Bước đầu đánh giá hiệu quả điều trị thoái hóa khớp gối của bài thuốc nam sưu tầm trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng

Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 22 * Số 3 * 2018

BƯỚC ĐẦU ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ
THOÁI HÓA KHỚP GỐI CỦA BÀI THUỐC NAM SƯU TẦM
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH SÓC TRĂNG
Nguyễn Văn Đàn*, Nguyễn Thị Nguyên Sinh*, Bùi Chí Bảo*, Trịnh Thị Diệu Thường*

TÓM TẮT
Đặt vấn đề và mục tiêu nghiên cứu: Dân số thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng ngày càng già hóa,
do vậy nhóm bệnh lý thoái hóa khớp rất thường gặp. Thoái hoá khớp gối với các triệu chứng đau và hạn chế vận
động gây ảnh hưởng đến chất lượng sống và kinh tế của người bệnh. Sau khi thu thập thực tế trên địa bàn tỉnh
Sóc Trăng, Các dược liệu của bài thuốc được kiểm tra lý, hóa tính, nghiên cứu độc tính trên chuột, tế bào người.
Kết quả cho thấy chưa có ghi nhận độc tính, đồng thời trong thử nghiệm tác dụng dược lý, bài thuốc cho thấy hiệu
quả giảm đau, kháng viêm tốt trên chuột. Từ đó, chúng tôi tiến hành chọn nghiên cứu bài thuốc nam (Cỏ xước,
Lá lốt, Trinh nữ, Rễ nhàu, Tang ký sinh) với mục tiêu đánh giá hiệu quả điều trị thoái hóa khớp gối và các tác
dụng không mong muốn của bài thuốc trên lâm sàng dưới dạng cao lỏng chiết nước.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng, đánh giá trước – sau điều trị
với tổng cộng 42 người bệnh thoái hóa khớp gối nguyên phát theo tiêu chuẩn ACR 1991 thỏa tiêu chuẩn chọn.
Đánh giá hiệu quả điều trị qua các chỉ số (thang VAS, chỉ số Lequesne, tầm vận động gấp, chu vi của khớp gối)
cũng như các tác dụng trên các chỉ số huyết học, sinh hóa máu, các triệu chứng cơ năng không mong muốn trong
thời gian 14 ngày, với ba thời điểm đánh giá chính là ban đầu, sau 7 ngày và sau 14 ngày uống thuốc.
Kết quả: Trong 42 người bệnh nghiên cứu với độ tuổi trung bình là 58,45±7,67, tỷ lệ người bệnh nữ chiếm
đa số 85,71%, thời gian mắc bệnh trung bình 3,89 ±2,83 năm. Sau 14 ngày điều trị VAS giảm trung bình 2,41
±1,46 điểm (p < 0,05), từ mức đau trung bình xuống đau nhẹ, chỉ số Lequesne giảm trung bình 3,68 ± 2,93 điểm
(p < 0,05), từ mức đánh giá tàn phế nặng xuống mức nhẹ, tầm vận động khớp gối tăng trung bình 6,14 ±9,01 độ
(p < 0,05), giảm sưng trung bình 0,84± 1,60 cm (p < 0,05). Trong khi đó, trị số huyết áp tâm thu và tâm trương,
các chỉ số xét nghiệm huyết học thay đổi không có ý nghĩa thống kê so với ban đầu (p>0,05), các trị số sinh hóa
(creatinine máu, đường máu, AST, ALT) giảm có ý nghĩa thống kê so với ban đầu (p<0,05) và đều nằm trong giới
hạn bình thường. Không ghi nhận các triệu chứng cơ năng không mong muốn trong thời gian 14 ngày điều trị.

Kết luận: Cao lỏng chiết nước bài thuốc có tác dụng giảm đau, cải thiện tầm vận động, giảm sưng trong
điều trị hoái hoá khớp gối. Chưa thấy tác dụng không mong muốn nào trên lâm sàng và xét nghiệm huyết học,
sinh hóa máu sau 14 ngày điều trị.
Từ khóa: thoái hóa khớp gối, thang VAS, chỉ số Lequesne.

