Những hình thức việc làm mới dưới tác động của cuộc cách mạng số

Nghiên cứu, trao đổi

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 50/Quý I- 2017

NHNG HèNH THC VIC LM MI DI TC NG CA
CUC CCH MNG S
PGS.TS. Nguyn Bỏ Ngc
Vin Khoa hc Lao ng v Xó hi
Túm tt: Chỳng ta ang tin ti mt cuc cỏch mng cụng ngh lm thay i c bn li
sng, phong cỏch lm vic v cỏch thc giao tip. Xột v phm vi, mc v tớnh phc tp, s
dch chuyn ny khụng ging vi bt k iu gỡ m con ngi tng tri qua. ú l khng nh
ca ụng Klaus Schwab, Ch tch Din n Kinh t Th gii Davos v ú cng l ch chớnh
ca din n kinh t ln nht th gii ca nm 2016. Cuc cỏch mng cụng nghip 4.0 ngoi vic
mang li nhng c hi nng sut, giỏ tr gia tng v vic lm mi thỡ cũn thay i bn cht, hỡnh
thc th hin ca vic lm so vi vic lm truyn thng.
T khúa: Cỏch mng cụng nghip, IR4.0, vic lm
Abstract: We are gradually approaching an industrial revolution which fundamentally
alters the living styles, working manners and communication. In terms of scope, level and
complexity, this shift is not the same as anything that humanity has experienced"- asserted by
Mr. Klaus Schwab, the Chairman of the World Economic Forum Davos and that is also the main
theme of the world's largest economic forum of 2016. The industrial revolution 4.0 not only
brings productivity, added value and employment opportunities but also changes the nature and
expression of new jobs versus traditional ones.
Key words: Industrial Revolution, IR4.0, employment

1. Tớnh cht ca Cuc cỏch mng
cụng nghip 4.0 (IR4.0)
IR4.0 l quỏ trỡnh tỏi t chc li nn sn
xut trờn c s tớch hp s dng cỏc cụng
ngh mi da trờn nn tng cụng ngh
thụng tin (h thng thc-o, kt ni internet

s vt-IoT, in toỏn ỏm mõy, d liu
ln) vo sn xut, cung ng dch v v
kinh doanh.
IR4.0 cú kh nng lm hng triu ngi
kt ni vi nhau qua in thoi di ng, vi
sc mnh x lý, dung lng lu tr v s
tip cn tri thc khụng gii hn, cha tng

cú tin l. Thm chớ, nhng kh nng ú
cũn c nhõn lờn gp bi nh vo nhng
t phỏ v cụng ngh mi ni trong cỏc lnh
vc nh trớ thụng minh nhõn to, robot,
mng Internet, phng tin c lp, in 3D,
cụng ngh nano, cụng ngh sinh hc, khoa
hc v vt liu, lu tr nng lng v tin
hc lng t. So sỏnh vi cỏc cuc cỏch
mng cụng nghip trc õy, IR4.04 ang
phỏt trin vi tc cp s nhõn (khụng
phi cp s cng), ang lm bin i mi
nn cụng nghip mi quc gia. B rng v
chiu sõu ca nhng thay i ny to nờn s

25


Nghiên cứu, trao đổi

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 50/Quý I- 2017

bin i ca ton b cỏc h thng sn xut,

qun lý v qun tr.
IR4.0 cú cỏc tớnh cht ni bt1:
-Thụng minh húa sn xut (smart): tp
trung vo quy trỡnh sn xut thụng minh
to ra sn phm thụng minh trong mt nh
mỏy (cụng xng) thụng minh (smart
factory). Nu mỏy hi nc c trng cho
IR1.0 m ra thi i cụng nghip c khớ, thỡ
nh mỏy thụng minh l yu t then cht ca
IR4.0 m ra thi i cụng nghip thụng
minh2. Trong mụi trng cụng nghip
thụng minh, cỏc nh mỏy thụng minh c
kt ni vi cỏc dch v thụng minh nh tip
vn thụng minh, li in thụng minh, vn
ti thụng minh to thnh mng li/
chui sn xut thụng minh.
Mụ hỡnh nh mỏy thụng minh c t
ng húa hon ton s khụng cũn cụng nhõn
ng cnh mỏy múc, dõy chuyn nh trong
phng thc sn xut c. Nhng cụng vic
liờn quan ti sn xut trc tip c thay
th bng ngi mỏy thụng minh. Do ú, lm
vic ti cỏc vn phũng s ton l nh thit
k, k s, chuyờn gia IT, logistics, nhõn
viờn marketing Thm chớ nh s kt ni
cao trờn nn tng cụng ngh internet, vi
nhiu cụng vic, ngi ta cú th lm vic ti
nh thay vỡ phi n vn phũng, nh mỏy.
Nh vy, trong cỏc cuc IR trc õy, con
ngi lm vic nh mỏy múc v theo mỏy

