhỏ bé của mình trong công cuộc phòng chống tham nhũng, lãng phí và thất thoát
cũng như đẩy mạnh công tác thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện tại tỉnh Hưng
Yên, tôi chọn đề tài: "Tăng cường thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện trên
địa bàn tỉnh Hưng Yên" làm luận văn nghiên cứu tốt nghiệp thạc sỹ của mình.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
a) Mục đích nghiên cứu
2


Đánh giá thực thực trạng và phân tích các yếu tố ảnh hưởng, đề xuất các giải
pháp nhằm tăng cường công tác thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa
bàn tỉnh Hưng Yên trong thời gian tới.
b) Nhiệm vụ nghiên cứu
- Góp phần hệ thống hoá lý luận về thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện.
- Đánh giá thực trạng và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác thanh
tra ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên.
- Đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường công tác thanh tra ngân sách nhà
nước cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên.
3. Đối tượng và phạm vi, câu hỏi nghiên cứu
a) Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là công tác thanh tra ngân sách nhà nước
cấp huyện tại tỉnh Hưng Yên.
b) Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi nội dung: Nghiên cứu công tác thanh tra ngân sách nhà nước cấp
huyện. Phạm vi giới hạn: thanh tra chi ngân sách nhà nước cấp huyện.
- Phạm vi không gian: Đề tài thực hiện nghiên cứu trên địa bàn các huyện
thuộc tỉnh Hưng Yên.
- Phạm vi thời gian: Các thông tin, số liệu nghiên cứu được thu thập trong 03
năm từ năm 2016 đến năm 2018. Các giải pháp đề xuất thực hiện đến năm 2022.
c, Câu hỏi nghiên cứu

- Thanh tra ngân sách cấp huyện là gì?
- Thanh tra ngân sách cấp huyện bao gồm các nội dung và đặc điểm gì?
- Thực trạng thanh tra ngân sách cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên?
- Yếu tố nảo ảnh hưởng đến thanh tra ngân sách cấp huyện trên địa bàn tỉnh
Hưng Yên?
- Giải pháp nào tăng cường thanh tra ngân sách huyện trên địa bàn tỉnh Hưng
Yên trong thời gian tới?
4. Những đóng góp của Luận văn
3


- Tổng hợp lý luận về Thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện.
- Nghiên cứu cụ thể thực trạng công tác thanh tra ngân sách nhà nước cấp
huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên.
- Đề xuất cho tỉnh Hưng Yên những giải pháp hoàn thiện công tác thanh tra
ngân sách nhà nước cấp huyện trong giai đoạn 2019 - 2022.
5. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, lời cam đoan, lời cảm ơn, mục lục, phụ lục,danh
mục bảng, biểu, hình minh họa, giải thích từ viết tắt,danh mục tài liệu tham khảo thì
luận văn gồm bốn chương như sau:
Chương 1:

Cơ sở lý luận và thực tiễn về thanh tra ngân sách nhà nước cấp

Chương 2:
Chương 3:

huyện.
Phương pháp nghiên cứu và thiết kế luận văn.
Thực trạng công tác thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện tại tỉnh

Chương 4:

Hưng Yên.
Một số giải pháp tăng cường thanh tra ngân sách nhà nước cấp
huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên.