ABSTRACT
THE CLINICAL EFFECTS OF TRADITIONAL HERBAL MEDICINE AT SOC TRANG PROVINCE
TOWARDS INTERVENTIONAL APPROACH OF KNEE OSTEOARTHRITIS
Nguyen Van Dan, Nguyen Thi Nguyen Sinh, Bui Chi Bao, Trinh Thi Dieu Thuong
* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement Vol. 22 - No 3- 2018: 424 - 430
Background and objectives: As population aging is a raising problem to Vietnam and all over the
world, Osteoarthritis, or so called Degenerative arthritis, is becoming more and more common. The
* Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh
Tác giả liên lạc: PGS.TS.BS Trịnh Thị Diệu Thường

ĐT: 0933000880

Email:

424 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2018


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 3 * 2018

Nghiên cứu Y học

symptoms including pain and difficult movement of joints significantly affect the patient in both life quality
and finance. According to researches, Soc Trang province has many traditional prescriptions for bone
trouble; after information collecting in medical knowledge and the effectiveness of this treatment on local
people, we proceeded a research on a remedy Hymenoptera, leucopenia, vaginalis, nodules, parasitic nests)

with the following objectives: assessing the effectiveness of treatment for knee degeneration and the
undesirable effects of high doses of liquid hypodermic drugs.
Method: Clinical trials, pre-assessment - after treatment with a total of 42 patients with primary knee
degeneration according to the ACR 1991 criteria were selected. Evaluate the therapeutic effect through the index
(VAS scale, Lequesne index, fold range, knee circumference) as well as effects on hematologic, biochemical, No
adverse effects were observed within 14 days, with 3 primary evaluation periods, 7 days and 14 days.
Results: In 42 patients with an average age of 58.45 ± 7.67, the prevalence of female patients was
85.71%, with an average duration of 3.89 ± 2.83 years. After 14 days of treatment, VAS averaged 2.41 ±
1.46 (p <0.05), ranging from average pain to mild pain. The Lequesne index decreased on average by 3.68 ±
2.93 <0.05) from mild to severe disability assessment, mean knee arthroplasty was 6.14 ± 9.01 (p <0.05),
mean swelling decreased by 0.84 ± 1.60 cm (p < 0.05). Mean systolic and diastolic blood pressure values
were not significantly different from baseline (p> 0.05), biochemical values (blood creatinine, blood glucose,
AST, ALT) were significantly (p <0.05) lower than the baseline and were within normal range. No adverse
effects were noted during the 14-day treatment period.
Conclusion: High liquid extracts of pain medication have analgesic effect, improve range, and reduce
swelling in the treatment of knee osteoarthritis. No adverse effects on clinical and hematological blood
biochemistry after 14 days of treatment.
Key words: knee osteoarthritis, VAS scale, Lequesne index
Trong khi đó, hiện nay việc sử dụng các thuốc
ĐẶT VẤN ĐỀ
có nguồn gốc thảo dược, ít tác dụng phụ
Dân số thế giới nói chúng và Việt Nam nói
không mong muốn đang được các nhà khoa
riêng ngày càng già hóa, do vậy nhóm bệnh lý
học quan tâm nghiên cứu. Nhân dân cả nước
thoái hóa khớp rất thường gặp(2,1,4). Theo một
nói chung và tỉnh Sóc Trăng nói riêng, có
nghiên cứu, cho thấy thoái hóa khớp gối
nhiều kinh nghiệm dân gian sử dụng nhiều
(THK) chiếm 56,5% tổng số các bệnh khớp do

bài thuốc nam để điều trị bệnh và đạt hiệu quả
thoái hóa cần điều trị nội trú(4). Thoái hoá
tốt. Sau khi thu thập thực tế trên địa bàn tỉnh
khớp gối là hậu quả của quá trình cơ học và
Sóc Trăng, chúng tôi kiểm tra lý, hóa tính,
sinh học làm mất cân bằng giữa tổng hợp và
nghiên cứu độc tính trên tế bào người và
huỷ hoại của sụn và xương dưới sụn, với các
chuột cho kết quả chưa ghi nhận độc tính,
triệu chứng đau và hạn chế vận động gây ảnh
cũng như thử tác dụng dược lý thực nghiệm
hưởng đến chất lượng sống và kinh tế của
của bài thuốc cho thấy hiệu quả giảm đau,
người bệnh(1,2,4). Điều trị thoái hoá khớp gối là
kháng viêm tốt trên chuột. Từ đó, chúng tôi
một vấn đề phức tạp và kéo dài(1,5). Các biện
tiến hành chọn nghiên cứu bài thuốc nam (Cỏ
pháp dùng thuốc (thuốc giảm đau, non-steroid
xước, Lá lốt, Cây trinh nữ, Rễ nhàu, Tang ký
và steroid) có hiệu quả nhanh đối với các triệu
sinh) với mục tiêu đánh giá hiệu quả điều trị
chứng, song lại có nhiều biến chứng như viêm
thoái hóa khớp gối và các tác dụng không
loét dạ dày hành tá tràng, tổn thương gan,
mong muốn của bài thuốc trên lâm sàng cao
tăng đường huyết khi sử dụng lâu dài(5,9).
lỏng chiết nước.

Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2018 425

Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 22 * Số 3 * 2018

ĐỐITƯỢNG–PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU
Thiết kế nghiên cứu
Nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng, đánh giá
trước – sau điều trị.

Phương pháp chọn mẫu
Mẫu được chọn theo phương pháp chọn
mẫu thuận tiện.
Cỡ mẫu
Áp dụng công thức tính cỡ mẫu cho nghiên
cứu đánh giá hiệu quả lâm sàng qua so sánh
trước và sau điều trị trên 01 nhóm đối tượng:

Tiêu chuẩn chọn người bệnh(2,1)
- Người bệnh cả hai giới, tự nguyện tham gia
nghiên cứu, tuổi ≥ 40.
- Người bệnh đang không sử dụng bất kỳ
thuốc giảm đau, kháng viêm nào. Trường hợp
người bệnh đang dùng thuốc kháng viêm không
steroid thì phải ngừng trong vòng 1 tuần trước
khi tham gia nghiên cứu.
- Đau khớp gối và được chẩn đoán xác định
thoái hóa khớp gối nguyên phát dựa theo tiêu
chuẩn chẩn đoán thoái hoá khớp gối của Hội
thấp khớp học Mỹ (ACR) 1991, giai đoạn 1,2

hoặc 3 theo phân loại Kellgren và Lawrence.
- Tự nguyện đồng ý tham gia, được đọc, giải
thích tường tận và ký tên vào phiếu đồng ý tham
gia nghiên cứu.

Trong đó :
- n là số lượng cỡ mẫu cần thiết cho nghiên cứu
- r là hệ số tương quan giữa hai đo lường ES là hệ số ảnh
hưởng

Áp dụng sai số α = 0,05 và power = 0,9, C =
10,51, tương quan giữa các lần đo Lequesne giả
định r = 0,8. Trong nghiên cứu trước, với thời
gian nghiên cứu 14 ngày Lequesne giảm được
2,63 điểm (1), với s = 1,48, giả sử bài thuốc này
giảm thêm d=0,5. Vậy ta tính được cỡ mẫu n =
31.
Trong nghiên cứu này, chúng tôi tiến hành
đánh giá hiệu quả lâm sàng với tổng cộng 42
người bệnh thoái hóa khớp gối thỏa tiêu chuẩn
chọn.
Đối tượng nghiên cứu (ĐTNC)
- Cao lỏng chiết nước của bài thuốc được
chiết ở 1000C, tại Khoa Dược, Cơ sở 3- Bệnh viện
Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh.
- 42 người bệnh thoái hóa khớp gối đang
được theo dõi và điều trị tại Bệnh viện Đa khoa
tỉnh Sóc Trăng và Cơ sở 3 bệnh viện Đại học Y
Dược TP. Hồ Chí Minh thỏa tiêu chuẩn.

Tiêu chuẩn loại trừ người bệnh (2), (1)
- Người bệnh tự ý bỏ thuốc trong thời gian
tham gia nghiên cứu.
- Người bệnh dùng các thuốc giảm đau,
kháng viêm và phương pháp điều trị khác trong
thời gian nghiên cứu.
- Người bệnh có các bệnh mạn tính như suy
thận, xơ gan, viêm loét dạ dày tá tràng đang tiến
triển, đái tháo đường, viêm khớp dạng thấp,
bệnh máu trong đó có các bệnh lý rối loạn chức
năng tiểu cầu, bệnh lý tim mạch nặng, nhiễm
khuẩn toàn thân, bệnh lý ác tính, suy giảm miễn
dịch, đang dùng liệu pháp chống đông, có thai
và đang cho con bú.
- Thoái hóa khớp gối thứ phát hoặc do một
số bệnh lý khác như bệnh khớp gút, thoái hóa
sau chấn thương khớp gối, tiền sử phẫu thuật kể
cả nội soi khớp gối hay nhiễm khuẩn khớp gối
thoái hóa.
- Tiêm corticoid/ acid hyaluronic tại khớp gối
tổn thương với mũi tiêm gần nhất trong vòng 6
tuần trước khi bắt đầu tham gia nghiên cứu.
- Xquang có THK gối giai đoạn 4 theo phân
loại Kellgren và Lawrence.

