Sử dụng trò chơi dạy học trong dạy học khẩu ngữ tiếng Trung Quốc

PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY v

SỬ DỤNG TRÒ CHƠI DẠY HỌC
TRONG DẠY HỌC KHẨU NGỮ
TIẾNG TRUNG QUỐC
VI THỊ HOA*
Đại học Thái Nguyên, ✉

*

TÓM TẮT
Trò chơi dạy học là những trò chơi giáo dục được lựa chọn và sử dụng trực tiếp để dạy học. Trong
dạy khẩu ngữ, sử dụng trò chơi dạy học là một trong những phương pháp dạy học luôn gây nhiều
hứng thú cho người học, rất phù hợp và luôn mang lại hiệu quả cao. Trò chơi dạy học được sáng
tạo ra và được sử dụng bởi các nhà giáo và người lớn dựa trên những khuyến nghị của lý luận dạy
học, đặc biệt là của lý luận dạy học các môn học cụ thể. Chúng phản ánh lý thuyết, ý tưởng, mục
tiêu của nhà giáo, là một trong những hoạt động giáo dục không tuân theo bài bản cứng nhắc như
những giờ học truyền thống. Dưới góc độ giáo dục học, thông qua nghiên cứu cơ sở lý luận của
trò chơi dạy học, tác giả xin trình bày bốn tác dụng ưu việt của việc sử dụng trò chơi dạy học trong
dạy học khẩu ngữ. Đồng thời giới thiệu một số hình thức trò chơi dạy học thường dùng trong dạy
học khẩu ngữ tiếng Trung Quốc.
Từ khóa: khẩu ngữ, tiếng Trung Quốc, trò chơi dạy học.

1. MỞ ĐẦU
Theo Từ điển tiếng Việt (Hoàng Phê, 2009,
tr.1329), trò chơi là “hoạt động bày ra để vui chơi,
giải trí”. Trò chơi sẽ giúp học sinh có thêm động lực
để học hỏi, nâng cao hứng thú học tập, giúp học sinh
phát triển thể chất, tinh thần và trí tuệ, đồng thời nâng
cao hiệu quả giảng dạy trong lớp học. Vì vậy, việc sử
dụng trò chơi dạy học trong giảng dạy ngoại ngữ, đặc

biệt trong dạy khẩu ngữ ngày càng trở nên phổ biến.
Vậy thì trò chơi dạy học là gì? Theo lý luận dạy học,
trò chơi dạy học là một loại hoạt động dạy học tập
trung vào các mục tiêu giảng dạy, lấy hình thức trò
chơi để tiếp cận với giảng dạy, làm cho sinh viên trong
sự cạnh tranh khốc liệt, vô tình học được nội dung
trong giáo trình. Đưa cơ chế của trò chơi vào trong

giảng dạy, nhưng không phải là đưa vào một cách đơn
độc, mà cần phải tìm ra điểm giao cắt giữa dạy học
và trò chơi, có sự thống nhất hữu cơ giữa dạy học và
trò chơi, khiến cho sinh viên vui vẻ lĩnh hội kiến thức
trong quá trình học. Trò chơi dạy học có thể làm cho
một buổi học từ tẻ nhạt đơn điệu trở thành một cuộc
giao tiếp tự nhiên, có chủ đích, từ đó nâng cao hiệu
suất dạy học và tố chất giáo dục.
2. QUAN NIỆM VỀ TRÒ CHƠI DẠY HỌC
Trò chơi dạy học có nguồn gốc trong nền giáo
dục dân gian, trong những trò chơi đầu tiên của mẹ
với con, trong các trò vui và những bài hát khôi hài
làm cho đứa trẻ chú ý đến những vật xung quanh,
gọi tên các vật đó và dùng hình thức đó để dạy con,
KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ

Số 09 - 9/2017

41


v PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY

những trò chơi đó có chứa đựng các yếu tố dạy học.
( Покровский, Е.А, 2010)
Tổng hợp các lý thuyết nghiên cứu về trò chơi dạy
học của các nhà nghiên cứu Xô Viết, tác giả Trương
Thị Xuân Huệ (2004) khẳng định rằng, trò chơi dạy
học được hiểu là trò chơi có nhiệm vụ giáo dục, trò chơi
dạy học là trò chơi có nội dung và luật chơi cho trước
do người lớn sáng tác và đưa vào cuộc sống của trẻ.
Còn theo tác giả Đặng Thành Hưng (2002), những
trò chơi giáo dục được lựa chọn và sử dụng trực tiếp
để dạy học, tuân theo mục đích, nội dung, các nguyên
tắc và phương pháp dạy học, có chức năng tổ chức,
hướng dẫn và động viên trẻ hay học sinh tìm kiếm và
lĩnh hội tri thức, học tập và rèn luyện kỹ năng, tích lũy
và phát triển các phương thức hoạt động và hành vi
ứng xử xã hội, văn hóa, đạo đức, thẩm mỹ, pháp luật,
khoa học, ngôn ngữ, cải thiện và phát triển thể chất,
tức là tổ chức và hướng dẫn quá trình học tập của học
sinh khi họ tham gia trò chơi gọi là trò chơi dạy học.
Trên đây là những quan niệm khác nhau về trò
chơi dạy học. Có thể thấy, trong lý luận dạy học, tất
cả những trò chơi gắn với việc dạy học như là phương
pháp, hình thức tổ chức và luyện tập ... không tính đến
nội dung và tính chất của trò chơi thì đều được gọi là
trò chơi dạy học.
3. ƯU THẾ CỦA VIỆC SỬ DỤNG TRÒ CHƠI
DẠY HỌC TRONG DẠY HỌC KHẨU NGỮ
TIẾNG TRUNG QUỐC
Trong các giờ giảng khẩu ngữ, để nâng cao hiệu

suất học tập của sinh viên, điều đó luôn phải đi đôi
với một phương pháp dạy học phù hợp. Trò chơi dạy
học có thể điều chỉnh tính tích cực học tập của sinh
viên hiệu quả nhất, khơi gợi hứng thú học tập của sinh
viên, có tác dụng đặc thù đối với việc giảng dạy khẩu
ngữ tiếng Trung Quốc.
3.1. Làm sôi nổi bầu không khí trong lớp học,
tăng thêm hứng thú học tập cho sinh viên

42

KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ

Số 09 - 9/2017

Trò chơi dạy học cũng giống như bất kỳ mọi trò
chơi đều có sức lan tỏa và sức hấp dẫn rất lớn, có thể
tiết chế được tình cảm, thúc đẩy hoạt động tư duy của
sinh viên, khắc phục cảm giác căng thẳng, khiến cho
sinh viên nảy sinh mong muốn chủ động được nói.
Trò chơi dạy học nuôi dưỡng trí tưởng tượng của sinh
viên, mà trí tưởng tượng là nhân tố quan trọng thúc
đẩy ngôn ngữ mang tính sáng tạo. Dạy khẩu ngữ tiếng
Trung trên lớp, luyện tập nhiều lần, sẽ có ảnh hưởng
tích cực đến việc học tập. Còn trò chơi dạy học lại lấy
hình thức trò chơi đưa ra các nhiệm vụ ngoài ngôn
ngữ, khiến cho sinh viên cảm thấy tiếng Trung Quốc
thực sự là công cụ giao tiếp, có mối quan hệ mật thiết
tương quan đến hiện thực cuộc sống, từ đó nâng cao
nhận thức với tiếng Trung Quốc, làm cho việc học

tiếng Trung Quốc có ý nghĩa thiết thực.
3.2. Nâng cao sức sáng tạo và trí tưởng tượng
của sinh viên
Trong dạy học khẩu ngữ tiếng Trung, sử dụng trò
chơi dạy học có lợi cho việc thúc đẩy phát triển trí
lực. Trò chơi dạy học có đặc điểm hình tượng hóa tri
thức, tăng thêm sức ghi nhớ, thúc đẩy sự phát triển
của trí nhớ. Sinh viên trong các trò chơi dưới hình
thức đoán câu đố, đóng vai, không chỉ cảm thấy vô
cùng hứng thú, mà còn nảy sinh tinh thần học hỏi,
tăng cường khả năng ghi nhớ, kích thích sự phát triển
của trí nhớ. Bên cạnh đó, trò chơi dạy học còn hỗ trợ
cho việc nâng cao sức sáng tạo và trí tượng tượng của
sinh viên, làm phong phú thêm tiềm năng sáng tạo
và sự mô phỏng cho sinh viên. Ví dụ: Ở trình độ sơ
cấp và trung cấp, trong các tiết học có từ mới và mẫu
câu, có thể sử dụng trò chơi đố chữ Hán, đoán câu đố.
Trong quá trình lặp đi lặp lại sự phỏng đoán, tư duy
của sinh viên không gặp bất kỳ sự hạn chế và bó buộc
nào, không những không ngừng chủ động phát huy trí
tưởng tượng và sức sáng tạo, mà còn học được các từ
mới và các mẫu câu. Trò chơi vừa có tính thú vị, lại
đảm bảo sự nhất quán giữa động lực học tập và hứng
thú. Chính vì vậy, lấy hình thức trò chơi để luyện tập,
củng cố kiến thức đã học, để nội dung và ngôn ngữ
được khắc ghi sâu hơn trong trí nhớ.


PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY v

3.3. Có thể nâng cao năng lực khẩu ngữ cho
sinh viên
Nếu ta triển khai các hoạt động trò chơi trong dạy
học trên lớp học thì đại đa số sinh viên sẽ chủ động
hòa mình vào môi trường tiếng Trung Quốc, từ đó có
thể mạnh dạn nói tiếng Trung Quốc, dần dần nâng cao
năng lực tổ chức ngôn ngữ. Ví dụ: Học đến bài “ Giới
thiệu về bản thân”, chúng tôi sử dụng trò chơi “phân
vai diễn” (role play) để sinh viên luyện tập, các em
từng người nhập vai các nhân vật làm các ngành nghề
thuộc nhiều lứa tuổi trong xã hội, cùng gặp nhau trong
một đoàn đi du lịch, giới thiệu làm quen với nhau, mở
đầu là người hướng dẫn viên của đoàn, lần lượt giới
thiệu cho đến hết đoàn. Với thời gian ngắn để chuẩn
bị, rất nhanh chóng, sinh viên hăng hái, sử dụng các
cách giới thiệu khác nhau để làm quen, các em đều
cố gắng được nói, được giới thiệu về bản thân mình.
Không khí học tập trên lớp rất sôi nổi, sinh viên tích
cực hăng say, không những được luyện tập củng cố
kiến thức trong sách vở, mà còn có thể giảm bớt đi
những khó khăn, trở ngại trong học tập ngôn ngữ, làm
tiêu tan đi những cảm giác căng thẳng, ngại ngùng
thường xuất hiện trong quá trình học khẩu ngữ. Từ đó
năng lực nói của sinh viên được rèn luyện và nâng cao.
3.4. Có lợi cho sự dung hòa các mối quan hệ
giao tiếp
Trò chơi dạy học có thể cải thiện mối quan hệ
thầy trò, rút ngắn khoảng cách thầy trò, tạo lòng tin và
cảm giác gần gũi giữa thầy và trò. Người thầy với tư
cách là nhà tổ chức, người tham mưu bình dị gần gũi

để dẫn dắt và tiến hành trò chơi một cách thuận lợi,
dần dần sẽ cảm hóa được sinh viên, để có thể đạt được
mục đích giảng dạy và mục tiêu giáo dục một cách tốt
nhất, nâng cao hơn nữa vị trí và uy tín của người thầy
trong lòng sinh viên. Ngoài ra, trò chơi dạy học thông
thường là các hoạt động tập thể, nó yêu cầu giữa các
thành viên trong tập thể đó cần phải có sự tương tác
qua lại, giao tiếp với nhau, tôn trọng lẫn nhau và hợp
tác với nhau. Trong trò chơi mọi người cùng nhau lĩnh
hội các ý đồ giao tiếp của đối phương, đồng thời cũng
nỗ lực để đối phương hiểu mình, đồng tâm hiệp lực để
hoàn thành nhiệm vụ, điều này có tác dụng nhất định

đối với việc xây dựng mối quan hệ giữa các bạn học
trong lớp với nhau, và cũng có lợi cho sự đoàn kết hỗ
trợ lẫn nhau của tập thể lớp.
4. MỘT SỐ HÌNH THỨC TRÒ CHƠI
THƯỜNG DÙNG TRONG DẠY HỌC KHẨU
NGỮ TIẾNG TRUNG QUỐC
Trò chơi ngoài chức năng giải trí, bản thân nó
cũng mang chức năng học tập. Trong quá trình giảng
dạy khẩu ngữ tiếng Trung Quốc, chúng tôi căn cứ vào
mục đích, yêu cầu của từng bài học, đặc điểm của các
nhóm môn học và tính cách của mỗi giảng viên để lựa
chọn trò chơi dạy học. Dưới đây chúng tôi xin trình
bày một số hình thức trò chơi dạy học mà giảng viên
chúng tôi thường sử dụng trong các giờ dạy học khẩu
ngữ tiếng Trung Quốc.
4.1. Hình thức học tập
4.1.1. Hình thức ôn luyện

