Hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nước cấp xã trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa (Luận văn thạc sĩ)

i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,
kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc ai công bố trong
bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác.
Nếu nội dung nghiên cứu của tôi trùng lặp với bất kỳ công trình nghiên
cứu nào đã công bố, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm và tuân thủ kết luận
đánh giá luận văn của Hội đồng khoa học.
Hà Nội, ngày

tháng 11 năm 2017

Ngƣời cam đoan

Nguyễn Thành Long


ii

LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập và thực hiện đề tài nghiên cứu, tôi đã nhận
đƣợc sự quan tâm gúp đỡ tận tình của nhà trƣờng, các thầy cô, cơ quan, gia
đình và bạn bè đồng nghiệp.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Bùi Thị Minh Nguyệt,
ngƣời đã tận tình gúp đỡ, hƣớng dẫn tôi thực hiện đề tài và hoàn thành luận
văn tốt nghiệp.
Xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu, khoa kinh tế, khoa sau đại học,
các thầy cô trƣờng Đại học Lâm nghiệp và các thầy, cô đã tạo điều kiện
hƣớng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu để tôi có thể
thực hiện hoàn thành luận văn này;

Cuối cùng xin bày tỏ lòng tri ân đối với gia đình, đồng nghiệp và bạn
bè đã gúp đỡ, động viên tạo cho tôi niềm tin trong quá trình học tập và nghiên
cứu đề tài.
Tôi xin cam đoan các số liệu thu thập, kết quả nghiên cứu trong luận
văn là trung thực và đƣợc trích dẫn rõ ràng.
Hà Nội, ngày

tháng 11 năm 2017
Tác giả

Nguyễn Thành Long


iii

MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii
MỤC LỤC ........................................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................. v
NSNN DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................... vi
DANH MỤC CÁC HÌNH ................................................................................ vi
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NGÂN
SÁCH CẤP XÃ ................................................................................................. 5
1.1. Lý luận về quản lý ngân sách cấp xã ......................................................... 5
1.1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò ngân sách cấp xã ....................................... 5
1.1.2. Nội dung thu – chi ngân sách xã ........................................................... 11

1.1.3. Quản lý ngân sách Nhà nƣớc cấp xã ..................................................... 16
1.1.4. Vấn đề tự cân đối và những thách thức đối với chính quyền cấp xã. ............. 30
1.2 Kinh nghiệm trong quản lý ngân sách Nhà nƣớc cấp xã .......................... 32
1.2.1. Kinh nghiệm tại một số nƣớc trên thế giới ........................................... 32
1.2.2. Kinh nghiệm ở Việt Nam ...................................................................... 34
Chƣơng 2 ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU VÀ PHƢƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU ................................................................................................ 43
2.1. Đặc điểm cơ bản tỉnh Hòa Bình ............................................................... 43
2.1.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên ................................................................. 43
2.1.2. Đặc điểm kinh tế xã hội ........................................................................ 44
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu.......................................................................... 48
2.2.1. Phƣơng pháp chọn điểm nghiên cứu ..................................................... 48
2.2.2. Phƣơng pháp thu thập thông tin và số liệu............................................ 48
2.2.3. Phƣơng pháp phân tích số liệu .............................................................. 49


iv

2.2.4. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................ 49
Chƣơng 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ............................. 51
3.1. Thực trạng quản lý ngân sách Nhà nƣớc cấp xã tại tỉnh Hòa Bình ............. 51
3.1.1. Tổ chức bộ máy quản lý và công tác chỉ đạo, quản lý điều hành ngân
sách xã tỉnh Hòa Bình ..................................................................................... 51
3.1.2 Thực trạng tình hình thu, chi NSNN trên địa bàn tỉnh Hòa Bình trong
những năm vừa qua ......................................................................................... 52
3.1.3. Thực trạng công tác quản lý ngân sách xã trên địa bàn tỉnh Hòa Bình .. 56
3.1.4. Tình hình quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp xã tại địa điểm nghiên cứu ..... 74
3.2. Các nhân tố ảnh hƣởng đến công tác quản lý ngân sách xã trên địa bàn
tỉnh Hòa Bình. ................................................................................................. 83
3.2.1. Tổ chức bộ máy và trình độ của cán bộ. ............................................... 83