múc, thỡ trong IR4.0, mỏy múc s lm vic
nh con ngi, tc l tin ti thụng minh
Nguyn Hoi Nam, Cỏch mng cụng nghip ln th
t v nhng vn t ra, K yu Hi tho Ban Kinh
t Trung ng, H Ni 11/2016.
2
Stefan Heng (2014), Industry 4.0: Upgrading of
Germanys industrial capabilities on the horizon.
1

húa nh ngi.
-Tớch hp cao (integration): IR4.0 s
dng hng lot cỏc cụng ngh mi trong
mt mụi trng tớch hp cao, to nờn cỏc
chui giỏ tr cú s gn kt mc rt cao:
(i) Theo chiu dc, tớch hp tt c cỏc khõu,
cụng on sn xut dc theo chui giỏ tr;
(ii) Theo chiu ngang, tớch hp tt c cỏc
yu t sn xut cn thit (con ngi, mỏy
múc, nguyờn liu) vo mt khõu/ cụng
on sn xut; (iii) Dũng thụng tin s xuyờn
sut chui giỏ tr. Phng thc sn xut
truyn thng l ch to tng b phn, linh
kin riờng l nhng ni sn xut khỏc
nhau, ri tp trung li lp rỏp vi nhau.
Trong IR4.0, ngi ta cú th sn xut tt c
b phn, linh kin ti mt ni nh cụng
ngh in 3D, robot Vi s tớch hp cao,
IR4.0 dn nộn chui giỏ tr-sn xut c v
khụng gian v thi gian, to nờn cỏch mng

v cỏch thc con ngi to ra ca ci, vt
cht.
- Linh hot cao (flexibility): c trng
ca sn xut cụng nghip trong IR4.0 l c
nh húa cao sn phm trong mụi trng
sn xut cú linh hot rt cao, th hin 3
khớa cnh: (i) Nh tớnh tớch hp cao, ni sn
xut t ti th trng tiờu th nờn cú th
phn ng nhanh nhy vi thay i nhu cu;
(ii) Cụng ngh t ng húa phỏt trin cao
cho phộp ỏp dng cỏc phng phỏp t ti
u húa, t cu hỡnh, t kim tra, theo
dừi, nờn cú kh nng thớch ng rt cao khi
cú nhng bin i v yờu cu sn xut; (iii)
Mi nhu cu ca khỏch hng u c lu
tr v x lý nh cụng ngh d liu ln (big
data); cỏc d liu v nhu cu ca khỏch
hng c kt ni vi sn xut bng in

26


Nghiên cứu, trao đổi

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 50/Quý I- 2017

toỏn ỏm mõy, h thng thc-o, do ú sn
xut cú th phn ng nhanh vi thay i
nhu cu.
2. nh hng n vic lm v th

