Luận án Tiến sĩ Chính trị học: Đổi mới phương pháp giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên các trường đại học khu vực trung du, miền núi phía Bắc nước ta hiện nay (Qua khảo sát Đại học
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.9 MB, 273 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA
HỒ CHÍ MINH
HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN
TRẦN HUY NGỌC
ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ
CHO SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHU VỰC TRUNG DU,
MIỀN NÚI PHÍA BẮC NƯỚC TA HIỆN NAY
(Qua khảo sát Đại học Thái Nguyên và trường Đại học Tây Bắc)
LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHÍNH TRỊ HỌC
HÀ NỘI 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA
HỒ CHÍ MINH
HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN
TRẦN HUY NGỌC
ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ
CHO SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHU VỰC TRUNG
DU, MIỀN NÚI PHÍA BẮC NƯỚC TA HIỆN NAY
(Qua khảo sát Đại học Thái Nguyên và trường Đại học Tây Bắc)
Chuyên ngành: Công tác tư tưởng
Mã số: 9 31 02 01
LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHÍNH TRỊ HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS, TS. Phạm Huy Kỳ
HÀ NỘI 2018
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Luận án
được hoàn thành dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS, TS. Phạm Huy
Kỳ. Các số liệu và kết quả nêu trong luận án là chính xác, trung thực, bảo
đảm tính khách quan khoa học và có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, tin cậy.
Hà Nội, ngày tháng năm 2018
Tác giả luận án
Trần Huy Ngọc
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
CNXH
: Chủ nghĩa xã hội
LLCT
: Lý luận chính trị
MỤC LỤC
1.Lý do chọn đề tài
..........................................................................................
4
2. Mục đích nghiên cứu
...................................................................................
8
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
..................................................................................
8
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
.............................................................
9
5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu
...........................
10
6. Đóng góp mới của Luận án
......................................................................
11
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Luận án
..............................................
11
8. Kết cấu của Luận án
................................................................................
12
Chương 1
........................................................................................................
42
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC ĐỔI MỚI
.....................
42
PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO SINH VIÊN
CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở NƯỚC TA HIỆN NAY
...............................
42
1.1.1.1. Lý luận chính trị
................................................................................
42
1.1.2.1. Phương pháp
.....................................................................................
57
Tiểu kết chương 1
........................................................................................
92
Chương 2
........................................................................................................
93
THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CỦA VIỆC ĐỔI MỚI
PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO SINH VIÊN
CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHU VỰC TRUNG DU, MIỀN NÚI
............
93
PHÍA BẮC NƯỚC TA HIỆN NAY
..............................................................
93
Chương 3
......................................................................................................
158
QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP TIẾP TỤC ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP
GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG
ĐẠI HỌC KHU VỰC TRUNG DU, MIỀN NÚI PHÍA BẮC
...................
158
NƯỚC TA HIỆN NAY
................................................................................
158
3.2.1.1. Nâng cao nhận thức của các chủ thể giáo dục của nhà trường 165
KẾT LUẬN
..................................................................................................
202
KIẾN NGHỊ
..................................................................................................
205
TÀI LIỆU THAM KHẢO
...........................................................................
208
PHỤ LỤC
.........................................................................................................
1
PHỤ LỤC 1
......................................................................................................
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng giáo dục lý luận chính trị là
“Quá trình tác động vào đối tượng bằng cách trình bày, giải thích một cách
khoa học những khái niệm, những quy luật, những quan điểm... nhằm làm
cho cán bộ, đảng viên và quần chúng nắm được những kiến thức về chủ
nghĩa Mác Lênin, về đường lối, chính sách của Đảng, nâng cao phẩm
chất cách mạng và năng lực hoạt động thực tiễn của họ, hướng dẫn họ
vận động những hiểu biết ấy vào cuộc sống ” [141, tr.169]. Trong tác phẩm
“Đường Cách mệnh” (1927), Người viết: “Đảng muốn vững thì phải có
chủ nghĩa làm cốt, trong Đảng ai cũng phải hiểu, ai cũng phải theo chủ
nghĩa ấy. Đảng mà không có chủ nghĩa cũng như người không có trí khôn,
tàu không có bàn chỉ Nam”[91, 289]. Vì thế, công tác giáo dục lý luận chính
trị cho cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân luôn là nhiệm vụ quan
trọng của Đảng trong các thời kỳ cách mạng. Người căn dặn: “Đảng phải
chống thói xem nhẹ học tập lý luận. Vì không học tập lý luận thì chí khí
kém kiên quyết, không thấy xa trông rộng, trong lúc đấu tranh dễ lạc
phương hướng, kết quả là “mù chính trị”, thậm chí hủ hóa, xa rời cách
mạng” [96, tr.280].
