Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động của hải quan việt nam hiện nay qua thực tiễn tỉnh thừa thiên huế

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

LÊ CHÍ VINH

PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA TRONG HOẠT ĐỘNG
CỦA HẢI QUAN VIỆT NAM HIỆN NAY - QUA
THỰC TIỄN TỈNH THỪA THIÊN - HUẾ
Chuyên ngành: LÝ LUẬN VÀ LỊCH SỬ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
Mã số: 60 38 01

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2012


Công trình được hoàn thành
tại Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội

Cán bộ hướng dẫn khoa học: GS. TS Phạm Hồng Thái

Phản biện 1:......................................................

Phản biện 2:......................................................

Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn,
họp tại Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội
Vào hồi ..... giờ ......., ngày ....... tháng ...... năm 2012.

Có thể tìm hiểu luận văn
Tại Trung tâm tư liệu - Thư viện Đại học Quốc Gia Hà Nội

Trung Tâm Tư liệu - Đại học Quốc Gia Hà Nội


MỤC LỤC
Trang bìa phụ
Lời cam đoan
Mục lục
MỞ ĐẦU.............................................................................................. 1
1. Tính cấp thiết của đề tài.................................................................... 1
2. Tình hình nghiên cứu đề tài .............................................................. 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn ............................... 4
4. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn ................................................. 4
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu ....................................... 5
6. Những điểm mới của luận văn.......................................................... 6
7. Ý nghĩa của luận văn ........................................................................ 6
8. Kết cấu của luận văn......................................................................... 6
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁP CHẾ XÃ HỘI
CHỦ NGHĨA TRONG TỔ CHỨC VÀ HOẠT
ĐỘNG CỦA HẢI QUAN VIỆT NAM ............................. 7
1.1. VỊ TRÍ, VAI TRÒ VÀ ĐẶC TRƯNG VỀ TỔ CHỨC VÀ
HOẠT ĐỘNG CỦA HẢI QUAN VIỆT NAM .................................. 7
1.1.1. Vị trí, vai trò về tổ chức và hoạt động của ngành Hải quan ....... 7
1.1.2. Những đặc trưng về tổ chức và hoạt động của Hải quan .............. 8
1.2. KHÁI NIỆM, ĐẶC TRƯNG CỦA PHÁP CHẾ XÃ HỘI
CHỦ NGHĨA TRONG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA
HẢI QUAN........................................................................................... 14
1.2.1. Khái niệm pháp chế xã hội chủ nghĩa....................................... 14
1.2.1. Khái niệm, đặc trưng của pháp chế xã hội chủ nghĩa trong
tổ chức và hoạt động của Hải quan .......................................... 19
Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ

NGHĨA TRONG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA
HẢI QUAN VIỆT NAM, THỰC TIỄN Ở THỪA
THIÊN HUẾ ........................................................................... 25
2.1. KHÁI QUÁT VỀ TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA
HẢI QUAN HUẾ TỪ 1990 ĐẾN NAY ................................... 25
2.1.1. Khái quát về tổ chức hải quan Huế .......................................... 25

1


2.1.2. Khái quát về hoạt động hải quan Huế ...................................... 31
2.2. THỰC TRẠNG CỦA PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ
NGHĨA TRONG TỔ CHỨC CỦA HẢI QUAN HUẾ
NÓI RIÊNG VÀ HẢI QUAN VIỆT NAM NÓI CHUNG
TỪ 1990 ĐẾN NAY................................................................. 50
2.2.1. Giai đoạn từ 1990 đến 2001 ..................................................... 50
2.2.2. Giai đoạn từ 2001 đến nay ....................................................... 50
2.3. THỰC TRẠNG PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
TRONG HOẠT ĐỘNG CỦA HẢI QUAN HUẾ TỪ 1990
ĐẾN NAY ................................................................................ 60
2.3.1. Giai đoạn từ 1990 đến 2001 ..................................................... 61
2.3.2. Giai đoạn từ 2001 đến nay ....................................................... 63
Chương 3: YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM PHÁP
CHẾ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA TRONG TỔ CHỨC VÀ
HOẠT ĐỘNG CỦA HẢI QUAN HUẾ HIỆN NAY ............ 71
3.1. YÊU CẦU BẢO ĐẢM PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ
NGHĨA TRONG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA
HẢI QUAN HUẾ ..................................................................... 71
3.1.1. Bảo đảm vai trò lãnh đạo của Đảng trong tổ chức và hoạt
động của Hải quan Huế ............................................................ 72

3.1.2. Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và hoạt động hải
quan Huế phải đáp ứng yêu cầu cải cách thể chế về tổ
chức và hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước ........ 74
3.1.3. Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và hoạt động của hải
quan Huế phải đáp ứng các yêu cầu mục tiêu phát triển, hiện đại
hóa hải quan ........................................................................................... 75
3.1.4. Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và hoạt động hải
quan Huế phải đáp ứng yêu cầu xây dựng lực lượng hải
quan chuyên nghiệp, minh bạch, hiệu quả ............................... 76
3.1.5. Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và hoạt động hải
quan Huế phải đảm bảo yêu cầu phát triển sự hợp tác kinh
tế, đầu tư, giao lưu quốc tế .............................................................. 78

2


3.1.6. Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và hoạt động hải
quan Huế phải đảm bảo yêu cầu thu đủ ngân sách nhà nước,
tạo thuận lợi cho thương mại, xuất nhập cảnh, du lịch................. 79
3.2. GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ
NGHĨA TRONG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA
HẢI QUAN HUẾ TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY ............ 81
3.2.1. Phát huy dân chủ, tăng cường pháp chế trong tổ chức và
hoạt động của hải quan Huế ..................................................... 81
3.2.2. Đổi mới, hoàn thiện hệ thống thể chế về tổ chức và hoạt
động của hải quan Huế ............................................................. 85
3.2.3. Tăng cường sự giám sát, kiểm tra, kiểm soát của các thiết
chế quyền lực công cộng đối với tổ chức và hoạt động của
hải quan Huế.................................................................................... 89
3.2.4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra sự tuân thủ pháp

luật về tổ chức và hoạt động của hải quan Huế ........................ 93
3.2.5. Nâng cao năng lực tổ chức và hoạt động của hải quan các cấp ...... 96
3.2.6. Đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục,
nâng cao trình độ văn hóa, năng lực áp dụng pháp luật
cho đội ngũ cán bộ, công chức hải quan Huế ........................... 99
KẾT LUẬN ..................................................................................... 102
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................... 104

3


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trên cơ sở hệ thống pháp luật về tổ chức và hoạt động của Hải
quan không ngừng được xây dựng, hoàn thiện. Từ Pháp lệnh Hải
quan 1990, Luật Hải quan 2001 đến Luật sửa đổi, bổ sung một số
điều của Luật hải quan ngày 26/5/2005, tổ chức và hoạt động của Hải
quan Huế ngày càng đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới, góp
phần thúc đẩy hội nhập nền kinh tế và đảm bảo an ninh chính trị,
kinh tế, trật tự an toàn xã hội, đảm bảo nguồn thu ngân khố quốc gia;
đồng thời, góp phần củng cố, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa
(XHCN) trong tổ chức và hoạt động của Hải quan Việt Nam nói
chung và Hải quan Huế nói riêng hiện nay.
Thực tiễn cho thấy, thời gian qua, pháp chế XHCN trong tổ
chức và hoạt động của Hải quan không ngừng được tăng cường nhằm
bảo đảm cho pháp luật hải quan đi vào đời sống kinh tế - xã hội và
được tuân thủ nghiêm chỉnh. Hàng loạt vụ buôn lậu, gian lận thương
mại, trốn thuế xuất nhập khẩu được phát hiện và xử lý kịp thời; góp
phần quan trọng cho việc thu ngân sách nhà nước và giữ gìn an ninh
kinh tế, chính trị, trật tự an toàn xã hội.