3.2.2. Hệ thống thông tin, phƣơng tiện quản lý ngân sách cấp huyện ........... 84
3.2.3. Cơ chế quản lý tài chính........................................................................ 85
3.2.4. Chính sách khuyến khích khai thác các nguồn lực tài chính ................ 85
3.3. Đánh giá chung công tác quản lý Ngân sách xã trên địa bàn tỉnh Hòa
Bình. ................................................................................................................ 85
3.3.1. Những kết quả đã đạt đƣợc trong quá trình triển khai công tác quản lý
ngân sách xã .................................................................................................... 85
3.3.2. Đánh giá thuận lợi, khó khăn và nguyên nhân của khó khăn trong quản
lý ngân sách nhà nƣớc cấp xã tại tỉnh Hòa Bình ............................................. 88
3.4. Giải pháp góp phần hoàn thiện quản lý ngân sách xã trên địa bàn tỉnh Hòa
Bình ................................................................................................................. 93
3.4.1. Mục tiêu hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã ............................. 93
3.4.2. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý ngân sách xã trên địa bàn
tỉnh Hòa Bình .................................................................................................. 94
KẾT LUẬN ................................................................................................... 102
TÀI LIỆU THAM KHẢO


v

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Viết tắt

Nghĩa đầy đủ

DNNN

Doanh nghiệp nhà nƣớc

DN NQD

Doanh nghiệp ngoài quốc doanh

GTGT

Giá trị gia tăng

HĐND

Hội đồng nhân dân

HTX

Hợp tác xã

KBNN

Kho bạc nhà nƣớc

NSNN

Ngân sách nhà nƣớc

NSTW

Ngân sách Trung ƣơng

NSĐP

Ngân sách địa phƣơng

TNDN

Thu nhập doanh nghiệp

TTĐB

Tiêu thụ đặc biệt

UBND

Ủy ban nhân dân


vi

DANH MỤC CÁC BẢNG
STT

Tên bảng

Trang

1.1

Quy trình lập dự toán ngân sách xã

28

3.1

Biểu tổng hợp thu, chi ngân sách địa phƣơng tỉnh Hòa Bình

54

(2014-2016)
3.2

Tổng hợp thu ngân sách xã tỉnh Hòa Bình 2014 – 2016

58

3.3

Tổng hợp chi ngân sách cấp xã tỉnh Hòa Bình 2014 – 2016

62

3.4

Tỷ lệ điều tiết các khoản thu giữa các cấp ngân sách

73

3.5

Tổng hợp thu - chi ngân sách xã tại huyện Kỳ Sơn (2014-

75

2016)
3.6

Tổng hợp thu - chi ngân sách xã tại huyện Yên Thủy

76

3.7

Tổng hợp thu - chi ngân sách xã huyện Cao Phong

77

3.8

Đánh giá của đối tƣợng Quản lý ngân sách

80

3.9

Đánh giá của đối tƣợng thụ hƣởng ngân sách.

