Quản lý chất lượng giáo dục ở các trường trung học cơ sở đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh. Hải Dương (Luận văn thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

TRỊNH XUÂN DƯƠNG

QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC Ở CÁC TRƯỜNG
TRUNG HỌC CƠ SỞ ĐẠT CHUẨN QUỐC GIA
TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ CHÍ LINH, HẢI DƯƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2019


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

TRỊNH XUÂN DƯƠNG

QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC Ở CÁC TRƯỜNG
TRUNG HỌC CƠ SỞ ĐẠT CHUẨN QUỐC GIA
TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ CHÍ LINH, HẢI DƯƠNG
Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: GS.TSKH Nguyễn Văn Hộ

THÁI NGUYÊN - 2019

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết
quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình
nào khác.
Thái Nguyên, tháng 4 năm 2019
Tác giả luận văn

Trịnh Xuân Dương

i


LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới
Lãnh đạo trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các Thầy giáo Cô
giáo đã tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo
điều kiện giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường.
Đặc biệt, với tấm lòng thành kính, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất
đến GS.TSKH Nguyễn Văn Hộ, người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và
tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành
luận văn.
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản
thân em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm
khuyết. Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn
đồng nghiệp.
Em xin trân trọng cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 4 năm 2019
Tác giả luận văn
Trịnh Xuân Dương

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii
MỤC LỤC ..........................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................... iv
DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 3
4. Giả thuyết nghiên cứu...................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 3
7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4
8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 5
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG CƠ
SỞ GIÁO DỤC ĐẠT CHUẨN QUỐC GIA CẤP THCS............................... 6
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................... 6
1.1.1. Các nghiên cứu nước ngoài ....................................................................... 6
1.1.2. Các nghiên cứu trong nước........................................................................ 7
1.2. Các khái niệm chính của đề tài ..................................................................... 9
1.2.1. Quản lý....................................................................................................... 9
1.2.3. Quản lý giáo dục ...................................................................................... 10
1.2.3. Quản lý chất lượng giáo dục.................................................................... 11
1.2.4. Trường trung học cơ sở đạt chuẩn Quốc gia ........................................... 15
1.3. Quản lý chất lượng giáo dục các trường THCS đạt chuẩn quốc gia .......... 16

1.3.1. Quản lý các yếu tố đầu vào...................................................................... 16

iii


1.3.2. Quản lý chất lượng các yếu tố quá trình giáo dục ................................... 20
1.3.3. Quản lý chất lượng các yếu tố đầu ra ...................................................... 23
1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chất lượng giáo dục ở các trường
trung học cơ sở đạt chuẩn quốc gia ................................................................... 25
1.4.1. Chủ trương chính sách, cơ chế quản lý của Bộ Giáo dục & Đào tạo
với các trường trung học cơ sở đạt chuẩn quốc gia ........................................... 25
1.4.2. Yếu tố kinh tế, văn hóa, xã hội địa phương ............................................. 26
1.4.3. Yếu tố thuộc về các trường trung học cơ sở đạt chuẩn quốc gia ........... 26
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .................................................................................. 28
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC
Ở CÁC TRƯỜNG THCS ĐẠT CHUẨN QUỐC GIA TRÊN ĐỊA
BÀN THỊ XÃ CHÍ LINH, HẢI DƯƠNG ...................................................... 29
2.1. Vài nét về tình hình kinh tế, xã hội, giáo dục ở thị xã Chí Linh, tỉnh
Hải Dương ......................................................................................................... 29
2.2. Khái quát quá trình tổ chức khảo sát .......................................................... 31
2.2.1. Mục đích khảo sát .................................................................................... 31
2.2.2. Đối tượng khảo sát................................................................................... 31
2.2.3. Nội dung khảo sát .................................................................................... 31
2.2.4. Phương pháp khảo sát và phương thức xử lý số liệu .............................. 31
2.3. Thực trạng quản lý chất lượng giáo dục ở các trường THCS đạt
chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương .......................... 32
2.3.1. Quản lý các yếu tố đầu vào ở các trường THCS đạt chuẩn quốc gia
trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương .................................................... 32
2.3.2. Quản lý chất lượng quá trình giáo dục ở các trường trung học cơ
sở đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương ................ 36

2.3.3. Quản lý chất lượng các yếu tố đầu ra ở các trường trung học cơ sở
đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh ................................................ 45

iv


2.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chất lượng giáo dục
các trường trung học cơ sở đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí
Linh, tỉnh Hải Dương......................................................................................... 51
2.6. Đánh giá chung ........................................................................................... 53
2.6.1. Mặt mạnh ................................................................................................. 53
2.6.2. Mặt hạn chế.............................................................................................. 56
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .................................................................................. 59
Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC
CÁC TRƯỜNG THCS ĐẠT CHUẨN QUỐC GIA TRÊN ĐỊA BÀN
THỊ XÃ CHÍ LINH, TỈNH HẢI DƯƠNG .................................................... 60
3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp .............................................................. 60
3.1.1. Đảm bảo tính mục tiêu............................................................................. 60
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .......................................................... 60
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ............................................................ 60
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................. 61
3.2. Các biện pháp quản lý chất lượng giáo dục ở các trường trung học
cơ sở đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương ........... 61
3.2.1. Đổi mới quản lý chất lượng các yếu tố đầu vào ở các trường trung
học cơ sở đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương ........ 61
3.2.2. Đổi mới quản lý chất lượng quá trình giáo dục ....................................... 66
3.2.3. Chỉ đạo đổi mới quản lý chất lượng đầu ra ở các trường THCS đạt
chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương .......................... 72
3.2.4. Đổi mới kiểm tra việc thực hiện và đánh giá chất lượng đã đạt
được ở các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí

Linh, tỉnh Hải Dương......................................................................................... 74
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 76
3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đã đề xuất......... 78
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................ 78

v


3.4.2. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................ 78
3.4.3. Phương pháp khảo nghiệm ...................................................................... 78
3.4.4. Nội dung và cách tiến hành ..................................................................... 78
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .................................................................................. 82
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 83
1. Kết luận .......................................................................................................... 83
2. Khuyến nghị................................................................................................... 84
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 85
PHẦN PHỤ LỤC

vi


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Bộ GD & ĐT

Bộ Giáo dục & Đào tạo

CBQL

Cán bộ quản lý

CL

Chất lượng

ĐTB

Điểm trung bình

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

QL

Quản lý

QLCLGD

Quản lý chất lượng giáo dục

QLGD

Giáo dục

THCS

Trung học cơ sở

iv


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Đánh giá của CBQL, GV về chất lượng các yếu tố đầu vào ở các
trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh ........ 33
Bảng 2.2. Đánh giá của CBQL,GV về QL chương trình dạy học ở các
trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh,
tỉnh Hải Dương .................................................................................. 37
Bảng 2.3. Thực trạng quản lý hoạt động học tập của học sinh ......................... 40
Bảng 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy của GV ............................. 41
Bảng 2.5. Thực trạng quản lý việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của
học sinh .............................................................................................. 43
Bảng 2.6. Quản lý việc sử dụng thiết bị dạy học ở các trường THCS đạt
chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương .......... 44
Bảng 2. 7. Thực trạng chỉ đạo đánh giá giáo viên ............................................. 46
Bảng 2.8. Thực trạng đánh giá chất lượng HS .................................................. 47
Bảng 2.9. Đánh giá của CBQL, GV về kiểm tra, đánh giá việc thực hiện và
đánh giá chất lượng đã đạt được ....................................................... 48
Bảng 2.10. Xếp loại học lực và hạnh kiểm của HS ở các trường THCS đạt
chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh ..................................... 49
Bảng 2.11. Đánh giá của CBQL, GV về ảnh hưởng của các yếu tố đến quản
lý chất lượng giáo dục các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên
địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương........................................... 51
Bảng 3.1. Đánh giá về tính cần thiết của các biện pháp quản lý chất lượng
giáo dục các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã
Chí Linh, tỉnh Hải Dương ................................................................. 79
Bảng 3.2. Đánh giá về tính khả thi của các biện pháp quản lý chất lượng

giáo dục các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã
Chí Linh, tỉnh Hải Dương ................................................................. 80

v


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nghị quyết đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã chỉ rõ: “Đổi mới căn
bản và toàn diện giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã
hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế” [14]. Bởi vậy, duy trì nâng cao chất
lượng giáo dục đối với giáo dục phổ thông nói chung và các trường THCS đạt
chuẩn quốc gia nói riêng có ý nghĩa rất quan trọng. Chất lượng giáo dục của
một nhà trường, đó là chất lượng của HS - sản phẩm của quá trình đào tạo, mặt
khác, còn phải kể đến cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, chất lượng giảng dạy
thông qua bài học của giáo viên, những sản phẩm tri thức mới bồi dưỡng cho
giáo viên qua các khoá bồi dưỡng dài hạn, ngắn hạn…Tất cả những sản phẩm
trên, vừa vô hình vừa hữu hình đều phải gắn với chất lượng. Hiện nay, các nhà
trường đã thực hiện tốt các cuộc vận động và phong trào thi đua của ngành,
quản lý chất lượng giáo dục đáp ứng tiêu chí trường chuẩn quốc gia về quy mô,
mạng lưới trường, lớp được mở rộng, phù hợp hơn; chất lượng giáo dục được
nâng lên, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của xã hội; cơ sở vật chất, thiết bị giáo dục
trong các nhà trường được đầu tư quy mô hơn, theo hướng chuẩn hóa, hiện đại
hóa; công nghệ thông tin đã được ứng dụng trong giảng dạy và soạn giáo án
điện tử ngày càng phổ biến.
Thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương hiện nay có 14 phường và 5 xã, trong đó
5 xã là miền núi với điều kiện kinh tế khó khăn, là nơi sinh sống của 15 dân tộc.
Về giáo dục và đào tạo, Phòng Giáo dục và Đào tạo thị xã đã chỉ đạo các nhà
trường ngay từ các đầu năm học phải xây dựng kế hoạch cụ thể nhằm nâng cao
chất lượng giáo dục. Không chỉ vậy, chất lượng đội ngũ CBQL, GV cũng được

chú trọng bồi dưỡng nâng cao trình độ, năng lực nghề nghiệp. Đối với các
trường THCS, đến năm 2018, toàn thị xã có 19/19 trường đạt chuẩn quốc gia,
các trường đã nỗ lực không ngừng trong thực hiện tốt các chỉ đạo của cấp trên,
đầu tư cơ sở vật chất, đổi mới PPDH… nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.