Hình thức này thường được sử dụng giảng dạy
khẩu ngữ ở trình độ sơ cấp và trung cấp. Trong các giờ
học khẩu ngữ, tỷ trọng sinh viên tiến hành luyện tập
thường nhiều hơn giảng viên giảng dạy, cũng chính
trong khi ôn luyện này mà sinh viên mới có thể vận
dụng được các kiến thức đã học được để luyện tập
nói, đồng thời rèn luyện và nâng cao kỹ năng nói.
Kiến thức trong mỗi bài đều liên quan đến các điểm
ngôn ngữ, nhưng trong thời gian hạn hẹp của các tiết
học trên lớp, giảng viên thông thường sẽ chỉ lựa chọn
những điểm khó và trọng tâm của bài để tiến hành
luyện tập cho sinh viên. Trò chơi dạy học theo hình
thức ôn luyện này chú trọng vào luyện tập các điểm
khó ngữ pháp và trọng điểm của bài học, giúp sinh
viên giảm bớt căng thẳng, quên đi nó là điểm khó và
trọng điểm, mà đó chỉ là những điểm ngôn ngữ thú vị,
dễ luyện tập, dễ ghi nhớ.
4.1.2. Hình thức hỏi đáp
Kiểm tra trong mỗi giờ học là một trong những
bước không thể thiếu được của giảng viên khi lên lớp.
Hỏi đáp là một hình thức kiểm tra phổ biến nhất, hiệu
quả nhất của dạy học khẩu ngữ. Trò chơi dạy học qua
KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ

Số 09 - 9/2017

43


v PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY

hình thức hỏi đáp cũng là một trong những hình thức
luyện tập và kiểm tra nhằm vào từng điểm ngôn ngữ
hiệu quả nhất. Hình thức này có thể sử dụng ở cả ba
trình độ: sơ cấp, trung cấp và cao cấp. Thông thường
thì giảng viên hỏi sinh viên trả lời, nhưng cũng có thể
thiết kế giảng viên cùng tham gia vào trò chơi giảng
viên hỏi sinh viên trả lời và ngược lại.
4.2. Hình thức giải trí
4.2.1. Hình thức đố
Hình thức đố bao gồm: đoán câu đố, đố chữ Hán,
nhìn vật đoán từ, sắp xếp các chữ Hán cho sẵn thành
từ mới ...
Là hình thức đơn giản dễ chuẩn bị, có thể áp
dụng cho các trình độ sơ cấp, trung cấp và cả cao cấp,
thường được sử dụng giảng dạy khẩu ngữ ở trình độ
sơ cấp. Sinh viên thường rất hiếu kỳ và có hứng thú
đối với những cái mình chưa biết, thích khiêu khích
thách đấu, điều đó khiến cho sinh viên luôn ở tâm thái
phấn chấn để học tập, tích cực tham gia hoạt động trò
chơi và nuôi dưỡng cảm giác chiến thắng.
4.2.2. Hình thức thi đấu
Hình thức thi đấu có thể chia nhóm nhỏ thi đấu,
cũng có thể chia thành 2 nhóm lớn tiến hành thi đua
tranh đấu, nhóm nào hoàn thành khối lượng công việc
nhiều hơn, nhanh hơn, nhóm đó chiến thắng.
Hình thức trò chơi này thường áp dụng cho các
nhóm môn học khẩu ngữ ở trình độ cao hơn (trung
cấp, cao cấp). Giảng viên căn cứ vào mục tiêu giảng
dạy, tiến hành thiết kế trò chơi. Trò chơi phải có sự
cạnh tranh, ganh đua mới khơi gợi được sự hứng thú,

kích thích ý chí chiến đấu của sinh viên. Ví dụ: Chia
thành các nhóm nhỏ thi đấu, sinh viên trong khi chơi
đều mong muốn chiến thắng, vì vậy mà vô cùng quan
tâm đến kết quả cuộc chơi, tập trung chú ý cao độ,
khiến cho hiệu quả học tập cao hơn. Trò chơi dạy học
lại biết lợi dụng sự hứng thú gián tiếp của sinh viên
là sự quan tâm đến kết quả cuộc thi, để từng bước đạt
được mục đích nắm vững tri thức tiếng Trung Quốc.
Tính hiếu thắng của sinh viên cao, vinh quang tập thể
và ý thức cạnh tranh cũng mạnh mẽ, việc lựa chọn