trng lao ng
Cú th thy tri thc, ch khụng phi l
vn, s l yu t quyt nh ca sn xut
trong tng lai. iu ny s lm phỏt sinh
mt th trng vic lm ngy cng tỏch bit
thnh cỏc mng "k nng thp/lng thp"
v "k nng cao/lng cao. S ra i ca
"cobots", tc robot hp tỏc cú kh nng di
chuyn v tng tỏc, s giỳp cỏc cụng vic
k nng thp t nng sut nhy vt. Nhng
ngi b nh hng nng nht cú th l lc
lng lao ng cú k nng trung bỡnh do s
phỏt trin ca siờu t ng húa v siờu kt
ni, cng vi trớ tu nhõn to s tỏc ng
ỏng k n bn cht ca cỏc cụng vic tri
thc.
Theo bỏo cỏo Vic lm trong tng
lai (The Future of Jobs) ca Din n kinh
t th gii (World Economics Forum WEF)3, vic s dng ngy cng nhiu rụbt, cỏc d liu v trớ tu nhõn to trong tt
c cỏc lnh vc ca nn kinh t (IR4.0) s
thay th con ngi trong rt nhiu cụng
vic. iu ny ngy cng nh hng nhiu
hn n xu hng vic lm trờn ton cu v
l nguyờn nhõn dn n cỏc mi e da v
th trng lao ng. Tht nghip cú th tng
do mt s ngnh sn xut gin n s khụng
cũn tn ti nhng s khụng xy ra trờn din
rng do lao ng s chuyn t ngnh cụng
nghip c sang cỏc ngnh cụng nghip mi.
3

WEF 2016, The Future of Jobs - Employment, Skills
and Workforce Strategy for the Fourth Industrial
Revolution.

WEF d bỏo, n nm 2021 s cú 7,2 triu
lao ng d tha trờn ton cu, ch yu l
trong cỏc lnh vc qun lý v qun tr, c
bit l trong ngnh y t. Trong khi ú, s ch
cú 2,1 triu vic lm mi c to ra - ch
yu trong cỏc lnh vc chuyờn mụn cao nh
tin hc, toỏn hc, kin trỳc, k thut..., do ú,
s ngi b mt vic s ln hn rt nhiu.
Trong ú, s ph n b mt vic s nhiu hn
nam gii (t l tng ng l 52% v 48%) do
ph n khú thớch nghi vi cụng ngh k thut
cao trong cỏc cụng vic lm mi do IR4.04
to ra. Trong ngn hn, di tỏc ng ca
cụng ngh mi v robot trc mt vic lm s
b mt trong mt s ngnh v mt s doanh
nghip nhng trong di hn, vi phm vi mt
quc gia hoc ca nhiu doanh nghip vic
lm s c to ra nhiu hn nhng ngnh,
nhng ngh, nhng v trớ mi.
Cho dự l ngi tiờu dựng hay doanh
nghip, thỡ khỏch hng ang ngy cng tr
thnh trung tõm ca nn kinh t, tt c u
nhm ci thin cỏch thc v cht lng
phc v khỏch hng. Trong mt th gii m
khỏch hng cú th tri nghim nhiu hn,

cỏc dch v da trờn phõn tớch d liu ngi
dựng ũi hi phi cú cỏc hỡnh thc hp tỏc
mi. S xut hin ca cỏc nn tng ton cu
trong mt th gii phng v cỏc mụ hỡnh
kinh doanh mi dn ti xem xột li hỡnh
thc t chc v vn hoỏ phỏt trin ca cỏc
doanh nghip. V phớa cung hng húa dch
v, trong nhiu ngnh cụng nghip, ang
xut hin cỏc cụng ngh to ra nhng
phng thc hon ton mi ỏp ng cỏc
nhu cu hin ti v phỏ v ỏng k cỏc
chui giỏ tr cụng nghip hin cú. S xut
hin ca nhng i th cnh tranh sỏng to,

27


Nghiên cứu, trao đổi

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 50/Quý I- 2017

nhanh nhy, vi vic tip cn cỏc nn tng
k thut s ton cu cho nghiờn cu, trin
khai, tip th, bỏn hng v phõn phi, cú th
nhanh chúng lt nhng nh sn xut hin
ti bng cỏch ci thin cht lng, tc ,
hay giỏ c i vi giỏ tr cung cp. V phớa
cu hng húa dch v, s minh bch ngy
cng gia tng, s tham gia ca ngi tiờu
dựng v cỏc hỡnh mu mi v hnh vi ca

