Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Ngữ văn: Nhân vật nữ trong tác phẩm của Ernest Heminghway từ góc độ nữ quyền luận

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

LÊ LÂM

NHÂN VẬT NỮ TRONG TÁC PHẨM 
CỦA ERNEST HEMINGWAY 
TỪ GÓC ĐỘ NỮ QUYỀN LUẬN

Chuyên ngành: Lí luận văn học
Mã số      : 62.22.01.20

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN


HÀ NỘI, 2015


LUẬN ÁN ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. LÊ HUY BẮC
Phản biện 1: PGS.TS. Trần Khánh Thành
Trường Đại học KHXH&NV ­ ĐHQG Hà Nội
Phản biện 2: PGS.TS. Nguyễn Văn Dân
Viện Thông tin KHXH ­ Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam
Phản biện 2: TS. Nguyễn Thị Kiều Anh
Trường ĐHSP Hà Nội 2

Luận án sẽ được bảo vệ trước hội đồng chấm luận án họp tại
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, 136 Xuân Thuỷ, Cầu Giấy, Hà Nội

vào     giờ      ngày      tháng      năm 2015

Có thể tìm đọc luận án tại


-

Thư viện Quốc gia Hà Nội

-

Thư viện Trường Đại học Sư phạm Hà Nội


1

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài 
1.1. E. Hemingway (1899 – 1961) là nhà văn lớn của nhân loại thế 
kỉ  XX. Ông để  lại  ấn tượng mạnh mẽ  trong người đọc không chỉ   ở 
các sáng tác văn chương mà còn qua chính cuộc đời mình.
1.2. E. Hemingway luôn có những tìm tòi, khám phá để  phản ánh 
lên trang viết của mình sự  đa dạng của cuộc sống con người. Để  lại 
cho nhân loại một di sản văn học tuy không nhiều về số lượng, không 
phong   phú   về   thể   loại,  nhưng   E.   Hemingway   đã   chuyển   tải   được 
nhiều vấn đề  bức thiết, có tính muôn thuở  của nhân loại   trong tác 
phẩm của mình.
1.3. Tại Việt Nam, E. Hemingway là một trong số  ít những nhà 
văn nước ngoài được đầu tư  dịch thuật, nghiên cứu kỹ  nhất. Con số 
đầu sách xuất bản và đặc biệt là số lần dịch lại các tác phẩm của ông  

đã cho thấy mối quan tâm của độc giả, những người làm công tác 
nghiên cứu, phê bình, dịch thuật… đối với nhà văn này.
1.4. Nhiều ý kiến nhận định về  một “thế  giới đàn ông không có 
đàn bà” trong các tác phẩm của E. Hemingway. Có ý kiến cho rằng E. 
Hemingway có ác cảm với phụ nữ. 
Triển khai đề tài, chúng tôi mong muốn mang tới một cái nhìn đầy 
đủ  hơn về  nhân vật nữ  trong tác phẩm của E. Hemingway. Chứng  
minh một khía cạnh khác: trong thế giới hình tượng mà E. Hemingway 
xây dựng, nữ nhân vật vẫn chiếm một vị trí quan trọng như một phần  
tất yếu của cuộc sống. Nhân vật nữ  trong các tác phẩm của ông đã 
góp phần không nhỏ  trong việc chuyển tải ý đồ  nghệ  thuật của nhà 
văn.
1.5. Các nhà nghiên cứu nước ngoài đã vận dụng lí thuyết phê bình 


2
văn học nữ  quyền để  nhìn nhận về  nhân vật nữ  trong tác phẩm của  
Hemingway, đặc biệt là những năm cuối thế  kỉ  XX, đầu thế  kỉ  XXI 
phương thức này trở thành phổ biến. Nó tạo nên những cách nhìn nhận 
mới,   tranh   luận   mới   trong   việc   nghiên   cứu   tác   phẩm   của   E.  
Hemingway đối với cả những vấn đề tưởng như đã an bài.
2. Đối tượng, nhiệm vụ, phạm vi nghiên cứu
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận án nghiên cứu nhân vật nữ  của E. Hemingway trong truyện  
ngắn và tiểu thuyết, để  làm nổi bật các hình tượng nhân vật nữ  đặc 
thù của E. Hemingway và những vấn đề có liên quan.
 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
– Khái lược, tổng hợp lại những nét chính của lí thuyết nữ quyền.
– Xác định hệ  thống nhân vật nữ  và vai trò của chúng trong tác 
phẩm của E. Hemingway.

– Từ  lí thuyết “phê bình nữ  quyền”, lý giải một số  đặc điểm về 
nhân vật nữ trong tác phẩm của E. Hemingway.
– Định dạng nhân vật nữ  của E. Hemingway trong truyền thống  
văn học Mỹ. 
2.3. Phạm vi nghiên cứu
Luận án tập trung nghiên cứu những tác phẩm của E. Hemingway 
đã được dịch ở Việt Nam, có đối chiếu nguyên bản (khi cần thiết) và  
mở rộng sang những tác phẩm khác chưa được dịch. 
3. Phương pháp nghiên cứu 
Chúng tôi vận dụng một số  phương pháp cơ  bản sau:  Phương 
pháp hệ  thống;  Phương pháp so sánh đối chiếu;  Phương pháp phân 
tích, tổng hợp; Phương pháp lịch sử; Phương pháp liên ngành.
4. Đóng góp của luận án