426 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2018


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 3 * 2018

Nghiên cứu Y học

Tiêu chuẩn ngưng nghiên cứu(2,1)
- Không xét nghiệm đúng thời gian quy định
của nghiên cứu.

(Visual Analog Scales): thang điểm VAS được
dùng để đánh giá cảm giác đau chủ quan của
người bệnh.

- Không điều trị liên tục theo đúng chế độ
nghiên cứu do bất kỳ lý do nào.

- Chỉ số Lequesne : chỉ số về mức độ nặng
đối với thoái hóa khớp gối, gồm 3 tham số chính:
(1) đau hoặc khó chịu (2) khoảng cách tối đa đi
bộ (3) sinh hoạt hàng ngày. Sử dụng bản phỏng
vấn có tính điểm.

- Những người bệnh trong quá trình điều trị
có dùng các thuốc ảnh hưởng đến kết quả
nghiên cứu: có điều trị kháng viêm, giảm đau.
- Người bệnh không đồng ý tiếp tục tham gia
nghiên cứu ở bất kỳ giai đoạn nào của quá trình
nghiên cứu.
Chuẩn bị và chiết xuất cao chiết bài thuốc
Bài thuốc được bào chế từ nguồn dược liệu
thu thập tại tỉnh Sóc Trăng đã được kiểm
nghiệm lý, hóa tính, dư lượng thuốc trừ sâu, kim
loại nặng. Bài thuốc được sắc nước, đóng gói vô

khuẩn bao bì nhôm 3 lớp bằng máy chiết công
nghệ Hàn Quốc khi còn nóng, để nguội, dán
nhãn, thông tin sử dụng và bảo quản tại kho
thuốc (nhiệt độ 200C, độ ẩm 50%) tại Cơ sở 3Bệnh viện Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh.
Thành phần bài thuốc gồm 5 vị: Cỏ xước, Lá
lốt, Trinh nữ, Rễ nhàu, Tang ký sinh với tỉ lệ
bằng nhau, mỗi vị 15g.
Qui trình thực hiện
- Tiếp nhận người bệnh đau khớp gối đến
khám tại Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM –
Cơ sở 3 và bệnh viện Đa khoa tỉnh Sóc Trăng.
Lựa chọn những người bệnh phù hợp tiêu chuẩn
nghiên cứu.
- Người bệnh uống thuốc sắc nước bài thuốc
với liều 2 gói /ngày (sáng 1 gói- chiều 1 gói)
trong 14 ngày (phát thuốc 7 ngày/lần và khám lại
vào mỗi lần phát thuốc).
- Khám lâm sàng ở 3 thời điểm: ban đầu, sau
7 ngày và sau 14 ngày uống thuốc.
- Xét nghiệm máu ở 2 thời điểm: ban đầu và
sau 14 ngày uống thuốc.
- Thu thập và xử lý số liệu.

Các chỉ số theo dõi(1)
- Đánh giá mức độ đau theo thang điểm VAS

- Tầm vận động gấp thụ động của khớp gối.
Sử dụng thước đo tầm vận động.
- Chu vi khớp gối : đo chu vi bằng thước dây
để đánh giá mức độ sưng khớp gối.