ngi tiờu dựng (ngy cng c xõy dng
da trờn s truy cp vo cỏc mng di ng
v d liu) buc cỏc cụng ty phi thớch nghi
vi cỏch ngi tiờu dựng mong mun trong
thit k, tip th v cung cp cỏc sn phm
v dch v.T ú to ra s phỏt trin ca cỏc
nn tng cụng ngh mi, cho phộp kt hp
c cung v cu phỏ v cu trỳc ngnh
cụng nghip hin cú, vớ d ni bt l nhng
nn tng m chỳng ta thy trong nn kinh t
"chia s" hoc nn kinh t "theo yờu cu".
Tin b cụng ngh ang lm thay i
vic hỡnh thnh cỏc dng thc ca vic lm.
Theo WEF trong Tng lai Vic lm, cựng
vi nhng ng lc cho phỏt trin kinh t
- xó hi, nn kinh t s ang lm chuyn
húa cỏc vic lm truyn thng. Trong khi
IR4.0 yờu cu mt nn tng k nng mi
i vi ngi lao ng thỡ mt trong s tỏc
ng ca nú l nhng phỏ hy lm mt i
mt b phn vic lm v lm d tha mt
b phn lao ng. Nhng phỏ hy khỏc
lm thay i bn cht cụng vic ca mt
ngi c gi l lm thuờ bi vỡ cụng vic
cú th c thuờ lm bờn ngoi di nhng
hỡnh thc mi. Doanh nghip nhn thy
thay i trong Mụi trng lm vic v b trớ
cụng vic linh hot ó nh hng mnh nht
n mụ hỡnh kinh doanh ca h mi t

nc v mi ngnh, ln hn c nh hng
ca t ng húa v internet vn vt4.
3. Hỡnh thc mi ca vic lm
Lao ng t lm c c cu li trong
th trng lao ng b phỏ hy di cỏc
tờn gi lc lng lao ng linh hot, lc
lng theo yờu cu, nn kinh t theo yờu
cu trc tip v b trớ cụng vic thay th.
Cỏc dch v kiu Uber hay Airbnb ang
ngy cng tr nờn ph bin cỏc nc, n
mc ngi ta ó khỏi quỏt nú thnh mt
khỏi nim - Gig economy - tm dch l
kinh t t do v kinh t t do ang nh hỡnh
li khỏi nim v hot ng kinh doanh. S
nh hỡnh ny l vic phỡnh to t l ngi
lm cỏc cụng vic t do. mt s nn kinh
t, lc lng ny gi ó chim n 30%
tng s lao ng. Thm chớ, nhiu ý kin
cũn cho rng n nm 2040, nn kinh t s
cú mt din mo khỏc, khú cú th nhn ra,
bi s thay i xu hng cụng vic theo
hng ny. Ngi lỏi Uber, hay cho thuờ
nh qua Airbnb lỳc ú khụng cũn l vic
ph na, m tr thnh vic chớnh, ngun thu
nhp chớnh. Theo ỏnh giỏ ca Din n
Kinh t Th gii (WEF), hin nay trờn th
gii cú khong 53% ngi lao ng thuc
din lm cụng hng lng, 13% l t lm,
4% lc lng lao ng b tht nghip v
khong 20% khụng tham gia lc lng lao

ng (cũn li l nhng ngi thiu vic lm
v nhng ngi ch s dng lao ng)5.
Nhng ngi tham gia vo nn kinh t t do
di v th t lm lm vic
4

WEF 2016, Future of Jobs Report.
WEF 2016, Human Capital Report 2016. So vi mc
trung bỡnh ca th gii, Vit Nam cú t l ngi t lm
rt cao - 39,3% so vi 13% - mc d b tn thng
ca nhng ngi ny ln.
5

28


Nghiªn cøu, trao ®æi

Khoa häc Lao ®éng vµ X· héi - Sè 50/Quý I- 2017

dưới các hình thức rất khác nhau, từ làm
việc bán thời gian vào ban đêm cho tới
làm đầy đủ thời gian vào ban ngày hay
trong một số trường hợp là khởi nghiệp.
Một số người bước vào khu vực

số hóa theo lựa chọn của chính họ, một số
người khác do thấy cần thiết để tăng thu
nhập, một số (đang tăng rất nhanh) do trước
đấy bị bật khỏi quá trình lao động mà không

tìm được việc thích hợp.