1


Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được về chất lượng giáo dục,
song đối với các yêu cầu về quản lý chất lượng giáo dục ở các trường chuẩn
quốc gia thì hiện nay vẫn còn tồn tại những hạn chế. Chất lượng đội ngũ GV đã
có bước phát triển, năng lực của một bộ phận GV đã tiếp cận được yêu cầu đổi
mới phương pháp dạy học. Tuy nhiên, việc quản lý quá trình giáo dục như thực
hiện chương trình dạy học; hoạt động giảng dạy của GV và học tập của HS
theo chương trình giáo dục phổ thông mới còn nhiều lúng túng. Trong quản lý
quá trình dạy học: Phương pháp dạy học tích cực và dạy học tích hợp vẫn chưa
có sự vận dụng một cách phổ biến, vẫn theo cách dạy truyền thống một chiều,
không phát huy được tư duy sáng tạo của HS và sự chủ động trong học tập của
HS. Trong quản lý kiểm tra, đánh giá HS còn chậm đổi mới, không kích thích
được hứng thú học tập, còn một bộ phận GV tạo ra tâm lý dạy và học để đối
phó với thi cử, gây căng thẳng cho người học. Quản lý chất lượng đầu ra như
kiến thức cơ bản về kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn của
HS THCS còn yếu.
Một trong những nguyên nhân dẫn tới yếu kém nêu trên là do hoạt
động quản lý chưa theo kịp với thực tiễn và nhu cầu xã hội, chậm đổi mới tư
duy và phương thức quản lý trong nhà trường. Người Hiệu trưởng hiện nay
thường quản lý theo thực hiện các chức năng quản lý hoặc theo kinh nghiệm
của bản thân. Để nâng cao quản lý chất lượng giáo dục cần phải đưa ra một
hệ thống biện pháp quản lý chất lượng có tính khả thi. Vì những lý do trên,
tôi chọn đề tài “Quản lý chất lượng giáo dục ở các trường THCS đạt

chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương” làm luận
văn cao học của mình.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý chất lượng giáo dục ở
các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải
Dương, đề xuất một số biện pháp quản lý chất lượng giáo dục ở các trường

2


THCS đạt chuẩn quốc gia nhằm nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường
THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Chất lượng giáo dục của các trường THCS đạt chuẩn quốc gia.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng giáo dục của các
trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, Hải Dương.
4. Giả thuyết nghiên cứu
Chất lượng giáo dục tại các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa
bàn thị xã Chí Linh, Hải Dương hiện nay đang là vấn đề được toàn xã hội quan
tâm, nhưng đang bộc lộ nhiều bất cập nhất định. Có nhiều nguyên nhân, trong
đó nguyên nhân chủ yếu là hệ thống quản lý truyền thống đang tỏ ra không
thích ứng kịp với tác động của bối cảnh mới. Quản lý chất lượng, trong đó quản
lý chất lượng đầu vào, quản lý quy trình giáo dục và quản lý đầu ra chắc chắn
sẽ tạo ra một hệ thống quản lý tốt trong nhà trường phổ thông nói chung,
trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, Hải Dương nói
riêng, yếu tố quyết định tới chất lượng giáo dục.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận về quản lý chất lượng cơ sở giáo dục đạt chuẩn quốc gia

cấp trung học cơ sở..
5.2. Đánh giá thực trạng quản lý chất lượng giáo dục các trường THCS đạt
chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, Hải Dương.
5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng giáo dục của các
trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, Hải Dương.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
- Khách thể điều tra: 80 giáo viên, 64 CBQL gồm Hiệu trưởng, Phó Hiệu
trưởng, Tổ trưởng chuyên môn, Bí thư chi đoàn, Tổng phụ trách và Chủ tịch
công đoàn ở 9 trường THCS:
- Địa bàn: thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương.
3


- Thời gian nghiên cứu: Từ đầu tháng 02/2018 đến hết tháng 3 năm 2019.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận
Trên cơ sở tổng hợp các vấn đề lý luận từ các tài liệu, giáo trình, luận
văn, luận án…để tiến hành phân tích, khái quát hóa các vấn đề lý luận có liên
quan đến phạm vi nghiên cứu của đề tài:
- Sử dụng phương pháp phân tích và tổng hợp các tài liệu, các văn bản,
các quy định của Bộ GD & ĐT liên quan đến quản lý chất lượng trường THCS.
- Các sách, tài liệu, giáo trình về quản lý chất lượng giáo dục, các quan
điểm, cách tiếp cận hiện đại của các nhà khoa học, nhà quản lý về quản lý chất
lượng giáo dục.
- Các công trình nghiên cứu về quản lý chất lượng giáo dục như các luận
án, luận văn và bài báo có liên quan đến đề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra: tiến hành điều tra nhằm thống kê thực trạng về
quy mô, chất lượng HS THCS, quy mô và chất lượng đội ngũ CBQL, GV, chất
lượng thiết bị dạy học, chất lượng hoạt động dạy, học đảm bảo cho thực hiện