- Huyết áp (HA) và tần số tim được theo dõi
qua máy đo huyết áp cánh tay tự động OmronNhật Bản.
- Ghi nhận vào bảng theo dõi các tác dụng
không mong muốn gồm các triệu chứng cơ năng
như mệt mỏi, đau đầu, chóng mặt, đau nặng
ngực, tê nặng chi, đau mỏi cơ, đau bụng, buồn
nôn, rối loạn đi cầu như tiêu chảy hoặc táo bón,
ngứa, dị ứng và các triệu chứng khác trong thời
gian 14 ngày uống thuốc.
Xử lý số liệu
Số liệu được xử lý bằng phần mềm: SPSS
16.0, sử dụng phép kiểm phi tham số Wilcoxon
signed rank sum test để so sánh để so sánh các
biến số giữa thời điểm ban đầu, sau 7 ngày và
sau 14 ngày uống thuốc. Sự khác biệt có ý nghĩa
thống kê khi p <0,05.
Y đức trong nghiên cứu
- Đề tài đã được sự chấp thuận của Hội đồng
Y đức Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh, Sở Y tế
và Bệnh viện đa khoa tỉnh Sóc Trăng. Nghiên
cứu chỉ nhằm mục đích phục vụ sức khoẻ của
người bệnh, không nhằm mục đích khác.
- Các người bệnh hoàn toàn tự nguyện trong
nghiên cứu, được giải thích rõ về mục đích, nội
dung thực hiện và quyền lợi khi tham gia đề tài,
đồng thời họ sẽ ký giấy tình nguyện tham gia
trước khi tham gia.
- Thành phần bài thuốc đã được kiểm

Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2018 427

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 22 * Số 3 * 2018

Nghiên cứu Y học

nghiệm lý, hóa tính, dư lượng thuốc trừ sâu, kim

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

loại nặng. Cao thuốc nghiên cứu đã được thử

Đặc điểm chung của các ĐTNC trước nghiên
cứu

độc tính cấp và bán trường diễn cho thấy không
xác định được LD50 và không có độc tính bán
trường diễn.

Nhóm nghiên cứu gồm 42 người bệnh thoái
hóa khớp gối nguyên phát (6 nam, 36 nữ).

Bảng 1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu (n=42)

Nam

6 (14,29 %)

Cơ sở 3 bệnh viện Đại học
Y Dược TP. Hồ Chí Minh

2 (4,76%)

Nữ

36 (85,71%)

28 (66,67%)

8 (19,05%)

58,45±7,67
23,83 ±3,07
3,89 ±2,83

59,23±8,08
23,89±3,26
4,25±2,84

56,50±6,40
23,72±2,64
3,00±2,69

Chỉ số
Giới

Tổng số

Tuổi
Chỉ số BMI (kg/m)
Thời gian mắc bệnh trung bình (năm)

Nhận xét :
BMI trung bình trong mức độ thừa cân theo
tiêu chuẩn đối với người Châu Á.
Tác dụng giảm đau
Bảng 2. So sánh mức độ giảm đau khớp gối của nhóm
nghiên cứu theo thang điểm VAS tại 03 thời điểm ban
đầu, sau 7 ngày và sau 14 ngày điều trị
Thời điểm
D0
D7
D14

Nhóm nghiên cứu
(n = 42) (X ± SD)
5,50 ±1,41
3,92 ±1,91
3,01 ±1,65

P
0,000 (p D7_D0)
0,000 (p D14_D0)

Mức độ giảm điểm VAS trung bình ban đầu
và sau 14 ngày điều trị là 2,41 ± 1,46 điểm.
Tác dụng cải thiện chức năng vận động
Bảng 3. So sánh mức độ cải thiện chức năng vận động
của nhóm nghiên cứu theo thang điểm Lequesne tại
03 thời điểm ban đầu, sau 7 ngày và sau 14 ngày điều
trị

Thời điểm
D0
D7
D14

Nhóm nghiên cứu
(n = 42) (X ± SD)
8,05 ± 3,73
6,68 ± 3,80
4,36 ± 3,24

P
0,000 (p D7_D0)
0,000 (p D14_D0)

Mức độ giảm điểm Lequesne trung bình ban
dầu và sau 14 ngày điều trị là 3,68 ± 2,93 điểm.
Tác dụng cải thiện tầm vận động gấp khớp gối
Tầm vận động gấp khớp gối thụ động trung
bình của nhóm nghiên cứu tăng 6,14 ± 9,01 độ
sau 14 ngày điều trị so với thời điểm ban đầu.