81

3.10 Đánh giá của đối tƣợng thu nộp ngân sách

83

DANH MỤC CÁC HÌNH

STT
1.1

Tên sơ đồ
Hệ thống ngân sách Nhà nƣớc

Trang
7


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong những năm qua, cùng với quá trình hội nhập kinh tế với khu vực
và quốc tế. Kinh tế Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ trên mọi lĩnh vực. Trên
đà phát triển đó hoạt động của ngân sách nhà nƣớc có vị trí hết sức quan
trọng, thể hiện qua việc huy động và phân bổ nguồn lực hợp lý, đảm bảo cân
đối thu chi, lành mạnh tình hình tài chính, đảm bảo thực hiện công bằng xã
hội, thúc đẩy kinh tế phát triển nhanh, ổn định và bền vững. Tuy nhiên, nguồn
lực huy động phục vụ cho phát triển của đất nƣớc là có hạn, tình hình quản lý
ngân sách thời gian qua vẫn còn thất thoát, lãng phí, kém hiệu quả trong sử
dụng vốn ngân sách nhà nƣớc. Do đó, yêu cầu huy động và sử dụng có hiệu
lực, hiệu quả các nguồn lực thông qua công cụ ngân sách nhà nƣớc là hết sức
cần thiết không chỉ ở cấp quốc gia mà đòi hỏi các cấp chính quyền địa
phƣơng phải thực hiện.
Ở Việt Nam, chính quyền cấp xã là chính quyền cơ sở nơi trực tiếp nắm
bắt, giải quyết các nguyện vọng của nhân dân, trực tiếp tổ chức và lãnh đạo
nhân dân triển khai thực hiện các chủ trƣơng, chính sách và pháp luật của Nhà
nƣớc vào thực tiễn. Các nội dung công việc của chính quyền cấp xã cần phải

có một nguồn lực tài chính đáp ứng rất lớn và có ý nghĩa tiên quyết mà chủ
yếu do ngân sách nhà nƣớc đảm bảo. Chính vì thế việc quản lý ngân sách và
tài chính xã một cách tiết kiệm, hiệu quả, công khai, minh bạch và khoa học
càng cần thiết hơn bao giờ hết.
Từ khi thực hiện Luật ngân sách đến nay Chính phủ và chính quyền địa
phƣơng đã làm nhiều nỗ lực để nâng cao hiệu quả phân bổ và sử dụng nguồn
lực tài chính công, thế nhƣng kết quả đạt đƣợc chƣa cao. Nhiều địa phƣơng đã
không thực hiện tốt những nội dung mà Luật ngân sách quy định, đặc biệt là


2

thời gian lập, chấp hành dự toán ngân sách chƣa gắn kết với kế hoạch phát
triển kinh tế xã hội, nguồn lực ngân sách đƣợc sử dụng kém hiệu quả và hiệu
lực. Một trong những cấp còn tồn tại chủ yếu là từ ngân sách cơ sở - Ngân
sách cấp xã.
Là ngân sách cấp cơ sở ngoài việc chấp hành theo Luật ngân sách nhà
nƣớc, ngân sách xã còn đƣợc hƣớng dẫn riêng và chịu sự chi phối bởi các
Nghị quyết và chính sách của nhà nƣớc cấp tỉnh. Do vậy, công tác quản lý
ngân sách xã đƣợc thực hiện tốt là góp phần thực hiện thành công công tác
điều hành ngân sách địa phƣơng nói riêng và quản lý nhà nƣớc địa phƣơng
nói chung.
Thực tế công tác thu ngân sách trên địa bàn tỉnh Hòa Bình trong những
năm qua đã có nhiều chuyển biến tích cực, thu ngân sách luôn hoàn thành
vƣợt mức Nghị quyết HĐND tỉnh, góp phần đảm bảo nguồn lực cho việc thực
hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh; tuy nhiên, thu cân đối
ngân sách trong những năm qua mới chỉ đáp ứng đƣợc khoảng hơn 30% nhu
cầu chi thƣờng xuyên, trong khi đó thất thu thuế vẫn còn xảy ra trên nhiều
lĩnh vực, đặc biệt là khu vực kinh tế ngoài quốc doanh,...tình trạng buôn lậu,
gian lận thƣơng mại và nợ đọng thuế đang có chiều hƣớng gia tăng, chƣa

đƣợc giải quyết triệt để; số thu ngân sách chƣa tƣơng ứng với tiềm năng phát
triển kinh tế của tỉnh;
Công tác quản lý chi ngân sách trên địa bàn tỉnh còn chƣa sát với thực
tế, trong năm ngân sách đang còn phải bổ sung dự toán cho các đơn vị để thực
hiện các nhiệm vụ phát sinh, việc quản lý chi các nguồn vốn còn chƣa chặt
chẽ, đang còn nhiều bất cập, việc thực hiện chi trả chế độ chính sách ở các
đơn vị còn chậm chƣa kịp thời.
Tóm lại quá trình thực hiện công tác quản lý NSNN trên địa bàn tỉnh
Hòa Bình vẫn còn những tồn tại, hạn chế, bất cập nhƣ: công tác quản lý NSNN