44

KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ

Số 09 - 9/2017

hình thức trò chơi với các hoạt động thi đấu tại lớp
một cách phù hợp, không những có thể làm sôi nổi
bầu không khí lớp học, mà còn có thể điều chỉnh được
tính tích cực và chủ động của sinh viên, nâng cao hiệu
quả học tập trên lớp.
4.2.3. Hình thức vui chơi vui học
Mục đích của dạy học khẩu ngữ tiếng Trung
Quốc, đầu tiên phải kể đến sự khơi gợi hứng thú cho
sinh viên, làm cho sinh viên nảy sinh tinh thần học
tập vui vẻ, thoải mái. Tính thú vị là đặc trưng cơ bản
của trò chơi dạy học khẩu ngữ tiếng Trung, đồng thời
cũng xem xét đến các đặc điểm tâm lý hiếu kỳ, hiếu
thắng, ham chơi của sinh viên. Các trò chơi dạy học

được sử dụng tại lớp phải mới mẻ, có sức lôi cuốn hấp
dẫn, thu hút được sự hứng thú của sinh viên. Ví dụ:
trò phân vai diễn (role play) là việc để cho sinh viên
tập cách diễn lại các nội dung đã học trong giáo trình
bằng cách phân vai cho sinh viên sau mỗi bài. Trên
lớp học, giảng viên có thể mời một vài em sinh viên
lên tập diễn, tất cả đều phải nói bằng tiếng Trung, sau
khi diễn xong, các bạn khác trong lớp cũng có thể
đưa ra ý kiến góp ý, thậm chí cho điểm để tìm ra ai là
người giỏi nhất, để trao phần thưởng. Hình thức vui
chơi này có thể tạo ra môi trường học tiếng Trung
Quốc ưu việt cho sinh viên.
5. KẾT LUẬN
Trò chơi dạy học trong dạy học khẩu ngữ tiếng
Trung Quốc trên thực tế là xây dựng một kiểu môi
trường học tiếng tích cực nhất cho sinh viên, trong
môi trường thực tiễn này, sinh viên buộc phải tập
trung cao độ, năng lực tư duy được khai thác triệt để,
trí thông minh của sinh viên được phát huy toàn diện,
toàn bộ kiến thức đã học được đều đem ra vận dụng
hết, trình độ khẩu ngữ tiếng Trung Quốc được nâng
cao rõ rệt. Trong phạm vi của bài viết, chúng tôi xin
chỉ trình bày bốn tác dụng ưu việt của việc sử dụng
trò chơi dạy học trong dạy học khẩu ngữ và giới thiệu
một số hình thức trò chơi dạy học thường dùng trong
dạy học khẩu ngữ tiếng Trung Quốc. Còn về thiết kế
trò chơi dạy học chúng tôi xin được hoàn thiện trong
bài viết sau./.

PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY v

Tài liệu tham khảo:
1. Trương Thị Xuân Huệ (2004), Xây dựng và sử
dụng trò chơi phát triển nhằm hình thành biểu tượng
toán ban đầu cho trẻ 5-6 tuổi, Luận án tiến sĩ Giáo
dục, Hà Nội.

4. Wilbert J. McKeachie (2003), Những thủ thuật
trong dạy học các chiến lược, nghiên cứu lý luận về
dạy học dành cho các giảng viên Đại học & Cao
đẳng, Dự án Việt- Bỉ, Hà Nội.

2. Đặng Thành Hưng (2002), Dạy học hiện đại Lý luận, biện pháp, kỹ thuật, NXB Đại học Quốc gia,
Hà Nội.

5. Покровский, Е.А (2010), Русские
детские
игры:
Жребий,
хороводы,
символические игры, Е.А. Покровский. – СПб,
Издательство Речь.

3. Hoàng Phê (2009), Từ điển tiếng Việt, NXB
Đà Nẵng, Đà Nẵng.

6. 孙军红 (2013)，游戏法在对外汉语口语课堂
的应用研究，硕士学位论文，辽宁师范大学.

USING LANGUAGE GAMES IN SPEAKING CLASSES OF CHINESE
VI THI HOA
Abstract: Teaching games or educational game, are selected and employed directly in teaching.
In teaching games are one of appropriate and efficient teaching methods that have highly
motivated learners. Teaching games have been invented and utilized by teachers and adults based
on recommendations of teaching rationale, particularly that of specific subjects. Referring theory,
ideas and objects of teachers, they are one of educational activities that are not subject to rigid
rules in traditional classes. From educational perspective, the paper presents four preeminent
advantages of using games in teaching speaking classes. It also introduces some teaching games
frequently used in teaching oral Chinese.
Keywords: speaking, Chinese, teaching games.
Received: 17/3/2017; Revised: 29/4/2017; Accepted for publication: 30/8/2017

KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ

Số 09 - 9/2017

45