Bệnh viện Đa khoa
tỉnh Sóc Trăng
4 (9,52%)

Bảng 4. So sánh mức độ cải thiện tầm vận động gấp
khớp gối thụ động của nhóm nghiên cứu tại 03 thời
điểm ban đầu, sau 7 ngày và sau 14 ngày điều trị
Thời

gian
D0
D7
D14

Nhóm nghiên cứu
(n = 42) (X ± SD)
132,12 ± 15,91
134,64 ± 14,06
138,26 ± 12,51

P
0,004 (p D7_D0)
0,000 (p D14_D0)

Tác dụng giảm sưng khớp
Bảng 5. So sánh chu vi khớp gối của nhóm người
bệnh có sưng khớp gối tại 03 thời điểm ban đầu, sau 7
ngày và sau 14 ngày điều trị
Thời điểm
D0
D7
D14

Nhóm nghiên cứu
(n = 42) (X ± SD)
35,38 ±2,20
34,81 ± 2,24
34,54 ± 2,48

P
0,000 (p D7_D0)
0,000 (p D14_D0)

Những người bệnh sưng khớp gối có chu vi
khớp gối giảm trung bình 0,84 ± 1,60 cm sau 14
ngày điều trị so với thời điểm ban đầu.
Tác dụng trên trị số huyết áp
Bảng 6. So sánh huyết áp tâm thu tại 03 thời điểm
ban đầu, sau 7 ngày và sau 14 ngày điều trị
Thời điểm
D0
D7
D14

Nhóm nghiên cứu
(n = 42) (X ± SD)
124,00 ±13,73
122,48 ± 12,04
122,33 ± 11,84

P
0,539 (p D7_D0)
0,220 (p D14_D0)

Trị số huyết áp tâm thu và tâm trương sau 7
và 14 ngày điều trị, thay đổi không có ý nghĩa
thống kê so với ban đầu (p>0,05).

428 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2018

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 3 * 2018
Bảng 7. So sánh huyết áp tâm trương tại 03 thời
điểm ban đầu, sau 7 ngày và sau 14 ngày điều trị
Thời
điểm
D0
D7
D14

Nhóm nghiên cứu
(n = 42) (X ± SD)
75,57 ±9,74
74,24 ± 8,68
75,38 ± 9,52

P
0,377 (p D7_D0)
0,946 (p D14_D0)

Tác dụng trên một số chỉ số xét nghiệm huyết
học và sinh hóa máu
Bảng 8. Các giá trị xét nghiệm sinh hóa máu tại 02
thời điểm ban đầu và sau 14 ngày điều trị
Chỉ số
D0
Hồng cầu
4,34 ±0,41
Hemoglobin

13,60 ± 1,22
Bạch cầu
7,99 ± 7,15
Tiểu cầu
262,64± 63,44
Creatinine máu 84,33 ± 11,86
Đường máu
4,97 ± 0,67
AST
25,91 ± 12,91
ALT
24,56±14,10

D14
4,35 ± 0,38
13,65 ± 1,18
7,30 ±1,88
255,19± 68,09
78,90 ±12,63
5,14 ±0,53
23,44 ±14,15
20,96 ± 11,50

P
0,740
0,953
0,613
0,544
0,000
0,041

0,014
0,047

Trị số công thức máu (Hồng cầu, Bạch cầu,
Tiểu cầu và Hemoglobin) sau 14 ngày điều trị,
thay đổi không có ý nghĩa thống kê so với ban
đầu (p>0,05) và đều nằm trong giới hạn bình
thường.
Các trị số sinh hóa (Creatinine máu, Đường
máu, AST, ALT) sau 14 ngày điều trị, giảm có ý
nghĩa thống kê so với ban đầu (p<0,05) và đều
nằm trong giới hạn bình thường.

BÀN LUẬN
Trong 42 người bệnh nghiên cứu, tỷ lệ
người bệnh nữ chiếm đa số 85,71%, với độ tuổi
trung bình là 58,45±7,67, phù hợp với các
nghiên cứu của các tác giả trong và ngoài
nước, đó là nữ nhiều hơn nam và độ tuổi càng
cao thì nguy cơ mắc bệnh cũng như tình trạng
bệnh càng nặng(1,2,4,5,1).
Tác dụng giảm đau
Than phiền chính yếu khiến người bệnh đi
khám trong thoái hóa khớp gối là đau. Do vậy,
mục tiêu giảm đau là quan trọng nhất trong điều
trị thoái hóa khớp gối. Chỉ số trung bình điểm
đau VAS trước điều trị là 5,50 ± 1,41 điểm, nằm
trong mức đau vừa (4-6 điểm), sau 7 ngày điều

Nghiên cứu Y học

trị đã cho thấy hiệu quả giảm đau, VAS giảm
trung bình 1,58 ± 1,31 điểm, sau 14 ngày điều trị
VAS giảm trung bình 2,41 ±1,46. Mức giảm này
đều có ý nghĩa thống kê với p<0,05, từ mức đau
trung bình xuống đau nhẹ (1-3 điểm). Kết quả
giảm đau trên lâm sàng phù hợp với kết quả
nghiên cứu trên thực nghiệm khi nghiên cứu
trên mô hình gây đau quặn bằng acid acetic, cao
chiết bài thuốc có tác dụng làm giảm rõ rệt số
cơn quặn đau ở tất cả các thời điểm nghiên cứu.
Khi so sánh với bài thuốc Hoàng kinh (sau14
ngày điều trị, mức độ giảm điểm VAS là 2,10 ±
1,09 điểm)(1) thì cao lỏng bài thuốc nghiên cứu có
hiệu quả hơn (p<0,05).
Tác dụng cải thiện chức năng vận động:
thang điểm Lequesne đánh giá mức độ tàn tật
đối với thoái hóa khớp gối, gồm 3 tham số chính:
(1) đau hoặc khó chịu (2) khoảng cách tối đa đi
bộ (3) sinh hoạt hàng ngày. Ban đầu, chỉ số điểm
Lequesne trung bình là 8,05 ± 3,73 điểm, ở mức
độ nặng theo thang đánh giá, sau 7 ngày điều trị
đã cho thấy hiệu quả chỉ số điểm Lequesne giảm
trung bình 1,36 ± 1,80 điểm, sau 14 ngày điều trị
chỉ số điểm Lequesne giảm trung bình 3,68 ± 2,93
điểm. Mức giảm này đều có ý nghĩa thống kê với
p < 0,05, từ mức nặng xuống mức nhẹ. Khi so
sánh với bài thuốc Hoàng kinh (sau 14 ngày điều
trị, mức độ giảm điểm Lequesne là 2,63 ± 1,48
điểm, tuy nhiên có thể do nhóm người bệnh

trong nghiên cứu này có điểm Lequesne ban đầu
cao 12,13 ± 2,41 điểm(1).
Tác dụng cải thiện tầm vận động gấp khớp gối
Ban đầu, tầm vận động gấp khớp gối thụ
động trung bình là 132,12± 15,91 độ, sau 7 ngày
điều trị đã cho thấy hiệu quả tầm vận động tăng
trung bình 12,52±5,61 độ, sau 14 ngày điều trị
tầm vận động tăng trung bình 6,14±9,01 độ. Mức
tăng này đều có ý nghĩa thống kê với p<0,05.
Như vậy, khi người bệnh giảm đau thì tầm vận
động gấp thụ động, chủ động cũng tăng theo.
Tác dụng giảm sưng khớp
Ban đầu, chu vi khớp gối của nhóm người
bệnh có sưng khớp gối trung bình là 35,38 ±2,20

Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2018 429


Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 22 * Số 3 * 2018

cm, sau 7 ngày điều trị đã cho thấy hiệu quả
giảm sưng trung bình 0,57 ± 0,63 cm, sau 14 ngày
điều trị giảm sưng trung bình 0,84± 1,60 cm. Mức
giảm này đều có ý nghĩa thống kê với p< 0,05.
Như vậy, khi người bệnh giảm đau thì tầm vận
động gấp thụ động cũng tăng theo. Kết quả giảm
sưng trên lâm sàng phù hợp với kết quả nghiên
cứu trên thực nghiệm gây phù chân chuột bằng

carageenan, cao chiết bài thuốc có tác dụng làm
giảm viêm. Khi so sánh, cho thấy hiệu quả giảm
sưng tương đương với bài thuốc Hoàng kinh
(sau 14 ngày điều trị, mức độ giảm sưng trung
bình là 0,85 ± 0,43cm)(1).
Hiệu quả điều trị giảm đau, kháng viêm của
bài thuốc có thể giải thích được là do các hoạt
chất alkaloid rễ Nhàu(11), Piperine trong Lá Lốt(7),
các hoạt chất trong cây Trinh nữ(8), Cỏ xước(10),
Tang ký sinh(3) có tác dụng kháng viêm, giảm
đau ngoại biên và giảm đau thần kinh trong điều
trị các bệnh lý viêm khớp thoái hóa.
Tác dụng không mong muốn khi uống cao
thuốc
Sau thời gian 14 ngày uống thuốc, không ghi
nhận các triệu chứng cơ năng không mong
muốn cũng như trị số huyết áp và các giá trị xét
nghiệm huyết học thay đổi không có ý nghĩa
thống kê. Các trị số sinh hóa (Creatinine máu,
Đường máu, AST, ALT) sau 14 ngày điều trị,
giảm có ý nghĩa thống kê so với ban đầu, có thể
giải thích qua tác dụng bảo vệ men gan của Tang
ký sinh(3), rễ Nhàu(11), Cỏ xước(10). Từ đó, bước
đầu cho thấy tính an toàn khi sử dụng bài thuốc,
không gây ảnh hưởng như các nhóm thuốc
kháng viêm, giảm đau tân dược(9), đây là một
trong những ưu điểm của bài thuốc, cần tiếp tục
được đánh giá trong những nghiên cứu về sau
với thời gian điều trị lâu hơn như 4 tuần, 8 tuần.

KẾT LUẬN

chiết nước của bài thuốc trong 14 ngày, chúng tôi
thu được kết quả sau :
1. Cao lỏng chiết nước bài thuốc có tác dụng
giảm đau, cải thiện tầm vận động, giảm sưng
trong điều trị hoái hoá khớp gối.
2. Chưa thấy tác dụng không mong muốn
nào trên lâm sàng và xét nghiệm huyết học, sinh
hóa máu sau 14 ngày điều trị.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.
2.

3.

4.

5.
6.

7.

8.

9.
10.

11.

Bộ Y Tế (2014), Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị các bệnh cơ
xương khớp.
Bùi Hải Bình (2016), Nghiên cứu điều trị thoái hóa khớp gối
nguyên phát bằng liệu pháp huyết tương giàu tiểu cầu tự
thân, Luận án tiến sỹ y học chuyên ngành Nội xương khớp.
Moghadamtousi SZ, Kamarudin MN, Chan CK, Goh
BH, Kadir HA (2014), “Phytochemistry and biology of
Loranthus parasiticus Merr., a commonly used herbal
medicine”, Am J Chin Med., Vol.42(1):23-35.
Nguyễn Giang Thanh, Lê Thành Xuân, Đỗ Thị Phương (2013),
“Hiệu quả điều trị thoái hóa khớp gối bằng phương pháp cấy
chỉ catgut kết hợp với bài thuốc Độc hoạt tang ký sinh”, Tạp
chí nghiên cứu y học, số 85 (5).
Nguyễn Thị Ngọc Lan (2011), Thoái hóa khớp - Bệnh học cơ
xương khớp nội khoa, Nhà xuất bản Y học, trang 140-154.
Phan Thị Thu Thảo, Đỗ Thị Phương, Nguyễn Thị Thanh Tú
(2014), “Tác dụng giảm đau của cao lỏng Hoàng kinh trong
điều trị thoái hóa khớp gối”, Tạp chí nghiên cứu y học, Phụ
trương 91 (5).
Rosa Martha Perez Gutiérrez, Adriana Maria Neira Gonzalez,
Carlos Hoyo-Vadillo (2013), “Alkaloids from Piper: A Review
of its Phytochemistry and Pharmacology”, Medicinal
Chemistry, 13.
Sumiwi SA, Susilawati Y, Muhtadi A (2014), “Antiinflammatory and Analgesic Activities of Mimosa Pudica L.
Herb Extract”, Ijppr.Human, Vol.:1, Issue:4.
Trần Thị Thu Hằng (2017), Dược lực học, Nhà xuất bản
Phương Đông.
Vijaya Kumar S, Sankar P, Varatharajan R (2009), “Antiinflammatory activity of roots of Achyranthes aspera L.”, Journal
Pharmaceutical Biology, Volume 47, Issue 10.

Younos C, Rolland A, Fleurentin J, Lanhers MC, Misslin R,
Mortier F (1990), “Analgesic and behavioral effects of Morinda
citrifolia root”, Planta Medicine, Vol.56, pp. 430-434.

Ngày nhận bài báo:

/10/2017

Ngày phản biện nhận xét bài báo:

/10/2017

Ngày bài được đăng:

20/04/2018

Qua nghiên cứu 42 người bệnh thoái hoá
khớp gối nguyên phát điều trị bằng cao lỏng

430 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2018