chất lượng giáo dục.
- Tiến hành điều tra bằng phiếu hỏi về thực trạng chất lượng giáo dục và
quản lý chất lượng giáo dục các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn
thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương.
- Tiến hành phỏng vấn, trao đổi với CBQL, GV về quản lý chất lượng
giáo dục với các nội dung: quản lý đầu vào, quản lý quá trình giáo dục, quản lý
đầu ra.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: tiến hành tổng kết kinh nghiệm về
quản lý chất lượng giáo dục, làm cơ sở để đề xuất các biện pháp quản lý chất
lượng giáo dục.
7.3. Phương pháp xử lý số liệu
Dùng thống kê toán học để xử lý các kết quả nghiên cứu.

4


8. Cấu trúc luận văn
Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý chất lượng cơ sở giáo dục đạt chuẩn
quốc gia cấp trung học cơ sở
Chương 2. Thực trạng quản lý chất lượng giáo dục các trường THCS đạt
chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, Hải Dương
Chương 3. Biện pháp quản lý chất lượng giáo dục các trường THCS đạt
chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương.

5


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG CƠ SỞ GIÁO DỤC
ĐẠT CHUẨN QUỐC GIA CẤP TRUNG HỌC CƠ SỞ

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các nghiên cứu nước ngoài
Theo nghiên cứu của Tổ chức các Bộ trưởng giáo dục Đông Nam Á
(2003), trong công trình “Khung bảo đảm chất lượng trong khu vực” đã chỉ ra:
QLCL đào tạo gồm cơ cấu tổ chức, các thủ tục, các quy trình và nguồn lực cần
thiết để quản lý tổng thể, đạt được những tiêu chuẩn, tiêu chí và các chỉ số cụ
thể do nhà nước ban hành, nâng cao và cải tiến liên tục nhằm thỏa mãn yêu cầu
của HS và đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động [dẫn theo 13, tr.23].
Theo Petros Kefalas và các cộng sự (2003), QLCL gồm các tiêu chuẩn:
chương trình học tập hiệu quả, đội ngũ GV, khả năng sử dụng cơ sở hạ tầng,
phản hồi tích cực từ HS, sự hỗ trợ từ các bên liên quan [Error! Reference
source not found., tr.25]. Anna Maria Tammaro (2005), báo cáo về các mô
hình QLCL trong LIS: Ba mô hình QLCL của LIS đó là: Định hướng chương
trình; Định hướng quá trình giáo dục và Định hướng kết quả học tập [35].
Mô hình QLCL giáo dục ở các nước Đông Nam Á rất đa dạng. Ở Thái
Lan là hệ thống kiểm tra chất lượng nhà trường, kiểm toán chất lượng bên
ngoài, kiểm định chất lượng (KĐCL) và công nhận (BHES, 2002). Ở
Indonesia, mô hình QLCL được xác định thông qua kết quả kiểm tra nội bộ các
chương trình theo quy định của Chính phủ, nhu cầu của thị trường, kiểm định
chất lượng và công nhận (Tadjudin, 2001). Một số nước đã thành lập cơ quan
kiểm định chất lượng quốc gia như: BDAC (Brunei), BAN-PT (Indonesia),
LAN (Malaysia), FAAP (Philipines), ONESQA (Thái lan) và Việt Nam [35].
Vấn đề QLCL cũng được các quốc gia khu vực Thái Bình Dương quan
tâm. Theo AUQA (2002), mô hình QLCL ở Úc bao gồm: Các chính sách, thái
độ, hành động và quy trình cần thiết để duy trì và nâng cao chất lượng. Đáng