Trong quá trình lãnh đạo, Đảng ta luôn xác định giáo dục lý luận chính
trị là một bộ phận quan trọng của công tác tư tưởng, góp phần xây dựng, bồi
đắp nền tảng tinh thần của xã hội. Từ thực tiễn công tác giáo dục lý luận
chính trị, Đảng ta đã đưa ra nhiều chỉ thị, nghị quyết nhằm đổi mới, nâng cao
chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục lý luận chính trị. Văn kiện đại hội
XI xác định: “Tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức, nâng cao hơn nữa
tính chiến đấu, tính thuyết phục, hiệu quả của công tác tư tưởng, tuyên
truyền học tập chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm
đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước… Đổi mới, nâng
cao chất lượng công tác giáo dục LLCT, giáo dục công dân trong hệ thống
các trường chính trị, các trường thuộc hệ thống giáo dục quốc dân. Mỗi cán
bộ, đảng viên phải học tập, nâng cao trình độ LLCT” [46, tr.256257]. Kết
luận số 94KL/TW ngày 28/3/2014 của Ban Bí thư về việc Tiếp tục đổi
mới việc học tập LLCT trong hệ thống giáo dục quốc dân cũng xác định:
Tiếp tục đổi mới việc học tập (bao gồm cả nội dung, chương trình,
phương pháp giảng dạy, xây dựng đội ngũ giáo viên…) LLCT trong hệ
thống giáo dục quốc dân có tầm quan trọng chiến lược, cần đặt trong tổng
thể của việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn
bản, toàn diện giáo dục và đào tạo…. Phương pháp dạy học và học tập
phải sinh động, mềm dẻo, có thực tiễn và phù hợp với từng cấp; tạo được
sự hứng thú và có trách nhiệm cho người dạy và người học; người học
thích đọc hơn, có trách nhiệm phải học; người dạy có hứng thú hơn, có
trách nhiệm cao hơn. Nghị quyết số 37NQ/TW ngày 9/10/2014 của Bộ
Chính trị về công tác lý luận và định hướng nghiên cứu đến năm 2030 xác
định phương hướng đổi mới mới phương pháp giáo dục LLCT : Đổi mới
phương pháp giáo dục LLCT theo hướng hiện đại, phù hợp đối tượng,
đồng thời chú trọng nâng cao trình độ, rèn luyện phong cách, trau dồi bản
lĩnh chính trị của đội ngũ giảng viên. Tiếp tục đổi mới công tác tuyên
truyền, giáo dục LLCT, công tác nghiên cứu, quán triệt các nghị quyết,
kết luận của Đảng theo hướng thiết thực, hiệu quả.
1.2. Sau hơn 30 năm đổi mới, Việt Nam đã đạt được những thành tựu
to lớn trên tất cả các mặt của đời sống xã hội. Song mặt trái của kinh tế thị
trường, toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế đã tác động theo hướng tiêu cực
đến đời sống, làm băng hoại nhiều nét đẹp văn hóa truyền thống, làm thay
đổi quan niệm, lối sống, phai nhạt lý tưởng, niềm tin… của một bộ phận
quần chúng nhân dân ta nói chung và thanh niên, sinh viên nói riêng. Sinh
viên những người được coi là rường cột của nước nhà, là chủ nhân
tương lai của đất nước đang có một số biểu hiện tiêu cực như: một bộ
phận sinh viên suy thoái đạo đức, mờ nhạt về lý tưởng, sống thiếu hoài bão
lập thân lập nghiệp, thiếu bản lĩnh chính trị, thờ ơ chính trị, mơ hồ về
chính trị… Do đó, yêu cầu thực tiễn cấp bách đặt ra hiện nay là cần phải
nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu quả giáo dục LLCT nhất là trong các
trường đại học ở nước ta. Bởi, chính những tri thức LLCT, góp phần quan
trọng vào việc hình thành trong mỗi sinh viên một thế giới quan khoa học,
một nhân sinh quan cộng sản, phương pháp tư duy và phương pháp làm việc
biện chứng. Giáo dục LLCT có vai trò rất quan trọng trong quá trình hình
thành và phát triển về nhận thức, nhân cách của sinh viên. Tuy nhiên, trong
quá trình truyền bá, tiếp thu tri thức LLCT cho sinh viên trong thời gian qua
vẫn còn bộc lộ nhiều hạn chế, mà như Nghị quyết 37NQ/TW đã chỉ rõ:
“Công tác tuyên truyền, giáo dục, bồi dưỡng LLCT còn hạn chế về chất
lượng, trùng lặp về nội dung, chương trình, giáo trình; chậm đổi mới về
phương pháp. Đấu tranh tư tưởng, lý luận chưa theo kịp với yêu cầu nhiệm
vụ trong tình hình mới, đặc biệt trong điều kiện bùng nổ thông tin và phát
triển mạng thông tin toàn cầu”. Đặc biệt là phương pháp giáo dục LLCT
cho sinh viên các trường đại học thời gian qua còn chậm đổi mới hơn so hơn
với thực tế phát triển của đất nước và thời đại trong điều kiện cuộc cách
mạng công nghiệp lần thứ 4 (cách mạng 4.0) hiện nay. Thực tế này, đang
đặt ra yêu cầu: Cần phải tiếp tục đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho
sinh viên trong các trường đại học ở nước ta hiện nay.