Tuy nhiên, pháp chế XHCN trong tổ chức và hoạt động của
Hải quan Huế còn nhiều tồn tại không ít những yếu kém, khiếm
khuyết, như:
- Việc áp dụng hệ thống pháp luật về tổ chức và hoạt động của
Hải quan Việt nam vẫn còn có nhiều bất cập, thiếu tính ổn định, thiếu
tính khả thi, chưa phù hợp, đáp ứng kịp thực tiễn đổi mới, mở cửa,
hội nhập kinh tế quốc tế, chưa phù hợp với các điều ước quốc tế mà
Việt Nam ký kết hoặc gia nhập. Công tác rà soát, góp ý việc xây
dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật về tổ chức và hoạt động
hải quan vẫn còn thiếu chủ động, chưa trở thành yếu tố góp phần tích
cực vào việc hoàn thiện, đổi mới cơ cấu tổ chức, hoạt động hải quan.
- Sự tuân thủ pháp luật và chấp hành pháp luật hải quan của một
bộ phận cán bộ, công chức hải quan và tổ chức, cá nhân hoạt động
xuất nhập khẩu vẫn còn không nghiêm dẫn đến phát sinh tiêu cực,

4


phiền hà, tham nhũng, gian lận thương mại, buôn lậu, trốn thuế, lừa
đảo rút "ruột" ngân sách nhà nước... điều này tác động không nhỏ đến
đời sống kinh tế - xã hội, kinh tế đối ngoại, đầu tư, du lịch, gây mất
lòng tin của Đảng, Nhà nước, nhân dân đối với hệ thống tổ chức và
hoạt động của Hải quan.
- Cơ chế đảm bảo cho việc tuân thủ và chấp hành nghiêm minh
pháp luật, pháp chế hải quan còn thiếu rõ ràng, minh bạch, chưa hiệu
quả, cũng như chưa đủ tính cưỡng chế đảm bảo duy trì việc tuân thủ
và thực hiện pháp luật một cách thường xuyên, liên tục và đồng bộ...
Vì các lý do trên tôi chọn đề tài: "Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong
hoạt động của Hải quan Việt Nam hiện nay - qua thực tiễn tỉnh Thừa
Thiên - Huế” để nghiên cứu và viết luận văn thạc sĩ Luật học.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Pháp chế XHCN là một trong những phạm trù pháp lý cơ bản có
ý nghĩa cả về mặt lý luận và thực tiễn của đời sống chính trị, kinh tế
và xã hội. Vì vậy được nhiều học giả quan tâm nghiên cứu, xem xét
trên nhiều bình diện và nhiều khía cạnh khác nhau.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
- Về đối tượng nghiên cứu của luận văn: trên cơ sở nghiên
cứu pháp chế XHCN, luận văn nghiên cứu đặc điểm và nội dung
vai trò của pháp chế XHCN trong tổ chức và hoạt động của Hải
quan Việt nam. Nghiên cứu thực trạng, tìm hiểu nguyên nhân của
thực trạng pháp chế XHCN trong tổ chức và hoạt động của Hải
quan Huế. Luận giải các giải pháp nhằm bảo đảm vai trò pháp chế
trong tổ chức và hoạt động của Hải quan Huế hiện nay.
- Phạm vi nghiên cứu của luận văn:
Luận văn nghiên cứu pháp chế XHCN trong tổ chức và hoạt
động của Hải quan Huế.
Thời gian từ năm 1990 đến nay.
4. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
* Mục đích nghiên cứu
Luận văn có mục đích nghiên cứu là trên cơ sở nghiên cứu lý
luận và đánh giá thực trạng pháp chế XHCN trong lĩnh vực Hải quan
Huế, luận văn đề xuất các giải pháp nhằm bảo đảm pháp chế trong tổ

5


chức và hoạt động của Hải quan Huế hiện nay.
* Nhiệm vụ của luận văn
Để thực hiện mục đích nghiên cứu trên nhiệm vụ của luận văn là:
- Xây dựng khái niệm, đặc trưng của pháp chế XHCN trong tổ

chức hoạt động của Hải quan.
- Phân tích vai trò của pháp chế XHCN trong tổ chức hoạt động
của Hải quan.
- Phân tích các yêu cầu đảm bảo pháp chế trong tổ chức và hoạt
động của Hải quan Huế hiện nay.
- Đề xuất giải pháp đảm bảo pháp chế trong tổ chức và hoạt
động của Hải quan Huế.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
- Cơ sở lý luận: Luận văn được thực hiện dựa trên cơ sở lý luận
của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của
Đảng Cộng sản Việt Nam về pháp luật và pháp chế XHCN.
- Phương pháp nghiên cứu: dựa trên phương pháp luận duy
vật biện chứng, duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, luận
văn đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: lịch sử cụ thể, phân tích - tổng hợp, kết hợp với phương pháp xã hội học,
thống kê, so sánh.
6. Những điểm mới của luận văn
Là luận văn nghiên cứu tương đối toàn diện và hệ thống "Pháp
chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và hoạt động của Hải quan Việt
Nam, thực tiễn ở Thừa Thiên Huế". Vì vậy, có những điểm mới cụ
thể sau:
- Xác định khái niệm, nội dung pháp chế trong tổ chức và hoạt
động của Hải quan Huế.
- Chỉ ra được những ưu điểm, tồn tại và nguyên nhân của những
ưu điểm, tồn tại về pháp chế XHCN trong tổ chức và hoạt động của
Hải quan Huế hiện hành.
- Xác lập hệ thống giải pháp có tính khả thi nhằm đảm bảo pháp
chế XHCN trong tổ chức và hoạt động của Hải quan Huế.
7. Ý nghĩa của luận văn
- Về mặt lý luận: Luận văn góp phần làm phong phú thêm lý