6


chú ý là công trình nghiên cứu “Promotion of Likage between Technical and

Vocaltion Education and World of 15 Work” do UNESCO- 1997 nêu rõ vai trò
của sản xuất liên quan đến hướng nghiệp và đào tạo nghề và đề cập đến trách
nhiệm của các bên [dẫn theo 26].
Các nghiên cứu của Green (1994), Sallis,E. (1993) trong tác phẩm “Total
Quality Management in Education” phù hợp với quan điểm coi chất lượng như
là phương tiện để đánh giá các sản phẩm dịch vụ trong đó có sản phẩm qua
giáo dục đào tạo. Việc nghiên cứu và áp dụng các mô hình QLCL của nước
ngoài là không thể thiếu trong quá trình nước ta đang xây dựng và phát triển
nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong
nước và hội nhập quốc tế, phù hợp với kỳ vọng “Giáo dục đào tạo không có
phế phẩm” [dẫn theo 13, tr.31].
1.1.2. Các nghiên cứu trong nước
Theo Phạm Thành Nghị trong tác phẩm “Quản lí chất lượng giáo dục đại
học” đã cho rằng quá trình tiến hóa của quản lý nói chung đi từ mô hình quản lý
truyền thống (hành chính tập trung - mọi việc được kiểm tra, kiểm soát) đến hình
thức hiện đại (phi tập trung hơn - thông qua các quy trình, cơ chế chịu trách
nhiệm). QLCL cũng tiến hóa từ kiểm soát chất lượng sang đảm bảo chất lượng
và QLCL tổng thể. Đó cũng chính là 03 cấp độ khác nhau của QLCL [29].
Trong “Chất lượng giáo dục - Những vấn đề lý luận và thực tiễn”,
Nguyễn Hữu Châu đã đưa ra mô hình QLCL coi chất lượng của một mô hình
quản lý giáo dục là sự phù hợp với mục tiêu của hệ thống, là chất lượng của
những thành tố tạo nên hệ thống (Chất lượng đầu vào - Chất lượng quá trình
quản lý - Chất lượng đầu ra). Do vậy, đánh giá chất lượng của một mô hình
giáo dục là đánh giá chất lượng của các thành tố tạo nên hệ thống đó [12].
Trong “Quản lý giáo dục” do Bùi Minh Hiển, Vũ Ngọc Hải, Đặng Quốc
Bảo biên soạn đã cho rằng thao tác để xây dựng mô hình QLCL là trừu tượng
hóa, nắm bắt một số khía cạnh chính, tạm thời bỏ qua những khía cạnh không

7

quan trọng khác để tìm ra bản chất của sự vật và hiện tượng. Mức độ áp dụng
mỗi mô hình thay đổi theo sự việc, tình huống và người tham gia. Giá trị của
cách tiếp cận phụ thuộc vào các yếu tố: Quy mô của tổ chức; Cấu trúc của tổ
chức; Thời gian hiện hữu để quản lý; Sự hiện hữu của các nguồn lực; Môi
trường bên ngoài. Các mô hình trình bày những cách tiếp cận khác nhau trong
quản lý chất lượng giáo dục và việc tổng hợp lại tuy chỉ ra mối quan hệ giữa
chúng ở mức độ nhất định. Vấn đề đặt ra là cần xây dựng mô hình QLCL phù
hợp với thực tiễn chất lượng giáo dục ở Việt Nam [22].
Theo Nguyễn Lộc, chất lượng giáo dục là mức độ đạt được các mục tiêu
đề ra nhưng thường đề cập đến các chỉ báo cụ thể về số lượng, tỷ lệ HS lên lớp,
lưu ban, tỷ lệ HS khá, giỏi, thời gian, nguồn lực mang đậm ý nghĩa hiệu quả
giáo dục [26].
Nguyễn Minh Đường trong công trình “Quản lý chất lượng cơ sở giáo
dục” đã nêu trong lĩnh vực dạy nghề, QLCL là quá trình kiểm định các điều
kiện đào tạo như chương trình, GV, cán bộ, nhân viên, cơ sở vật chất, tài chính,
tổ chức quá trình dạy học [17].
Công trình nghiên cứu của Nguyễn Văn Minh (2015), với đề tài “Quản
lý hoạt động đảm bảo chất lượng giáo dục theo tiêu chuẩn đánh giá chất lượng
giáo dục tại các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Hải Dương” [28] đã
phân tích cơ sở lý luận của đảm bảo chất lượng giáo dục, khảo sát thực trạng
đảm bảo chất lượng giáo dục tại các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Hải
Dương, từ đó đưa ra các giải pháp đảm bảo chất lượng theo tiêu chuẩn đánh giá
chất lượng giáo dục.
Bài báo “Thực trạng quản lý chất lượng giáo dục tại các trường phổ
thông dân tộc bán trú trung học sơ sở ở Tây Nguyên theo tiếp cận mô hình
CIPO” [23] của Hồ Xuân Hồng đã nhận định quản lý chất lượng, trong đó có
mô hình CIPO, một phương thức quản lý tiên tiến, đã thành công trong nhiều
lĩnh vực, chắc chắn sẽ tạo ra một hệ thống quản lý tốt trong nhà trường phổ

8


thông nói chung, trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở ở Tây
Nguyên nói riêng, yếu tố quyết định tới chất lượng giáo dục.
Các công trình nghiên cứu lý luận nêu trên cho thấy quá trình nghiên cứu
của các nhà khoa học một cách nghiêm túc, xuất phát từ thực tiễn của giáo dục,
của các nhà trường từ đó làm phong phú thêm vấn đề nghiên cứu về quản lý
chất lượng giáo dục. Đây là những vấn đề có ý nghĩa nền tảng về mặt lý luận và
thực tiễn để tác giả luận văn triển khai nghiên cứu đề tài “Quản lý chất lượng
giáo dục các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh,
tỉnh Hải Dương”.
Trong thực tiễn hiện nay của các trường THCS đạt chuẩn quốc gia, chất
lượng giáo dục là vấn đề mà Hiệu trưởng các nhà trường rất quan tâm. Để nâng
cao chất lượng giáo dục cần phải theo mô hình quản lý chất lượng giáo dục, tuy
nhiên, đây là một trong những vấn đề mà hiện nay ở các trường THCS đạt
chuẩn quốc gia chưa chú trọng, vì trong công tác quản lý, nhiều Hiệu trưởng
chưa hình dung ra phải tác động vào các khâu nào và thực hiện cách làm ra sao
để đem lại hiệu quả cao nhất về chất lượng giáo dục. Chính vì vậy, trong khuôn
khổ một luận văn, với kết quả nghiên cứu của mình, tác giả mong muốn đưa ra
cách tiếp cận về quản lý chất lượng giáo dục các trường THCS đạt chuẩn quốc
gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương mang lại hiệu quả nhất định.
1.2. Các khái niệm chính của đề tài
1.2.1. Quản lý
Có nhiều quan niệm và định nghĩa khác nhau về quản lý, cụ thể:
Theo Bùi Minh Hiền, “Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích
của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra” [21, tr.11].
Theo Harol Koontz thì “Quản lý là một hoạt động thiết yếu; nó đảm bảo
phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được các mục đích của nhóm (tổ
chức). Mục tiêu của quản lý là hình thành một môi trường mà trong đó con