3

chƣa thât sự hiệu quả, vẫn còn tình trạng lãng phí NSNN; chƣa tạo sự chủ động
cho các đơn vị quan hệ ngân sách trong sử dụng kinh phí ngân sách, mặc dù đã
có cơ chế khoán, tự chủ, tự chịu trách nhiệm sử dụng biên chế và kinh phí hoạt
động; việc phân công nhiệm vụ quản lý NSNN trện địa bàn còn nhiều bất cập,
chƣa tạo điều kiện tốt nhất cho các đơn vị, quy trình cỏn rƣờm rà.
Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Hoàn thiện
công tác quản lý ngân sách nhà nước cấp xã trên địa bàn tỉnh Hòa Bình”.
Tôi hi vọng rằng với nghiên cứu này có thể đóng góp một phần nhỏ vào giải
quyết những tồn tại hiện nay và từng bƣớc nâng cao hiệu quả quản lý ngân
sách tỉnh Hòa Bình.
2. Mục tiêu của nghiên cứu
Mục tiêu tổng quát: Trên cơ sở đánh giá thực trạng nhằm đề xuất giải
pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn tỉnh Hòa Bình.
Mục tiêu cụ thể:
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách cấp xã.
- Đánh giá đƣợc thực trạng quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn tỉnh
Hòa Bình. Đánh giá thành công, tồn tại và hạn chế của công tác quản lý ngân

sách cấp xã trên địa bàn.
- Đề xuất đƣợc một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân
sách cấp xã trên địa bàn tỉnh Hòa Bình.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp xã tại tỉnh Hòa Bình.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về nội dung: Công tác quản lý ngân sách Nhà nƣớc cấp xã
trên địa bàn Hòa Bình


4

- Phạm vi về không gian: Nghiên cứu tại các xã trên địa bàn huyện Kỳ
Sơn, huyện Yên Thủy, huyện Cao Phong.
- Phạm vi về thời gian: Tình hình quản lý chi NSNN giai đoạn từ năm
2012 đến năm 2016 và định hƣớng phát triển đến năm 2020. Số liệu sơ cấp
điều tra trong năm 2017.
4. Nội dung nghiên cứu
- Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách cấp xã.
- Thực trạng quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn tỉnh Hòa Bình.
Những thành công, tồn tại và hạn chế của công tác quản lý ngân sách cấp xã
trên địa bàn tỉnh Hòa Bình.
- Các nhân tố ảnh hƣởng đến hiệu quả quản lý ngân sách cấp xã trên địa
bàn tỉnh Hòa Bình.
- Đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp xã
trên địa bàn tỉnh Hòa Bình.
5. Kết cấu luận văn
Ngoài Phần mở đầu, Kết luận, luận văn đƣợc chia thành 3 chƣơng:
- Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách cấp xã

- Chƣơng 2: Đặc điểm địa bàn nghiên cứu và phƣơng pháp nghiên cứu
- Chƣơng 3: Kết quả nghiên cứu
- Kết luận