4


CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THANH TRA
NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
Thực tiễn và lý luận về Thanh tra ngân sách Nhà nước đã được nhiều nhà
nghiên cứu, các giảng viên, nghiên cứu sinh… trong và ngoài nước quan tâm và
nghiên cứu. Bởi những nguyên lý của nó là nền tảng cho sự thành công của bất kể
địa phương nào trong vấn đề thu ngân sách để làm tiền đề phát triển kinh tế - xã hội
địa phương. Các công trình nghiên cứu khoa học về lĩnh vực này được thể hiện chủ
yếu dưới các hình thức như: Luận văn tiến sỹ, luận văn thạc sỹ, đề tài nghiên cứu
khoa học... Có thể kể tới một số nghiên cứu như sau:
- Nguyễn Văn Kỷ, 2001. Một số biện pháp nhằm hoàn thiện về tổ chức và
kiểm tra ngân sách nhà nước cấp huyện. Đề tài khoa học cấp cơ sở, mã số 2000-32111, kiểm toán nhà nước khu vực miền Trung. Nghiên cứu gồm 3 phần: Cơ sở khoa
học về tổ chức và kiểm tra ngân sách nhà nước cấp huyện; Thực trạng tổ chức và
kiểm tra ngân sách nhà nước cấp huyện thuộc khu vực miền Trung; Một số giải
pháp nhằm hoàn thiện tổ chức và kiểm tra ngân sách nhà nước cấp huyện khu vực
miền Trung. Đây là một đề tài nghiên cứu với mức độ sơ bộ, góc độ tiếp cận rộng
nhưng nhóm tác giả đi thẳng vào vấn đề nên có nhiều giá trị về mặt thực tiễn. Các
giải pháp đưa ra được áp dụng tại khu vực miền Trung nhưng lại là bài học kinh
nghiệm có thể áp dụng cho các Huyện của các tỉnh thành khu vực miền Bắc, miền
Nam. Tuy nhiên, nghiên cứu này đã từ khá lâu, tình hình kinh tế- xã hội hiện tại ở

khắp các Huyện, tỉnh thành trong cả nước đều không còn phù hợp. Nhưng giá trị về
mặt lý luận của nghiên cứu này là rất lớn và được tác giả nghiên cứu, áp dụng trong
luận văn này.
- Đỗ Đức Quang, 2018. Thực trạng và giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường
công tác thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện ở tỉnh Thái Nguyên. Luận văn
thạc sỹ kinh tế. Nghiên cứu của tác giả được bố cục thành 03 chương. Nội dung chủ
yếu chính là việc phân tích công tác thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện ở tỉnh

5


Thái Nguyên và sau đó kết hợp cùng với các yếu tố ảnh hưởng để đề ra những giải
pháp chủ yếu nhằm tăng cường công tác này cho tỉnh Thái Nguyên. Tuy nhiên, luận
văn này lấy hai đơn vị hành chính trong tỉnh là thành phố Thái Nguyên và huyện
Định Hóa để làm điển hình nghiên cứu cũng dẫn tới những điểm được và mất. Được
chính là sự cụ thể trong số liệu, dữ liệu đánh giá phân tích thực trạng nhưng mất
chính là việc đánh giá không có tính bao quát cao bởi thành phố Thái Nguyên và
huyện Định Hóa có nhiều nét không tương đồng trong vị trí, mức thu - chi ngân
sách, điều kiện kinh tế - xã hội so với các huyện còn lại trong tỉnh. Ngoài ra, chỉ
nghiên cứu điển hình tại hai đơn vị hành chính làm cho luận văn thiếu đi các số liệu
tổng hợp giữa các huyện trên địa bàn toàn tỉnh Thái Nguyên, dẫn đến công tác đánh
giá, so sánh còn hạn chế. Các giải pháp mà luận văn đưa ra được vận dụng hiệu quả
hơn ở hai đơn vị điển hình nghiên cứu, các huyện khác có thể tham khảo, chọn lọc
và vận dụng theo.
- Nguyễn Minh Tuấn, 2017.Giải pháp tăng cường quản lý ngân sách cấp xã trên
địa bàn huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ. Luận văn thạc sỹ quản lý kinh tế. Trong nghiên
cứu này, tác giả tập trung vào hoạt động quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện
Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ. Góc độ tiếp cận của nghiên cứu rất rõ ràng. Chính vì thế, hệ
thống cơ sở lý luận mà tác giả dẫn dắt cô đọng, tập trung vào lý thuyết về ngân sách Nhà
nước, quản lý ngân sách Nhà nước. Nội dung nghiên cứu có giá trị cả về thực tiễn lẫn lý