người có thể đạt được các mục đích của nhóm với thời gian, tiền bạc, vật chất

9


và sự bất mãn cá nhân ít nhất” [19] hay ông nhấn mạnh “Quản lý là một nghệ
thuật nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra thông qua việc điều khiển, chỉ huy, phối
hợp, hướng dẫn hoạt động của những người khác” [19].
Trên cơ sở tìm ra điểm chung của các quan niệm, định nghĩa khác nhau
về quản lý, theo tác giả: Quản lý là tác động có mục đích, có tổ chức, có định
hướng của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý và đối tượng quản lý nhằm
đạt được các mục tiêu đã đề ra.
1.2.3. Quản lý giáo dục
Theo Đặng Quốc Bảo: “QL GD nói chung là thực hiện đường lối GD
của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường vận
hành tiến tới mục tiêu ĐT theo nguyên lý GD” [2].
Phạm Minh Hạc cho rằng “QL GD là QL hoạt động dạy và học nhằm
đưa nhà trường từ trạng thái này sang trạng thái khác và dần đạt tới mục tiêu
GD đã xác định” [18].
Trần Kiểm lại có cách nhìn khác, ông đưa ra khái niệm “QL GD thực
chất là những tác động của chủ thể QL vào quá trình GD (được tiến hành bởi
GV và HS, với sự hỗ trợ của các lực lượng xã hội) nhằm hình thành và phát
triển toàn diện nhân cách HS theo mục tiêu ĐT của nhà trường” [24].
Các quan điểm trên, tuy có những cách hiểu khác nhau, nhưng đã có sự
thống nhất ở những nội dung cơ bản về QL GD là: QL GD là sự tác động của
chủ thể QL GD tới đối tượng QL GD nhằm thực hiện mục tiêu của GD mà xã
hội yêu cầu. QL GD là một hệ thống những tác động có mục đích, kế hoạch,
hợp quy luật để vận hành cả một hệ thống hoạt động theo đúng yêu cầu đặt ra
cho GD. QL GD được thể hiện rõ nhất ở hoạt động GD trong nhà trường.
Với sự thống nhất trên, có thể hiểu: QL GD là quá trình tác động có định

hướng của người QL GD trong việc vận dụng những nguyên lý, PP chung nhất
của khoa học QL vào lĩnh vực GD nhằm đạt được mục tiêu mà GD đề ra. QL
GD không những là nhân tố quyết định đến sự phát triển của GD mà còn là yếu
tố quan trọng tác động đến chất lượng GD - ĐT.

10


1.2.3. Quản lý chất lượng giáo dục
1.2.3.1. Chất lượng
Theo Từ điển Tiếng Việt, “thuật ngữ “chất lượng” được hiểu là “cái
làm nên phẩm chất, giá trị của sự vật” [38, tr.189]. Từ cách tiếp cận này, chất
lượng được hiểu là tổng thể những thuộc tính đặc trưng, giá trị bản chất của sự
vật và tạo ra sự khác biệt về chất giữa sự vật này với sự vật khác.
Từ điển Bách khoa Việt Nam (1995), tập I, định nghĩa: “Chất lượng là
cái tạo nên phẩm chất, giá trị của một người, một sự vật, một sự việc. Đó là
tổng thể những thuộc tính cơ bản khẳng định sự tồn tại của một sự vật và phân
biệt chúng với những vật khác” [36, tr.19].
Từ góc độ tiếp cận chất lượng tuyệt đối, chất lượng đồng nghĩa với chất
lượng cao, chất lượng tốt. Đây là cách tiếp cận “tĩnh” về chất lượng. Chúng ta
có thể so sánh, đánh giá và chỉ ra một đối tượng nào đó có chất lượng cao hơn.
Từ điển Bách khoa Việt Nam (2002), tập I, định nghĩa: “Chất lượng là
mức độ của một tập hợp các đặc tính vốn có đáp ứng các yêu cầu. Yêu cầu ở
đây được hiểu là nhu cầu hay là mong đợi đã được công bố hoặc ngầm hiểu
cảu các bên quan tâm như các tổ chức và khách hàng” [37, tr. 174].
Với cách tiếp cận này, có thể nhận thấy một số đặc điểm về chất lượng:
- Chất lượng được đánh giá, đo lường bằng sự thỏa mãn nhu cầu. Mức
độ thỏa mãn nhu cầu là cơ sở để đánh giá một sản phẩm, một đối tượng là có
chất lượng hay không có chất lượng, chất lượng cao hay chất lượng thấp.
- Chất lượng được đánh giá bằng sự thỏa mãn nhu cầu, mong đợi. Tuy