1.3. Khu vực trung du, mi ền núi phía Bắc nướ c ta là vùng lãnh thổ
rộng lớn nhất cả n ướ c ( chiếm khoảng 30,5% diện tích và chiếm khoảng
14,2% dân số cả nước), khu vực có vị trí kinh tế, chính trị, văn hóa – xã hội,
an ninh quốc phòng quan trọng của nước ta; v ùng có điều kiện kinh tế khó
khăn, đa số là đồng bào dân tộc thiểu số, đa dạng văn hóa.... Đại học Thái
Nguyên và trường Đại học Tây Bắc nằm trên địa bàn khu vực trung du, miền núi
phía Bắc, có nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho khu vực,
đồng thời thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ, góp
phần quan trọng trong viêc phát triển kinh tế xã hội cho khu vực trung du, miền
núi phía Bắc. Với khoảng trên 90.000 sinh viên đại học đang học tập – đây sẽ là
nguồn nhân lực rất quan trọng trong tương lai của khu vực và cả nước. Giáo dục
LLCT cho sinh viên các trường đại học khu vực trung du, miền núi phía Bắc có
vai trò đặc biệt quan trọng. Tuy nhiên, thực tế đổi mới giáo dục LLCT trong đó
có đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên còn bộc lộ nhiều hạn
chế, bất cập.
Vì vậy, tiếp tục đổi mới phương pháp giáo dục LLCT nhằm nâng cao
chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại
học, trong đó có sinh viên các trường đại học khu vực trung du, miền núi phía
Bắc nước ta hiện nay có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc. Để góp phần nhận
thức giải quyết điều này, tác giả chọn vấn đề: “Đổi mới phương pháp giáo
dục LLCT cho sinh viên các trường đại học khu vực trung du, miền núi phía
Bắc nước ta hiện nay” (Qua khảo sát Đại học Thái Nguyên và trường Đại học
Tây Bắc) làm đề tài luận án tiến sĩ của mình.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
luận án, hệ thống cơ sở lý luận của việc đổi mới phương pháp giáo dục lý
luận cho sinh viên các trường đại học ở nước ta, trên cơ sở đó khảo sát
thực trạng, đề xuất một số quan điểm và giải pháp chủ yếu nhằm đổi mới
phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại học khu vực
trung du, miền núi phía Bắc nước ta hiện nay.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được những mục đích trên, luận án cần thực hiện các nhiệm vụ
sau:
Nghiên cứu, đánh giá khái quát tổng quan tình hình nghiên cứu có
liên quan đến đề tài luận án để từ đó chỉ ra những vấn đề luận án cần tiếp
tục nghiên cứu.
Nghiên cứu làm rõ các vấn đề lý luận về phương pháp giáo dục
LLCT cho sinh viên các trường đại học và đổi mới phương pháp giáo dục
LLCT cho sinh viên các trường đại học.
Trình bày rõ đặc điểm các trường đại học và sinh viên các trường
đại học khu vực trung du, miền núi phía Bắc; phân tích thực trạng đổi mới
phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại học khu vực
trung du, miền núi phía Bắc nước ta: chỉ rõ những thành tựu đạt được, hạn
chế và nguyên nhân; những vấn đề đặt ra trong đổi mới phương pháp giáo
dục LLCT cho sinh viên các trường đại học khu vực trung du, miền núi
phía Bắc nước ta hiện nay.
Đề xuất một số quan điểm và giải pháp chủ yếu nhằm đổi mới
phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên các trường Đại học khu vực
trung du, miền núi phía Bắc nước ta trong giai đoạn hiện nay.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại
học.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Luận án nghiên cứu vấn đề đổi mới phương pháp giáo dục LLCT
cho sinh viên các trường đại học khu vực trung du, miền núi phía Bắc nước
ta hiện nay qua. Tuy nhiên, khu vực trung du, miền núi phía Bắc là khu vực
có diện tích rộng lớn nhất cả nước (Chiếm 30,5% diện tích và 14,2% dân
số cả nước) thuộc 15 tỉnh thành, tập trung khá đông các trường đại học:
trường đại học Công nghiệp Việt Trì (Phú Thọ), trường đại học Hùng
Vương (Phú Thọ), trường đại học Công nghiệp (Quảng Ninh), trường đại
học Tân Trào (Tuyên Quang), trường đại học Việt Bắc (Thái Nguyên), Đại
học Thái Nguyên (Thái Nguyên), trường đại học Tây Bắc (Sơn La)…. Do
đó, với đề tài này tác giả chỉ đi sâu nghiên cứu thực trạng đổi mới phương
pháp giáo dục LLCT cho sinh viên đại học hệ chính quy tập trung, qua
khảo sát tại Đại học Thái Nguyên (là đại học vùng với 11 đơn vị đào tạo,
trong đó có 7 trường Đại học) thuộc khu vực trung du và trường Đại học
Tây Bắc (Sơn La) – thuộc khu vực miền núi phía Bắc. Đây là những trường
đại học có quy mô lớn nhất cả về tổ chức bộ máy và số lượng sinh viên nên
nghiên cứu những trường đại học này có thể mang tính đại diện cho cả khu
vực trung du và miền núi phía Bắc.