Hình 1: Những yếu tố và thời gian thay đổi làm ảnh hưởng đến các mô hình kinh
doanh, % những ý kiến trả lời6
Dân số và Kinh tế - xã hội
Thay đổi bản chất CV, CV linh hoạt
Tầng lớp trung lưu trong các TT mới nổi
Biến đổi khí hậu, tài nguyên thiên nhiên
Không ổn định địa chính trị
Đạo đức tiêu dùng, vấn đề riêng tư
Tuổi thọ, xã hội già hóa
Dân số trẻ trong các thịt rường mới nổi

nĐã ảnh hưởng
n 2015–2017
n 2018–2020

Sức mạnh kinh tế của phụ nữ, tham vọng

n 2021–2025

Đô thị hóa nhanh
0

10

20

30

40

50

Công nghệ
Internet di động, công nghệ đám mây
Xử lý thông tin, Dữ liệu Lớn
Nguồn cung và công nghệ năng lượng mới
Internet vạn vật
Kinh tế chia sẻ, kinh tế đám đông
Người máy, vận chuyển tự đôgnj
n Impact felt already
Trí tuệ nhân tạo

n 2015–2017
n 2018–2020

Công nghiệp quảng cáo, in 3D

n 2021–2025

Vật liệu quảng cáo, công nghệ sinh học
0

10

20

30

40

50

Source: Future of Jobs Survey, World Economic Forum .
Báo cáo của WEF Future of Jobs Report đã khảo sát các nhà điều hành cao cấp và phụ trách nhân sự của nhiều
doanh nghiệp đại diện cho hơn 13 triệu lao động trong 9 lĩnh vực công nghiệp ở 15 nền kinh tế phát triển và mới nổi,
và một số vùng kinh tế.
6

29


Nghiên cứu, trao đổi

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 50/Quý I- 2017

Ranh gii m i gia t lm truyn
thng v t lm mi (t do) cng nh
tng t l t lm trong nn kinh t s ó
lm tng nhiu c hi vic lm mi
nhng cng lm tng tớnh ri ro v
khụng chc chn ca vic lm, bi vỡ:
Th nht, mc dự cỏc hỡnh thc s
húa kt ni con ngi vi cụng vic l

mi nhng hot ng (hnh ng) ca
mi cụng vic c th hay t lm thỡ
khụng mi. Vi t l lao ng t lm
13% trung bỡnh trờn ton cu, dõn s

trong tui lao ng ca th gii ó
tham gia sõu vo cỏc dng thc tng t
ca cụng vic theo yờu cu.
Hỡnh 3: T l ngi lm t do trong mt s ngnh
T l thnh viờn LinkedIn (%) trong 18 nc Hỡnh 2.

Hỡnh 2: Ngi lm t do v ngi ch, phõn bit v
trựng lp

M 2%
í 4%
Canada 2%

Truyn thụng, gii trớ, thụng tin

6%

Dch v chuyờn nghip

4%

Dch v tiờu dựng

4%

C s h tng

3%

Cụng ngh thụng tin v Bu chớnh

3%

Chm súc sc khe

3%

Dch v ti chớnh v u t

3%

Dch v cụng khụng li nhun

2%

Di chuyn

2%

Nng lng

2%

Hy Lp 2%
c 2%
Vng quc Anh 2%
Israel 2%
Argentina 3%
Phn lan 2%
Colombia 3%

Chile 2%
Singapore 2%
Malaysia
Hong Kong
Tõy ban Nha
Peru
Phỏp
Rp thng nht
0

Lm t do

1%

2%
2%
2%

Trựng
Lm ch

2%

1%
1

2

3

4

5

6

7

8

9 10

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9 10

Ngun: LinkedIn trong WEF 2016

Ngi lao ng cú nhng hp ng lao
ng chớnh thc hoc l trc tip hoc l
qua nhng kờnh nhõn s truyn thng (cỏc
cụng ty nhõn lc cung cp k nng v dch
v ca h) v trong rt nhiu nc, phn
ụng lao ng vn l t lm. Cỏc cụng ty
nhõn s mi ni bt u cung cp cỏc dch
v lc lng lao ng tim nng tip
cn d dng cỏc ni lm vic trc tip - kt
qu l, th trng lao ng c s húa
kiu mi. Khong 1,8% n 2,6% nhng