6


luận về pháp chế XHCN trong lĩnh vực cụ thể.
- Về thực tiễn: Kết quả luận văn có thể dùng làm tài liệu tham
khảo cho các cơ quan ban ngành, các trường học và những người
quan tâm đến lĩnh vực này.
8. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, nội dung của
luận văn được kết cấu thành 3 chương, 8 mục.
Chương 1: Cơ sở lý luận về pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ
chức và hoạt động của Hải quan Việt Nam
Chương 2: Thực trạng pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức
và hoạt động của Hải quan Huế
Chương 3: Yêu cầu và giải pháp bảo đảm pháp chế xã hội chủ
nghĩa trong tổ chức và hoạt động của Hải quan Huế hiện nay
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA TRONG
TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA HẢI QUAN VIỆT NAM
1.1. VỊ TRÍ, VAI TRÒ VÀ ĐẶC TRƯNG VỀ TỔ CHỨC VÀ
HOẠT ĐỘNG CỦA HẢI QUAN VIỆT NAM
1.1.1. Vị trí, vai trò về tổ chức và hoạt động của ngành Hải quan
Hệ thống luật lệ của các nước đều xác định vị trí, chức năng,
nhiệm vụ, quyền hạn, nội dung hoạt động cũng như cơ cấu, tổ chức
hải quan của Nhà nước đó. Trong đời sống chính trị, kinh tế-xã hội
quốc gia, vị trí, vai trò của Hải quan các tỉnh, liên tỉnh, thành phố nói
chung và Hải quan Huế nói riêng được thể hiện chủ yếu ở những
phương diện sau đây:
Một là, Tổ chức Hải quan là một công cụ quan trọng trong việc
bảo hộ, thúc đẩy sự phát triển nền kinh tế sản xuất hàng hoá trong

nước. Thông qua hàng rào phi thuế quan để kiểm tra, kiểm soát chặt
chẽ hàng hoá, phương tiện xuất - nhập khẩu, xuất - nhập cảnh, quá
cảnh; đấu tranh, ngăn chặn, đấu tranh mạnh mẽ với các hoạt động
buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hoá, tiền tệ,... qua biên giới.
Hai là, tổ chức Hải quan và hoạt động của Hải quan được xác

7


định là một trong những công cụ góp phần không nhỏ vào việc bảo
vệ an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội của mỗi nước.
Ba là, tổ chức Hải quan, hoạt động hải quan góp phần quan
trọng đáng kể vào việc cải thiện môi trường đầu tư nước ngoài, thúc
đẩy và thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài của mỗi quốc gia.
1.1.2. Những đặc trưng về tổ chức và hoạt động của Hải quan.
Hải quan Việt nam là một thiết chế của Nhà nước. Thiết chế này
được thành lập để trực tiếp quản lý nhà nước các hoạt động hải quan,
là cơ quan có chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền thực hiện hoạt động
hải quan theo các quy định của hệ thống pháp luật. Địa vị pháp lý Hải
quan được xác định trong nhiều văn bản pháp luật thuộc hệ thống pháp
luật Việt Nam.
- Vị trí, vai trò và hệ thống tổ chức của ngành Hải quan
Hiện nay, theo Luật Hải quan, "Hải quan Việt Nam được tổ
chức và hoạt động theo nguyên tắc tập trung, thống nhất. Tổng cục
trưởng Tổng cục Hải quan thống nhất quản lý, điều hành hoạt động
của Hải quan các cấp; Hải quan cấp dưới chịu sự quản lý, chỉ đạo của
Hải quan cấp trên".
- Chức năng, nhiệm vụ của Hải quan Việt nam.
Thứ nhất, Thực hiện thủ tục Hải quan, kiểm tra, giám sát hải
quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu, chuyển cửa khẩu, quá

cảnh và phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh theo quy
định của pháp luật.
Thứ hai, Thực hiện các biện pháp nghiệp vụ cần thiết để chủ
động phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên
giới trong phạm vi địa bàn hoạt động. Phối hợp thực hiện nhiệm vụ
phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới
ngoài phạm vi địa bàn hoạt động của Cục Hải quan theo quy định của
pháp luật và Tổng cục Hải quan.
Thứ tư, kiến nghị chủ trương, biện pháp quản lý nhà nước về hải
quan đối với hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, xuất cảnh, nhập cảnh,
quá cảnh và chính sách thuế đối với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu.
Phải nói rằng, nhiệm vụ này được phái sinh từ ba nhiệm vụ nêu trên.
Hai là, tổ chức, hoạt động Hải quan Việt Nam có mối quan hệ

8


chặt chẽ với các cơ quan khác.
- Mối quan hệ của Tổ chức Hải quan với cơ quan quản lý nhà
nước cấp trên.
Hiện nay, Tổng cục Hải quan là cơ quan trực thuộc Bộ Tài
chính, Bộ Tài chính nằm trong cơ cấu tổ chức Chính phủ, tổ chức
và hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ, trong khi đó. Hải
quan Việt Nam lại tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc "tập
trung, thống nhất".
- Mối quan hệ giữa Tổng cục Hải quan với các cấp, đơn vị hải
quan trực thuộc.
Cơ quan hành chính nhà nước chủ yếu chịu trách nhiệm thực
hiện quản lý nhà nước lĩnh vực hải quan là các cơ quan Hải quan, gọi
chung là Hải quan Việt Nam. Theo Luật Hải quan, "Hải quan Việt

Nam được tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tập trung, thống
nhất. Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan thống nhất quản lý, điều
hành hoạt động của Hải quan các cấp; Hải quan cấp dưới chịu sự
quản lý, chỉ đạo của Hải quan cấp trên".
- Mối quan hệ giữa Hải quan với các cơ quan, đơn vị hữu quan.
Luật Hải quan xác định rõ: "Tổng cục Hải quan là cơ quan giúp
Chính phủ thực hiện thống nhất quản lý nhà nước về hải quan"; các
cơ quan khác của Nhà nước có trách nhiệm phối hợp thực hiện quản
lý nhà nước lĩnh vực hải quan, như: Biên phòng, Cảnh sát biển, Cảnh
sát kinh tế, Kiểm dịch động vật, Kiểm dịch thực vật, Kiểm dịch y tế,
Kiểm tra văn hoá, uỷ ban nhân dân các cấp. Ngân hàng, Kho bạc,...
Tổ chức, cá nhân thực hiện xuất - nhập khẩu, quá cảnh hàng hoá,
xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh phương tiện vận tải là đối tượng quản
lý có nghĩa vụ thực hiện các quyết định, yêu cầu phối hợp thực hiện
pháp luật của cơ quan hải quan.
- Mối quan hệ giữa Hải quan với một số cơ quan quyền lực nhà
nước và hệ thống chính trị.
Trong lĩnh vực quản lý nhà nước về hải quan, thực hiện thẩm
quyền giám sát, ngoài các cơ quan, tổ chức, cá nhân, như Quốc hội,
Đại biểu Quốc hội theo Luật tổ chức Quốc hội và Luật giám sát Quốc
hội, và thêm vào đó còn gồm các cơ quan, tổ chức, cá nhân được quy

