Tiểu luận Triết học số 66 - Nguy cơ xói lở và nạn ô nhiễm ở sông Sài Gòn và sông Đồng Nai

Tiểu luận Triết 
nhiễm...

      Nguy cơ sói lở và nạn ô 

PHẦN MỞ ĐẦU
Môi trường đã và đang là vấn đề  được nhiều người quan tâm, bảo vệ 
môi trường không chr là ý thức và trách nhiệm của riêng ai mà nó là của toàn 
xã hội. Xong bên cạnh đó đã có không ít những thờ  ơ trước vấn đề  bảo vệ 
môi trường bất chấp tất cả để  làm những việc có lợi cho mình kể  cả  việc 
huỷ hoạ đến môi trường ­ điều đó đã gây ra những hậu quả vô cùng nghiêm  
trọng. Nói đến môi trường thì thực sự  là một vấn đề  lớn cần quan tâm, vì 
vậy với tầm hiểu biết còn rất hạn chế  của một sinh viên còn đang học tập  
và nghiên cứu trong trường em chỉ  xin được đề  cập tới một phần nhỏ  của  
vấn đề môi trường, nói về hiện trạng nguy cơ xói lở mạnh và nạn ô nhiễm 
ở hai con sông: sông Sài Gòn và sông Đông Nai.
Mặc dù đã có rất nhiều cố  gắng xong vì mới làm quen với hình thức  
viết tiểu luận cũng như sự hiểu biết còn rất hạn chế của một sinh viên còn  
đang học tập và nghiên cứu trong nhà trường nên bài viết của em không thể 
tánh được nhiều thiếu xót. Em rất mong sự  giúp đỡ, góp ý và dạy bảo của  
các thầy cô cũng như  những người quan tâm tới vấn đề  này. Qua đây em  
cũng xin chân thành cảm  ơn thầy Võ Minh Tuấn giáo viên trực tiếp giảng 
dạy bộ môn Triết học đã hướng dẫn và giúp đỡ em hoàn thành bài tiểu luận 
này.
Em xin chân thành cảm ơn!
Sinh viên
Vũ Thị Hương Thanh
Lớp: K808

1

Tiểu luận Triết 
nhiễm...

      Nguy cơ sói lở và nạn ô 

NỘI DUNG CHÍNH
I. Lý luận chung về cặp phạm trù khả năng ­ hiện thực
1. Khái niệm
Khả năng là những cái chưa xuất hiện, còn đang tồn tại tiềm ẩn trong  
sự vật, hiện tượng nhưng khi có điều kiện thích hợp thì sẽ xuất hiện, sẽ trở 
thành hiện thực.
Hiện thực là những cải đã xuất hiện, đang tồn tại thực sự  trong thực  
tế
2. Mối quan hệ biện chứng giữa khả năng và hiện thực
Khả  năng và hiện thực luôn tồn tại trong mối quan hệ  chặt chẽ  với  
nhau, không tách rời, luôn luôn chuyển hoá và thúc đẩy lẫn nhau. Hiện thứch  
chuẩn bị  cho một khả năng mới sẽ xảy ra, còn khả năng thì có xu hướng trở 
thành hiện thực. Trong thực tế  cuộc sống của chúng ta, quá trình phát triển  
chính là quá trình mà trong đó khả năng biến thành hiện thực, còn hiện thực  
thì vì quá trình phát triển mà nảy sinh những khả  năng mới. Khả  năng và  
hiện thực luôn song song và phát triển cùng nhau theo một quy luật nhất  
định.
VD: Một công ty có sản phẩm với chất lượng tốt mẫu mã đẹp ­ đáp  
ứng nhu cầu của người tiêu dùng thì sản phẩm sẽ  được tiêu thụ  rất nhanh 
chóng trên thị trường.
Bên cạnh đó, cùng trong những điều kiện nhất định ở cùng một sự vật 
sẽ có thể tồn tại một số khả năng khác nhau chứ không phải chỉ có một khả 
năng.
VD: Một sinh viên chăm chỉ học tập thì đi thi sẽ đạt kết quả cao nhưng  

có thể vì một lí do nào đó mà lại bị kết quả thấp ­ điều đó có thể xảy ra.