nhiên, nhu cầu luôn có sự biến động, thay đổi theo từng đối tượng cụ thể,
không gian, thời gian cho nên chất lượng ở đây mang tính chất “động”;
- Tính đa dạng về nhu cầu, mong đợi cho nên việc xem xét, đánh giá chất
lượng phải được đặt trong mối tương quan với các nhóm chủ thể trong đó cũng
cần chỉ ra những chủ thể chính yếu, quan trọng nhất.
11


- Nhu cầu, mong đợi có thể được công bố thông qua hệ thống quy định
pháp lý, tiêu chuẩn chất lượng, tuy nhiên, trong một số trường hợp, nhu cầu
không được mô tả, không được lượng hóa cụ thể để có thể dễ dàng đánh giá.
- Từ cách tiếp cận đó, chất lượng theo nghĩa tương đối, chất lượng có thể
hiểu là đạt được mục tiêu. Đó là chất lượng bên trong. Mặt khác, chất lượng
được xem là mức độ đáp ứng tốt nhất những đòi hỏi, mong đợi của người tiếp
nhận, người sử dụng. Ở khía cạnh này, chất lượng được xem là chất lượng bên
ngoài [15, tr. 31-32].
Từ những cách tiếp cận nêu trên, theo chúng tôi, khung tổng quát của
khái niệm chất lượng về phương diện chức năng được mô tả gồm: chất lượng
đầu vào, chất lượng quá trình và chất lượng đầu ra - kết quả.
1.2.3.2. Chất lượng giáo dục
Theo Lê Đức Phúc: “Chất lượng giáo dục là chất lượng thực hiện các
mục tiêu giáo dục” [11]. Điều này đồng nghĩa chất lượng giáo dục được lượng
hoá bằng mức độ đạt được mục tiêu giáo dục. Để đánh giá chất lượng giáo dục
chúng ta phải đánh giá qua các tiêu chí về việc thực hiện mục tiêu giáo dục.
Tuy nhiên, mục tiêu giáo dục ở đây cần được làm rõ đó là mục tiêu chung trong
Luật Giáo dục hay mục tiêu của từng cơ sở giáo dục, từng ngành đào tạo, từng
chương trình đào tạo hay cần đáp ứng mục tiêu tổng quát và mục tiêu cụ thể.
Từ một góc độ tiếp cận cụ thể hơn, Trần Khánh Đức quan niệm: Chất
lượng giáo dục là “kết quả của quá trình đào tạo được phản ánh ở các đặc
trưng về phẩm chất, giá trị nhân cách và giá trị sức lao động hay năng lực

hành nghề của người tốt nghiệp tương ứng với mục tiêu, chương trình đào tạo
theo các ngành nghề cụ thể” [16, tr.31]. Vấn đề cơ bản trong quan niệm của
Trần Khánh Đức đó chính là chất lượng giáo dục được thể hiện ở việc mục tiêu
được hiện thực hoá trong phẩm chất, khả năng, trình độ của người học.
Từ điển Bách khoa Việt Nam định nghĩa: Chất lượng giáo dục là “tổng
hòa những phẩm chất và năng lực được tạo nên trong quá trình giáo dục, đào

12


tạo, bồi dưỡng cho người học so với thang chuẩn giá trị của nhà nước hoặc xã
hội nhất định”[37, tr.44].
Điểm chung nhất trong các nghiên cứu về chất lượng giáo dục cho thấy
chất lượng giáo dục được phản ánh qua việc thực hiện các mục tiêu giáo dục
của nhà trường. Nhận định của Nguyễn Anh Dũng (Viện Chiến lược và
Chương trình giáo dục) thì “đánh giá chất lượng giáo dục phổ thông cần dựa
vào các tiêu chí như chất lượng đầu vào, quá trình giáo dục và chất lượng đầu
ra của sản phẩm được giáo dục đào tạo” [11]. Ông khẳng định, các yếu tố tác
động đến chất lượng giáo dục là nội dung chương trình và sách giáo khoa, chất
lượng nghề nghiệp của GV và đánh giá kiểm tra kết quả học tập của HS.
Theo Nguyễn Văn Đản (Trường đại học Sư phạm Hà Nội), chất lượng
giáo dục là những lợi ích, giá trị mà kết quả học tập đem lại cho cá nhân và xã
hội, trước mắt và lâu dài. Khái niệm trên được đúc kết từ nhiều góc độ khác
nhau. Dưới góc độ quản lý chất lượng, thì chất lượng giáo dục là học sinh vừa
cần phải nắm được các kiến thức kỹ năng, phương pháp chuẩn mực thái độ sau
một quá trình học; đáp ứng được các yêu cầu khi lên lớp, chuyển cấp, vào học
nghề hay đi vào cuộc sống lao động...[11].
“Chất lượng giáo dục trường trung học là sự đáp ứng mục tiêu của
trường trung học, đảm bảo các yêu cầu về mục tiêu giáo dục của Luật giáo dục,
phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và cả nước” [8].