9


định trong Luật Hải quan, gồm:
1.2. KHÁI NIỆM, ĐẶC TRƯNG CỦA PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ
NGHĨA TRONG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA HẢI QUAN
1.2.1. Khái niệm pháp chế xã hội chủ nghĩa
Pháp chế XHCN là một khái niệm, một phạm trù pháp lý cơ

bản của khoa học pháp lý XHCN. Đây là vấn đề không phải là mới
mẻ. Song, sau khi các nước XHCN ở Đông Âu và Liên Xô sụp đổ,
các nước trong hệ thống XHCN đã đều tiến hành cải tổ đổi mới
theo những con đường phát triển riêng của mình, pháp chế được
bàn đến trong một điều kiện mới. Trong điều kiện của quá trình
xây dựng nhà nước pháp quyền, quá trình xây dựng phát triển nền
kinh tế thị trường mở cửa, hội nhập quốc tế và xây dựng xã hội
công dân, pháp chế XHCN (theo quan niệm cũ) không dễ gì có sự
thống nhất về nội hàm của nó. Vì vậy, để đưa ra được một khái
niệm về pháp chế XHCN một cách tương đối hoàn chỉnh, đúng với
tên gọi của nó cần tiếp cận từ nhiều phương diện.
Thứ nhất, tiếp cận từ tư tưởng của các nhà kinh điển của chủ
nghĩa Mác - Lênin về pháp chế XHCN, "pháp chế là một hiện tượng
xã hội độc lập với tư cách là nhân tố của quyền lực chính trị".
Thứ hai, tiếp cận từ quan điểm của Đảng ta về pháp chế XHCN
trong các văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ III đến lần thứ X,
Đảng ta đều coi pháp chế XHCN là nguyên tắc tổ chức và hoạt động
của Nhà nước. Muốn nâng cao hiệu lực, hiệu quả của quản lý Nhà
nước và phát huy dân chủ XHCN phương pháp chủ yếu, tổng thể,
toàn diện và thường xuyên là tăng cường pháp chế XHCN.
Thứ ba, tiếp cận từ khái niệm pháp chế của khoa học pháp lý.
Có thể thấy rằng khái niệm (hay phạm trù) pháp chế XHCN
được sự quan tâm nghiên cứu của nhiều tác giả trong và ngoài nước.
Song cho đến nay định nghĩa về pháp chế XHCN chưa phải là đồng
nhất về nội dung của khái niệm này.
Ở Việt Nam có các định nghĩa về pháp chế đáng chú ý sau đây:
- GS - TSKH Đào Trí Úc cho rằng: "pháp chế là sự hiện diện
của một hệ thống pháp luật cần và đủ để điều chỉnh các quan hệ xã
hội, làm cơ sở cho sự tồn tại một trật tự pháp luật và kỷ luật, là sự

10


tuân thủ và thực hiện đầy đủ pháp luật trong tổ chức và hoạt động
của Nhà nước, của các cơ quan, đơn vị tổ chức và đối với công
dân" [56, tr.680].
Mọi vi phạm pháp luật đều bị xử lý theo pháp luật XHCN được
quy định tại Điều 12 Hiến pháp năm 1992. Đồng tình với các khái
niệm trên, theo tôi có thể hiểu pháp chế XHCN theo những nội dung
cơ bản sau đây:
Thứ nhất: Pháp chế là chế độ của đời sống chính trị xã hội:
pháp luật và pháp chế là hai hiện tượng xã hội khác nhau, độc lập
tương đối với nhau, nhưng có mối quan hệ mật thiết với nhau:
pháp luật với tư cách là hệ thống quy phạm pháp luật là tiền đề, cơ
sở của pháp chế.
Thứ hai: Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật. Nội dung này
dường như là "lẽ thường tình" và nó không phải là nội hàm của pháp
chế. Thực tế không phải như vậy. Nhà nước phải quản lý xã hội chủ
yếu bằng pháp luật, phải "pháp trị" mới là hiện tượng pháp chế.
Thứ ba: các chủ thể của quan hệ pháp luật như các cá nhân, các
pháp nhân, các hộ gia đình, tổ hợp tác được nhấn mạnh theo tính chất
của chủ thể là cơ quan nhà nước, các tổ chức Đảng, các đơn vị vũ
trang nhân dân, các tổ chức chính trị xã hội, xã hội nghề nghiệp và xã
hội thuần tuý cũng như các đơn vị kinh tế ở mọi thành phần kinh tế
và công dân đều phải tôn trọng và thực hiện Hiến pháp và pháp luật.
Thứ tư: Nội dung của pháp chế còn là "mọi vi phạm pháp luật
đều bị xử lý theo pháp luật. Vi phạm pháp luật là một hiện tượng
xã hội. Nhưng pháp chế được thể hiện trong việc dùng pháp luật,
căn cứ vào pháp luật, đối chiếu với pháp luật mà xử lý mọi hành
vi xâm phạm đến an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, xâm

phạm đến lợi ích nhà nước, lợi ích tập thể, các quyền và lợi ích
hợp pháp của công dân.
1.2.1. Khái niệm, đặc trưng của pháp chế xã hội chủ nghĩa
trong tổ chức và hoạt động của Hải quan
1.2.1.1. Khái niệm pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và
hoạt động của Hải quan
Pháp chế XHCN trong tổ chức và hoạt động hải quan là một

11


bộ phận của pháp chế XHCN ở Việt Nam. Bộ phận pháp chế này
đòi hỏi trong quá trình tổ chức và hoạt động Hải quan phải tuân
thủ các nguyên tắc pháp chế XHCN.
Theo định nghĩa trên pháp chế XHCN trong tổ chức và hoạt
động của Hải quan có ba nội dung cơ bản sau đây:
Thứ nhất, pháp luật được coi là công cụ chủ yếu để quản lý nhà
nước trong lĩnh vực Hải quan, các cơ quan Hải quan được tổ chức và
hoạt động theo quy định của pháp luật.
Thứ hai, các cơ quan nhà nước, lực lượng vũ trang nhân dân,
các cơ quan hải quan, cán bộ công chức hải quan, các đơn vị kinh
tế và mọi công dân phải tôn trọng và thực hiện pháp luật về quản
lý nhà nước về hải quan, về vận chuyển xuất nhập khẩu hàng hoá
và thuế quan.
Thứ ba, mọi vi phạm pháp luật trong tổ chức và hoạt động hải
quan đều bị xử lý theo pháp luật.
1.2.1.2. Đặc trưng cơ bản của pháp chế xã hội chủ nghĩa
trong tổ chức và hoạt động hải quan .
Thứ nhất, pháp chế XHCN trong tổ chức và hoạt động của hải
quan Huế được quy định bởi Luật Hải quan và các quy phạm pháp

luật khác.
Pháp luật là tiền đề cơ sở của pháp chế nói chung. Tổ chức hải
quan Huế được quy định bằng pháp luật hải quan và các văn bản
quy phạm pháp luật khác có liên quan. Nhưng Luật Hải quan là cơ
bản, chủ yếu. Cơ quan hải quan là cơ quan quản lý hành chính nhà
nước nhưng là cơ quan quản lý hành chính đặc biệt. Chức năng,
nhiệm vụ, quyền hạn thể hiện lĩnh vực hoạt động đặc thù: quản lý
kiểm soát xuất nhập khẩu hàng hoá qua biên giới, thu thuế xuất
nhập khẩu, và còn là lực lượng phòng và đấu tranh với các tội vận
chuyển trái phép, buôn lậu hàng hoá, trốn thuế hải quan.
Thứ hai, pháp chế XHCN trong tổ chức hoạt động của ngành
Hải quan được thể hiện ở hành vi pháp lý (hành động hay không
hành động) phù hợp với pháp luật của các đơn vị trực thuộc, của các
đơn vị kinh tế, các tổ chức và công dân trong lĩnh vực hải quan trên
địa bàn hoạt động Hải quan .