2


Tiểu luận Triết 
      Nguy cơ sói lở và nạn ô 
nhiễm...
Ngoài một số khả năng vốn sẵn có sự vật trong những điều kiện đã có  
nào đó, khi có thêm những điều kiện mới bổ  sung thì sự  vật sẽ  xuất hiện 
thêm những khả  năng mới. Với những sự  bổ  sung điều kiện mới về  thực  
chất, một hiện thực mới phức tạp hơn xuất hiện được sự  tác động qua lại  
của hiện thực cũ với điều kiện vừa mới được bổ  sung. Bên cạnh đó thực  
chất ngay bản thân mỗi khả năng cũng không phải là không thay đổi nhưng 
tăng hoặc giảm đi là tuỳ thuộc vào sự biến đổi của sự vật trong những điều 
kiện cu thể. Để một khả năng nào đó biến thành hiện thực thì không chỉ cần 
một điều kiện mà cũng cần có tập hợp những điều kiện nhất định và cần  
thiết.
3. Vai trò của các điều kiện khách quan, chủ  quan của sự  chuyển  
biến khả năng ­ hiện thực.
Trong giới tự nhiên, quan hệ khả năng ­ hiện thực chủ yếu là quá trình 
khách quan. Ta có thể phân ra thành 3 trường hợp cụ thể.
Thứ nhất: Loại khả năng mà điều kiện để biến chúng thành hiện thực  
chỉ có thể là bằng con đường tự nhiên.
Thứ  hai: Loại khả năng có thể  biến thành hiện thực bằng con đường  
tự nhiên nhưng nhờ sự tác động của con người.
Thứ ba: Loại khả năng mà trong điều kiện này nếu không có sự  tham  
gia tác động của con người thì không thể trở thành hiện thực.
Trong các lĩnh vực xã hội, bên cạnh các điều kiện khách quan, khả 
năng ­ hiện thực cũng cần có những điều kiện chủ  quan đó là hoạt động 

thực tiễn của con người. Khả năng không thể tự nó trở thành hiện thực nếu  
không có sự  tác động của ngoại cảnh ­ con người. Trong đời sống xã hội, 
hoạt động có ý thức của con người đóng vai trò vô cùng to lớn và quan trọng  
trong việc biến khả  năng thành hiện thực. Nó có thể  đẩy nhanh, không làm 
hãm quá trình biến khả  năng thành hiện thực, có thể  điều khiển khả  năng  
3


Tiểu luận Triết 
      Nguy cơ sói lở và nạn ô 
nhiễm...
phát triển theo chiều hướng nhất định bằng cách tạo ra những điều kiện 
tương ứng.
Trong cuộc sống của chúng ta, hiện thực và khả năng luôn luôn đi đôi, 
song hành và tồn tại cùng nhau. Mặc dù thế  các điều kiện khách quan, chủ 
quan cũng đóng vai trò quan trọng và tác động trực tiếp tới sự biến đổi của 
khả năng và hiện thực. Vai trò của điều kiện khách quan, chủ quan là không 
thể thiếu nếu như muốn thúc đẩy và tồn tại của khả năng và hiện thực.
II. Vận dụng cặp phạm trù khả  năng hiện thực để  phân tích về  nguy 
cơ xói lở và nạn ô nhiễm ở sông Sài Gòn và sông Đồng Nai.
1. Hiện trạng của 2 con sông
Sông Sài Gòn và sông Đồng Nai đang đứng trước nguy cơ xói lở mạnh.
Như chúng ta đã biết, trên tất cả các con sông từ Bắc vào Nam ở nước 
ta hiện nay đang có nguy cơ bị khai thác bừa bãi gây ra hiện trạng của 2 con  
sông Sài Gòn và sông Đồng Nai  ở  ngoại thành thành phố  Hồ  Chí Minh . 
Chính vì bị  khai thác mạnh mẽ  về  nguồn nước, nguồn cát nên hai con sông 
đã bị sụt lở và ô nhiễm nghiêm trọng. Như chúng ta đã biết nguồn nước đã bị 
ô nhiễm thì khó lòng cứu chữa được vì nước là tài sản vô giá.
Trên hạ lưu của sông Sài Gòn hiện đã có khaỏng 33km bị xói lở mạnh 
kéo dài xã Vĩnh Phú (huyện Thuận An tỉnh Bình Dương) đến mũi Đèn Đỏ 

thuộc huyện Nhà Bè thành phố  Hồ  Chí Minh. Trong đó đoạn từ  tỉnh Vĩnh 
Phú đến chân cầu Sài Gòn dài khoảng 20km đang bị xói lở rất nghiêm trọng  
kéo dài liên tục trong 3 năm từ 2000 ­ 2002. Những điểm nóng về xói lở trên  
đoạn này là địa phận huyện Thuận An (Bình Dương), khu bán đảo Bình 
Quới ­ Thanh Đa quận Thủ Đức, quận 2 và quận 12. Theo khảo sát của tiến 
sĩ Nguyễn Bá Hoằng thuộc Liên đoàn địa chất thuỷ văn ­ địa chất công trình 
Việt Nam thì cách cầu Bình Phước 1,5km về phía thượng lưu bờ trái, từ năm 
2000 đến nay đã xói lở dài khoảng 300m, sâu vào bờ 15m. Người dân ở đây 
4


Tiểu luận Triết 
      Nguy cơ sói lở và nạn ô 
nhiễm...
hết sức bàng hoảng khi một đoạn bờ  dài 100m, sâu vào bờ  15m tại Hiệp  
Phước (quận 12) bỗng nhiên sụp xuống sông mang theo một dãy nhà kho 
chứa vôi Tấn Phát hồi tháng 5­2001. Hay vụ  xói lở  làm mất khu đất rộng 
gần 200m2  cùng dãy nhà của nhà hàng Hoàng Ty  ở  Thanh Đa quận Bình 
Thạnh hồi tháng 7­2001. Và gần hơn nữa là 7­2002, vụ sụt lở một đoạn bờ 
sông dài trên 200m tại phường 25, quận Bình Thạnhkhiến công ty than Miền 
Nam thiệt hại mất trên 4000 tấn than… Chỉ trong vòng có hơn 1 năm mà đã 
có 3 vụ sụt lở nghiêm trọng, làm thiệt hại rất nhiều về của cải vật chất. Đó 
là chưa kể tới những đoạn sụt lở nhỏ.
Trong khi đó, hiện trạng sụt lở  ở sông Đồng Nai cũng đang trong tình 
trạng báo động. Đoạn từ cầu Đồng Nai tới mũi Nhà Bè những năm gần đây 
theo báo cáo của Tiến sĩ Hoằng ­ bờ bị lở mỗi năm trên 2m. Đoạn từ đập Trị 
An đến cầu Đồng Nai có nhiều công trình xây dựng và hoạt động kinh tế 
diễn ra khá mạnh, đặc biệt là nạn khai thác cát bừa bãi khiến quá trình xói lở 
trong thời gian qua ngày càng trở nên phức tạp và nghiêm trọng. Khu vực cù 
Lao Rùa Hiệp Hoà, Bà Xê, Bà Xang, Thiện Tân, Hoà An, Biên Hoà, Tây Uyên 

cũng đang bị xói lở với tốc độ rất lớn ­ trên 10m/năm.
Ngoài vấn đề sụt lở mạnh ở 2 con sông trên thì vấn đề ô nhiễm nguồn 
nước hiện cũng đang là mối đe doạ  lớn đối với 2 con sông. Trong một số 
năm trở lại đây, nguồn nước của con sông đã không còn sạch như xưa mà nó 
đang ngày một ô nhiễm nặng. Việc sụt lở  bờ  đã  ảnh hưởng khá mạnh tới  
vấn đề ô nhiễm của nguồn nước như thêm vào đó con người đã không có ý  
thức bảo vệ  mà còn làm cho vấn đề  ô nhiễm ngày càng trầm trọng. Lượng  
nước thải và phế thải của những nhà dân đã lấy của 2 con sông này làm nơi  
chứa, cộng thêm nguồn nước thải của một số  nhà máy, một số  công trình  
lớn đã dẫn tới việc làm ô nhiễm nguồn nước. Vấn đề này cần được các cấp 

5


Tiểu luận Triết 
      Nguy cơ sói lở và nạn ô 
nhiễm...
các ngành quan tâm nhiều hơn nữa bởi vấn đề  ô nhiễm nguồn nước sẽ ảnh  
hưởng trực tiếp tới đời sống của người dan vùng này.
2. Những thách thức mà 2 con sông đang phải đối mặt
Nguyên lý cân bằng của dòng sông là lượng bổ  cập bùn cát phải cân 
bằng với lượng lấy ra. Sông Sài Gòn ­ Đồng Nai có lượng phù sa lớn nhưng  
lượng phù sa này đã bị  giữ  lại một phần lớn trong các lòng hồ  như  Dầu 
Tiếng, Trị  An, Thác Mơ, Hàm Thuận, Đa Mi… thế  nên lượng phù sa được 
bồi đắp cho 2 con sông này là không đáng kể. Trong khi đó việc khai thác cát 
bừa bãi thì ngày càng tăng dẫn đến việc xói lở  bờ  càng tăng là không thể 
tránh khỏi. Vì nguyên lý cân bằng lượng bùn cát sông ­ mà lại không được  
bồi đắp nên sông đã phải "chiếm đoạt" đất cát của bờ dẫn đến tình trạng xói 
lở  ngày một tăng. Theo kết quả  của nhiều nhà nghiên cứu cho thấy những  
khu vực bị xói lở ở sông Sài Gòn ­ Đồng có cấu trúc môi trường địa chất bất 

lợi: trên cùng là lớp đất sét dẻo, dày chưa tới 2m, đoạn bờ  trái là bùn sét có  
độ  bền rất thấp. Thêm vào nữa là vấn đề  ô nhiễm nguồn nước tại những  
nơi bị xói lở mạnh cũng nghiêm trọng hơn.
Trên   sông   Sài   Gòn,   đoạn   bờ   trải   dài   khoảng   250m,   cách   cầu   Bình 
Phước khoảng 100m về  phía thượng lưu và đoạn bờ  trái dài khoảng 300m 
cách cầu Bình Phước về  phía thượng lưu có nguy cơ  sụt lở mạnh. Cùng đó 
là đoạn bờ dài trên 1km trên bán đảo Bình Quới Thanh Đa thuộc phường 27,  
28 quận Bình Thạnh là nơi tiềm ẩn nguy cơ xói lở nghiêm trọng. Thêm nữa  
là những nguy cơ  xói lở  trong thời gian tới  ở  khu vực đối diện nhà máy xi 
măng Hà Tiên, nhà máy Fatumi, bán đảo Bình Quới ­ Thanh Đa thuộc phường  
25 ­ 26 quận Bình Thạnh, kênh Vân Thuật, ngã ba sông Nhà Bè, Phú Xuân.
Hai con sông Sài Gòn ­ Đồng Nai đang đứng trước những nguy cơ thử 
thách vô cùng to lớn nhưng việc khai thác cát bừa bãi, việc làm ô nhiễm 
nguồn nước lại chưa được ngăn chặn triệt để. Với những thách thức như 
6


Tiểu luận Triết 
      Nguy cơ sói lở và nạn ô 
nhiễm...
hiện nay thì nhà nước cũng như  các cấp, ngành cần quan trâm và có những 
giải pháp cụ thể nhằm cứu vãn tình trạng hiện thời của 2 con sông Sài Gòn ­  
Đồng Nai.
3. Các giải pháp để tránh nguy cơ xói lở và ô nhiễm cho 2 con sông  
Sài Gòn ­ Đồng Nai
Trước tình hình hiện nay của 2 con sông thì cần có những giải pháp cụ 
thể như sau:
Một là (chủ  động) tác  động trực tiếp vào dòng chảy, làm thay đổi 
hướng dòng chảy, giảm cường độ dòng chảy tác động vào lòng dẫn như  kè 
bờ…

Hai là (bị động), tác động vào lòng dẫn làm tăng khả năng bảo vệ của 
lòng dẫn, trong đó gia cố  lòng dẫn như  kè áp mái hộ  bờ  bằng đá xây, lồng  
đá, rọ  đá, bê tông. Trồng cây để  giữ  bờ, giảm tác động lên bờ  bằng cách di 
dời các công trình, các cơ sở kinh doanh, cơ sowr sản xuất ra xa bờ sông.
Ba là, làm thay đổi dòng chảy của sông để  đưa lượng phù sa về  sông 
nhiều hơn nhằm bồi đắp cho sông.
Mặc dù thế, điều cần làm trước tiên và cấp thiết nhất hiện nay là hạn  
chế tới mức tối đa việc khai thác cát và lượng nước thải ra sông. Có làm tốt  
hai việc này thì những biện pháp trên mới có thể thực hiện được nhằm cứu  
vãn một phần nào đó cho 2 con sông, để tránh những thiệt hại đáng tiếc xảy 
ra về người và của.