5

Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ
NGÂN SÁCH CẤP XÃ
1.1. Lý luận về quản lý ngân sách cấp xã
1.1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò ngân sách cấp xã
1.1.1.1. Khái niệm ngân sách cấp xã
Ngân sách Nhà nƣớc là phạm trù kinh tế mang tính chất lịch sử, nó
phản ánh những mặt nhất định của các quan hệ kinh tế thuộc lĩnh vực phân
phối sản phẩm xã hội trong điều kiện còn tồn tại quan hệ hàng hóa tiền tệ và
đƣợc sử dụng nhƣ một công cụ thực hiện các chức năng của nhà nƣớc. Điều
này có nghĩa sự ra đời và tồn tại của ngân sách Nhà nƣớc gắn liền với sản
xuất hàng hóa, với sự ra đời của nhà nƣớc.
Ở Việt Nam, ngân sách xã là một cấp ngân sách trong hệ thống ngân
sách Nhà nƣớc Việt Nam. Vì vậy ngân sách xã là toàn bộ các khoản thu chi
trong dự toán của Nhà nƣớc cấp xã đã đƣợc cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền
quyết định và đƣợc thực hiện trong một năm nhằm đảm bảo nguồn tài chính
cho chính quyền Nhà nƣớc cấp xã trong quá trình thực hiện các chức năng
nhiệm vụ về quản lý kinh tế, xã hội trên địa bàn.
1.1.1.2. Đặc điểm của ngân sách cấp xã
Ngân sách xã mang đầy đủ những đặc điểm chung của ngân sách Nhà
nƣớc; thêm vào đó là đặc điểm riêng tạo nên sự khác biệt của với các cấp
ngân sách khác.
- Đặc điểm chung:

+ Ngân sách là một bảng liệt kê trong đó có dự kiến và cho phép thực
hiện các khoản thu, chi bằng tiền của một chủ thể nào đó.
+ Ngân sách tồn tại trong một khoảng thời gian nhất định, thƣờng là
một năm.


6

+ Hoạt động của ngân sách xã luôn gắn chặt với hoạt động của chính
quyền Nhà nƣớc cấp xã.
+ Quản lý ngân sách xã nhất thiết phải tuân theo một chu trình chặt chẽ
và khoa học.
+ Phần lớn các khoản thu, chi của ngân sách xã đƣợc thực hiện theo
phƣơng thức phân phối lại và không hoàn trả một cách trực tiếp.
- Đặc điểm riêng: Ngân sách xã vừa là một cấp ngân sách cơ sở trong
hệ thống ngân sách Nhà nƣớc, vừa là một đơn vị trực tiếp sử dụng kinh phí.
Đối với ngân sách cấp nhà nƣớc, các biểu hiện của nó rất đa dạng và
phong phú. Chẳng hạn các doanh nghiệp và ngƣời dân nộp thuế cho nhà nƣớc
góp phần hình thành nguồn thu chủ yếu của ngân sách Nhà nƣớc, đồng thời
doanh nghiệp và ngƣời dân đƣợc Nhà nƣớc trợ cấp, đầu tƣ, tài trợ vốn (nếu
có), đƣợc hƣởng các lợi ích gián tiếp khác (cơ sở hạ tầng, giáo dục đào tạo,
nguồn nhân lực) và đƣợc Nhà nƣớc đảm bảo về quốc phòng an ninh, trật tự an
toàn xã hội và các phúc lợi công cộng khác. Việc tạo lập và sử dụng quỹ ngân
sách Nhà nƣớc phản ánh luật pháp hóa các hoạt động của nhà nƣớc bởi dự
toán thu chi ngân sách Nhà nƣớc đƣợc cấp có thẩm quyền thảo luận, quyết
định và phê chuẩn trong khuôn khổ pháp luật. Bằng quyền lực chính trị và
quyền lực chủ sở hữu, qua việc chủ động tăng hoặc giảm quy mô, điều chỉnh
kết cấu, mức độ bội chi và biện pháp bù đắp bội chi ngân sách Nhà nƣớc tác
động vào nền kinh tế, thúc đẩy hoặc kìm hãm sự phát triển kinh tế. Việc bố trí
ngân sách Nhà nƣớc thể hiện rất rõ nét tính ƣu tiên chiến lƣợc để giải quyết

nhiều vấn đề kinh tế chính trị do thực tế đặt ra. Nhƣ vậy bản chất của ngân
sách Nhà nƣớc là hệ thống những mối quan hệ giữa Nhà nƣớc và xã hội phát
sinh trong quá trình Nhà nƣớc huy động và sử dụng các nguồn tài chính nhằm
đảm bảo yêu cầu thực hiện các chức năng của Nhà nƣớc.


Luận văn đủ ở file: Luận văn full