12


Thứ ba, pháp chế XHCN trong tổ chức hoạt động hải quan
Huế là phương thức bảo vệ, bảo đảm lợi ích nhà nước quyền và
lợi ích hợp pháp của các đơn vị kinh tế và mọi công dân trong
lĩnh vực hải quan.
Thứ tư, pháp chế XHCN trong tổ chức hoạt động hải quan là
phương thức xây dựng lực lượng hải quan trong sạch, vững mạnh,
chống mọi vi phạm pháp luật của cán bộ công chức hải quan.
Thứ năm, pháp chế XHCN trong tổ chức hoạt động hải quan là
phương pháp phòng chống tội phạm vận chuyển trái phép, buôn lậu
và trốn thuế và các tội phạm khác xảy ra trên biên giới.
Chương 2

THỰC TRẠNG PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA TRONG TỔ
CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA HẢI QUAN VIỆT NAM, THỰC
TIỄN Ở THỪA THIÊN HUẾ
2.1. KHÁI QUÁT VỀ TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA HẢI
QUAN HUẾ TỪ 1990 ĐẾN NAY
2.1.1. Khái quát về tổ chức hải quan Huế
2.1.1.1. Giai đoạn từ 1990 đến 2001
Đây là thời kỳ mà mọi hoạt động quản lý nhà nước về hải quan
và tổ chức bộ máy của ngành Hải quan chủ yếu được điều chỉnh bằng
Pháp lệnh Hải quan. Những quy định của Pháp lệnh Hải quan thể
hiện sự kế thừa có chọn lọc, đánh giá sự tiến bộ, bước phát triển mới
của ngành Hải quan, cũng như xác định rõ hơn vị trí, vai trò, chức
năng, nhiệm vụ, trọng trách trong công cuộc xây dựng nền kinh tế thị
trường nhiều thành phần, mở cửa, hội nhập kinh tế quốc tế theo chủ
trương của Đảng và Nhà nước. Chức năng, nhiệm vụ của Hải quan
được xác định rõ ràng là công cụ của Đảng và Nhà nước lập ra, duy
trì nhằm phục vụ cho hoạt động kinh tế đối ngoại, và Hải quan không
sản xuất, không kinh doanh nên không phải là một cơ quan kinh tế;
nên được xác định rõ là cơ quan quản lý nhà nước về lĩnh vực hải
quan, thực hiện quyền kiểm tra hải quan mọi hoạt động xuất nhập
khẩu, hoạt động kinh tế đối ngoại và chống buôn lậu. Hải quan Huế,
sau khi tách ra khỏi Hải quan Bình Trị Thiên, một mặt đảm bảo được
13


sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp của Tổng cục Hải quan, hạn chế được
các khâu trung gian xa rời thực tế, chồng chéo, dễ gây phiền hà, ách
tắc và đã tạo thuận lợi cho xuất khẩu, nhập khẩu.
2.1.1.2. Giai đoạn từ 2001 đến nay
- Luật Hải quan đã tạo cơ sở pháp lý để củng cố Hải quan Huế

tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tập trung, thống nhất, phù hợp
với tính chất và đặc điểm của hoạt động hải quan hiện đại; so với hệ
thống pháp luật trước đây, nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm đã được
quy định tương đối đầy đủ, đồng bộ, cơ chế thực hiện đã bước đầu
hình thành và cơ bản đã phù hợp với thông lệ của Hải quan trên thế
giới. Chủ trương, định hướng xây dựng lực lượng Hải quan hiện đại,
chuyên nghiệp đã dần được đưa vào thực tiễn, trở thành mục tiêu, và
mục đích của từng thời đoạn cụ thể.
- Mối quan hệ phối hợp giữa ngành Hải quan với các ngành
chức năng khác tiếp tục được củng cố, tăng cường ở một tầm, vị thế
mới, như: ký kết lại quy chế phối hợp mới giữa ngành Hải quan với
Bộ đội Biên phòng, ngành Hải quan với Cảnh sát kinh tế...
2.1.2. Khái quát về hoạt động hải quan Huế
2.1.2.1. Giai đoạn từ 1990 đến 2001
Đây là giai đoạn mở đầu của bước chuyển từ nền kinh tế tập
trung, bao cấp, sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa, mở cửa, hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực, song, cũng là
giai đoạn Nhà nước thi hành chế độ quản lý độc quyền ngoại thương
ở mức cao độ. Đối với Hải quan Huế là giai đoạn có nhiều sự kiện
quan trọng, một mặt, Nhà nước tiếp tục đề cao, khẳng định quyền hạn
của Hải quan trong các hoạt động kinh tế đối ngoại, đồng thời, cũng
chỉ ra những thách thức đối trong việc thực thi, gánh vác những
nhiệm vụ trọng trách mà Đảng và Nhà nước giao trong giai đoạn này.
* Về thủ tục hải quan
Pháp lệnh Hải quan đã qui định cụ thể nội dung, điều kiện làm
thủ tục hải quan, thể hiện sự tiến bộ trong xây dựng các văn bản pháp
luật Hải quan; các quyền và nghĩa vụ của các chủ thể đã được công
khai hóa, họ biết phải làm gì và không phải làm gì khi tới các đơn vị
Hải quan làm thủ tục; Công khai hóa thủ tục hải quan là điều kiện để

14


quản lý và phục vụ, phù hợp với yêu cầu dân chủ, đổi mới. Tuy
nhiên, việc lưu thông hàng hóa nhập khẩu hợp pháp thuận lợi, ngăn
chặn việc tiêu thụ hàng lậu trong thị trường nội địa, cần phải có
những biện pháp quản lý chặt chẽ với từng đối tượng sau khi đã hoàn
thành thành thủ tục hải quan.
* Kiểm tra, giám sát hải quan
Hàng hóa, phương tiện vận tải... là đối tượng kiểm tra, giám sát
hải quan thường trực tiếp hoặc gián tiếp liên quan đến các yếu tố
nước ngoài. Vì vậy việc qui định cụ thể, công khai hóa các yêu cầu
quản lý là hết sức quan trọng; nó cũng có ý nghĩa hạn chế các vi
phạm hải quan và nâng cao chất lượng quản lý, xây dựng ý thức pháp
luật nói chung.
- Kiểm tra giám sát hải quan là một hoạt động điển hình của
hải quan. Các đơn vị Hải quan đã nắm vững nội dung, các bước
của quy trình kiểm tra, giám sát với từng đối tượng, trong từng
trường hợp cụ thể, để thực hiện tư tưởng chủ đạo quản lý tốt, đồng
thời phục vụ tốt và thông qua kiểm tra, giám sát, kịp thời phát
hiện, để yêu cầu các chủ thể thực hiện đúng pháp luật. Đồng thời,
chính thông qua, việc kiểm tra, giám sát kịp thời kiến nghị sửa
đổi, bổ sung nhiều chính sách, quy định cho phù hợp với sự phát
triển kinh tế - xã hội của đất nước.
* Tổ chức chống buôn lậu và vận chuyển trái phép hàng hóa,
tiền tệ trái phép qua biên giới.
Để thực hiện nhiệm vụ cơ bản này, Hải quan đã được pháp luật
giao cho những quyền hạn quan trọng:
- Tổ chức đấu tranh chống buôn lậu và vận chuyển hàng hóa trái
phép qua biên giới;