Luận án nghiên cứu vấn đề đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho
sinh viên các trường đại học khu vực trung du, miền núi phía Bắc nước ta
trong khoảng thời gian từ năm 2009 đến nay. Năm 2009 là thời điểm các
trường bắt đầu chuyển sang hình thức đào tạo mới theo học chế tín chỉ đặt
yêu cầu cần phải đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp, phương
tiện giáo dục cho phù hợp. Ngoài ra đây cũng là năm đã tích hợp rút ngắn
khung chương trình các môn LLCT từ năm môn xuống còn ba môn học:
Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin (trên cơ sở tích hợp ba
môn học vốn là ba bộ phận hợp thành chủ nghĩa Mác – Lênin), Tư tưởng Hồ
Chí Minh, Đường lối cách mạng của Đảng cộng sản Việt Nam.
5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu
Luận án được nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác
Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; các quan điểm của Đảng, các nghị quyết,
chỉ thị của Đảng, pháp luật của Nhà nước về giáo dục đào tạo, giáo dục
LLCT, đổi mới phương pháp giáo dục LLCT; tiếp thu, kế thừa có chọn lọc
kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học trong và ngoài nước có liên
quan.
Luận án đượ c nghiên cứu dựa trên cơ sở thực tiễn công tác giáo
dục LLCT trong các trườ ng đại học ở nước ta hiện nay; quá trình đổi
mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên các trườ ng đại học khu
vực trung du, miền núi phía Bắc nước ta; hệ thống các tư liệu, số liệu
lưu trữ của các cơ quan, đơn vị và kết quả khảo sát thực tiễn của chính
tác giả.
Luận án sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu khoa học,
gồm: phương pháp phân tích và tổng hợp, lôgíc và lịch sử, tâm lý học, giáo
dục học như: hệ thống cấu trúc, chuyên gia, thống kê, so sánh, điều tra,
quan sát, thu thập thông tin... Trong đó, để phục vụ nghiên cứu luận án đã
sử dụng chủ yếu phương pháp điều tra xã hội học thông qua bảng hỏi
ANKET cho đối tượng là giảng viên (100 phiếu) và sinh viên (1400 phiếu).
Sau khi có kết quả điều tra xã hội học, tác giả tiến hành tổng hợp, phân
loại, phân tích số liệu, vẽ mô hình, đồ thị nhằm so sánh, đối chiếu và đưa
ra các kết luận khách quan làm căn cứ thực tiễn cho luận án.
6. Đóng góp mới của Luận án
Luận án có những đóng góp mới sau:
Luận án góp phần hệ thống, luận giải, làm sáng rõ các vấn đề lý
luận về phương pháp giáo dục LLCT và đổi mới phương pháp giáo dục
LLCT cho sinh viên các trường đại học ở nước ta hiện nay. Trong đó đã
xây dựng được khung lý thuyết về mục tiêu, nguyên tắc, nội dung cho việc
đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên đại học.
Luận án góp phần làm rõ thực trạng đổi mới phương pháp giáo dục
LLCT trong các trường đại học khu vực trung du, miền núi phía Bắc nước ta
trong thời gian qua (Qua khảo sát tại Đại học Thái Nguyên và trường Đại
học Tây Bắc).
Luận án đã đề xuất một số quan điểm và giải pháp chủ yếu dưới
góc độ khoa học công tác tư tưởng nhằm tiếp tục đổi mới phương pháp
giáo dục LLCT có hiệu quả cho sinh viên các trường đại học khu vực trung
du, miền núi phía Bắc nước ta hiện nay.
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Luận án
Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần cung cấp thêm tư liệu
khoa học phong phú, đáng tin cậy phục vụ cho giảng dạy, học tập, nghiên
cứu, lãnh đạo quản lý hoạt động giáo dục, đào tạo ở các trường đại học
khu vực trung du, miền núi phía Bắc nói riêng và các trường đại học ở Việt
Nam nói chung.
Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần xây dựng một số giải
pháp chủ yếu nhằm đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên các
trường đại học khu vực trung du, miền núi phía Bắc nước ta hiện nay.
8. Kết cấu của Luận án
Luận án được cấu trúc gồm: mở đầu, tổng quan tình hình nghiên cứu
có liên quan đến đề tài luận án, 3 chương, 7 tiết, kết luận, danh mục tài
liệu tham khảo và phụ lục.