thnh viờn ca mng Linkedln7 t xp mỡnh
thuc nn kinh t tng t hoc s húa theo
yờu cu kiu lao ng t do. S liu t
nhng thnh viờn ca mng Linkedln cho
thy, nn kinh t ca nhng ngi lm t
do ụng nht l ngnh Truyn thụng, Gii
trớ v Thụng tin, mc 6%, c bit cao
cỏc dch v vit v biờn tp 21% v thit k
ha 14%.

Mng tuyn dng online trờn phm vi ton th gii
ln nht trc thuc Google
7

30


Nghiªn cøu, trao ®æi

Khoa häc Lao ®éng vµ X· héi - Sè 50/Quý I- 2017

Thứ hai, lao động tự làm tham gia vào
nền kinh tế số đang gia tăng nhưng vẫn
chiếm một tỷ lệ nhỏ trong những người tự
làm. Cơ hội việc làm sẽ tăng nhanh nhất ở
Mỹ trên những nền tảng này, nghiên cứu
gần đây của Nhà kinh tế Harvard Lawrence
Katz and Princeton’s Alan B. Krueger8nhận
thấy rằng: “tất cả … tăng việc làm tuyệt đối
trong nền kinh tế Mỹ từ 2005 đến 2015 (9,4
triệu người) xuất hiện là do xuất phát từ bố
trí công việc thay thế”. Trong hầu hết
trường hợp tỷ lệ những người làm trong
nền kinh tế tự do gig rất nhỏ, Katz và
Krueger dự tính rằng nó chỉ chiếm 0,5%
lực lượng lao động Mỹ, tương tự De Groen
and Maselli9cho rằng năm 2015, quy mô
nhân sự số chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ về việc
làm trong khu vực EU. Tuy nhiên cả hai
nhóm nghiên cứu đều cho rằng lực lượng
lao động tự do gig sẽ tăng nhanh chóng, với
tỷ lệ chiếm đến 40% lao động Mỹ- khoảng
60 triệu người- có thể tiếp cận các cơ hội
công việc qua những kênh nhân sự số vào

năm 2020. Mạng trực tuyến Linkedln đặc
biệt phân tích phần trùng lặp của những
thành viên được coi như thuộc nền kinh tế

gig và những người được gọi là “làm chủ”
hoặc “cai thầu”. Hình 2 cho thấy, giữa
những thành viên của mạng Linkedln, có
một phần nhỏ trùng lặp giữa hai loại này
chứng tỏ nền kinh tế gig trực tuyến về cơ
bản không là kết quả của kết nối con người
như kiểu lao động tự làm trước kia.
Thứ ba, nền tảng số sẽ chiếm ưu thế ở
nền kinh tế phát triển và ở cả những nền
kinh tế mới nổi và đang phát triển, nơi mà
theo truyền thống tỷ lệ lao động tự làm và
khu vực không chính thức vốn khá cao. Ở
Trung Quốc - đất nước có nền tảng chuyển
hóa nền kinh tế theo nhu cầu lớn nhất thế
giới, Didi Chuxing10cho rằng Trung Quốc
đã sử dụng khoảng 13,3 triệu lái xe đăng ký
(đến tháng 4/2016, tốc độ tăng 600% năm)
chiếm 4,2% việc làm trong ngành di chuyển
của Trung Quốc, trong đó 1,86 triệu lái xe
(14%) là phụ nữ. 75% những người lái xe
làm việc part-time, lái ít hơn 4 giờ/ngày,
trong khi khoảng 78,1% cho rằng đã tăng
thu nhập trên 10%và 39,5% ghi nhận tăng
thu nhập 30% do sử dụng nền tảng số.

8

See Katz and Krueger, 2016; Manyika et al., 2015;
Upwork and Freelancers Union, 2015.
De Groen, W. and I. Maselli, “The Impact of the
Collaborative Economy on the Labour Market”, CEPS
Special Report No. 138, Centre for European Policy
Studies, June 2016.