- Áp dụng một số biện pháp quan trọng trong tố tụng hình sự
và hành chính;
- Khởi tố, điều tra vụ án;
- Phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền thực hiện chống buôn
lậu, ngoài địa bàn hoạt động của Hải quan;
2.1.2.2. Giai đoạn từ 2001 đến nay
Thủ tục hải quan, chế độ kiểm tra, giám sát hải quan được Luật

15


hải quan quy định tại Chương III. Nội dung này chiếm đến hơn 1/2
Luật hải quan, gồm 6 mục, 48/82 điều của Luật.
với hoạt động phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép
hàng hoá qua biên giới được quy định tại Luật hải quan theo đó: Hải
quan Huế được tổ chức thực hiện nhiệm vụ phòng, chống buôn lậu, vận
chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới"; "được thành lập đơn vị
chuyên trách để thực hiện nhiệm vụ phòng, chống buôn lậu, vận chuyển
trái phép hàng hoá qua biên giới";
2.2. THỰC TRẠNG CỦA PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
TRONG TỔ CHỨC CỦA HẢI QUAN HUẾ NÓI RIÊNG VÀ HẢI
QUAN VIỆT NAM NÓI CHUNG TỪ 1990 ĐẾN NAY
2.2.1. Giai đoạn từ 1990 đến 2001
Nhà nước tiếp tục khẳng định, nhấn mạnh, đề cao vị trí, vai trò,
chức năng của ngành Hải quan đối với sự nghiệp phát triển nền kinh
tế thị trường, các hoạt động kinh tế đối ngoại, gian lưu và hợp tác
quốc tế, giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa, ngăn chặn đẩy lùi
các làn gió độc", bảo vệ an ninh chính trị, an ninh kinh tế, trật tự an
toàn xã hội...
Trong giai đoạn này, một khối lượng đồ sộ văn bản pháp luật về

quản lý nhà nước lĩnh vực hải quan đã được xây dựng, ban hành, và
một số lượng không ít trong đó quy định về vị trí, chức năng, nhiệm
vụ, quyền hạn của ngành Hải quan nói chung và Hải quan Huế nói
riêng ở trên các lĩnh vực quản lý khác nhau của các hoạt động kinh tế
đối ngoại.
- Vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan Hải quy định
tại Pháp lệnh Hải quan được Chính phủ thể chế tại hàng loạt Nghị định
nhằm đảm bảo việc thực thi trong các hoạt động hải quan, như: Nghị
định số 171-HĐBT ngày 27-5-1991 ban hành Bản quy định cụ thể thủ
tục hải quan và lệ phí hải quan; Nghị định số 128-HĐBT ngày 19-41991 quy định phạm vi địa bàn hoạt động cụ thể và khu vực kiểm soát
của Hải quan Việt Nam; Nghị định số 16/CP ngày 7-3-1994 về chức
năng, nhiệm vụ và tổ chức bộ máy của Tổng cục Hải quan; Nghị định số
16/1999/NĐ-CP ngày 27-3-1999 quy định về thủ tục hải quan, giám sát
hải quan và lệ phí hải quan (thay thế Nghị định số 171-HĐBT)...

16


* Đánh giá về pháp chế đối với tổ chức hải quan Huế
Đây là thời kỳ mà mọi hoạt động quản lý nhà nước về hải quan
và tổ chức Hải quan Huế chủ yếu được điều chỉnh bằng Pháp lệnh
Hải quan. Những quy định của Pháp lệnh Hải quan đã thể hiện sự kế
thừa có chọn lọc, đánh giá sự tiến bộ, bước phát triển mới của Hải
quan Huế,
- Nguyên tắc tập trung thống nhất đã đảm bảo cho hoạt động hải
quan Huế có hiệu quả, thông qua việc thực hiện thống nhất chính
sách, pháp luật về hải quan, đảm bảo yêu cầu chỉ đạo, tiến hành thông
suốt, kịp thời tại các cửa khẩu hàng ngày hàng giờ diễn ra các hoạt
động kinh tế, văn hóa, đối ngoại, chính trị,... trực tiếp hay gián tiếp
liên quan đến các yếu tố nước ngoài

2.2.2. Giai đoạn từ 2001 đến nay
Ngày 29-6-2001, Quốc hội khoá X, kỳ họp thứ 9 đã thông qua
Luật Hải quan, thay thế Pháp lệnh Hải quan 1990. Để kịp thời điều
chỉnh và quản lý thực tiễn các hoạt động kinh tế đối ngoại, ngay sau
khi Luật Hải quan ra đời. Thực tiễn pháp lý đã cho thấy, địa vị pháp
lý, thẩm quyền của Hải quan Huế, về cơ bản được củng cố, xây dựng
trên cơ sở kế thừa có chọn lọc kinh nghiệm thực tiễn của các giai
đoạn trước đây, tiếp thu kế thừa kinh nghiệm của một số nước trên
thế giới, nội luật hoá điều ước quốc tế về hải quan.
Tóm lại: pháp chế xã hội chủ nghĩa đối với tổ chức và hoạt
động hải quan Huế
Trải qua quá trình phát triển, gắn liền với quá trình mở cửa, hội
nhập kinh tế quốc tế của đất nước, Luật Hải quan đã thể chế hoá
đường lối chủ trương của Đảng, cụ thể hoá nguyên tắc quản lý kinh
tế đối ngoại tại Hiến pháp 1992, kế thừa truyền thống lập pháp trong
nước và kinh nghiệm quốc tế; đã đáp ứng được yêu cầu cải cách nền
hành chính nói chung, cải cách hành chính ngành Hải quan nói riêng,
đồng thời khẳng định: quản lý nhà nước về lĩnh vực hải quan đã
"tương đối" được luật hoá ở hầu hết các phương diện; đánh dấu một
"mốc" mới về địa vị pháp lý, thẩm quyền của Hải quan Huế trong hệ
thống các cơ quan hành pháp.
17


2.3. THỰC TRẠNG PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA TRONG
HOẠT ĐỘNG CỦA HẢI QUAN HUẾ TỪ 1990 ĐẾN NAY
2.3.1. Giai đoạn từ 1990 đến 2001
- Pháp lệnh Hải quan đã quy định nguyên tắc: hàng hóa xuất
khẩu, nhập khẩu, phương tiện vận tải xuất nhập cảnh đều phải làm
thủ tục Hải quan và chỉ được đưa ra nước ngoài hoặc đưa vào lưu