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
I. Các công trình khoa học trong nước
A. Các công trình nghiên cứu về công tác tư tưởng và giáo dục lý
luận chính trị
* Các công trình nghiên cứu về công tác tư tưởng
Hà Học Hợi (chủ biên), Ngô Văn Thạo (2002), Đổi mới và nâng
cao chất lượng, hiệu quả công tác tư tưởng, Nxb Chính trị Quốc gia,
Hà Nội. [63]
Cuốn sách đã trình bày cơ sở lý luận và thực tiễn của việc đổi
mới, nâng cao chất lượng, hiệu qu ả công tác tư tưởng, dự báo tình hình
tư tưởng xã hội của nước ta đến năm 2020 trong thời kỳ đẩy mạnh công
nghiệp hóa, hiện đại hóa, đề xuất nội dung, giải pháp cơ bản và một số
nhiệm vụ trước mắt của công tác tư tưở ng. Cuốn sách là tài liệu quan
trọng trong quá trình nghiên cứu về vấn đề đổi mới phươ ng pháp giáo
dục LLCT của tác giả.
Đào Duy Quát (2004), Về công tác tư tưởng của Đảng Cộng sản
Việt Nam, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. [112]
Cuốn sách là tập hợp những bài nói, bài viết về công tác tư tưởng
của tác giả Đào Duy Quát. Nội dung cuốn sách được kết cấu thành ba
phần. Phần I: gồm các bài có nội dung về công tác tư tưởng và những vấn
đề nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tư tưởng; Phần II: gồm các bài
về kiên định những quan điểm có tính nguyên tắc trong công tác tư tưởng;
Phần III: gồm các bài về công tác tư tưởng với thực hiện nhiệm vụ chính
trị trong thời kỳ mới. Trong đó, tác giả nhấn mạnh công tác giáo dục LLCT,
giáo dục lý tưởng cách mạng, giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh niên,
sinh viên. Tác giả đưa ra khái niệm: “Giáo dục LLCT là việc truyền bá
những nguyên lý của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường
lối quan điểm của Đảng cho cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân.
Đó là quá trình tác động vào đối tượng giáo dục bằng cách trình bày, giải
thích một cách khoa học, những khái niệm những quan điểm, nhằm làm
cho cán bộ, đảng viên và nhân dân nhận thức đúng đắn những nguyên lý
của chủ nghĩa Mác – Lênin, kiên định mục tiêu, lý tưởng độc lập dân tộc
gắn liền với CNXH, nhất trí cao với đường lối, quan điểm của Đảng,
nâng cao phẩm chất cách mạng và khả năng hoạt động thực tiễn, hướng
dẫn họ vận dụng những hiểu biết ấy vào cuộc sống”. Trong khái niệm
này, tác giả đã nhấn mạnh đến đối tượng giáo dục LLCT và khả năng
hoạt động thực tiễn, khả năng vận dụng hiểu biết LLCT vào cuộc sống
của họ.
Lương Khắc Hiếu (Chủ biên), (2008), Nguyên lý công tác tư tưởng
– Tập1,2, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. [54]
Tập 1 cuốn sách gồm 11 chương, giới thiệu những vấn đề lý luận
chung nhất của công tác tư tưởng: đối tượng, bản chất, hình thái, mục đích,
chức năng, nhiệm vụ, phương châm hoạt động và vai trò của nó. Những nội
dung cơ bản của công tác giáo dục tư tưởng về thế giới quan, tư duy lý luận,
chính trị tư tưởng, kinh tế, đạo đức, lối sống.
Tập 2 cuốn sách gồm 10 chương, giới thi ệu nh ững v ấn đề thuộc
về phương pháp, hình thức và những phương tiện chủ yếu của công tác
tư tưởng như: Hệ thống giáo dục LLCT, các phươ ng tiện truyền thông
đại chúng, các thiết chế, thể chế văn hóa, xây dựng đội ngũ cán bộ tư
tưởng; những vấn đề về xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật, công tác kiểm
tra và cuối cùng là đánh giá hiệu quả công tác tư tưởng.
Trong đó, chương 4: Hệ thống giáo dục LLCT, tác giả đã đưa ra
khái niệm: “Giáo dục LLCT là quá trình truyền bá và tiếp thu những
nguyên lý lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh,
đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước
trong cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân” [54, tr. 99]. Ở đây tác
giả đã xem giáo dục LLCT là một quá trình đồng thời diễn ra hoạt động
truyền bá và tiếp thu LLCT. Giáo dục LLCT theo quan niệm trên thuộc
phạm trù công tác tuyên truyền trong công tác tư tưởng của Đảng.
Hai cuốn sách là tài liệu quan trọng, là cơ sở lý luận giúp tác giả tiếp
cận vấn đề đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên trên góc độ
công tác tư tưởng.