9

3

10

/>
31


Nghiên cứu, trao đổi

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 50/Quý I- 2017

Hỡnh 4: Mc lng trung bỡnh/gi (USD) ngh chm súc v ngh ph o (hun luyn)

Gia s

K thut $ 19.28
Kinh doanh $ 18.99

Phc v hố

Nhc, kch $ 18.40

Vn chuyn

Chi nhc $ 18.26
Tic&s kin

Th thao, hỡnh th $ 18.22

Mua

Ngoi ng $ 18.12
Giỏo dc c bit $ 18.12

Chy vt

Mỏy tớnh $ 18.05
Trụng nh

Nhy $ 17.83

Gi tr

Chun b bi tp $ 17.56

c bit

Ngh thut $ 17.51
Khoa hc $ 17.43

Osin bỏn thg

Nu n, thờu $ 17.33

Chm súc cao

Nghiờn cu xó hi $ 17.09

Nuụi thỳ cng

Ting Anh$ 17.03
Toỏn $ 16.99

Osin c thg

Lỏi xe

$ 16.93

0
0

5

10

15

20

5

10

15

20

Mc lng/gi (US$)

Mc lng/gi (US$)

Pay rate in 2014

Increase in 2015

Ngun: (Care.com, WEF, Human Capital Report 2016)

Th t, quy mụ tuyn dng trờn nn
tng s cú th m rng phm vi c i vi
lao ng k nng cao v k nng thp, lao
ng tr lng cao v tr lng thp cng
nh thi gian thc hin nhim v di, ngn
v quan h vi khỏch hng khỏc nhau.
Mng s liu Care.com ch ra mc thu
nhp nhn c ca nhng ngi lao ng
khu vc khụng chớnh thc truyn thng
trong quỏ kh nh nuụi thỳ cng, chm
súc tr nh (Hỡnh 4) v mc thu nhp nhn

khi lm nhng cụng vic ph o khỏc so
vi vai trũ truyn thng. Th trng lao
ng trc tuyn, kinh t ỏm ụng v
nhng kờnh tuyn dng trc tuyn ó lm
m i ranh gii ca cỏc t chc. Ban u,
lao ng t do ch yu tham gia lm
nhng cụng vic yờu cu k nng thp
nhng hin nay s lng tng lờn nhanh
chúng v bao gm c nhng chuyờn gia cú
trỡnh cao (Bng 4).

32


Nghiên cứu, trao đổi

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 50/Quý I- 2017

Bng 1: Khỏi quỏt nhng kờnh nhõn s s húa
TTL s húa trong:

Vn chuyn

Cụng vic tri thc

Chm súc

Vớ d:

Uber

Upwork

Care.com

Bao nhiu ngi cung
cp

Trờn 1 tr. lỏi xe

12 tr. ngi lm t do

8,9 tr. ngi lm ngh chm súc

Bao nhiờu khỏch hng



5 tr. khỏch hng

11 tr. gia ỡnh

õu

Khong 70 nc

Ngi lm t do 180 nc;
thu nhp cao nht : M
Ukraine, Pakistan, India v

Philippines; nhu cu cao nht :
M, Anh, Canada, Australia

16 nc tri di bc M v
Tõy u



41% chm súc ton thi gian
59% chm súc bỏn thi gian

y /bỏn thi gian

c im ngi cung
cp

50% lỏi xe lm vic ớt hn
10 gi/tun
22% tui 50-64; 36% khụng
hot ng kinh t trc khi tham
gia;

49% ó lỏi xe trc ú; 14%
ph n, 37% cú trỡnh i hc;
74% c thỳc y bi duy trỡ
thu nhp Vng chc

c im khỏch hng

Phm vi dch v

Dich v vn chuyn bng xe vi

Mc sang trng rt khỏc nhau,
i chung

K nng cao: 27% cú bng thc s
hoc cao hn; tri di t tui lao
ng n tui ó ngh hu; giỏ tr
chớnh l c hi cho s linh hot;
60% ngi lm t do ban u l
la chn hn l cn thit

94% ph n, 61% trỡnh i
hc;

Chm súc chuyờn nghip cú kinh
nghim ban ờm, sinh viờn i
hcchy vic vt

Khỏch hng t ch t nhõn n
500 cụng ty ln nht Fortune.
50% khỏch hng l khi nghip
.