luận. Các giải pháp tác giả đưa ra để tăng cường quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn
nghiên cứutuy không nhiều nhưng sát về thực tế tại địa phương.
- Nguyễn Đăng Huệ, 2016.Tăng cường thanh tra ngân sách cấp xã trên địa
bàn huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa.Luận văn thạc sỹ quản lý kinh tế. Nghiên cứu
này đi sâu vào phân tích công tác thanh tra ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Yên
Định, tỉnh Thanh Hóa. Luận văn có góc độ tiếp cận rõ ràng, nội dung về cơ sở lý
luận được sử dụng một cách trọng tâm, liên quan mật thiết tới vấn đề thanh tra ngân
sách cấp xã. Tuy nhiên, nghiên cứu không được đặt trong môi trường những nhân tố
ảnh hưởng tới hoạt động thanh tra ngân sách cấp xã trên địa bàn nên phần phân tích
thực trạng hoạt động cũng như đánh giá những thành công, hạn chế của công tác
này trên địa bàn chưa thực sự thuyết phục. Những nội dung giải pháp đưa ra để tăng
6


cường thanh tra ngân sách cấp xã trên địa bàn nghiên cứu chưa mang nhiều sức
nặng và giải quyết triệt để vấn đề.
Như vậy, những nghiên cứu trên có những điểm mạnh và điểm yếu khác nhau,
những vấn đề đã giải quyết và những vấn đề chưa làm rõ. Rút kinh nghiệm từ những
nghiên cứu này, tác giả đã đưa ra một đối tượng nghiên cứu cụ thể cùng góc độ tiếp
cận rõ ràng hơn. Hơn thế nữa, yếu tố môi trường kinh tế - xã hội, những yếu tố ảnh
hưởng tới hoạt động thanh tra ngân sách Nhà nước, những tác động của chính sách
của Nhà nước cũng được tác giả tập trung đào sâu trong nghiên cứu này để những
phân tích thực trạng vềthanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn tỉnh
Hưng Yên và những giải pháp hoàn thiện công tác này có sức thuyết phục hơn.
1.2. Cơ sở lý luận về Thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện
1.2.1. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1.1. Khái niệm Thanh tra
Thanh tra có nghĩa là "nhìn vào bên trong" chỉ là một sự xem xét từ bên
ngoài vào hoạt động của một đối tượng nhất định. Là sự bị kiểm soát đối với đối
tượng bị thanh tra trên cơ sở thẩm quyền (quyền hạn và nghĩa vụ) được giao

nhằm đạt được mục đích nhất định. Thanh tra mang tính quyền lực, thông qua
công tác thanh tra thường là phát hiện, ngăn chặn những gì trái với quy định
(Hoàng Phê, 2000, Từ điển tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học. Nhà xuất bản Đà
Nẵng, Đà Nẵng).