Phạm Tất Thắng (Chủ biên) (2010), Đổi mới công tác tư tưởng, lý
luận phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, Nxb Chính trị Quốc
gia – Sự thật, Hà Nội. [120]
Cuốn sách bao gồm 4 chương: Chương 1: Trình bày các vấn đề
chung về công tác tư tưởng, lý luận. Chương 2: Phân tích thực trạng công
tác tư tưởng, lý luận trong thời kỳ đổi mới. Chương 3: Phân tích, luận giải
tình hình thế giới, trong nước một vài thập kỷ tới tác động đến tư tưởng, lý
luận; dự báo tình hình tư tưởng, xã hội và những vấn đề đặt ra đối với đổi
mới công tác tư tưởng, lý luận. Chương 4: Trình bày quan điểm, phương
hướng, giải pháp đổi mới công tác tư tưởng, lý luận ở nước ta hiện nay.
Bốn chương của cuốn sách đề cập đến nhiều vấn đề, nhiều khía
cạnh, nhiều tác động khác nhau cả về thực tiễn và lý luận đối với công tác
tư tưởng, lý luận của Đảng trong thời kỳ đổi mới đất nước với những phân
tích sắc sảo, những dẫn liệu cụ thể, sinh động, giàu sức thuyết phục. Trên
cơ sở đó, các tác giả đã phân tích những bài học kinh nghiệm, khẳng định
các quan điểm mang tính nguyên tắc, mục tiêu, phương hướng và luận giải
những giải pháp đổi mới cả về nội dung, phương thức, phương pháp nâng
cao chất lượng, hiệu quả của công tác tư tưởng, lý luận của Đảng trong tình
hình hiện nay. Nội dung cuốn sách có giá trị lý luận và thực tiễn sâu sắc trên
lĩnh vực công tác tư tưởng, là tài liệu tham khảo hữu ích trong quá trình tác
giả nghiên cứu vấn đề đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên.
Phạm Tất Thắng (Chủ biên) (2010), bộ sách gồm hai cuốn: Một số
vấn đề lý luận và thực tiễn của công tác tư tưởng, lý luận và Công tác tư
tưởng, lý luận thời kỳ mới: Thực trạng, quan điểm và giải pháp, Nxb Chính
trị Quốc gia, Hà Nội. [119,120]
Bộ sách là kết quả nghiên cứu thuộc đề tài khoa học trọng điểm
cấp Nhà nước KX.04.32/0610. Các bài viết đề cập nhiều vấn đề, nhiều
khía cạnh, nhiều tác động khác nhau cả về thực tiễn và lý luận của công
tác tư tưởng, lý luận của Đảng trong thời kỳ đổi mới đất nước; nêu ra
những biện pháp đổi mới mạnh mẽ cả nội dung, phương pháp, nâng cao
chất lượng, hiệu quả công tác tư tưởng, lý luận của Đảng nhằm phát huy
sức mạnh của nền dân chủ XHCN, của đại đoàn kết dân tộc, phấn đấu
thực hiện thành công sự nghiệp đổi mới, hội nhập quốc tế, xây dựng và
bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN; kh ẳng định vai trò tiên
phong của Đảng ta…. Đây là tài liệu quan trọng cho tác giả trong quá trình
nghiên cứu vấn đề giáo dục LLCT cho sinh viên.
Nguyễn Danh Tiên (Chủ biên), (2010), Đảng lãnh đạo công tác tư
tưởng trong thời kỳ đổi mới, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. [131]
Cuốn sách nghiên cứu, làm rõ sự lãnh đạo công tác tư tưởng của
Đảng ta trong sự nghiệp đổi mới. Cuốn sách được kết cấu thành ba
chương: Chương I: Tình hình mới, yêu cầu mới đối với công tác tư tưởng
và sự lãnh đạo của Đảng trên lĩnh vực tư tưởng. Chương II: Quá trình Đảng
lãnh đạo công tác tư tưởng trong thời kỳ đổi mới. Chương III: Phương
hướng, nhiệm vụ và giải pháp nâng cao sự lãnh đạo của Đảng đối với công
tác tư tưởng trong tình hình hiện nay. Trong đó, cuốn sách đã phân tích
được tình hình tư tưởng và những vấn đề đặt ra với công tác tư tưởng
trong tình hình hiện nay, từ đó cuốn sách khẳng định trong công tác tuyên
truyền cần tiếp tục đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục LLCT trong
hệ thống các trường chính trị, các trường đại học, cao đẳng và trung học
chuyên nghiệp trong cả nước; khắc phục sự lạc hậu của chương trình, nội
dung, phương pháp dạy và học, đảm bảo tính cơ bản, hệ thống, hiện đại
và phù hợp với thực tiễn Việt Nam.