Bt k mt cụng vic tri thc no
Cú th hon thnh trc tuyn:
phỏt trin s, thit k ha, vit

ni dung, h tr khỏch hng v
vic khỏc

Theo yờu cu ph bin
nht

UberX*

Web, mobile v phỏt trin phn
mm (mc lng gi n
US$150 v hn)

Nhng k nng cú nhu



K nng v: AngularJS;
Node.js; WooCommerce
(eCommerce)

cu cao

M chim 85% thnh viờn

82% ph ne; thu nhp mc
trung v M

Trụng tr n chm súc c
bit,chm thỳ cng, gi nh v
hng lot dch v khỏc

Chm tr (mc lng gi
US$14.32)

Osin ton thi gian v bỏn thi
gian, chm tr

Ngun: Uber, Upwork,
Care.comWEF 2016, The
Human CapitalReport 2016

33


Nghiên cứu, trao đổi

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 50/Quý I- 2017

Bng 2: Cỏc k nng theo yờu cu v cỏc chc nng dch v trong Upwork
Loi Upwork

Web, mobile v phỏt
trin phn mm

Thit k ha v
ni dung sỏng to

Qung cỏo, bỏn hng v
Marketing c s húa

Tng trng nhanh nht

Theo nhu cu
Ngi phỏt trin (trc v sau kt thỳc) vi k
nng v: Android v iOS; HTML5, jQuery v
Javascript; PHP

Ngi phỏt trin (trc v sau kt thỳc) vi k
nng v: AngularJS; Node.js; WooCommerce
(eCommerce)

Thit k ha, web v logo; minh ha

Thit k UX v UI; Ngi lm mụ hỡnh 3D

Nghiờn cu Internet; lm th trng SEO v
SMM; chuyờn gia ch o núi chung

Ngi lm B2B; Chuyờn gia qung caopay-perclick; Chuyờn gia t ng húa Email and
marketing

Ngun: Upwork.
WEF 2016, The Human Capital Report 2016

Cui cựng, cỏc th trng lao ng trc
tuyn- nh nhng kờnh tuyn dng ton
cu nh Linkedln, Njorku or Dajie v
nhng kờnh tuyn dng liờn ngnh ngh
nh Care.com, Didi, Uber v Upworkl
nhng bng chng cho thy thụng tin v

nn kinh t gig b thiu ton b hoc mt
phn trong cỏc thng kờ quc t v ca
quc gia.
Cụng ngh ó nh hng n c hi
vic lm v ci thin k nng ca khong
44% dõn s trong tui lao ng trờn ton
th gii, tc khong 2 t ngi, lm xut
hin nhng hỡnh thc vic lm mi nh vic
lm linh hot, d tip cn, minh bch v trờn
phm vi rng. Mc dự th trng lao ng
b phõn mng v nh hng n bỡnh ng
thu nhp, an ninh thu nhp v n nh xó
hi nhng mng li an sinh xó hi v
nhng hỡnh thc cụng on hin i- nh

cụng on ca nhng ngi lm t do trong
nn kinh t s ó bt u xut hin b
sung nhng mụ hỡnh mi. Qun tr th
trng lao ng trong iu kin s húa cn
phỏt trin mt cỏch linh hot, ng b v
di hn phỏt trin kinh t- xó hi bn
vng.

Ti liu tham kho
1. WEF, Human Capital Report 2016
2. WEF, Future of Jobs 2016
3. WB, World Development report 2016,
Digital Dividends.
4. ILO, World Employment
Outlook Trends 2017

Social

5. K yu Hi tho Ban Kinh t trung
ng v Cuc cỏch mng cụng nghip 4.0 v
nhng vn t ra i vi phỏt trin kinh txó hi ca Vit Nam, H Ni, 25/11/2016.

34