thông trong nội địa Việt Nam sau khi đã hoàn thành thủ tục Hải quan;
2.3.2. Giai đoạn từ 2001 đến nay
Luật hải quan được Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa
Việt Nam thông qua ngày 29/6/2001, có hiệu lực thi hành từ ngày
01/01/2002 thay thế Pháp lệnh Hải quan 1990, đã phát huy hiệu quả
tương đối toàn diện trong đời sống, được cộng đồng doanh nghiệp,
cơ quan, tổ chức và cá nhân liên quan đánh giá là một trong những
đạo luật thể hiện được tinh thần đổi mới. góp phần tích cực vào việc
thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội, giữ gìn an ninh, thu hút đầu tư và
hội nhập quốc tế. Ngày 14-6-2005, Quốc hội đã ban hành Luật sửa
đổi, bổ sung một số điều của Luật hải quan. Cùng với Luật hải quan,
Chính phủ, Bộ lài chính đã ban hành các văn bản dưới luật theo thẩm
quyền để hướng dẫn thi hành Luật hải quan tạo thành một hệ thống
các văn bản làm cơ sở pháp lý cho các hoạt động hải quan.
Chương 3
YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM PHÁP CHẾ XÃ HỘI
CHỦ NGHĨA TRONG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA
HẢI QUAN HUẾ HIỆN NAY
3.1. YÊU CẦU BẢO ĐẢM PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
TRONG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA HẢI QUAN HUẾ
Thực hiện đường lối đổi mới, mở cửa, giao lưu và hợp tác quốc
tế, cùng với sự chuyển đổi của nền kinh tế từ quan liêu, bao cấp sang
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tổ chức và hoạt động
của cơ quan nhà nước nói chung, cơ quan hải quan nói riêng cũng
phải đổi mới cơ chế tổ chức và hoạt động. Có thể thấy rõ rằng, tổ
chức và hoạt động của hải quan Huế đã được đổi mới một bước, thu
được những thành tựu đáng kể, thực hiện được các mục tiêu của
18

Đảng và Nhà nước trao cho.
3.1.1. Bảo đảm vai trò lãnh đạo của Đảng trong tổ chức và
hoạt động của Hải quan Huế
Nguyên tắc Đảng cộng sản Việt Nam là lực lượng duy nhất lãnh
đạo Nhà nước và xã hội đã được khẳng định tại Hiến pháp - đạo luật
cơ bản, có giá trị pháp lý cao nhất bao trùm tất cả hệ thống pháp luật
ở nước ta. Đảng lãnh đạo Nhà nước và xã hội là tất yếu khách quan,
có tính lịch sử. Chủ trương xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa Việt Nam đã được Đảng khẳng định trong các văn kiện
quan trọng đó là: Tại các Nghị quyết đại hội Đảng từ khoá VII đến
khoá X đã thể hiện Đảng lãnh đạo Nhà nước, lãnh đạo xã hội, đại
diện cho giai cấp công nhân, nông dân và tầng lớp trí thức, ý chí của
Đảng là ý chí chí của nhân dân, được thể hiện trong các văn kiện của
Đảng. Đảng lãnh đạo nhà nước và xã hội là lãnh đạo chính trị. Thông
qua cương lĩnh, chủ trương, kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội tại các
nghị quyết Đảng định hướng chính sách và chủ trương tổ chức và
hoạt động cho Nhà nước.
3.1.3. Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và hoạt động
của hải quan Huế phải đáp ứng các yêu cầu mục tiêu phát triển,
hiện đại hóa hải quan
Hệ thống tổ chức và hoạt động hải quan Huế được hiện đại hóa,
không chỉ đáp ứng các yêu cầu và thích hợp với một nền sản xuất
hàng hóa và công nghiệp hóa và hướng về xuất khẩu, tạo điều kiện
cho xuất khẩu, mà còn đảm bảo việc giảm thiểu các trở ngại cho lưu
thông hàng hóa, giảm thiểu các biện pháp kiểm soát trực tiếp, thủ
công với sự hiện diện trực tiếp, tiếp xúc giữa cán bộ, công chức Hải
quan với hàng hóa, phương tiện, hành khách xuất nhập cảnh, để từ đó
là một biện pháp giảm được tiêu cực, phiền hà, lãng phí thời gian,
tiền bạc, vật chất của nhân đần.
3.1.4. Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và hoạt động

hải quan Huế phải đáp ứng yêu cầu xây dựng lực lượng hải quan
chuyên nghiệp, minh bạch, hiệu quả
Chủ trương của Đảng về xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ,
công chức đó là "đổi mới chính sách cán bộ và công tác quản lý cán

19


bộ, xây dựng chế độ công vụ rõ ràng, minh bạch, đội ngũ cán bộ,
công chức có đủ phẩm chất và năng lực gắn với chế độ hưởng thụ
thỏa đáng và công bằng. Thực hiện đầy đủ nguyên tắc công khai,
minh bạch, dân chủ và phục vụ dân đối với các cơ quan và công chức
nhà nước" [17, tr.254].
3.1.5. Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và hoạt động hải
quan Huế phải đảm bảo yêu cầu phát triển sự hợp tác kinh tế, đầu
tư, giao lưu quốc tế
Phát triển sự hợp tác kinh tế quốc tế, đẩy mạnh các hoạt động
thu hút đầu tư sản xuất, kinh doanh, tạo điều kiện thuận lợi cho các
hoạt động giao lưu quốc tế không chỉ là một chính sách, chủ trương
của Đảng trong các văn kiện, mà là một thách thức thực tiễn trong
bối cảnh cạnh tranh kinh tế quốc tế và tạo ảnh hưởng về chính trị, văn
hóa, xã hội lên xã hội dân sự toàn cầu. Điểm quan trọng hơn đó là,
hợp tác kinh tế, đầu tư, giao lưu quốc tế đã được đặt ra và yêu cầu
thực thi dưới "sức ép"của các chuẩn mực quốc tế, các cam kết quốc
tế mà Việt Nam đã đang và sẽ phải tiến hành trong khuôn khổ là
thành viên của các tổ chức quốc tế hoặc các điều ước quốc tế đã ký
kết hoặc gia nhập. Cũng chính vì điều này, tổ chức và hoạt động hải
quan Huế phải được xây dựng, phát triển, cải cách, thay đổi nhằm
thích ứng với điều kiện mới của các yêu cầu về chính trị, kinh tế, xã
hội nước ta trong bối cảnh cần phải chủ động, tích cực hơn và làm

chủ được các liến trình của toàn cầu hóa, giúp cho Đảng và Nhà nước
thúc đẩy, tìm kiếm các lợi ích quốc gia, lợi ích dân tộc, đồng thời
kiểm soát, hạn chế, đầy lùi được các mặt, các yếu tố tiêu cực của toàn
cầu hóa và hội nhập kinh tế, đầu tư quốc tế cũng như giao lưu quốc tế
thông qua văn hóa, tôn giáo, nghệ thuật,...
3.1.6. Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và hoạt động
hải quan Huế phải đảm bảo yêu cầu thu đủ ngân sách nhà nước,
tạo thuận lợi cho thương mại, xuất nhập cảnh, du lịch
Đảm bảo yêu cầu thu đúng, thu đủ ngân sách nhà nước là một
trong những vấn đề đặt ra cho Hải quan Huế trong khi thiết lập các tổ
chức và hoạt động của mình. Thu đúng, thu đủ ngân sách hằng năm
đồng nghĩa với việc tổ chức và hoạt động hải quan phải được thiết

20


lập và thực thi nhiệm vụ đúng với yêu cầu của nền kinh tế thương
mại quốc tế đặt ra.
3.2. GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM PHÁP CHẾ XÃ HỘI CHỦ
NGHĨA TRONG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA HẢI QUAN
HUẾ TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY
3.2.1. Phát huy dân chủ, tăng cường pháp chế trong tổ chức
và hoạt động của hải quan Huế
Dân chủ là khát vọng lâu đời của loài người, của các dân tộc. Dân
chủ là yêu cầu của xã hội pháp quyền, của xã hội dân sự. Dân chủ luôn
luôn gắn liền với pháp chế, pháp quyền. Pháp chế, pháp quyền văn minh
phải chứa đựng trong nó tinh thần của dân chủ. Dân chủ trong tổ chức và
hoạt động của cơ quan nhà nước nói chúng, cơ quan hải quan nói riêng,
có tính nhân văn, gần dân, vì dân và bảo vệ dân làm nền tảng tinh thần
của việc xây dựng tổ chức, các nguyên lý hoạt động của tổ chức và

hướng đến thực hiện các mục tiêu chủ quyền nhân đần. Pháp chế phải
bảo đảm cho tổ chức và hoạt động của hải quan đáp ứng đầy đủ tinh
thần của dân chủ pháp quyền, trong đó có các quyền tự do thân thể,
quyền tự do đi lại, quyền tự do kinh doanh, quyền tự do giao lưu và các
quyền, lợi ích khác của con người.
3.2.2. Đổi mới, hoàn thiện hệ thống thể chế về tổ chức và
hoạt động của hải quan Huế
Đổi mới, hoàn thiện thể chế về tổ chức và hoạt động của hải
quan Huế là một nhu cầu tất yếu của việc xây dựng và hoàn thiện nhà
nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong lĩnh vực quản lý nhà nước
về hải quan. Trong bối cảnh chủ động hội nhập và toàn cần hóa kinh
tế, đòi hỏi nước ta phải tuân thủ các cam kết quốc tế.
3.2.3. Tăng cường sự giám sát, kiểm tra, kiểm soát của các
thiết chế quyền lực công cộng đối với tổ chức và hoạt động của
hải quan Huế
Trong Nhà nước pháp quyền, tổ chức và hoạt động của cơ quan
nhà nước phải được đặt dưới sự giám sát, kiểm tra, kiểm soát của các
thiết chế quyền lực công cộng. Các thiết chế quyền lực công cộng
này được quy định trong Hiến pháp và được thể chế nhiệm vụ, quyền
hạn và trách nhiệm bằng các luật. Thiết chế quyền lực công cộng là
21


các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị xã hội làm nền tảng cho tổ
chức và hoạt động của bộ máy nhà nước. Tổ chức chính trị, tổ chức
chính trị - xã hội là các tổ chức mang quyền lực nhân nhân, đại diện
cho quyền lực nhân dân.
3.2.4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra sự tuân thủ
pháp luật về tổ chức và hoạt động của hải quan Huế
Trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa kinh tế, nhất là khi

nước ta đã là thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới thì tổ
chức và hoạt động của các cơ quan nhà nước phải được tái thiết kế cơ
cấu tổ chức và hoạt động của cơ quan nhà nước đáp ứng yêu cầu thực
tiễn đặt ra. Trong điều kiện một đảng cầm quyền, quyền lực nhà nước
tập trung ở cơ quan cao nhất là Quốc hội và phân chia thành: quyền
lập pháp, hành pháp và tư pháp. Trong đó, cơ quan hành pháp, là cơ
quan thực thi tất cả các luật pháp đã được ban hành, do vậy, xu
hướng lạm quyền, lộng quyền bộc lộ và phát triển mạnh mẽ.
3.2.5. Nâng cao năng lực tổ chức và hoạt động của hải quan
các cấp
Năng lực chỉ đạo, lãnh đạo của thủ trưởng đơn vị biểu thị ở
năng lực tổ chức, sử dụng tốt nguồn nhân lực (cán bộ, công chức),
phân công đúng người, đúng việc, biết động viên mọi người làm việc
có hiệu quả. h dân.
3.2.6. Đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục,
nâng cao trình độ văn hóa, năng lực áp dụng pháp luật cho đội
ngũ cán bộ, công chức hải quan Huế
Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật.
Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, giáo dục cho đội ngũ cán bộ,
công chức hải quan Huế phải được xác định là một nhiệm vụ thường
xuyên, liên tục từ đó góp phần quan trọng vào việc nâng cao ý thức pháp
luật, thực hiện đúng pháp luật của đội ngũ cán bộ, công chức. Tuyên
truyền phổ biến, giáo dục pháp luật phải gắn với việc tuyên truyền, giáo
dục đạo đức cho đội ngũ cán bộ, công chức. Bởi vì, pháp luật là cơ sở
hình thành nên đạo đức xã hội, đạo đức cán bộ, công chức, đồng thời,
đạo đức làm nền tảng cho việc tuân thủ và thực hiện pháp luật.
22


KẾT LUẬN

Tổ chức và hoạt động của Hải quan Việt Nam trong điều kiện
mở cửa, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa, hội nhập kinh tế quốc tế, một mặt phải đảm bảo hoạt động
quản lý hải quan tạo thuận lợi, thông thoáng, tạo điều kiện cho
phát triển thương mại, đầu tư, du lịch, nhưng phải đảm bảo được
mục tiêu giữ gìn an ninh chính trị, an ninh quốc gia, an ninh kinh
tế, trật tự an toàn xã hội. Để đảm bảo được các mục tiêu này,
ngoài yếu tố tăng cường xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật,
đảm bảo một hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch, phù hợp với
thực tiễn, phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế, đồng thời phải đảm
bảo pháp luật được thực hiện nghiêm minh. Điều này chỉ có thể
thực hiện và bảo đảm thực hiện được khi và chỉ khi pháp chế
XHCN trong tổ chức và hoạt động của Hải quan Việt Nam được
coi trọng và phát huy đầy đủ vai trò của nó.
Trong những năm qua, việc xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp
luật từng bước được coi trọng, cũng như vai trò của pháp chế trong tổ
chức và hoạt động của Hải quan từng bước được phát huy, đảm bảo
hoàn thành được mục tiêu quản lý hải quan mà Đảng, Nhà nước giao
cho Hải quan Việt Nam. Song do tác động của các nguyên nhân chủ
quan và khách quan, pháp chế trong tổ chức và hoạt động Hải quan
Việt Nam giai đoạn vừa qua vẫn tồn tại không ít yếu kém, khiếm
khuyết, chưa thực sự đảm đương được vai trò của nó trong việc đảm
bảo cho pháp luật hải quan được tuân thủ và chấp hành nghiêm
chỉnh, dẫn đến sự vi phạm pháp luật hải quan có lúc, có nơi, trên một
số địa bàn còn diễn ra nghiêm trọng, chưa kiểm soát được tình trạng
tham nhũng, tiêu cực, buôn lậu, gian lận, trốn thuế... Vì vậy, để đảm
bảo được yêu cầu đối với vai trò của pháp chế trong tổ chức và hoạt
động của Hải quan Việt Nam giai đoạn hiện nay cần phải được tiến
hành ở các phương diện chủ yếu:
- Đẩy mạnh xây dựng pháp luật về hệ thống tổ chức và hoạt

động của Hải quan Việt Nam đáp ứng yêu cầu quản lý hải quan hiện
đại, phù hợp với yêu cầu thực tiễn của hội nhập kinh tế trong điều
kiện mới. Phát hiện những bất cập, khiếm khuyết của pháp luật, cơ
23