Ngô Huy Tiếp (2011), Những vấn đề lý luận về công tác tư tưởng
của Đảng ta hiện nay, Nxb Chính trị Quốc gia – Sự thật, Hà Nội. [132]
Cuốn sách tập trung làm rõ và trình bày một cách có hệ thống những
vấn đề lý luận cơ bản về công tác tư tưởng của Đảng trong giai đoạn hiện
nay, bao gồm: tư tưởng và công tác tư tưởng của Đảng Cộng sản Việt
Nam; lý luận và công tác lý luận của Đảng Cộng sản Việt Nam; công tác
tuyên truyền, cổ động của Đảng; giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng
cho cán bộ, đảng viên; cuộc đấu tranh tư tưởng ở nước ta trong giai đoạn
hiện nay.
Lương Khắc Hiếu (2017), Cơ sở lý luận công tác tư tưởng của
Đảng Cộng sản Việt Nam, Nxb Lý luận chính trị, Hà Nội. [56]
Cuốn sách gồm có 7 chương, đã trình bày một cách có hệ thống,
chuyên sâu về những vấn đề lý luận trọng yếu của công tác tư tưởng, làm rõ
khái niệm, phạm trù về các yếu tố, các bộ phận cấu thành của công tác tư
tưởng. Cuốn sách còn đi sâu nghiên cứu lý luận về các hình thái, các bộ phận
của công tác tư tưởng và sự gắn bó hữu cơ với các quá trình tư tưởng chủ
yếu. Trong chương 7, cuốn sách đã làm rõ các nội dung về phương pháp
công tác tư tưởng như: khái niệm và phân loại phương pháp công tác tư
tưởng, một số phương pháp được sử dụng phổ biến trong thực tiễn công tác
tư tưởng ở nước ta. Cuốn sách là tài liệu quan trọng cho tác giả trong việc
tiếp cận hoạt động đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên trên
góc độ công tác tư tưởng.
Các bài báo khoa học liên quan đến công tác tư tưởng: Nguyễn Phú
Trọng, “Nâng cao hơn nữa chất lượng và hiệu quả của công tác tư tưởng
trong tình hình mới, Tạp chí Tư tưởng Văn hóa số 8/1999; Hữu Thọ, “Từ
thực tiễn, suy ngẫm sâu hơn về công tác tư tưởng”, thông tin công tác tư
tưởng số 3/2001; Nguyễn Khoa Điềm, “Tiếp tục đẩy mạnh thực hiện nghị
quyết trung ương năm về nhiệm vụ chủ yếu của công tác tư tưởng, lý luận
trong tình hình mới”, thông tin công tác lý luận số 1/2005; Lương Khắc
Hiếu, “tìm hiểu về tuyên truyền miệng trong lịch sử dân tộc Việt Nam, Tạp
chí Tư tưởng Văn hóa, số 1/2001; Thái Hòa (2015), “Phát huy vai trò của
công tác tư tưởng trong tự phê bình và phê bình”, Tạp chí Tuyên giáo, (9)...
* Các công trình nghiên cứu về giáo dục LLCT
Đề tài KX 1009D do tác giả Tô Huy Rứa nghiên cứu: Đổi mới nội
dung, chương trình đào tạo giảng viên LLCT các trường đại học cao đẳng,
HN, 1994 [114]. Đề tài đã đánh giá khái quát năng lực đào tạo lý luận Mác –
Lênin của một số trường đại học tại Hà Nội, Học viện chính trị hành chính
quốc gia Hồ Chí Minh. Đồng thời nhóm tác giả cũng đề xuất một khung
chương trình tổng thể để đào tạo giảng viên các môn lý luận Mác – Lênin.
Đề tài KX 1009 do tác giả Phạm Tất Dong làm chủ nhiệm (1996):
Đổi mới quy hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ dạy học và nghiên
cứu khoa học Mác – Lênin – Kiến nghị và giải pháp, Hà Nội [37]. Đề tài
làm rõ thực trạng đào tạo và dạy học của đội ngũ khoa học Mác – Lênin,
đồng thời đề xuất những chế độ, chính sách để phát triển đội ngũ này.
Đề tài cấp Bộ mã B.08 – 22 do tác giả Ngô Ngọc Thắng (Chủ
nhiệm đề tài), (2008), Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác giáo
dục LLCT trong h ệ th ống các trườ ng chính trị nước ta giai đoạn hiện
nay [121]. Đề tài khái quát các luận điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về
công tác giáo dục LLCT, từ đó đưa ra các quan điểm vận dụng tư tưởng
Hồ Chí Minh về công tác giáo dục LLCT trong hệ th ống các trườ ng
chính trị nước ta giai đoạn hiện nay.
Đề tài cấp Bộ mã B.08 – 23 do tác giả Ngô Ngọc Thắng (Chủ nhiệm
đề tài), (2008), Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục vào giáo dục
LLCT trong giai đoạn hiện nay [122].
