Ứng dụng dữ liệu mở trong công tác quy hoạch đô thị tại Việt Nam

VẤN ĐỀ

HÔM NAY

ỨNG DỤNG DỮ LIỆU MỞ
TRONG CÔNG TÁC
QUY HOẠCH ĐÔ THỊ TẠI
VIỆT NAM
Ths. Lê Ngọc Hải*
Tóm tắt: Thời đại khoa học kỹ thuật phát triển đánh dấu

Abstract: Development in science and technology has

bước chuyển mình của những phần mềm thiết kế và quản lý marked remarkable transitions of design and management
sử dụng hệ thống dữ liệu mới mà chúng ta đặt tên là dữ liệu softwares which use a new data system that we call digital
số. Dữ liệu số ra đời ảnh hưởng đến tất cả mọi mặt của xã data. The come-into-being of digital data has affected all
hội nói chung và công tác quy hoạch đô thị nói riêng. Không sides of society in general and urban planning in particular.
chỉ thay đổi cách thức làm việc, lưu trữ, quản lý hiện hành, Not only do they change the way we work, store, manage at
dữ liệu số còn đóng vai trò then chốt cho sự ra đời của hệ presen but they also play a key role in establishing the Open
thống cơ sở dữ liệu mở (Open data), một hệ thống cho phép data basic system. This system allows authorities, enterprises
chính quyền, doanh nghiệp và các cá nhân độc lập trong xã and independent individuals in society link together, interact
hội liên kết với nhau, tương tác trong một môi trường không in a limitless environment. The open data basic system is the
giới hạn. Hệ thống cơ sở dữ liệu mở là dạng thức phát triển highest developed form of national data, bringing a lot of
cao nhất của dữ liệu quốc gia, mang lại nhiều lợi ích kinh tế, economic benefits, increasing the transparency in investment
tăng tính minh bạch trong các quyết định đầu tư và tối ưu decisions and optimizing the working effectiveness of the
hóa hiệu quả làm việc của người sử dụng.
Từ khóa: Open Data, City data, dữ liệu số hóa, quy hoạch
xây dựng đô thị, Việt Nam.

users.
Keywords: Open Data, City Data, digitalized data,

urban building and planning, Viet nam

Nhận ngày 4/12/2017, chỉnh sửa ngày 11/12/2017, chấp
nhận đăng ngày 8/1/2018.

BỨC TRANH QUY HOẠCH ĐÔ THỊ THỜI KỲ KHOA HỌC

đô thị chịu ảnh hưởng lớn từ những cuộc cách mạng

CÔNG NGHỆ PHÁT TRIỂN VÀ SỰ RA ĐỜI CỦA DỮ LIỆU SỐ

khoa kỹ trên thế giới. Với sự ra đời của máy móc và công

Quy hoạch đô thị là một khái niệm hay được dùng để

cụ vi tính, quy hoạch đô thị đã có những thay đổi toàn

chỉ các hoạt động kiểm soát hay tổ chức môi trường sống

diện cả về cách thức thiết kế, thực hiện và quản lý.

đô thị. Các hoạt động này có thể bao gồm: Ban hành Luật,

Thay đổi từ công cụ lao động và lực lượng lao động

quy định kiểm soát phát triển; xây dựng và vận hành các

Trong quá khứ, những công cụ thiết kế quy hoạch

bộ máy quản lý đô thị; đề ra các tiêu chí, lập và phê duyệt

phổ biến là bút vẽ và thước đo; những bản vẽ được thể

quy hoạch; thực hiện các chương trình đầu tư phát triển

hiện thủ công trên giấy và lưu lại dưới những khối lượng

đô thị; nghiên cứu đô thị; đào tạo bộ máy nhân lực; trao

đồ sộ, độ chính xác thấp, khả năng tương tác hữu hạn,

đổi tranh luận về các vấn đề đô thị... Công tác quy hoạch

khó lưu trữ bảo quản và rủi ro cao. Cuộc cách mạng

*Đại học Xây dựng Hà Nội

64 HỌC VIỆN CÁN BỘ QUẢN LÝ XÂY DỰNG VÀ ĐÔ THỊ


VẤN ĐỀ

HÔM NAY

công nghiệp nổ ra, những công cụ đo lường cơ khí ra

số mà máy tính có thể đọc được. Quá trình chuyển hóa

đời đã giúp cải thiện phần nào hiểu quả và độ chính xác

này được diễn ra thông qua hai giai đoạn: Chuyển hóa dữ

của công tác xây dựng cơ bản nhưng lại không đáp ứng

liệu hiện có và xây dựng bộ cơ sở dữ liệu mới. Khi nói về

được đòi hỏi của những bản vẽ mô tả quy hoạch tỷ lệ

thư viện số và nguồn tài nguyên tri thức số, ngay từ năm

lớn. Do yếu tố thủ công lúc này vẫn còn nhiều nên việc

1998, Liên đoàn thư viện số (Digital Libraries Federation

thực hiện những hồ sơ bản vẽ chiếm rất nhiều thời gian,

V DLF) đã khẳng định: “Các thư viện số là các tổ chức cung

quy trình nghiêm ngặt, dẫn đến việc thực hiện điều

cấp nguồn lực, trong đó bao gồm các chuyên gia (những

chỉnh quy hoạch tốn kém, kéo dài, không bắt kịp được

người có kiến thức và kỹ năng làm việc trong môi trường

sự thay đổi của xã hội.

số), để lựa chọn thông tin, cấu trúc hóa, đưa ra các phương

Công cụ máy tính ra đời
đánh dấu thời kỳ phát
triển toàn thịnh của
nền khoa kỹ trên
toàn

thế

giới.

Mặc dù những
phần

mềm

thức truy cập và phân phối thông tin hiệu quả, cũng như
đảm bảo sự toàn vẹn của bộ sưu tập số sao cho chúng
luôn sẵn sàng và kinh tế để phục vụ một cộng đồng
cụ thể hoặc một nhóm cộng đồng”. Với những kho
dữ liệu hồ sơ và văn bản đã có, không có cách
nào khác ngoài việc tái lưu trữ và chuyển hóa
sang dữ liệu số.

bấy giờ đều là

Công việc này mặc dù tốn kém thời gian

mượn từ các

và nhân lực, nhưng ích lợi mà nó mang lại

ngành cơ khí

không hề nhỏ. Thứ nhất, việc bảo quản dữ

và

họa

liệu trở nên vô cùng dễ dàng, truy xuất đơn

cũng

giản, giải phóng những không gian kho lưu

hoạt

nhưng

phần nào đáp ứng
được những nhu cầu
cơ bản kiến trúc sư và
cải thiện năng suất lao động,

trữ chiếm nhiều diện tích lớn trong từng đơn
vị. Thứ hai, việc kết nối dữ liệu giữa các ngành dọc
và ngành ngang trở nên khả thi, tính đồng bộ cao và
không giới hạn trong không gian làm việc.

cũng như hiệu quả công việc. Sự thay đổi trong công cụ

Vì vậy, có thể nói việc chuyển hóa dữ liệu cũ là công

sản xuất kéo theo bước chuyển mình của lực lượng sản

việc làm một lần mà ích lợi lâu dài cho tương lai. Đối với

xuất. Nếu như trước đây, người kiến trúc sư quy hoạch

những giữ liệu mới, việc sử dụng mô hình số hóa từ lúc

chỉ có thể thao tác với những không gian quy mô lớn,

bắt đầu là yêu cầu kiên quyết để bắt kịp với xu thế phát

dựa trên những chỉ thị, quyết định và chủ trương đầu tư

triển của thế giới và tận dụng tối đa những ưu thế mà

của thành phố, thì nay kiến trúc sư quy hoạch có thể đi

cuộc cách mạng khoa học hiện đại tạo ra. Do bám sát vào

sâu hơn vào những bản vẽ chi tiết và tham gia vào công

xu thế của thế giới nên những nghiên cứu khoa học và

tác quản lý quy hoạch đô thị dưới vai trò chuyên gia tư

ứng dụng thực tế của dữ liệu mềm tăng vọt từng ngày,

vấn. Đội ngũ kiến trúc sư có sự tăng vọt cả về số lượng và

được công khai, phổ biến và mở rộng cho tất cả các đối

chất lượng, không chỉ đáp ứng những nhu cầu công việc

tượng tiếp cận từ học sinh, sinh viên, đến các cơ quan,

vĩ mô mà còn hỗ trợ cho các doanh nghiệp, tổ chức phi

tổ chức trong và ngoài nước. Điều này không chỉ giúp

chính phủ và các các cá nhân trong những công việc quy

tăng cao hàm lượng khoa kỹ trong công tác quản lý quy

hoạch vi mô.