7


Từ những nghĩa như vậy, thanh tra với vai trò là danh từ chung có thể được
hiểu là một thực thể pháp lý, một thiết chế nhà nước về thanh tra để chỉ cơ quan, tổ
chức thanh tra hoặc bộ phận, lĩnh vực thanh tra nhất định. Tùy thuộc vào chế độ
chính trị, cấu trúc Nhà nước hoặc quan niệm về quyền lực mà các quốc gia hiện đại
đã sử dụng thiết chế thanh tra theo những cách khác nhau. Có quốc gia chỉ sử dụng
thanh tra nhà nước (thanh tra của Quốc hội); thanh tra của Chính phủ (thanh tra
hành pháp); kiểm toán; có quốc gia chỉ sử dụng thanh tra chuyên ngành; có quốc gia
sử dụng thanh tra như một lực lượng cảnh sát (hoặc bán cảnh sát) hoặc phân về các
ngành quản lý để phục vụ quyền lực.
Đồng thời, thanh tra với ý nghĩa là một động từ còn là khái niệm để chỉ hoạt
động kiểm tra, kiểm soát của cơ quan, tổ chức, người được giao nhiệm vụ, quyền
hạn nhằm xem xét và phát hiện, ngăn chặn với những gì trái với quy định của các tổ
chức, cá nhân là đối tượng của thanh tra.
Trong Pháp lệnh Thanh tra năm 1990, hoạt động thanh tra của các tổ chức
Thanh tra được xác định là một chức năng thiết yếu của cơ quan quản lý Nhà nước.
Điều 8 Pháp lệnh Thanh tra năm 1990 quy định nhiệm vụ của các tổ chức thanh tra
nhà nước là: "thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, kế hoạch
nhà nước của các cơ quan, tổ chức và cá nhân, trừ hoạt động điều tra, truy tố, xét
xử của các cơ quan Điều tra, Kiểm sát, Toà án và việc giải quyết tranh chấp hợp
đồng kinh tế, xử lý vi phạm hợp đồng kinh tế của cơ quan trọng tài kinh tế".
Theo Điều 3, Chương I, Luật Thanh tra số 56/2010/QH12 của Quốc hội nước
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XII, kỳ họp thứ 8 thông qua ngày 15

tháng 11 năm 2010 có ghi rõ “Thanh tra Nhà nước là hoạt động xem xét, đánh giá,
xử lý theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định của cơ quan nhà nước có thẩm
quyền đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ
quan, tổ chức, cá nhân. Thanh tra nhà nước bao gồm thanh tra hành chính và
thanh tra chuyên ngành”.

8


Từ khái niệm trên cho thấy, thanh tra không đồng nhất với hoạt động điều
hành, quản lý, khác với hoạt động kiểm tra chuyên môn, nghiệp vụ. Hoạt động
thanh tra không chỉ xem xét tính hợp lý của hành vi, của đối tượng quản lý, bản chất
của hoạt động Thanh tra không phải chỉ là phát hiện, xử lý vi phạm; mà điều quan
trọng hơn là tìm ra nguyên nhân để từ đó đề xuất các giải pháp phòng ngừa, ngăn
chặn vi phạm. Nếu cho rằng, thanh tra là phát hiện hành vi vi phạm hành chính thì
đó là việc nhận thức không đúng với bản chất của hoạt động thanh tra. Ngược lại,
thanh tra phải chỉ ra được những thiếu sót, khuyết điểm và nguyên nhân của nó và
phải thực sự trở thành tai mắt của trên, là người bạn của dưới.
1.2.1.2. Khái niệm Ngân sách nhà nước cấp huyện
Căn cứ vào Luật Ngân sách Nhà nước năm 2002, Luật Ngân sách Nhà nước
năm 2015:
Ngân sách nhà nước cấp huyện là một bộ phận cấu thành của NSNN, do đó
nó phản ánh các mối quan hệ giữa ngân sách cấp huyện với các tổ chức, cá
nhân trên địa bàn huyện trong quá trình phân bổ, sử dụng của cải xã hội.
Ngân sách nhà nước cấp huyện là quỹ tiền tệ tập trung của huyện được hình
thành bằng các nguồn thu và đảm bảo các khoản chi trong phạm vi huyện.
Ngân sách nhà nước cấp huyện thực hiện vai trò, chức năng, nhiệm vụ của
Ngân sách Nhà nước trên phạm vi địa bàn huyện. Đó là mối quan hệ giữa
ngân sách với các tổ chức, cá nhân trong quá trình phân bổ, sử dụng các
nguồn lực kinh tế của huyện. Ngân sách nhà nước cấp huyện không có bội

chi ngân sách.
Ngân sách nhà nước cấp huyện có vai trò rất quan trọng trong hoạt động
kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng. Ngân sách nhà nước cấp huyện là
công cụ quan trọng của chính quyền cấp huyện trong việc ổn định, phát
triển kinh tế trên địa bàn huyện.

9


Chi ngân sách huyện là việc Nhà nước cấp huyện phân phối và sử dụng quỹ
ngân sách nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng của Nhà nước, đáp ứng
nhu cầu đời sống kinh tế - xã hội theo các nguyên tắc nhất định. Chi ngân
sách huyện gồm các khoản chi chủ yếu: Chi đầu tư phát triển theo phân
cấp, chi thường xuyên đảm bảo hoạt động của bộ máy quản lý cấp huyện,
chi bổ sung cho ngân sách cấp dưới, và chi chuyển nguồn của huyện.
a. Nguồn thu Ngân sách nhà nước cấp huyện bao gồm:
Các nguồn thu ngân sách địa phương được hưởng 100%
- Thuế Nhà đất.
- Thuế môn bài.
- Thuế chuyển quyền sử dụng đất.
- Thuế sử dụng đất nông nghiệp.
- Tiền sử dụng đất.
- Tiền cho thuê hoặc bán nhà thuộc sở hữu Nhà nước.
- Lệ phí trước bạ.
- Thu từ hoạt động xổ số kiến thiết.
- Thu hồi vốn của ngân sách địa phương tại các tổ chức kinh tế, thu từ quỹ
dự trữ tài chính của địa phương, thu nhập từ quỹ đóng góp của địa phương.
- Viện trợ không hoàn lại của các tổ chức quốc tế, các tổ chức khác, các cá
nhân nước ngoài trực tiếp cho địa phương.
- Các khoản phí, lệ phí, thu từ các hoạt động sự nghiệp và các khoản thu

khác nộp vào ngân sách của địa phương theo quy định của pháp luật.
- Thu từ quỹ đất công ích và thu hoa lợi công sản khác.
- Huy động từ các tổ chức, cá nhân theo quy định của pháp luật.
- Đóng góp của các tổ chức, cá nhân ở trong nước và ngoài nước theo
luật định.
- Thu kết dư ngân sách địa phương.
- Các khoản thu khác theo quy định của pháp luật.
Các khoản thu phân chia theo tỷ lệ %
10


- Thuế giá trị gia tăng (Không kể hàng hoá nhập khẩu) loại thuế này chủ yếu
đánh vào các doanh nghiệp, hộ gia đình kinh doanh cá thể, chiếm trên 50% tổng thu
của ngân sách trên toàn huyện.
- Thuế thu nhập doanh nghiệp.
b. Nội dung chi ngân sách nhà nước cấp huyện: Nội dung của các khoản chi ngân
sách nhà nước cấp huyện bao gồm các khoản chi như sau:
- Chi đầu tư phát triển theo phân cấp
- Chi các khoản đầu tư xây dựng cơ bản cho các dự án do huyện quản lý cho
các lĩnh vực: giáo dục - đào tạo và dạy nghề; khoa học và công nghệ; y tế; dân số và
kế hoạch hóa gia đình; văn hóa thông tin; phát thanh, truyền hình, thông tấn; thể dục
thể thao; bảo đảm xã hội; hoạt động kinh tế; bảo vệ môi trường; quốc phòng an
ninh; quản lý hành chính. Ngoài ra còn có chi đầu tư và hỗ trợ vốn cho các doanh
nghiệp cung cấp sản phẩm, dịch vụ công ích do nhà nước đặt hàng, các tổ chức kinh
tế, các tổ chức tài chính của địa phương theo quy định của pháp luật; các khoản chi
khác theo quy định của pháp luật.
- Chi thường xuyên đảm bảo hoạt động của bộ máy quản lý cấp huyện.
- Các khoản chi cho các hoạt động các lĩnh vực sự nghiệp giáo dục - đào tạo
và dạy nghề; khoa học và công nghệ; y tế; dân số và kế hoạch hóa gia đình; văn hóa
thông tin; phát thanh, truyền hình, thông tấn; thể dục thể thao; bảo vệ môi trường do

huyện quản lý.
- Chi cho các hoạt động sự nghiệp kinh tế do huyện quản lý
- Chi cho quốc phòng, an ninh và trật tự an toàn xã hội phần giao cho huyện
quản lý
- Chi cho hoạt động của các cơ quan nhà nước, cơ quan Đảng Cộng sản Việt
Nam và các tổ chức chính trị - xã hội ở cấp huyện
- Chi trợ giá theo chính sách của Nhà nước
- Chi trợ cấp cho các đối tượng chính sách xã hội do huyện quản lý
- Chi hỗ trợ cho các tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ
chức xã hội - nghề nghiệp ở huyện theo quy định của pháp luật
11


- Các khoản chi khác theo quy định của pháp luật.
- Chi bổ sung quỹ dự trữ tài chính của cấp tỉnh.
- Chi bổ sung cho ngân sách xã.
- Chi chuyển nguồn từ ngân sách huyện năm trước sang năm sau.
Đối với các khoản chi ngân sách nhà nước cấp huyện phải phân bổ và giao
dự toán chi ngân sách: Sau khi UBND giao dự toán ngân sách, các đơn vị dự toán
cấp I tiến hành phân bổ và giao dự toán chi ngân sách cho các đơn vị sử dụng ngân
sách trực thuộc. Dự toán chi thường xuyên giao cho đơn vị sử dụng ngân sách được
phân bổ theo từng loại của Mục lục ngân sách, dự toán chi đầu tư phát triển giao
cho chủ đầu tư được phân bổ theo nguồn vốn và dự án, công trình.
c. Nguyên tắc quản lý chi thường xuyên của ngân sách huyện bao gồm: Nguyên tắc
quản lý theo dự toán; nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả; nguyên tắc chi trực
tiếp kiểm soát qua Kho bạc Nhà nước.
d. Nguyên tắc quản lý chi đầu tư phát triển của Ngân sách huyện bao gồm:
Nguyên tắc quản lý theo dự toán; nguyên tắc hồ sơ, tài liệu, thủ tục của
dự án, công trình phải đầy đủ và đảm bảo đúng quy định; nguyên tắc chi
trực tiếp qua Kho bạc Nhà nước.

1.2.1.3. Khái niệm quản lý Ngân sách nhà nước cấp huyện
Quản lý Ngân sách huyện là quá trình quản lý hệ thống các quan hệ kinh tế
phát sinh trong quá trình tạo lập, phân bổ và sử dụng quỹ tiền tệ của chính quyền
Nhà nước cấp huyện; quản lý các khoản thu, chi của huyện đã dự toán bởi Uỷ ban
Nhân dân huyện giao và được thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các
chức năng, nhiệm vụ của cấp trên giao và Hội đồng nhân dân huyện đề ra.
- Lập dự toán Ngân sách huyện.
- Chấp hành Ngân sách huyện.
- Kế toán và quyết toán Ngân sách huyện.
1.2.1.4. Khái niệm, vai trò thanh tra Ngân sách Nhà nước cấp huyện
- Khái niệm Thanh tra Ngân sách Nhà nước cấp huyện: Trên cơ sở định nghĩa
về công tác thanh tra, có thể khái quát về thanh tra ngân sách Nhà nước cấp huyện
12


như sau: Là việc xem xét, đánh giá, xử lý của cơ quan quản lý nhà nước đối với việc
thực hiện chính sách, pháp luật của nhà nước về công tác thu và chi Ngân sách Nhà
nước cấp huyện, nhằm phòng ngừa, phát hiện, xử lý các hành vi vi phạm pháp luật,
chính sách, chế độ thu, chi NSNN đối với các tổ chức, đơn vị, cá nhân.
Thanh tra thu, chi NSNN là một phần trong hoạt động thanh tra tài chính,
thuộc lĩnh vực thanh tra nhà nước, được tiến hành trong quá trình chấp hành nghĩa
vụ thu, chi NSNN.
- Vai trò thanh tra Ngân sách Nhà nước cấp huyện:
Trong quản lý NSNN cấp huyện vai trò này được thể hiện ở các nội dung sau:
Thứ nhất, thanh tra là phương thức đảm bảo trật tự, kỷ cương trong quản lý tài
chính, ngân sách, từ đó góp phần tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa. Thứ hai,
việc thanh tra còn nhằm mở rộng và bảo đảm cho quyền dân chủ của nhân dân được
thực thi một cách nghiêm minh. Thứ ba, khi xem xét vai trò của thanh tra tài chính
trong các giai đoạn lịch sử cho thấy, vai trò quan trọng hơn nữa của thanh tra là
nhằm thực hiện tham mưu cho các cấp chính quyền tỉnh, địa phương trong giải

quyết khiếu nại hành chính, nhất là trong việc thực hiện nhiệm vụ theo dõi, đôn đốc
các cấp, các ngành trong việc tiếp công dân, xử lý đơn thư khiếu tố, giải quyết khiếu
nại, tố cáo và thi hành quyết định giải quyết khiếu nại, tố cáo.
1.2.2. Nội dung cơ bản và quy trình thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện

13


Thanh tra ngân sách nhà nước là một phần trong hoạt động thanh tra tài
chính, thuộc lĩnh vực thanh tra nhà nước. Trong thời gian qua, xã hội đã chứng kiến
rất nhiều vụ án với giá trị sai phạm rất lớn, mà chủ yếu phát sinh trong lĩnh vực chi
tiêu ngân sách nhà nước, gây thiệt hại rất lớn cho ngân sách nhà nước. Đồng tiền
của Nhà nước chi ra đã không mang lại hiệu quả phục vụ cho sự phát triển của đất
nước, bị thất thoát và lãng phí rất nhiều. Từ những thực trạng đó, Đảng và Nhà
nước ta hiện nay rất quan tâm đến công tác thanh tra tài chính, trong đó thanh tra
ngân sách nhà nước được dư luận đặc biệt quan tâm và là một đòi hỏi cần thiết nhất
đối với công cuộc phòng chống tham nhũng hiện nay ở nước ta.
1.2.2.1. Đặc điểm thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện
Hoạt động thanh tra tỉnh đối với ngân sách huyện là việc xem xét, đánh giá,
xử lý của cơ quan quản lý nhà nước mà ở đây là cấp tỉnh đối với việc thực hiện
chính sách, pháp luật của nhà nước về công tác quản lý, sử dụng ngân sách nhà
nước cấp huyện; nhằm đảm bảo công tác thu chi ngân sách của các cơ quan, đơn vị
cấp huyện thực hiện theo đúng quy định của pháp luật, đồng thời có kiến nghị chấn
chỉnh hoặc xử lý những sai phạm nếu có.
Hoạt động thanh tra ngân sách huyện nhằm phòng ngừa, phát hiện và xử lý
các hành vi vi phạm pháp luật trong quản lý thu, chi ngân sách nhà nước cấp huyện;
phát hiện những sơ hở trong cơ chế quản lý, chính sách, pháp luật để kiến nghị với
cơ quan nhà nước có thẩm quyền ở đây là UBND tỉnh và Sở Tài chính của tỉnh và
một số cơ quan có liên quan các biện pháp khắc phục; phát huy nhân tố tích cực;
góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả của hoat động chi tiêu ngân sách huyện. Phát

hiện và kết luận được sai phạm trong việc phân phối quản lý, sử dụng các nguồn
kinh phí ngân sách nhà nước cấp. Phân tích tìm rõ nguyên nhân, quy trách nhiệm và
có những kiến nghị xử lý cụ thể đối với từng sai phạm (Nguyễn Thế Lợi, 2013, Tài
liệu đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ thanh tra viên của Trường Cán bộ Thanh tra.
NXB Lao động, Hà Nội.)
1.2.2.2. Nội dung và quy trình thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện
- Thanh tra việc lập, quyết định và giao dự toán ngân sách;
14