Sáng kiến môn địa lý

Lời cảm ơn
Đề tài này là kết quả của quá trình tìm tòi, học hỏi, nghiên cứu, cùng với
sự nỗ lực nghiêm túc trong công việc của bản thân; với sự giúp đỡ tận tình của
các quý thầy cô, bạn bè cùng niên khóa và sự tạo điều kiện của Ban giám hiệu
nhà trường, Sự góp ý chân tình của các bạn đồng nghiệp cùng trang lứa và đặc
biệt là các em học sinh trường THCS Tân Tiến.
Lời đầu tiên của sáng kiến kinh nghiệm này cho phép tôi xin gửi tới toàn
thể quý thầy cô giáo, ban giám hiệu, các đồng nghiệp và các em học sinh lời
cảm ơn sâu sắc nhất.
Trong quá trình nghiên cứu và viết sáng kiến kinh nghiệm, không thể
tránh khỏi những thiếu sót.
Tôi rất mong được sự góp ý xây dựng, bổ sung cho sáng kiến kinh
nghiệm của Tôi. Để sáng kiến này thực sự trở thành một thiết bị hỗ trợ cho bản
thân Tôi và hơn nữa các đồng nghiệp của tôi trong quá trình giảng dạy tiết thực
hành ở môn học địa lý THCS.
Mọi góp ý của quý thầy cô giáo, các bạn đồng nghiệp xin được gửi về địa
chỉ: Phạm Đào Lược – THCS Tân Tiến – Đồng Phú – Bình Phước.
ĐT: 0918.009352.
Xin chân thành cảm ơn!
NGƯỜI VIẾT
Phạm Đào Lược
1
Phần I: Phần mở đầu
I/ Lý do chọn đề tài:
Trong xã hội hiện nay, đất nước đang chuyển mình sang một thời kỳ mới, thời
kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, làm cho dân giàu nước mạnh, xã hội
công bằng và văn minh.
Để thực hiện được mục tiêu đó thì nhân tố con người có yếu tố quyết định, điều
này đã được nghị quyết lần thứ IV Ban chấp hành trung ương Đảng khóa VII
đã nêu: “Con người phát triển về trí tuệ, cường tráng về thể chất, phong phú về
tinh thần, trong sang về đạo đức là động lực của sự nghiệp xây dựng xã hội mới

đồng thời là mục tiêu của chủ nghĩa xã hôi.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh về vấn đề giáo dục: “Nếu không có thầy
giáo thì không có giáo dục…”
(1)
người còn chỉ rõ vai trò và ý nghĩa quan trọng
của nghề dạy học: “ Có gì vẻ vang hơn là đào tạo những thế hệ sau này tích cực
góp phần vào xây dựng CNXH và chủ nghĩa cộng sản”
(2)
.
Như vậy đất nước ta muốn cuốn mình theo làn gió của thời đại thì việc đầu tiên
cần phải làm đó là đổi mới về phương pháp giáo dục. Nhưng để làm được điều
này thì chính bản thân của mỗi một giáo viên chúng ta phải tự tìm tòi và đưa ra
được cho mình những hướng đi ngắn nhất, dễ hiểu nhất, đạt hiệu quả cao nhất
để đưa học sinh đến được với cái gốc của nguồn tri thức; và cũng là điểm đạt
được mục tiêu đào tạo của mỗi người làm công tác giáo dục.
Thực trạng hiện nay học sinh ở các trường phổ thông thường hay đánh giá,
nhận xét thiếu chính xác, thậm chí sai bản chất các hiện tượng xảy ra trong tự
nhiên, xã hội ngày xưa và hiện tại trong môi trường của các em đang sống, học
tập, vui chơi. Điều đó đã gây ra khó khăn cho giáo viên giảng dạy, người phụ
trách quản lý…gây hậu quả không nhỏ cho việc nắm bắt kiến thức của học
sinh, cho việc truyền thụ kiến thức của giáo viên.
Nguyên nhân chính làm cho học sinh quan sát không chính xác, nhận xét sai
lệch các sự vật hiện tượng trong môn học địa lý là:
2
-> Thứ nhất về mặt khách quan:
- Do môn học địa lý là một môn học phụ, không cần thiết nhiều đối với
bản thân của mỗi học sinh. Do đó ý thức của các em trong học tập bộ môn này
còn kém, yếu tố này đã tác động tới giáo viên khi tham gia quá trình giáo dục
cũng mang tính chất cho đại khái, qua loa.
- Môn học địa lý là môn học có hàm lượng kiến thức xã hội phong phú,