Hai công trình trên của tác giả Ngô Ngọc Thắng làm chủ nhiệm đề tài
đã khái quát các luận điểm cơ bản của Hồ Chí Minh về công tác giáo dục
LLCT, khảo sát thực trạng vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục vào
công tác giáo dục LLCT hiện nay. Từ đó đưa ra giải pháp vận dụng tư tưởng
về giáo dục LLCT vào giáo dục LLCT hiện nay. Đặc biệt các đề tài đã hệ
thống hóa một cách toàn diện các luận điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về
công tác giáo dục LLCT. Trong đó, vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về
công tác giáo dục LLCT tại các trường chính trị ở nước ta hiện nay, là
những gợi mở cho tác giả trong quá trình thực hiện đề tài luận án.
Ban Tuyên giáo Trung ương (102007), Đề tài nghiên cứu khoa học:
Tình hình giảng dạy, học tập các môn khoa học MácLênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh trong các trường đại học, cao đẳng và chủ trương, giải pháp
cho thời gian tới [7].
Đề tài đã nghiên cứu một cách tổng quát về đội ngũ giảng viên dạy
học các môn khoa học Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh với tư cách là
một trong những yếu tố quan trọng, trực tiếp tác động đến chất lượng quá
trình dạy và học. Nhóm nghiên cứu cho rằng: bên cạnh hàng loạt các ưu
điểm về gia tăng học hàm, học vị trong đội ngũ thì hạn chế lớn nhất của số
đông đội ngũ này là sức ì lớn, chậm đổi mới tư duy, ngại trau dồi kiến
thức, ít chịu tìm tòi phương pháp dạy học phù hợp với những đối tượng
khác nhau, chậm đổi mới phương pháp giảng dạy. Đặc biệt, tâm lý coi các
môn học MácLênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là môn học phụ, nhất là trong
các trường kỹ thuật cũng là một trong những nguyên nhân cản trở đổi mới
phương pháp.
Ban Khoa giáo Trung ương, Đề tài nghiên cứu khoa học, mã số
KHBĐ200320: Rà soát và đề xuất hướng sửa đổi, bổ sung một số nội
dung giáo dục đạo đức công dân, chủ nghĩa MácLênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh trong nhà trường ở từng cấp học [6].
Đây là một công trình nghiên cứu có mục tiêu tìm ra các giải pháp,
nhằm nâng cao chất lượng dạy và học các môn LLCT, đạo đức công dân
trong các bậc học khác nhau. Theo nhóm tác giả, đội ngũ giảng viên Mác
Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường đại học, cao đẳng nước ta
hiện nay tuy tăng nhanh về số lượng song vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu
đào tạo. Tình trạng dạy vượt giờ, quá tải khiến một số đông đội ngũ không
có thời gian đầu tư, hoàn thiện chuyên môn, ảnh hưởng đáng kể đến chất
lượng của đội ngũ.
Vũ Ngọc Am (2003), Đổi mới công tác giáo dục chính trị tư
tưởng cho cán bộ, đảng viên ở cơ sở trong giai đoạn hiện nay, Nxb Chính
trị quốc gia, Hà Nội [1].
Cuốn sách trình bày công tác giáo dục chính trị tư tưởng với việc
nâng cao tính tự giác cách mạng cho cán bộ, đảng viên. Quá trình đổi mới,
nâng cao chất lượng công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho cán bộ, đảng
viên nhằm chống "diễn biến hoà bình".
Hồ Chí Minh (2006), Về công tác giáo dục LLCT, Nxb CTQG, Hà Nội
[99].
Cuốn sách giới thiệu các tác phẩm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về vai
trò của chủ nghĩa Mác – Lênin đối với cách mạng Việt Nam. Trong các bài
nói, bài viết của Người luôn đề cao vai trò quan trọng của công tác giáo
dục LLCT đối với cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân. Người xác
định rõ nội dung, nhiệm vụ học tập LLCT; Người yêu cầu nâng cao chất
lượng, hiệu quả công tác giáo dục LLCT cho đảng viên và quần chúng
nhân dân.
Trần Thị Anh Đào (Chủ biên), (2010), Công tác giáo dục LLCT cho sinh
viên Việt Nam hiện nay, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội [49].
Sách gồm 3 chương: Chương 1. Một số vấn đề chung về công tác
giáo dục LLCT cho sinh viên Việt Nam; Chương 2. Thực trạng công tác
giáo dục LLCT cho sinh viên Việt Nam hiện nay; Chương 3. Phương
hướng cơ bản và giải pháp chủ yếu nâng cao chất lượng công tác giáo dục
LLCT cho sinh viên Việt Nam hiện nay. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và
thực tiễn tác giả đã tìm ra những giải pháp khả thi để góp phần hữu hiệu
vào việc nâng cao chất lượng giáo dục LLCT cho sinh viên, nhằm đáp ứng
tốt hơn yêu cầu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong sự nghiệp công
nghiệp hóa, hiện đại hóa. Trong hệ thống các giải pháp nhằm nâng cao
chất lượng giáo dục LLCT cho sinh viên, một trong những giải pháp mà tác
giả đã nêu ra là cần phải đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh
