Tóm tắt luận án Tiến sĩ Chính trị học: Đổi mới phương pháp giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên các trường đại học khu vực trung du, miền núi phía Bắc nước ta hiện nay (Qua khảo sát Đại
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (609.72 KB, 30 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA
HỒ CHÍ MINH
HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN
TRẦN HUY NGỌC
ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ
CHO SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHU VỰC TRUNG
DU, MIỀN NÚI PHÍA BẮC NƯỚC TA HIỆN NAY
(Qua khảo sát Đại học Thái Nguyên và trường Đại học Tây Bắc)
Ngành: Công tác tư tưởng
Mã số: 9 31 02 01
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHÍNH TRỊ HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS, TS. Phạm Huy Kỳ
HÀ NỘI 2017
Công trình được hoàn thành tại: Học viện Báo chí và Tuyên truyền
Người hướng dẫn khoa học:
PGS, TS: Phạm Huy Kỳ
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp học viện, họp
tại: Học viện báo chí và tuyên truyền
Vào hồi,..... giờ.......ngày...... tháng...... năm 2018
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Đảng cộng sản Việt Nam luôn xác định
giáo dục lý luận chính trị là một bộ phận quan trọng của công tác tư tưởng, góp
phần xây dựng, bồi đắp nền tảng tinh thần của xã hội. Từ thực tiễn công tác giáo
dục lý luận chính trị, Đảng ta đã đưa ra nhiều chỉ thị, nghị quyết nhằm đổi mới,
nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục lý luận chính trị. Văn kiện đại hội
XI xác định: “Tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức, nâng cao hơn nữa tính chiến
đấu, tính thuyết phục, hiệu quả của công tác tư tưởng, tuyên truyền học tập chủ
nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm đường lối của Đảng, chính
sách pháp luật của Nhà nước… Đổi mới, nâng cao chất lượng công tác giáo dục
LLCT, giáo dục công dân trong hệ thống các trường chính trị, các trường thuộc hệ
thống giáo dục quốc dân. Mỗi cán bộ, đảng viên phải học tập, nâng cao trình độ
LLCT”.
1.2. Sau hơn 30 năm đổi mới, Việt Nam đã đạt được những thành tưu to lớn
trên tất cả các mặt của đời sống xã hội. Song mặt trái của kinh tế thị trường, toàn
cầu hóa và hội nhập quốc tế đã tác động theo hướng tiêu cực đến đời sống, làm
băng hoại nhiều nét đẹp văn hóa truyền thống, làm thay đổi quan niệm, lối sống,
phai nhạt lý tưởng, niềm tin… của một bộ phận không nhỏ quần chúng nhân dân ta nói
chung và thanh niên, sinh viên nói riêng. Do đó, yêu cầu thực tiễn cấp bách đặt ra là cần
phải nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu quả giáo dục LLCT trong các trường đại học.
Đặc biệt là phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại học ở nước ta
trong thời gian qua còn bộc lộ nhiều hạn chế, còn chậm đổi mới so với thực tế phát
triển của đất nước và thế giới. Thực tế này, đang đặt ra yêu cầu cần phải tiếp tục đổi
mới phương pháp giáo dục LLCT trong các trường đại học ở nước ta hiện nay.
1.3. Khu vực trung du, mi ền núi phía Bắc nướ c ta là vùng lãnh thổ rộng
lớn nhất cả nướ c ( chiếm khoảng 30,5% diện tích và chiếm khoảng 14,2% dân số
cả nước), khu vực có vị trí kinh tế, chính trị, văn hóa – xã hội, an ninh quốc phòng
quan trọng của nước ta; vùng có điều kiện kinh tế khó khăn, đa số là đồng bào dân
tộc thiểu số, đa dạng văn hóa.... Đại học Thái Nguyên và trường Đại học Tây Bắc
nằm trên địa bàn khu vực trung du, miền núi phía Bắc, có nhiệm vụ đào tạo nguồn
nhân lực chất lượng cao cho khu vực, đồng thời thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu
khoa học, chuyển giao công nghệ, góp phần quan trọng trong viêc phát triển kinh tế
xã hội cho khu vực trung du, miền núi phía Bắc. Với khoảng trên 90.000 sinh viên
2
đại học đang học tập – đây sẽ là nguồn nhân lực rất quan trọng trong tương lai của
khu vực và cả nước. Giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại học khu vực trung
du, miền núi phía Bắc có vai trò đặc biệt quan trọng. Tuy nhiên, thực tế đổi mới
giáo dục LLCT trong đó có đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên còn
bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập.
Vì vậy, tiếp tục đổi mới phương pháp giáo dục LLCT nhằm nâng cao chất
lượng, hiệu quả công tác giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại học hiện nay
có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc. Để góp phần nhận th ức gi ải quy ết điều
này, tác giả chọn vấn đề: “Đổi mới phươ ng pháp giáo dục LLCT cho sinh
viên các trườ ng đại học khu vực trung du, mi ền núi phía Bắc nướ c ta
hiện nay” (Qua khảo sát Đại học Thái Nguyên và trườ ng Đại học Tây Bắc)
làm đề tài luận án tiến sĩ của mình.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu làm rõ cơ sở lý luận của việc đổi mới phương pháp giáo dục lý
luận cho sinh viên các trường đại học ở nước ta, trên cơ sở đó khảo sát thực trạng,
đề xuất một số quan điểm và giải pháp chủ yếu nhằm đổi mới phương pháp giáo
dục LLCT cho sinh viên các trường đại học khu vực trung du, miền núi phía Bắc
nước ta hiện nay.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được những mục đích trên, luận án cần thực hiện các nhiệm vụ sau:
Nghiên cứu làm rõ các vấn đề lý luận về phương pháp giáo dục LLCT cho
sinh viên các trường đại học và đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên
các trường đại học.
Trình bày rõ đặc điểm khu vực trung du, mi ền núi phía Bắc, đặc điểm
các trường đại học và sinh viên các trường đại học khu vực trung du, miền núi
phía Bắc; phân tích thực trạng đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên các
trường đại học khu vực trung du, miền núi phía Bắc nước ta: chỉ rõ những kết quả
đạt được, hạn chế và nguyên nhân; những vấn đề đặt ra trong đổi mới phương pháp
giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại học khu vực trung du, miền núi phía Bắc
nước ta hiện nay.
Đề xuất một số quan điểm và giải pháp chủ yếu nhằm đổi mới phương
pháp giáo dục LLCT cho sinh viên các trường Đại học khu vực trung du, miền núi
phía Bắc nước ta trong giai đoạn hiện nay.
3
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại học.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Luận án nghiên cứu vấn đề đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh
viên các trường đại học khu vực trung du, miền núi phía Bắc nước ta hiện nay qua.
Tuy nhiên, khu vực trung du, miền núi phía Bắc là khu vực có diện tích rộng lớn
nhất cả nước (Chiếm 30,5% diện tích và 14,2% dân số cả nước) thuộc 15 tỉnh
thành, tập trung khá đông các trường đại học: trường đại học Công nghiệp Việt Trì
(Phú Thọ), trường đại học Hùng Vương (Phú Thọ), trường đại học Công nghiệp
(Quảng Ninh), trường đại học Tân Trào (Tuyên Quang), trường đại học Việt Bắc
(Thái Nguyên), Đại học Thái Nguyên (Thái Nguyên), trường đại học Tây Bắc (Sơn
La)…. Do đó, với đề tài này tác giả chỉ đi sâu nghiên cứu thực trạng đổi mới
phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên đại học hệ chính quy tập trung, qua
khảo sát tại Đại học Thái Nguyên (là đại học vùng với 11 đơn vị đào tạo, trong đó
có 7 trường Đại học) thuộc khu vực trung du và trường Đại học Tây Bắc – thuộc
khu vực miền núi phía Bắc. Đây là những trường đại học có quy mô lớn nhất cả về
tổ chức bộ máy và số lượng sinh viên nên nghiên cứu những trường đại học này có
thể mang tính đại diện cho khu vực trung du, miền núi phía Bắc.
Luận án nghiên cứu vấn đề đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh
viên các trường đại học khu vực trung du, miền núi phía Bắc nước ta trong khoảng
thời gian từ năm 2009 đến nay. Năm 2009 là thời điểm các trường bắt đầu chuyển
sang hình thức đào tạo mới theo học chế tín chỉ đặt yêu cầu cần phải đổi mới nội
dung, chương trình, phương pháp, phương tiện giáo dục cho phù hợp. Ngoài ra đây
cũng là năm đã tích hợp rút ngắn khung chương trình các môn LLCT từ năm môn
xuống còn ba môn học: Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin (trên
cơ sở tích hợp ba môn học vốn là ba bộ phận hợp thành chủ nghĩa Mác – Lênin), Tư
tưởng Hồ Chí Minh, Đường lối cách mạng của Đảng cộng sản Việt Nam.
5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu
Luận án được nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác
4
Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; các quan điểm của Đảng, các nghị quyết, chỉ thị của
Đảng, pháp luật của Nhà nước về giáo dục đào tạo, giáo dục LLCT, đổi mới
phương pháp giáo dục LLCT; tiếp thu, kế thừa có chọn lọc kết quả nghiên cứu
của các công trình khoa học trong và ngoài nước có liên quan.
Luận án được nghiên cứu dựa trên cơ sở thực tiễn công tác giáo dục
LLCT trong các trường đại học ở nướ c ta hiện nay; quá trình đổi mới phương
pháp giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại học khu vực trung du, mi ền
núi phía Bắc nước ta; hệ thống các tư liệu, số liệu lưu trữ của các cơ quan, đơ n
vị và kết quả khảo sát thực tiễn của chính tác giả.
Luận án sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu khoa học, gồm:
phương pháp phân tích và tổng hợp, lôgíc và lịch sử, tâm lý học, giáo dục học như:
hệ thống cấu trúc, chuyên gia, thống kê, so sánh, điều tra, quan sát, thu thập thông
tin... Trong đó, để phục vụ nghiên cứu luận án đã sử dụng chủ yếu phương pháp
điều tra xã hội học thông qua bảng hỏi ANKET cho đối tượng là giảng viên (100
phiếu) và sinh viên (1400 phiếu). Sau khi có kết quả điều tra xã hội học, tác giả
tiến hành tổng hợp, phân loại, phân tích số liệu, vẽ mô hình, đồ thị nhằm so sánh,
đối chiếu và đưa ra các kết luận khách quan làm căn cứ thực tiễn cho luận án.
6. Đóng góp mới của Luận án
Luận án có những đóng góp mới sau:
Luận án góp phần hệ thống, luận giải, làm sáng rõ các vấn đề lý luận về
phương pháp giáo dục LLCT và đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh
viên các trường đại học ở nước ta hiện nay. Trong đó đã xây dựng được khung lý
thuyết về mục tiêu, nguyên tắc, nội dung cho việc đổi mới phương pháp giáo dục
LLCT cho sinh viên đại học.
Luận án góp phần làm rõ thực trạng đổi mới phương pháp giáo dục LLCT
trong các trường đại học khu vực trung du, miền núi phía Bắc nước ta trong thời
gian qua (Qua khảo sát tại Đại học Thái Nguyên và trường Đại học Tây Bắc).
Luận án đã đề xuất một số quan điểm và giải pháp chủ yếu dưới góc độ
5
khoa học công tác tư tưởng nhằm tiếp tục đổi mới phương pháp giáo dục LLCT
có hiệu quả cho sinh viên các trường đại học khu vực trung du, miền núi phía Bắc
nước ta hiện nay.
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Luận án
Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần cung cấp thêm tư liệu khoa học
phong phú, đáng tin cậy phục vụ cho giảng dạy, học tập, nghiên cứu, lãnh đạo
quản lý hoạt động giáo dục, đào tạo ở các trường đại học khu vực trung du, miền
núi phía Bắc nói riêng và các trường đại học ở Việt Nam nói chung.
Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần xây dựng một số giải pháp chủ
yếu nhằm đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại học
khu vực trung du, miền núi phía Bắc nước ta hiện nay.
8. Kết cấu của Luận án
Luận án được cấu trúc gồm: mở đầu, tổng quan tình hình nghiên cứu có liên
quan đến đề tài luận án, 3 chương, 7 tiết, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo
và phụ lục.
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
I. Các công trình khoa học trong nước
A. Các công trình nghiên cứu về công tác tư tưởng và giáo dục lý luận
chính trị
* Các công trình nghiên cứu về công tác tư tưởng
Sách: Hà Học Hợi (chủ biên), Ngô Văn Thạo (2002), Đổi mới và nâng cao
chất lượng, hiệu quả công tác tư tưởng, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội; Đào Duy
Quát (2004), Về công tác tư tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam , Nxb Chính trị
Quốc gia, Hà Nội; Lương Khắc Hiếu (Chủ biên), (2008), Nguyên lý công tác tư
tưởng – Tập1,2, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội; Phạm Tất Thắng (Chủ biên)
(2010), Đổi mới công tác tư tưởng, lý luận phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc, Nxb Chính trị Quốc gia – Sự thật, Hà Nội; Nguyễn Danh Tiên (Chủ
biên), (2010), Đảng lãnh đạo công tác tư tưởng trong thời kỳ đổi mới, Nxb Chính
trị Quốc gia, Hà Nội; Ngô Huy Tiếp (2011), Những vấn đề lý luận về công tác tư
tưởng của Đảng ta hiện nay, Nxb Chính trị Quốc gia – Sự thật, Hà Nội.
6
Các bài báo khoa học: Nguyễn Phú Trọng, “Nâng cao hơn nữa chất lượng và
hiệu quả của công tác tư tưởng trong tình hình mới, Tạp chí Tư tưởng Văn hóa số
8/1999; Hữu Thọ, “Từ thực tiễn, suy ngẫm sâu hơn về công tác tư tưởng”, thông tin
công tác tư tưởng số 3/2001; Nguyễn Khoa Điềm, “Tiếp tục đẩy mạnh thực hiện
nghị quyết trung ương năm về nhiệm vụ chủ yếu của công tác t ư tưởng, lý luận
trong tình hình mới”, thông tin công tác lý luận số 1/2005; Lương Khắc Hiếu, “tìm hiểu
về tuyên truyền miệng trong lịch sử dân tộc Việt Nam, Tạp chí Tư tưởng Văn hóa, số
1/2001; Thái Hòa (2015), “Phát huy vai trò của công tác tư tưởng trong tự phê bình và phê
bình”, Tạp chí Tuyên giáo, (9)...
* Các công trình nghiên cứu về giáo dục LLCT
Sách: Vũ Ngọc Am (2003), Đổi mới công tác giáo dục chính trị tư tưởng
cho cán bộ; Trần Thị Anh Đào (Chủ biên), (2010), Công tác giáo dục LLCT cho sinh
viên Việt Nam hiện nay, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
Các bài báo khoa học: Bùi Đình Phong, (2009), “Vị trí vai trò của phương
thức giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh trong nhiệm vụ giáo dục thành niên, Tạp chí
Tuyên giáo, (9); Hoàng Thao, (2011), “Để nâng cao hiệu quả công tác giáo dục
LLCT trong các trường trung cấp công an tại Hà Nội, Tạp chí Tuyên giáo, (9); Vũ
Ngọc Am, (2011), “Hiệu quả và tiêu chí đánh giá hiệu quả công tác giáo dục
LLCT”, Tạp chí Tuyên giáo, (11),…
B. Các công trình nghiên cứu về phương pháp và đổi mới phương pháp
giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại học
Sách: Nguyễn Duy Bắc (Chủ biên) (2004), Một số vấn đề lý luận và thực
tiễn về dạy và học môn Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh trong trường đại
học, Nxb CTQG, Hà Nội; Ban liên lạc các trường Đại học, Cao đẳng Việt Nam
(VUN), Phân Viện Báo chí và Tuyên truyền (2004), Phương pháp dạy – học, kiểm
tra đánh giá các môn khoa học xã hội nhân văn, Nxb LLCT, HN; Hoàng Quốc Bảo,
Học tập phương pháp tuyên truyền cách mạng Hồ Chí Minh (2006), Nxb CTQG,
Hà Nội; Vũ Ngọc Am (2009), Một số vấn đề về phương pháp giảng dạy LLCT,
Nxb Thông tấn, Hà Nội; Phạm Huy Kỳ (2010), Lý luận và phương pháp nghiên
cứu, giáo dục LLCT, Nxb Chính trị Hành chính quốc gia, Hà Nội; Hoàng Chí Bảo
(2011), Tìm hiểu phương pháp Hồ Chí Minh, Nxb Chính trị Hành chính, Hà Nội.
Các bài báo khoa học: Nguyễn Thành Khải (2009), “Đổi mới Phương pháp
giảng dạy ở Học viện Chính trị Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, Tạp chí
LLCT, (9), HN; Đặng Thị Nhiệt Thu (2010), “Đổi mới phương pháp giảng dạy
7
LLCT trong các trường đại học và cao đẳng”, Tạp chí Khoa học chính trị, (3), HN;
Bùi Văn Ga (2015), “Những vấn đề đặt ra trong đổi mới căn bản, toàn diện giáo
dục đại học”, Tạp chí Tuyên giáo, (5), Hoàng Quốc Bảo (2015), “Tư tưởng Hồ Chí
Minh về phương pháp nâng cao hiệu quả tuyên truyền”, Tạp chí Tuyên giáo, (9)…
II. Một số công trình khoa học của nước ngoài
A. Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào
Cộng hoà dân chủ nhân dân Lào có nhiều công trình nghiên cứu về giáo dục
LLCT cho cán bộ, đảng viên. Tiêu biểu như: Luận án Tiến sĩ triết học của Bun
Phết Xu Ly Vông Xắc (1994), Nâng cao trình độ tư duy lý luận cho cán bộ đảng
viên Đảng nhân dân cách mạng Lào trong giai đoạn hiện nay, Học Viện chính
trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội; Luận án Tiến sĩ lịch sử của Bun kết – Kê
sơn (2006), Nâng cao đạo đức cách mạng của cán bộ chủ chốt cấp tỉnh nước
Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào trong giai đoạn hiện nay , Học Viện chính trị
quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội. [20]
Các bài báo, tạp chí: Bun Nhăng Vo Lạ Chít (2005), “Nâng cao chất lượng
xây dựng bồi dưỡng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý để đáp ứng yêu cầu của sự
nghiệp đổi mới của Đảng” trên Tạp chí Lý luận Hành chính Lào (số 1); Bài viết
của Tra Lơn Nhia Pao Hơ (2005), “Mười năm với sự phát triển của Học viện Chính
trị và Hành chính Quốc gia Lào”, Tạp chí Lý luận Hành chính Lào (số 1). Bài viết
của Sạ Mút Thong Sôm Pha Nít (2007), “Vai trò của người thầy trong điều kiện
mới”, Tạp chí Lý luận Hành chính Lào (số 6)...
B. Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa
Có nhiều học giả Trung Quốc đã có nhiều công trình nghiên cứu về công
tác tư tưởng, giáo dục LLCT, phương pháp và đổi mới phươ ng pháp giáo dục
LLCT như: Uông Tín Nghiễn (2003), “Ba ph ương pháp luận trong nghiên cứu
vấn đề Trung Quốc hoá triết học mácxít” đăng trên Tạp chí Triết học Trung
Quốc, số 12; Hồ Tự Lực: “Tư duy mới về giáo dục LLCT của các trườ ng đại
học”, Cao đẳng Thuế Tài chính Hà Nam học báo (kỳ 2 số 18), năm 2004 ; Giáo
dục LLCT cho sinh viên có bài viết “Những gợi ý từ tuyến đầu giảng dạy lý
luận mácxít” (Tạp chí Cầu thị số 24/2005 được tác giả Nguyên Đức Sâm biên
dịch trên tạp chí Những vấn đề chính trị xã hội số 16/2006); Vương Bột Bình,
“Một số vấn đề về công tác tư tưởng của Đảng cộng sản Trung Quốc trong
tình hình mới”, đăng trên Tạp chí Nghiên cứu tư tưởng chính trị, số 32006;
Vươ ng Yến, “Nâng cao lý luận và trình độ của công tác chính trị tư tưởng
8
trong tình hình mới”, đăng trên tạp chí Lịch sử Đảng Trung Quốc , tháng 10
2007; Luận án tiến sĩ của Lý Kiện (2013), Nghiên cứu, đánh giá về tố chất của
sinh viên; Luận án tiến sĩ của Hoàng Á Lợi (2014), Hiện trạng, trực quan và
giá trị chính trị của sinh viên và nghiên cứu về sách lượ c giáo dục....
III. Những kết quả đạt được và những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu
A. Những kết quả đạt được
Các công trình khoa học nêu trên đã tập trung nghiên cứu, hệ thống hóa các
vấn lý luận về: Công tác tư tưởng, công tác giáo dục LLCT, công tác giáo dục
LLCT cho sinh viên Việt Nam. Đặc biệt, một số công trình tập trung nghiên cứu
các khía cạnh khác nhau của công tác giáo dục LLCT cho sinh viên đại học ở nước
ta hiện nay, thực trạng những vấn đề đặt ra và từ đó đã đưa ra các giải pháp nhằm
đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục LLCT cho sinh viên hiện nay.
Đã có các công trình nghiên cứu về phương pháp và đổi mới phương pháp
giáo dục giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại, tuy nhiên phần lớn tiếp cận
dưới góc độ: đổi mới phương pháp giảng dạy LLCT, đổi mới phương pháp dạy và
học LLCT, đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập... Có những
công trình nghiên cứu về phương pháp giáo dục LLCT, tuy nhiên lại tiếp cận dưới
góc độ của các khoa học khác như: giáo dục học, tâm lý học...
B. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu
Luận án tiếp tục nghiên cứu các vấn đề lý luận về đổi mới phương pháp
giáo dục LLCT cho sinh viên dưới góc tiếp cận của công tác tư tưởng. Luận án khái
quát, hệ thống hóa, làm rõ các vấn đề lý luận về phương pháp giáo dục LLCT và
đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên. Trong đó trọng tâm xây dựng
bộ khung lý thuyết về đổi mới phương pháp giáo dục lý luận chính trị trong các
trường đại học như: mục tiêu, nguyên tắc, nội dung đánh giá sự đổi mới phương
pháp giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại học.
Luận án nghiên cứu, khảo sát, đánh giá thực trạng đổi mới phương pháp
giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại học khu vực trung du, miền núi phí Bắc
nước ta trong quá trình đổi mới căn bản toàn diện, giáo dục đào tạo hiện nay. Luận
án nghiên cứu quá trình đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên các
trường đại học khu vực trung du, miền núi phía Bắc nước ta trong điều kiên học
theo học chế tín chỉ và thực hiện tích hợp các môn lý luận chính trị trị theo Quyết
9
định 52/2008/QĐBGD&ĐT ngày 18/9/2008 của Bộ trưởng Bộ giáo dục & Đào tạo
về chương trình các môn LLCT trình độ đại học cao đẳng dùng cho sinh viên khối
không chuyên ngành Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh.
Nghiên cứu, chỉ rõ một số quan điểm và giải pháp cơ bản nhằm đổi mới
phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên góp phần nâng cao chất lượng, hiệu
quả giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại học khu vực trung du, miền núi
phía Bắc nước ta trong thời gian tới.
10
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC
ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ
CHO SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở NƯỚC TA HIỆN NAY
1.1. Phương pháp giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên các trường đại
học
1.1.1. Khái niệm lý luận chính trị và giáo dục lý luận chính trị cho sinh
viên các trường đại học
1.1.1.1. Lý luận chính trị
Lý luận là hệ thống các khái niệm, phạm trù, quy luật được khái quát từ
thực tiễn khách quan, phản ánh trình độ nhận thức và cải tạo thế giới khách quan
của con người. Lý luận là kết quả của sự nhận thức chủ quan của con người về các
sự kiện, hiện tượng trong thế giới khách quan.
Lý luận chính trị là hệ thống tri thức trong lĩnh vực chính trị, thể hiện thái
độ và lợi ích của một giai cấp đối với quyền lực nhà nước trong xã hội có giai
cấp, được khái quát từ nghiên cứu khoa học và hoạt động chính trị thực tiễn.
2.1.1.2. Giáo dục lý luận chính trị trị cho sinh viên các trường đại học
Giáo dục là một hiện tượ ng xã hội, bản chất của nó là sự truyền đạ t và
lĩnh hội những tri th ức, kinh nghi ệm đượ c tích luỹ trong quá trình lịch sử xã
hội của loài ngườ i. Giáo dục góp phần nâng cao trình độ nhận thức và cải tạo
thế giới của con ng ười. T ừ đó, xã hội loài ngườ i không ngừng phát triển.
Giáo dục LLCT là một bộ phận quan trọng trong công tác tư tưởng của Đảng.
Đó là hoạt động truyền bá, tiếp thu chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh,
đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước cho cán bộ, đảng
viên và nhân dân, nhằm nâng cao nhận thức lý luận, hình thành thế giới quan khoa học,
nhân sinh quan cộng sản, phương pháp tư duy và phương pháp làm việc biện chứng,
khoa học, góp phần nâng cao và phát huy tính tích cực chính trị xã hội của họ trong
hoạt động thực tiễn.
Sinh viên là một bộ phận của thanh niên, là những người đang học tập và
rèn luyện trong các trường đại học, cao đẳng để trau rồi kỹ năng nghề nghiệp
cũng như tu dưỡng bản thân để tự hoàn thiện mình.
Giáo dục LLCT cho sinh viên là hoạt động truyền bá, tiếp thu những
nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối
11
của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước nhằm nâng cao nhận thức chính trị,
hình thành thế giới quan khoa học, nhân sinh quan cộng sản, phương pháp tư duy
và phương pháp làm việc khoa học, biện chứng, góp phần phát huy tính tích cực
chính trị xã hội cho sinh viên trong hoạt động thực tiễn.
Gi ảng dạy LLCT là một hình thứ c giáo dục LLCT đặ c thù, đem lạ i
hiệu qu ả giáo dục cao cho sinh viên trong các trườ ng đại học.
1.1.2. Phương pháp và phương pháp giáo dục lý luận chính trị cho sinh
viên các trường đại học
1.1.2.1. Phương pháp
Phương pháp là hệ thống các cách thức, thao tác điều chỉnh nhận thức và hoạt
động của con người trong hoạt động thực tiễn.
1.1.2.2. Phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại học
Phương pháp giáo dục LLCT là hệ thống các cách thức, hoạt động của chủ
thể giáo dục sử dụng để truyền bá và đối tượng giáo dục sử dụng để tiếp thu nội
dung giáo dục LLCT phù hợp với bản chất, quy luật của quá trình giáo dục nhằm
hình thành thế giới quan khoa học, nhân sinh quan cộng sản, phương pháp tư duy
và phương pháp làm việc biện chứng, khoa học góp phần thúc đẩy tính tích cực
chính trị xã hội của sinh viên trong hoạt động thực tiễn.
Đặc điểm phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại học:
Phân loại các phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại
học:
+ Căn cứ vào cách thức sử dụng các phươ ng tiện giáo dục, có: nhóm
phươ ng pháp dùng lời nói, nhóm phươ ng pháp trực quan và nhóm phươ ng pháp
thực tiễn.
+ Căn cứ vào chủ thể tham gia giáo dục, có: Phương pháp giáo dục nhà
trường, phương pháp giáo dục gia đình, phương pháp giáo dục xã hội.
+ Căn cứ vào nội dung giáo dục, có: Phương pháp giáo dục hệ tư tưởng
chính trị Chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Phương pháp giáo dục
đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Phương
pháp giáo d ục tri th ức và kinh nghiệm chính trị trong nướ c và thế giới...
+ Căn cứ vào tính chất tiên tiến của phương pháp, có: Phương pháp truyền
thống và phương pháp hiện đại.
+ Căn cứ vào tính chất, cách thức tiếp thu của đối tượng, có: phương pháp
thụ động và phương pháp tích cực.
12
1.2. Đổi mới phương pháp giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên các
trường đại học
1.2.1. Khái niệm đổi mới và đổi mới phương pháp giáo dục lý luận chính
trị cho sinh viên các trường đại học
1.2.1.1. Đổi mới và đổi mới trong giáo dục đại học
1.2.1.2. Đổi mới phương pháp giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên các
trường đại học
Đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại học là
thay thế một cách cơ bản, có hệ thống, có kế thừa các cách thức, hoạt động hiện
có của chủ thể và đối tượng giáo dục bằng các cách thức, hoạt động mới, phù hợp
với bản chất, quy luật của quá trình giáo dục nhằm đem lại hiệu quả cao hơn
trong giáo dục LLCT và đạt mục tiêu giáo dục LLCT cho sinh viên trong các
trường đại học đặt ra.
1.2.2. Mục tiêu và nguyên tắc đổi mới phương pháp giáo dục lý luận
chính trị cho sinh viên các trường đại học
1.2.2.1. Mục tiêu đổi mới phương pháp giáo dục lý luận chính trị cho sinh
viên các trường đại học
Mục tiêu: Đổi mới mạnh mẽ các phương pháp theo hướng hiện đại; phát
huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng lý luận vào thực tiễn cho sinh viên;
tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở cho sinh viên tự cập
nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực nhằm nâng cao chất lượng, hiệu
quả giáo dục LLCT cho sinh viên.
1.2.2.2. Nguyên tắc đổi mới phương pháp giáo dục lý luận chính trị cho sinh
viên các trường đại học
Đổi mới phương pháp giáo dục LLCT phải có tính kế thừa.
Đổi mới phương pháp giáo dục LLCT phải gắn lý luận với thực tiễn.
Đổi mới phương pháp giáo dục LLCT trên cơ sở lấy người học là trung
tâm.
Đổi mới phương pháp giáo dục LLCT phải có lộ trình thích hợp
1.2.3. Nội dung đổi mới phương pháp giáo dục lý luận chính trị cho sinh
viên các trường đại học
13
1.2.3.1. Áp dụng các phương pháp mới, hiện đại trong giáo dục lý luận
chính trị cho sinh viên
1.2.3.2. Thay đổi từng phần các phương pháp hiện có trong giáo dục LLCT
hiện có cho sinh viên
1.2.3.3. Đa dạng hóa và tích hợp các phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên
Tiểu kết chương 1
Trong quá trình đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo, thì đổi mới giáo
dục LLCT được đặt ra là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, trong đó, đổi mới
phương pháp giáo dục LLCT được đặc biệt coi trọng.
Trên cơ sở những kết quả nghiên cứu đã có của các nhà khoa học, luận án
đã hệ thống hóa, phát triển và làm rõ hơn một số vấn đề lý luận về phương pháp
giáo dục LLCT và đổi mới phương pháp giáo dục lý luận cho sinh viên các trường
đại học ở nước ta hiện nay. Trong đó, tập trung làm rõ các khái niệm, mục tiêu và
nguyên tắc đổi mới, các tiêu chí đánh giá sự đổi mới phương pháp giáo dục LLCT
cho sinh viên các trường đại học. Đặc biệt, việc đưa ra các nội dung đổi mới
phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại học bao gồm: (1) Mức
độ thay thế, áp dụng các phương pháp mới, hiện đại trong giáo dục LLCT cho sinh
viên; (2) Mức độ thay đổi từng phần các phương pháp hiện có trong giáo dục
LLCT cho sinh viên; (3) Mức độ đa dạng hóa và tích hợp các phương pháp giáo
dục LLCT cho sinh viên. Đây là cơ sở lý luận quan trọng để luận án, khảo sát đánh
giá thực trạng đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên trong các trường
đại học khu vực trung du, miền núi phía Bắc nước ta hiện nay.
Chương 2
THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CỦA VIỆC
ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ
CHO SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHU VỰC
TRUNG DU, MIỀN NÚI PHÍA BẮC NƯỚC TA HIỆN NAY
2.1. Đặc điểm các trường đại học và sinh viên các trường đại học khu
vực trung du, miền núi phía Bắc nước ta
2.1.1. Đặc điểm các trường đại học khu vực trung du, mi ền núi phía
Bắc
Đại học Thái Nguyên được thành lập ngày 4 tháng 4 năm 1994 theo Nghị
định số 31CP của Chính Phủ trên cơ sở tổ chức sắp xếp lại các trường đại học
trên địa bàn thành phố Thái Nguyên, là trung tâm đào tạo nguồn nhân lực cho các
14
tỉnh, các trường đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp và dạy nghề trong
khu vực, đồng thời thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu khoa học, chuyển giao công
nghệ, góp phần quan trọng trong việc phát triển kinh tế xã hội khu vực trung du,
miền núi phía Bắc. Trải qua hơn 20 năm kiên trì, nỗ lực phấn đấu theo các mục
tiêu định hướng của Chính phủ, Đại học Thái Nguyên đã không ngừng trưởng
thành và lớn mạnh về mọi mặt, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu đào tạo nguồn
nhân lực, nghiên cứu khoa học công nghệ; phục vụ đắc lực cho phát triển kinh tế
xã hội của vùng Trung du, miền núi phía Bắc và đất nước; từng bước khẳng định
vị trí, vai trò của Đại học Vùng trong hệ thống giáo dục đào tạo và trong sự
nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Trường Đại học Tây Bắc là ngôi trường có lịch sử lâu đời, với bề dày
truyền thống về giáo dục tạo cho con em đồng bào các dân tộc khu tự trị Thái Mèo
(trước đây) nói riêng và khu vực Tây Bắc nói chung. T rường Đại học Tây Bắc đã ra
đời từ năm 1960 với nhiều lần đổi tên, chuyển qua nhiều địa điểm khác nhau trong
tỉnh Sơn La. Đến nay, trường đã có hơn 55 năm thành lập, phát triển và trưởng
thành, trường đã có một cơ ngơi mới khang trang, với trang thiết bị ngày càng hiện
đại, đáp ứng nhu cầu học tập, nghiên cứu của giảng viên, sinh viên, xứng đáng là
trung tâm đào tạo, nghiên cứu khoa học hàng đầu của vùng Tây Bắc.
2.1.2. Đặc điểm sinh viên các trường đại học khu vực trung du, miền núi
phía Bắc
Sinh viên các trường thuộc Đại học Thái Nguyên và trường Đại học Tây
Bắc đa phần đều là con em thuộc các tỉnh trung du miền núi phía Bắc, trong đó
sinh viên dân tộc thiểu số và sinh viên có hoàn cảnh khó khăn chiếm số lượng lớn.
Đa số các em đều hiếu học, có ý trí và sự nỗ lực vươn lên trong học tập. Tuy nhiên,
đây là khu vực điều kiện kinh tế còn nhiều khó khăn, trình độ nhận thức chính trị
của một bộ phận đồng bào còn hạn chế... do đó, sinh viên cũng dễ bị các đối
tượng xấu lợi dụng để tuyên truyền, lôi kéo làm ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình
giáo dục LLCT trong các trường đại học.
Quy mô số lượng sinh viên các trường đại học khu vực trung du, mi ền núi
phía Bắc có số lượng rất đông. Trong đó, đại học Thái Nguyên có khoảng hơn
90.000 sinh viên, học viên theo học, trong đó sinh viên đại học hệ chính quy có
56.753 sinh viên (năm học 2014 2015). Trường Đại học Tây Bắc có 7.135 sinh
viên chính quy theo học, trong đó hệ đại học, cao đẳng có 5.092 sinh viên (năm
học 2014 – 2015).
15
2.2. Thực trạng đổi mới phương pháp giáo dục lý luân chính trị cho
sinh viên các trường đại học khu vực trung du miền núi phía Bắc nước ta
hiện nay
2.2.1. Kết quả đạt được và nguyên nhân
2.2.1.1. Kết quả
Căn cứ vào các tiêu chí đổi mới phương pháp giáo dục LLCT nêu trên, chúng
ta có thể khảo sát kết quả đạt được trong quá trình đổi mới phương pháp giáo dục
LLCT cho sinh viên các trường đại học khu vực trung du, miền núi phía Bắc.
Một là, đổi mới phương pháp giáo dục LLCT trên cơ sở áp dụng các
phương pháp giáo dục mới, hiện đại cho sinh viên.
Sự đổi mới phương pháp của các chủ thể giáo dục LLCT: Một số chủ thể
giáo dục LLCT đã có những sáng tạo nhất định về phương pháp trong giáo dục
LLCT cho sinh viên và đã có sự kế thừa, chọn lọc những phương pháp giáo dục mới,
hiện đại trong giáo dục LLCT cho sinh viên.
Sự đổi mới phương pháp của đối tượng giáo dục LLCT: Một số sinh viên đã
có sự đổi mới phương pháp tiếp thu tri thức LLCT theo hướng sáng tạo ra các
phương pháp học tập mới, mang tính cá nhân. Một bộ phận sinh viên đã áp dụng các
phương pháp mới, hiện đại trong quá trình tiếp thu LLCT.
Như vậy, việc đổi mới phương pháp giáo dục LLCT trên cơ sở áp dụng các
phương pháp mới, hiện đại đã đạt được những kết quả tích cực. Theo kết quả
khảo sát, mức độ đổi mới phương pháp trên cơ sở áp dụng các phương pháp mới
trong giáo dục LLCT tại các trường đại học khu vực trung du, miền núi phía Bắc
cho thấy, giảng viên sáng tạo ra các phương pháp mới là 4,17%, sử dụng các
phương pháp mới, hiện đại là 40,83% , còn sinh viên lần lượt là 2,36% và 30,14%.
Hai là, đổi mới từng phần các phương pháp giáo dục LLCT hiện có cho sinh
viên.
Về chủ thể giáo dục LLCT: Các chủ thể giáo dục đã có những thay đổi trong
quan niệm về đổi mới phương pháp giáo dục LLCT theo hướng đổi mới từng
phần các phương pháp hiện có. Các chủ thể giáo dục đã có nhiều cố gắng trong
đổi mới cách sử dụng các phương pháp giáo dục LLCT truyền thống cho sinh viên.
Về đối tượng giáo dục LLCT: Một bộ phận sinh viên đã có ý thức đổi mới
phương pháp học tập truyền thống của mình nhằm thích nghi với quá trình đổi
mới phương pháp giáo dục LLCT của các trường hiện nay. Các phương pháp tự
16
học của sinh viên đã được tích cực hóa, vận dụng linh hoạt trong điều kiện giáo
dục mới.
Kết quả khảo sát cho thấy mức độ đổi mới từng phần các phương pháp giáo
dục LLCT hiện có của giảng viên là 30%, của sinh viên là 64.21%. Đây là những kết
quả chưa thật mĩ mãn nhưng cũng đã cho thấy dấu hiệu tích cực trong quá trình đổi
mới phương pháp giáo dục LLCT của thày và trò các trường đại học khu vực trung
du, miền núi phía Bắc nước ta.
Ba là, đổi mới trên cơ sở đa dạng hóa, tích hợp các phương pháp giáo dục
LLCT cho sinh viên.
Về chủ thể giáo dục LLCT: Các chủ thể giáo dục đã đa dạng hóa, tích hợp
nhiều phương pháp trong giáo dục LLCT cho sinh viên. Bước đầu các chủ thể giáo
dục đã kết hợp linh hoạt các phương pháp gắn với sử dụng có hiệu quả các
phương tiện giáo dục tiên tiến hiện đại.
Về đối tượng giáo dục LLCT: Sinh viên đã có khả năng sử dụng đa dạng
các phương pháp trong quá trình tiếp thu LLCT. Một số sinh viên sử dụng tích hợp
nhiều phương pháp học tập tích cực, kết hợp với sử dụng các phương tiện mới,
hiện đại đem lại hiệu quả cao trong học tập LLCT.
Đổi mới phương pháp theo hướng đa dạng hóa, tích hợp nhiều phương pháp
đang là xu hướng chủ yếu trong đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh
viên ở các trường đại học khu vực trung du, miền núi phía Bắc trong thời gian qua.
Theo kết quả khảo sát, 75,83 % giảng viên và 60,79% sinh viên đã sử dụng đa
dạng, tích hợp các phương pháp trong quá trình truyền thụ và tiếp thu LLCT.
2.2.1.2. Nguyên nhân của kết quả
Nguyên nhân chủ quan:
Được sự quan tâm của Đảng ủy, Ban Giám hiệu các nhà trường trong đổi
mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên.
Sự nỗ lực, cố gắng đổi mới phương pháp của giảng viên và sinh viên các
trường đại học khu vực trung du, miền núi phía Bắc.
Nguyên nhân khách quan:
Được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đối với vấn đề đổi mới phương
pháp dạy và học trong các cơ sở giáo dục đại học
Những thành tựu to lớn của quá trình đổi mới đất nước; mặt tích cực của
toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế và sự phát triển của cuộc cuộc cách mạng khoa
17
học công nghệ là yếu tố quan trọng góp phần thúc đẩy đổi mới phương pháp giáo
dục LLCT trong các trường đại học.
2.2.2. Hạn chế và nguyên nhân
2.2.2.1. Hạn chế
Một là, hạn chế của việc đổi mới phương pháp giáo dục LLCT trên cơ sở
áp dụng các phương pháp mới , hiện đại cho sinh viên.
Đối với chủ thể giáo dục LLCT: Các chủ thể giáo dục LLCT chưa sáng tạo
ra được nhiều phương pháp mới nhằm đáp ứng nhu cầu tiếp thu tri thức LLCT
của sinh viên. Khả năng sử dụng các phương pháp mới của một số chủ thể giáo
dục LLCT còn hạn chế, số lượng các phương pháp mới được áp dụng chưa nhiều.
Đối với đối tượng giáo dục LLCT: Khả năng sáng tạo ra các phương pháp
mới trong tiếp thu LLCT mới dừng lại ở một bộ phận nhỏ sinh viên. Khả năng sử
dụng các phương pháp mới trong tiếp thu LLCT của sinh viên còn nhiều hạn chế,
tần xuất vận dụng còn ít.
Kết quả khảo sát trường đại học khu vực trung du, miền núi phía Bắc cho
thấy, số lượng giảng viên đổi mới phương pháp trên cơ sở sáng tạo ra các phương
pháp mới chưa nhiều, chỉ chiếm 4,17%, còn sinh viên là 2,36%. Việc sử dụng các
phương pháp mới trong truyền thụ và tiếp thu LLCT còn gặp nhiều khó khăn do
nhiều nguyên nhân, nên hiệu quả chưa cao.
Hai là, hạn chế của việc đổi mới từng phần các phương pháp giáo dục
LLCT hiện có cho sinh viên.
Đối với chủ thể giáo dục LLCT: Nhận thức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo,
quản lý đối với việc đổi mới phương pháp giáo dục LLCT còn giản đơn, coi đổi mới
phương pháp là phủ định sạch trơn các phương pháp hiện có. Quá trình đổi mới từng
phần phương pháp giáo dục LLCT diễn ra còn chậm và thiếu hiệu quả.
Về đối tượng giáo dục LLCT: Phương pháp tiếp thu LLCT của một bộ phận
sinh viên vẫn mang tính thụ động, ỷ lại, lười tư duy nên kém hiệu quả. Nhiều sinh
viên chậm đổi mới phương pháp học tập nên chưa hình thành được phương pháp
tự học, tự nghiên cứu hiệu quả.
Thực tế hiện nay, ở các trường đại học khu vực trung du, miền núi phía Bắc
đa số chủ thể và đối tượng giáo dục LLCT đang tiến hành đổi mới phương pháp
trên cơ sở đổi mới từng phần các phương pháp hiện có. Trong đó, sinh viên, chủ
yếu sử dụng các phương pháp truyền thống và chậm đổi mới hơn so với sự đổi
mới phương pháp của giảng viên. Theo số liệu khảo sát, còn 77,5% sinh viên chưa
18
có ý thức đổi mới phương pháp tiếp thu LLCT , 80,83% sinh viên chưa có phương
pháp tự học, tự nghiên cứu hiệu quả, 67,5% sinh viên còn học tập thụ động, lười
suy nghĩ.
Ba là, hạn chế của việc đổi mới trên cơ sở đa dạng hóa, tích hợp các
phương pháp trong giáo dục LLCT cho sinh viên.
Đối với chủ thể giáo dục LLCT: Việc sử dụng đa đạng hóa các phương
pháp trong giáo dục LLCT cho sinh viên còn hạn chế, đổi mới phương pháp mới
dừng lại ở sử dụng các phương pháp truyền thống kết hợp với các phương tiện
giáo dục hiện đại. Việc tích hợp các phương pháp trong giáo dục LLCT cho sinh
viên còn tỏ ra lúng túng, các phương pháp được tích hợp sử dụng chưa nhuần
nhuyễn, chưa thật phù hợp với nội dung.
Về đối tượng giáo dục LLCT: Trong quá trình học tập LLCT nhiều sinh viên
chủ yếu sử dụng các phương pháp truyền thống, chưa biết kết hợp với các
phương pháp mới, hiện đại một cách thành thạo, hiệu quả. Việc tích hợp các
phương pháp trong quá trình học tập LLCT của sinh viên còn gặp nhiều khó khăn.
Nhiều sinh viên chưa có khả năng đổi mới phương pháp tiếp thu LLCT gắn với sử
dụng có hiệu quả các phương tiện giáo dục hiện đại.
Như vậy, đổi mới phương pháp trên cơ sở đa dạng hóa, tích hợp các phương
pháp trong giáo dục LLCT cho sinh viên là một xu hướng chủ yếu ở các trường
đại học khu vực trung du, miền núi phía Bắc. Tuy nhiên, từ phía chủ thể và đối
tượng giáo dục LLCT, quá trình đổi mới phương pháp còn một số hạn chế. Trong
đó, sinh viên đổi mới phương pháp theo hướng đa dạng hóa, tích hợp các phương
pháp còn chậm hơn so với quá trình đổi mới phương pháp của các chủ thể giáo
dục LLCT, nhất là ở khả năng sử dụng linh hoạt các phương pháp mới gắn với sử
dụng có hiệu quả các phương tiện giáo dục mới, hiện đại.
2.2.2.2. Nguyên nhân của các hạn chế
Nguyên nhân chủ quan:
Nhận thức về vấn đề đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên
của cả chủ thể và đối tượng còn hạn chế.
Sự phối hợp giữa các chủ thể trong đổi mới phương pháp giáo dục LLCT
cho sinh viên chưa chặt chẽ, chưa thường xuyên.
Chất lượng đội ngũ giảng viên còn chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới
phương pháp giáo dục LLCT hiện nay.
19
Động cơ, thái độ học tập LLCT của một bộ phận sinh viên chưa đúng đắn,
chưa tích cực đổi mới phương pháp học tập.
Nguyên nhân khách quan:
Nội dung, chương trình giáo dục LLCT cho sinh viên chưa đổi mới kịp thời
với yêu cầu đổi mới phương pháp giáo dục LLCT.
Điều kiện cơ sở vật chất kỹ thuật chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới
phương pháp giáo dục LLCT hiện nay
Âm mưu ”diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch nhất là trên lĩnh vực
văn hóa, tư tưởng đối với thanh niên, sinh viên.
Những hạn chế, khi ếm khuy ết c ủa quá trình đổ i mới đấ t nướ c và tác
động mặt trái của cơ chế kinh t ế th ị tr ườ ng, toàn cầ u hóa và hộ i nhập quốc tế
ở nước ta hi ện nay.
2.3. Những vấn đề đặt ra trong việc đổi mới phương pháp giáo dục lý
luận chính trị cho sinh viên các trường Đại học khu vực trung du, miền núi
phía Bắc nước ta hiện nay
2.3.1. Nhận thức về tầm quan trọng của đổi mới phương pháp giáo dục
lý luận chính trị còn chưa ngang tầm với yêu cầu cấp thiết phải đổi mới
phương pháp giáo dục lý luận chính trị trong giai đoạn hiện nay
2.3.2. Tiến trình đổi mới phương pháp giáo dục lý luận chính trị cho sinh
viên còn chậm so với so với yêu cầu phải đổi mới nhanh và kịp thời phương
pháp trong giáo dục đại học hiện nay
2.3.3. Các điều kiện của đổi mới phương pháp chưa đồng bộ, chưa tạo
động lực cho đổi mới phương pháp của giảng viên và sinh viên so với yêu cầu
của quá trình đổi mới phương pháp giáo dục LLCT
Tiểu kết chương 2
Qua việc phân tích, đánh giá thực trạng đổi mới phương giáo dục LLCT cho
sinh viên các trường Đại học khu vực trung du, miền núi phía Bắc nước ta, cho
thấy việc đổi mới phương pháp giáo dục LLCT đã được thực hiện với những kết
quả đạt được đáng ghi nhận. Đây là những tín hiệu đáng mừng, khẳng định quá
trình đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại học khu
vực trung du, miền núi phía đang đi vào chiều sâu, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn
bản, toàn diện giáo dục đào tạo ở nước ta hiện nay.
20
Tuy nhiên, luận án cũng chỉ ra như những hạn chế, bất cập trong quá trình
đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại học khu vực
trung du, miền núi phía Bắc nước ta hiện nay như: việc sử dụng các phương pháp
mới, trong đó có sáng tạo ra các phương pháp hoàn toàn mới chưa nhiều, việc đổi
mới phương pháp trên cơ sở kế thừa, vận dụng sáng tạo các phương pháp truyền
thống còn hạn chế, việc tích hợp, đa dạng hóa các phương pháp còn lúng túng....
Từ việc phân tích các nguyên nhân của những hạn chế, bất cập trong việc đổi mới
phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên các trường đại học khu vực trung du,
miền núi phía Bắc hiện nay, còn có những vấn đề đặt ra, những mâu thuẫn sau: (1)
nhận thức về tầm quan trọng của đổi mới phương pháp giáo dục lý luận chính trị
còn chưa ngang tầm với yêu cầu cấp thiết phải đổi mới phương pháp giáo dục lý
luận chính trị trong giai đoạn hiện nay; (2) tiến trình đổi mới phương pháp giáo
dục lý luận chính trị cho sinh viên còn chậm so với so với yêu cầu phải đổi mới
nhanh và kịp thời phương pháp trong giáo dục đại học hiện nay; (3) các điều kiện
của đổi mới phương pháp chưa đồng bộ, chưa tạo động lực cho đổi mới phương
pháp của giảng viên và sinh viên so với yêu cầu của quá trình đổi mới phương pháp
giáo dục LLCT.
Chương 3
QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP TIẾP TỤC ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP GIÁO
DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHU
VỰC TRUNG DU, MIỀN NÚI PHÍA BẮC NƯỚC TA HIỆN NAY
3.1. Quan điểm đổi mới
3.1.1. Đổi mới phương pháp giáo dục lý luận chính trị phải gắn với đổi mới
và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý, giảng viên giáo dục lý luận chính
trị
3.1.2. Đổi mới phương pháp giáo dục lý luận chính trị phải được tiến hành
đồng thời với đổi mới toàn diện nội dung, chương trình giáo dục lý luận chính trị
3.1.3. Đổi mới phương pháp giáo dục lý luận chính trị phải gắn với đổi mới
cơ chế quản lý giáo dục và đổi mới cơ sở vật chất, kỹ thuật
3.2. Giải pháp đổi mới
3.2.1. Nhóm giải pháp nâng cao nhận thức của các chủ thể giáo dục và
sinh viên về tầm quan trọng, sự cần thiết của việc đổi mới phương pháp giáo
dục lý luận chính trị ở các trường đại học khu vực trung du, miền núi phía
Bắc
21
3.2.1.1. Nâng cao nhận thức của đội ngũ cán bộ quản lý, giảng viên, báo cáo
viên
Cần tiếp tục nâng cao nhận thức của Đảng ủy, Ban Giám hiệu các trường
đại học khuc vực trung du, miền núi phía Bắc về đổi mới phương pháp giáo dục
LLCT cho sinh viên, nhất là ở các trường không đào tạo chuyên ngành Mác –
Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, để từ đó lãnh đạo nhà trường cần đưa ra các chủ
trương, chính sách đúng đắn, phù hợp, kip thời nhằm tăng cường đổi mới, nâng
cao chất lượng, hiệu quả giáo dục LLCT cho sinh viên.
Nâng cao nhận thức của các đơn vị chức năng, các đoàn thể trong nhà trường
về yêu cầu đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên. Trong đó, cần nhận
thức rõ vai trò, trách nhiệm của mình trong công tác giáo dục LLCT, sự cần thiết
phải đổi mới phương pháp, cách thức giáo dục LLCT cho sinh viên trong giai đoạn
hiện nay. Cần có sự phối hợp đồng bộ, chặt chẽ, thống nhất dưới sự lãnh đạo, chỉ
đạo của Đảng ủy, Ban Giám hiệu các trường đại học trong đổi mới phương pháp
giáo dục LLCT cho sinh viên, trên tinh thần lấy người học là trung tâm, sinh viên
vừa là đối tượng vừa là mục tiêu giáo dục.
Nâng cao nh ận th ức của gi ảng viên LLCT về yêu cầu và tính cấp thiết
về đổi mới phươ ng pháp giáo dục LLCT. Mỗi giảng viên cầ n nhận thức rõ vai
trò to lớn của đổi mới phươ ng pháp giáo dục LLCT, để từ đó thườ ng xuyên
tìm hiểu và áp dụng các phươ ng pháp giảng dạy mới, phươ ng pháp giảng dạy
tích cực hướ ng đến mục tiêu lấy ngườ i học là trung tâm. Ngoài ra, các giảng
viên còn cần trau dồi đạo đức cách mạng, chuyên môn nghiệp vụ, có tinh thần
thái độ nhiệt tình, tâm huyết, yêu nghề...
3.2.1.2. Nâng cao nhận thức của sinh viên
Đa số sinh viên trong thời gian qua đã có ý thức đổi mới phương pháp học
tập, tuy nhiên, vẫn còn một bộ phận không nhỏ sinh viên do nhận thức chưa đúng
nên còn những hạn chế, bất cập trong đổi mới phương pháp học tập. Đây cũng là
một trong những nguyên nhân làm cho chất lượng giáo dục LLCT bị hạn chế và
hiệu quả giáo dục chưa cao.
3.2.2. Nhóm giải pháp tiếp tục đổi mới phương pháp giáo dục lý luận
chính trị của chủ thể và đối tượng giáo dục
3.2.2.1. Giải pháp đổi mới phương pháp giáo dục lý luận chính trị cho chủ
thể giáo dục
22
Một là, Đảng ủy, Ban giám hiệu, các Phòng, Khoa... cần tiếp tục đổi mới
phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên.
Các chủ thể lãnh đạo, quản lý giáo dục cần tiếp tục quan tâm, đổi mới
mạnh mẽ phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên. Các trường cần đẩy nhanh
quá trình hiện thực hóa những chủ trương, đườ ng lỗi, chính sách của Đảng và
Nhà nướ c về đổi mới giáo dục LLCT nói chung và đổi mới phươ ng pháp giáo
dục LLCT nói riêng. Các trường trường cần sớm ban hành các văn bản chỉ đạo,
hướng dẫn làm căn cứ cho các khoa, bộ môn tiến hành đổi mới phương pháp giáo
dục LLCT cho sinh viên. Các phòng chức năng cần quan tâm xây dựng kế hoạch,
đưa ra nhiều hình thức tuyên truyền, giáo dục LLCT cho sinh viên. Trong đó, chú ý
đến các hoạt động giáo dục ngoại khóa, thực tế môn học, thực tập chuyên môn,
gắn với tuyên truyền giáo dục truyền thống yêu nước, truyền thống đấu tranh cách
mạng, lịch sử địa phương... cho sinh viên. Xây dựng thời khóa biểu, lịch học, lịch
thi phù hợp với nội dung, chương trình học các môn LLCT. Ngoài ra các các
trường cần xây dựng và tổ chức có hiệu quả đội ngũ cố vấn học tập, đây sẽ là lực
lượng quan trọng, giúp thúc đẩy quá trình đổi mới phương pháp tiếp thu LLCT của
sinh viên.
Cần đào tạo, bồi dưỡng nâng cao khả năng sử dụng phương pháp mới cho
các chủ thể giáo dục LLCT trong các trường đại học. Các trường Đại học khu
vực trung du, miền núi phía Bắc đã chăm lo, bồi dưỡng, phát triển đội ngũ cán bộ,
giảng viên tham gia công tác giáo dục LLCT cả về số lượng và chất lượng. Trước
yêu cầu nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục LLCT trong tình hình mới, việc
chăm lo, xây dựng đội ngũ cán bộ, giảng viên LLCT vừa cấp bách, vừa có ý nghĩa
cơ bản, lâu dài.
Đổi mới cách thức, phương pháp trong các buổi học tập nghị quyết, nghe
thời sự chính trị xã hội, học tập chính trị đầu khóa...
Hai là, đổi mới phương pháp giảng dạy LLCT của gi ảng viên.
Đổi mới cách thức sử dụng phương pháp trong giảng dạy LLCT. Giảng viên
cần không ngừng nghiên cứu, học tập và thường xuyên áp dụng các phương pháp
giảng dạy mới, tích cực trong giảng dạy LLCT cho sinh viên. Trong đó, cần tập
trung đổi mới bài giảng trên lớp của giảng viên. Bởi vì, bài giảng trên lớp vẫn là
khâu chủ yếu để sinh viên tiếp nhận kiến thức khoa học, có liên quan chặt chẽ với
các khâu khác như tự học, tự nghiên cứu. Giảng viên cần tổ chức tốt các buổi thảo
23
luận, đây được xem là một nội dung quan trọng trong quá trình giảng dạy theo học
chế tín chỉ hiện nay ở các trường đại học.
Đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá. Cần chú ý kiểm tra, đánh giá là
một khâu trong quá trình giảng dạy ở bậc đại học, đây sẽ là căn cứ để đánh giá, xếp
loại cho sinh viên, cần thay đổi quan niệm của sinh viên học, thi vì điểm số. Ngoài ra
cần chú trọng đến tất cả các khâu của quá trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập
của sinh viên từ nội dung, hình thức đến các biện pháp tổ chức kiểm tra, đánh giá,
tránh tình trạng bất công bằng trong đánh giá.
Đổi mới phương pháp giáo dục LLCT cần gắn liền với đẩy mạnh công tác
nghiên cứu khoa học của giảng viên. Đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học tại
các khoa, bộ môn LLCT. Giảng viên cần thường xuyên cập nhật các thông tin về
tình hình, hướng nghiên cứu mới về các vấn đề LLCT trong nước và quốc tế. Chủ
động giao bài cho sinh viên thông qua các bài tập lớn, viết tiểu luận nhằm giúp
sinh viên tập dượt với nghiên cứu khoa học.
Sử dụng phương pháp nêu gương trong giáo dục LLCT cho sinh viên. Đổi
mới phương pháp giáo dục LLCT cho sinh viên ngoài những giải pháp đã nêu, còn
cần chú ý đến phương pháp nêu gương. Phương pháp này tác động tích cực nhất đến
sinh viên, khuyến khích sinh viên đổi mới phương pháp học, tự học, đam mê tìm tòi
học hỏi, say mê nghiên cứu, dẫn đến chuyển biến trong nhận thức và hành động của
họ.
Ba là, đổi mới phương pháp giáo dục LLCT của các tổ chức đoàn thể.
Phát huy tốt hơn nữa vai trò lãnh đạo của Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí
Minh, Hội sinh viên trong việc tổ chức, thu hút sinh viên vào các hoạt động
chính trị xã hội thực tiễn. Các tổ chức đoàn, hội cần có nội dung và hình thức
giáo dục chủ động, phong phú hơn. Giáo dục cho sinh viên có động cơ học tập
đúng đắn, tự giác, sáng tạo trong học tập thông qua các phong trào thi đua. Tiếp
tục đổi mới và phát triển phong trào thanh niên tình nguyện, mùa hè xanh... trong
sinh viên. Đẩy mạnh các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao như:
diễn đàn, giao lưu văn hóa, văn nghệ, thể thao... đáp ứng các nhu cầu giao lưu
văn hóa của sinh viên. Cần có sự phối hợp chặt chẽ hơn nữa giữa gia đình, nhà
trường và xã hội trong công tác quản lý sinh viên. Ở đây, cần hiểu nhà trường
sẽ là hạt nhân cùng với gia đình và xã hội trong việc quản lý sinh viên, giúp sinh
viên học tập, định hình nhân cách cho các em.