đòi hỏi có nhiều tư liệu hỗ trợ giảng dạy nhằm cung cấp kiến thức cho học sinh
một cách sinh động hơn, song còn quá ít, thiết bị lại không đảm bảo chất lượng
hay bị hư hỏng. Nên giáo viên thường dạy chay cho học sinh cho qua bài, qua
buổi.
-> Thứ hai về mặt chủ quan:
- Một số giáo viên còn chưa thực hiện được đúng nguyên tắc phân tích và
hướng dẫn kỹ năng quan sát cho học sinh, nên mọi hoạt động của các em được
thầy cô gật gù cho qua bài.
- Đối với tiết thực hành dường như còn mới mẻ với giáo viên, do đó để đi
một tiết thực hành hoàn chỉnh thì giáo viên còn đang mơ màng và chưa định
hướng rõ được điều này; nên có tiết cho học sinh mở sách giáo khoa ra và tự
tìm hiểu để giải quyết vấn đề mà không có sự hướng dẫn và điều khiển khai
thác kiến thức cho học sinh.
- Một số giáo viên kỹ năng sử dụng các thiết bị và đồ dùng dạy học còn
nhiều hạn chế như: Cách xác định vị trí và phân tích các đối tượng địa lý trên
bản đồ còn chưa chính xác, vị trí treo và đứng để xác định chưa đảm bảo tính
khoa học, cách chỉ còn mang tính chung chung, chưa theo một hướng quy định
chung. VD: như khi xác định vị trí ranh giới của một tỉnh, thành giáo viên cần
đứng ở phía bên phải của bản đồ và dùng thước chỉ theo hướng ngược chiều
kim đồng hồ và điểm xuất phát của thước chỉ từ đâu thì khi về phải đúng vị trí
đã bắt đầu đi. Không nên xác định chung chung như tỉnh này nằm ở đây hoặc
chỉ thước thẳng vòa tỉnh đó gõ thước mấy cái rồi nói đây là toàn bộ lãnh thổ
của tỉnh, thành phố.
3
- Việc rèn luyện kỹ năng bài tập địa lý cho học sinh là yếu tố cần và đủ
để giúp các em vận dụng vào khả năng tư duy trong vấn đề bài học. Thế nhưng
khi làm bài thực hành người giáo viên quên vai trò của mình trong việc hướng
dẫn, giám sát và cùng giải quyết vấn đề, mà vấn đề đó có thể giải quyết từ một
phía của cô hoặc là từ một phía của học sinh tự vận động.
-> Xét về một khía cạnh nào đó thì số học sinh quan sát và giải quyết các

vấn đề bài học một cách qua loa, đại khái, thiếu tính chính xác, không đúng sự
việc thì đó là vô tình chứ không phải là cố ý. Nhưng dù là vô tình hay cố ý cũng
là do sự tác động chưa cụ thể và chi tiết của tất cả các yếu tố chủ quan và khách
quan trên.
Do đó để hạn chế được việc nhận biết kỹ năng kiến thức thực hành của
học sinh trong môn học địa lý thì việc đầu tiên mỗi giáo viên phải là người đi
đầu trong việc trang bị cho mình những kỹ năng chuyên môn thật vững, nhưng
cũng không kém phần năng động, sáng tạo để tạo hứng thú cho học sinh trong
việc học tập và tìm tòi kiến thức địa lý.
Xuất phát từ thực tế trên, với nhiều năm làm trong mạng lưới chuyên
môn của Phòng Giáo Dục và Đào tạo huyện Đồng Phú, được đi dự giờ nhiều
giáo viên trong toàn huyện tôi đã đúc kết cho bản thân mình một số kỹ năng
cần chú ý của người giáo viên khi thực hiện giảng dạy tiết thực hành ở môn địa
lý THCS nói chung. Với một số kỹ năng này sẽ giúp cho người giáo viên
truyền đạt hết được nội dung của mỗi bài thực hành trong thời gian 45 phút,
đồng thời học sinh cũng có thể rèn luyện được cho mình kỹ năng phân tích và
tổng hợp vấn đề một cách chính xác, nhanh và sáng tạo tư duy. Điều này góp
phần không nhỏ vào sự nghiệp phát triển giáo dục chung của huyện nhà.
II/ Mục đích nghiên cứu vấn đề:
- Nhằm góp thêm một số kỹ năng vào trong hệ thống sử dụng đồ dùng
trực quan của của môn địa lý, vốn dĩ từ lâu nó luôn là điểm hạn chế của nhiều
giáo viên giảng dạy môn học này.
4
- Giúp cho giáo viên có khả năng vận dụng tốt phương pháp tích hợp và
khai thác nội dung của từng vấn đề trong một tiết thực hành địa lý.
- Giúp học sinh rèn luyện được kỹ năng làm bài tập địa lý, đồng thời
nâng cao tính tư duy tự lập và sáng tạo, luôn chủ động trong học tập môn địa lý,
cảm thấy yêu thích và hứng thú hơn trong việc học tập môn địa lý.
III/ Các phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp thu thập tài liệu và đọc sách.

- Các tài liệu và sách tham khảo để viết sáng kiến này bao gồm:
-> Hồ Chí Minh bàn về vấn đề giáo dục của nhà xuất bản sự thật năm
1972 trang 57,89.
-> 50 năm phát triển giáo dục từ 1956- 2006 nhà xuất bản giáo dục
năm 2006.
-> Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học địa lý THCS nhà xuất
bản GD năm 2008.
-> Với phương pháp điều tra và trải nghiệm thực tế giảng dạy tại trường,
bằng phiếu test, trò chuyện với học sinh và giáo viên.
IV/ Nội dung nghiên cứu:
1. Một số vấn đề về thực tế của việc giảng dạy tiết thực hành ở trường phổ
thông hiện nay.
a. Phương pháp.
b. Kết quả.
2. Biện pháp khắc phục thực trạng trên.
* Phân loại một số thiết bị dạy học hỗ trợ cho tiết thực hành.
a. Nhóm đồ dung trực quan phim, ảnh.
b. Nhóm đồ dùng trực quan tạo hình.
c. Nhóm đồ dùng trực quan quy ước.
* Các loại thiết bị dạy học hỗ trợ được sử dụng chủ yếu hiện nay:
a. Đồ dùng trong SGK.
b. Đồ dùng trợ giảng trong thư viện.
5