hoạch mà còn giúp việc đưa ra những quyết định quy

Thay đổi phương thức quản lý lưu trữ các hồ sơ quy

hoạch được chính xác hơn, hiệu quả hơn. Dưới sự giúp

hoạch và khả năng đưa ra quyết định của các cơ quan

đỡ của công cụ vi tính, người kiến trúc sư quy hoạch có

chức năng

thể xử lý một khối lượng thông tin lớn trong thời gian

Phương thức quản lý dữ liệu mềm dần dần thay thế

ngắn, yếu tố định lượng dần dần thay thế cho phương

cho cách thức quản lý hồ sơ, văn bản thủ công. Dữ liệu

thức định tính, giúp khả năng dự báo trong công tác quy

mềm (liquid data) hay còn gọi là dữ liệu số hóa là những

hoạch trở nên chính xác và có cơ sở khoa học rõ ràng,

dự liệu truyền thống được chuyển đổi thành dạng dữ liệu

minh bạch. Những chuyển hóa trong công tác quản lý đô
Số 57-58.2018

XÂY DỰNG & ĐÔ THỊ

65


VẤN ĐỀ

HÔM NAY

thị và ra quyết định quy hoạch đã và đang diễn ra. Việc

còn có sự đóng góp không hề nhỏ bởi các tổ chức phi

nắm bắt những thay đổi không còn là xu thế mà đã trở

Chính phủ và các doanh nghiệp. Nhờ có sự đóng góp và

thành nhu cầu tất yếu quyết định sự phát triển của xã hội

hỗ trợ từ cộng đồng, việc thu thập dữ liệu diễn ra nhanh

và đánh dấu bước trưởng thành của người lao động tiên

hơn, cập nhật thường xuyên hơn và tiết kiệm nhiều chi

tiến trong thời kỳ mới.

phí cho ngân sách thành phố. Sự tương tác giữa các cơ

DỮ LIỆU MỞ VÀ TÁC ĐỘNG MẠNH MẼ ĐẾN CÔNG
TÁC QUY HOẠCH ĐÔ THỊ TẠI VIỆT NAM

quan chức năng và cộng đồng đặt ra một câu hỏi lớn
về tính mở hay còn gọi là khả năng truy cập thông tin

Cùng với sự phát triển của dữ liệu số hóa, những nhà

của người dân đối với kho dữ liệu của thành phố. Đối

hoạch định chính sách phát triển của quốc gia và địa

với các đơn vị quản lý đô thị, những dữ liệu số của thành

phương đã xây dựng được một hệ thống cơ sở dữ liệu

phố giúp họ đưa ra những kế hoạch phát triển vĩ mô,

thành phố phong phú, hỗ trợ đắc lực cho các quyết định

dự đoán xu hướng phát triển kinh tế, xã hội, để từ đó

đầu tư và phát triển của từng khu vực. Nhưng câu hỏi

đưa ra những quyết định chính xác. Nhưng đối với các

đặt ra là liệu chúng ta đã khai thác hiệu quả những tài

doanh nghiệp cá nhân thì lợi ích mà dữ liệu thành phố

nguyên dữ liệu này hay chưa? Để trả lời câu hỏi này, trung

mang lại gắn trực tiếp với sinh hoạt và công việc hàng

tâm MCKensey Center of Gorvement đã khám phá và tìm

ngày của họ. Lấy ví dụ hệ thống dữ liệu giao thông đô

ra cách tiếp cận sáng tạo thông qua khảo sát lãnh đạo tại

thị là một trong những nguồn dữ liệu mở được nhà nước

các thành phố đã và đang phát triển trên toàn thế giới

cho phép phổ biến và công khai minh bạch đến người

để tìm ra câu trả lời. “Open Data” hay “dữ liệu mở” là một

dân. Đối với những nhà quản lý đô thị, những dữ liệu này

khái niệm được nhắc đến rất nhiều trong những nghiên

giúp họ định tuyến những khu vực phát triển kinh tế, văn

cứu gần đây và được biết đến như chìa khóa thành công

hóa… xây mới và điều chỉnh các phương án quy hoạch

trong thời đại khoa học kỹ thuật phát triển. Mỗi quốc gia,

xây dựng đô thị trong tương lai của khu vực. Đối với các

mỗi thành phố đều lưu trữ và tổng hợp một lượng lớn

doanh nghiệp vận tải, doanh nghiệp du lịch, những kho

cơ sở dữ liệu (city data) hàng năm. Những cơ sở dữ liệu

dữ liệu này lại là cơ sở quan trọng cho phương án kinh

này được số hóa và bảo mật trong các kho dữ liệu quốc

doanh, tổ chức công việc và ra quyết định đầu tư của

gia và việc tiếp cận những dữ liệu trở nên rất khó khăn.

doanh nghiệp. Đối với từng cá nhân trong đô thị, việc

Cùng với sự mở rộng của các thành phố, sự tăng dân số

nắm bắt giao thông giúp họ dễ dàng di chuyển, đưa ra

một cách nhanh chóng, việc cung cấp dữ liệu cho thành

những lựa chọn cho hoạt động sinh hoạt cũng như cung

phố đã không còn giới hạn ở các cơ quan hành chính mà

đường cho công việc hàng ngày của họ.

66 HỌC VIỆN CÁN BỘ QUẢN LÝ XÂY DỰNG VÀ ĐÔ THỊ


VẤN ĐỀ

HÔM NAY

Lý do lớn nhất dẫn đến yêu cầu bắt buộc công khai,

triển không thể dừng lại hay kiềm hãm tại bất kỳ nơi

minh bạch những dữ liệu trong kho dữ liệu thành phố

đâu do nhu cầu và khao khát thông tin của người sử

là sự tương tác giữa chính quyền và người dân trong đô

dụng. Nó trở thành xu thế và yêu cầu bắt buộc cho bất

thị. Chính quyền có thể nắm giữ và chia sẻ một lượng

kỳ quốc gia nào muốn tham gia vào toàn cầu hóa, tái

lớn thông tin trong những lĩnh vực chủ chốt của quốc

thiết và đồng bộ trong kinh tế toàn khu vực. Dữ liệu

gia, còn các doanh nghiệp và tổ chức cá nhân nắm giữ

mở cho phép người dân tham gia vào quá trình định

những thông tin riêng, chi tiết hơn, những thông tin mà

hướng và xây dựng kế hoạch phát triển khu vực. Việc

độ linh động cao được cập nhật thường xuyên. Giá trị của

chia sẻ thông tin nâng cao tính minh bạch, thu hút

dữ liệu phụ thuộc vào độ chi tiết, chính xác và khả năng

nguồn đầu tư phong phú và thúc đẩy mạnh mẽ nền

tương thích của dữ liệu. Điều này dẫn đến sự thỏa hiệp

kinh tế trong khu vực.

giữa chính quyền và các đơn vị độc lập trong đô thị về

Lợi ích là không nhỏ, nhưng trước sự phát sinh và

chia sẻ dữ liệu nhằm thỏa mãn các mục tiêu phát triển

tăng vọt cả về số lượng và độ phức tạp của các chương

của toàn đô thị cũng như sự phát triển của từng tế bào

trình dữ liệu mở, các nhà chức trách đang vô cùng bối rối

trong đô thị. Để đảm bảo cân đối giữa lợi ích kinh tế và an

và lúng túng trong việc quản lý cũng như vận dụng các

toàn quốc gia trong việc chia sẻ dữ liệu, nguồn dữ liệu mở

chương trình dữ liệu mở. Việc này dẫn đến nhu cầu bức

lúc này được quản lý theo từng cấp độ cũng như sự phát

thiết cần có những nghiên cứu xây dựng kiến thức nền

triển của từng tế bào trong đô thị. Những ưu điểm của cơ

tảng cho dữ liệu mở, làm cơ sở cho những quy định quản

sở dữ liệu mở trong quy hoạch xây dựng đô thị:

lý và phát triển của công tác quy hoạch xây dựng đô thị

+ Nguồn thông tin dồi dào, phong phú, được thống

thời kỳ hội nhập và phát triển.

nhất theo mô thức dữ liệu số nên có thể truy cập, điều
chỉnh, bổ sung một cách dễ dàng.
+ Nâng cao độ chính xác và rút ngắn thời gian ra quyết
định của các nhà đầu tư.
+ Kết nối chính quyền và các cá nhân tổ chức trong và
ngoài nước.
+ Nâng cao hiệu quả của các dịch vụ xã hội trong khu
vực cũng như tạo ra hướng đi mới cho những doanh
nghiệp dịch vụ.
Những hạn chế của cơ sở dữ liệu mở trong quy hoạch
xây dựng đô thị:
+ Chi phí đầu tư ban đầu tốn kém.
+ Đòi hỏi khả năng phối hợp của chính quyền và đoàn
thể trong việc phổ biến dữ liệu, hướng dẫn truy cập và

Tài liệu tham khảo

sử dụng.

1. “Open data: Unlocking innovation and performance

+ Dữ liệu có thể bị sử dụng sai mục đích, ảnh hưởng
an toàn quốc gia và khu vực.
Qua những phân tích, ta có thể thấy những lợi ích
và tác động của dữ liệu mở đến công tác quy hoạch xây
dựng đô thị là vô cùng quan trọng, đặc biệt đối với những
đất nước, khu vực đang phát triển. Tầm quan trọng đầu

with liquid information” McKinsey & Company, October
2013.
2. Philip Yam, “How to kick-start innovation with free
data,” Scientific American, March 23, 2013.
3. Education to employment: Designing a system that
works, McKinsey & Company, December 2012.

tiên của dữ liệu mở đến từ hai chữ “xu thế”. Mặc dù trên

4. Good practice in value pricing, US Federal Highway

thế giới có rất nhiều quan điểm và thảo luận khác nhau

Administration, May 22, 2012, www.fwha.gov; and Puget

về nội dung của dữ liệu mở, nhưng tất cả đều có chung

Sound Regional Council, “Traffic choices study-summary

một quan điểm thống nhất: Dữ liệu mở đã và đang phát

report,” 2008.
Số 57-58.2018

XÂY DỰNG & ĐÔ THỊ

67