7


Tiểu luận Triết 
nhiễm...

      Nguy cơ sói lở và nạn ô 

KẾT LUẬN
Trên đây là một số khái quát về sự sụt lở và ô nhiễm nguồn nước ở 2 
con sông Sài Gòn ­ Đồng Nai ở nước ta hiện nay. Tuy nhiên đây mới chỉ là 2  
trong số  rất nhiều con sông cũng đã và đang bị  sụt lở  và ô nhiễm nghiêm 
trọng. Nhà nước ta cũng đã và đang đối mặt với nhiều hậu quả  do hiện  
tượng sụt lở và ô nhiễm dòng nước của những con sông để lại mà không có 
cách nào cứu chữa. Chính vì thế nhà nước ta cần có những biện pháp cụ thể 
và kiên quyết với những vấn đề  đang xảy ra nhằm khắc phục kịp thời khi  
còn chưa quá muộn tránh những hậu quả đáng tiếc không nên có. Thêm vào 
đó, mỗi người nói chung và những người dân ở gần khu vực những con sông 

đang có nguy cơ  sụt lở  và ô nhiễm nói riêng cần phải có ý thức và trách  
nhiệm nhằm tránh tình trạng đáng tiếc xảy ra cho mình và cho toàn xã hội.

8


Tiểu luận Triết 
nhiễm...

      Nguy cơ sói lở và nạn ô 

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.Giáo trình Triết học Mác ­ Lênin ­ NXB Chính trị quốc gia năm 1999.
2.Giáo trình Triết học Mác ­ Lênin ­ NXB Chính trị quốc gia năm 2001.
3.Giáo trình Triết học Mác ­ Lênin ­ Trường Đại học Quản lý và kinh 
doanh Hà Nội.
4.Thời báo kinh tế Sài Gòn ­ số 3 ra ngày 9/1/2003.

9


Tiểu luận Triết 
nhiễm...

      Nguy cơ sói lở và nạn ô 

MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU......................................... 1
NỘI DUNG CHÍNH...................................... 2
I. Lý luận chung về cặp phạm trù khả năng - hiện

thực.............................................. 2
1. Khái niệm.................................... 2
2. Mối quan hệ biện chứng giữa khả năng và hiện
thực............................................ 2
3. Vai trò của các điều kiện khách quan, chủ quan
của sự chuyển biến khả năng - hiện thực.........3
II. Vận dụng cặp phạm trù khả năng hiện thực để
phân tích về nguy cơ xói lở và nạn ô nhiễm ở sông
Sài Gòn và sông Đồng Nai.......................... 4
1. Hiện trạng của 2 con sông....................4
2. Những thách thức mà 2 con sông đang phải đối
mặt............................................. 6
3. Các giải pháp để tránh nguy cơ xói lở và ô
nhiễm cho 2 con sông Sài Gòn - Đồng Nai.........7
KẾT LUẬN............................................ 8
TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................. 9
LỜI CAM ĐOAN CỦA SINH VIÊN......................... 11

10


Tiểu luận Triết 
nhiễm...

      Nguy cơ sói lở và nạn ô 

LỜI CAM ĐOAN CỦA SINH VIÊN
­ Bài tiểu luận này là do chính bản thân em tự tìm tài liệu, suy nghĩ và viết  
ra, không sao chép và không nhờ viết hộ.
­ Ở bài này chỉ có một phần nhỏ là phần sáng tạo và ý kiến riêng của cá  

nhân em là ở các giải pháp để tránh nguy cơ thiệt hại cho 2 con sông. Em  
hy vọng rằng đó cũng chính là ý kiến chung của tất cả mọi nưgời và cũng  
là mong ước và quyết tâm của toàn xã hội.

11