Theo chúng tôi, chất lượng giáo dục chính là kết quả đầu ra của quá
trình đào tạo, là mức độ đạt được so với mục tiêu đào tạo của từng bậc học,
ngành học.
Chất lượng giáo dục trường trung học là kết quả đầu ra của quá trình
đào tạo, đáp ứng mục tiêu của trường trung học, đảm bảo các yêu cầu về mục
tiêu giáo dục của Luật giáo dục, phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội của
địa phương và cả nước.

13


1.2.3.3. Các mô hình chất lượng giáo dục
- Chất lượng của cơ sở giáo dục (Mô hình CIPO)
Quản lý đầu vào:
1. Quản lý chất lượng đầu vào HS
2. Quản lý chất lượng đội ngũ GV
3. Đảm bảo cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, tài chính
Quá trình giáo dục
1. Quản lý chương trình dạy học
2. Quản lý hoạt động học tập của HS
3. Quản lý hoạt động giảng dạy của GV
1. Đánh giá GV
2. Đánh giá chất lượng HS
3. Hài lòng của cha mẹ HS, cộng đồng

- Quản lý chất lượng tổng thể (TQM):
TQM chú trọng đến đảm bảo chất lượng ở 5 nội dung, đầu tiên là chú
trọng đến khách hàng và nêu lên sứ mạng, phát triển mạnh các nguồn lực, tiếp
cận các hoạt động của hệ thống đảm bảo chất lượng, sự phục vụ tận tình.
Mô hình quản lý chất lượng tổng thể rất phù hợp với đảm bảo chất lượng

giáo dục, mô hình này không áp đặt một hệ thống cứng nhắc, dập khuôn cho
một cơ sở giáo dục nào, mà nó còn đặt vấn đề về một nền “văn hóa chất
lượng” trong suốt quá trình đào tạo. Do vậy, dù là CBQL hay GV, nhân viên,
HS đều phải là người quản lý chất lượng công việc được giao và hoàn thành nó
một cách tốt nhất.
Ba khái niệm cơ bản của TQM: sản phẩm, khách hàng, bên cung ứng.
Đây là 3 yếu tố quan trọng có quan hệ mật thiết với nhau. Khi vận dụng TQM
vào giáo dục cần lưu ý: thay đổi nhận thức về vị trí người dạy và người học.;
vấn đề tính cạnh tranh trong giáo dục; xây dựng chính sách chất lượng ở một
mô hình giáo dục mở.
Việc vận dụng TQM trong quản lý giáo dục cho ta thấy tinh thần cơ
bản là:

14


- Luôn hướng vào khách hàng, làm thỏa mãn khách hàng (người học).
Khách hàng bên trong quan trọng nhất là học sinh, khách hàng bên ngoài là cha
mẹ học sinh, cộng đồng, người sử dụng lao động xã hội.
- Sự cần thiết phải quản lý có hiệu quả tất cả các giai đoạn của quá trình
quản lý. Liên tục cải tiến, làm tốt ngay từ đầu.
- Sử dụng hợp lý các chức năng quản lý (chu trình quản lý) giúp ngăn
ngừa sai sót ở tất cả các cấp, các giai đoạn, các bộ phận và đối với từng thành
viên trong tổ chức.
- Quản lý chất lượng tổng thể trong giáo dục cần tới trách nhiệm chung
của mọi người.
- TQM được nâng lên thành văn hóa tổ chức.
1.2.3.4. Quản lý chất lượng giáo dục
Từ những khái niệm đã nêu ở trên, theo chúng tôi, Quản lý chất lượng
giáo dục là tác động của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý để quản lý chất

lượng đầu vào, quá trình giáo dục và chất lượng đầu ra của sản phẩm được
giáo dục đào tạo nhằm bảo đảm và không ngừng nâng cao chất lượng giáo dục
đáp ứng nhu cầu xã hội.
1.2.4. Trường trung học cơ sở đạt chuẩn Quốc gia
Khái niệm về “Trường THCS đạt chuẩn Quốc gia” bắt đầu xuất hiện khi
Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Quyết định 27/2001/QĐ-BGD&ĐT ngày
05/7/2001 về ban hành: “Quy chế công nhận trường trung học đạt chuẩn Quốc
gia” giai đoạn từ năm 2001-2010 [3]. Quyết định số 08/2005/QĐ - BGD&ĐT
ngày 14/3/2005 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc “sửa đổi, bổ
sung một số điều của Quy chế công nhận trường trung học đạt chuẩn quốc gia”
giai đoạn từ năm 2001 đến năm 2010 [4].
Ngày 26/02/2010, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Thông tư
06/2010/TTBGD&ĐT về Quy chế công nhận trường trung học cơ sở, trường
trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học đạt chuẩn Quốc gia

15