3
4.1. Luận án là công trình đầu tiên  ở  Việt Nam nghiên cứu về 
nhân vật nữ trong tác phẩm của E. Hemingway một cách hệ thống. 
4.2. Hệ  thống hóa một số  nét về  hình tượng nhân vật nữ  trong 
tiến trình văn học Mỹ. 
4.3.   Làm   rõ   vấn   đề   nhân   vật   nữ   trong   tác   phẩm   của   E. 
Hemingway.
4.4.   Cung   cấp   thêm   một   cách   tiếp   cận   tác   phẩm   của   E. 
Hemingway. 
5. Cấu trúc của luận án
Để  nghiên cứu đề  tài, ngoài phần mở  đầu, kết luận, phụ  lục, tài 
liệu tham khảo, chúng tôi triển khai luận án theo bốn chương như sau:
Chương một: Tổng quan vấn đề nghiên cứu 
Chương hai: Khái niệm Nữ quyền luận và nhân vật nữ của Ernest  
Hemingway trong truyền thống nữ quyền văn học Mỹ

Chương ba: Tương quan nhân vật nữ ­ nam
Chương bốn: Nữ quyền qua định dạng kiểu nhân vật nữ 


4
Chương 1

TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 
1.1. Các công trình nghiên cứu trong nước về Hemingway
Chúng ta đã trải qua chặng đường hơn nửa thế  kỉ  tiếp nhận và 
nghiên cứu tác phẩm của Hemingway. Ông là một trong số  những tác 
giả  văn học nước ngoài được nghiên cứu nhiều nhất tại Việt Nam. 
Nhiều nội dung trong tác phẩm của Hemingway đã được đề  cập, tuy 
nhiên vấn đề  nhân vật nữ  trong tác phẩm của ông chưa được nghiên  
cứu một cách toàn diện, thỏa đáng. 
Có thể  thấy  ở  giai đoạn đầu tiên, giới nghiên cứu tập trung giới 
thiệu về  thân thế, cuộc đời, các tác phẩm tiêu biểu của Hemingway.  
Giai đoạn sau, tập trung vào các nội dung: Nguyên lí Tảng băng trôi, 
nghệ thuật đối thoại, nghệ thuật độc thoại nội tâm, nghệ thuật tượng  
trưng, nghệ  thuật thể  hiện nhân vật, nghệ  thuật sử  dụng không gian,  
thời gian... Chưa có công trình nào lựa chọn nhân vật nữ  trong tác 
phẩm của Hemingway như một khách thể độc lập để nghiên cứu. 
Dưới đây, chúng tôi điểm qua một số nội dung có liên quan:
Năm 1985,  ở  phần lời giới thiệu cuốn  Ernest Hemingway – Một  
ngày chờ  đợi do Hội Văn nghệ  Nghĩa Bình xuất bản, Mai Quốc Liên 
đã nói về khuynh hướng xã hội thể hiện qua nhân vật Magaret (Magot)  
trong tác phẩm Cuộc đời hạnh phúc ngắn ngủi của Francis Macomber. 
Năm   1992,   giáo   trình  Văn   học   phương   Tây  (tập   3)   ra   đời, 
Hemingway mới chính thức được giảng dạy  ở  nhà trường Việt Nam. 
Tác giả Đặng Anh Đào đã có những nhận định về nhân vật trong Giã 

từ  vũ khí và Chuông nguyện hồn ai. Đây là gợi ý thiết thực để  chúng 
tôi dựa vào khi đánh giá nhân vật nữ. 
Năm 1997, Phan Quang Định viết cuốn Cuộc đời sôi động đam mê  
của Hemingway. Cuốn sách đã cung cấp một số  nội dung quan trọng, 
đặc biệt là thông tin về các mối quan hệ của Hemingway với phụ nữ. 


5
Lê Đình Cúc trong các ông trình nghiên cứu của mình, đặc biệt là ở 
cuốn  Tiểu thuyết của Hemingway,  xuất bản năm 1999 đã có những 
nhận định trực tiếp về nhân vật nữ trong tác phẩm của Hemingway.
Lê   Huy   Bắc   tiếp   tục   khái   quát   nội   dung   này   trong   cuốn  Ernest 
Hemingway – Núi băng và hiệp sỹ, nhà xuất bản Giáo dục ấn hành năm 
1999. 
Năm 2001, nhà xuất bản Giáo dục phát hành cuốn  Hemingway  
những phương trời nghệ thuật do Lê Huy Bắc tuyển chọn. Một số tác 
giả   có  bài   viết   trong   cuốn   sách   này  như   Lê  Nguyên  Cẩn,   Đỗ   Hải 
Phong, Lê Tây... đã đề  cập đến nhân vật nữ  và những vấn đề  có liên 
quan.
Dẫu còn sơ  lược nhưng một số  nhận xét đã nêu đúng những đặc  
điểm về  nhân vật nữ  trong các tác phẩm của Hemingway. Đặc biệt,  
hai nhà nghiên cứu Lê Đình Cúc, Lê Huy Bắc đã có những kiến giải cụ 
thể, chính xác, khoa học về nhân vật nữ trong tác phẩm của ông. 
1.2. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài về Hemingway
Việc nghiên cứu nhân vật nữ  trong các tác phẩm của Hemingway 
ở nước ngoài đã được chú trọng hơn nhiều so với Việt Nam. Mặc dù, 
chúng tôi chưa tìm thấy những công trình độc lập về nhân vật nữ trong 
tác phẩm của Hemingway nhưng có rất nhiều bài viết, nhận định về 
nội dung này. 
Cuốn Tuyển tập các tiểu luận phê bình về Hemingway (Hemingway:  

A Collection of Critical Esays) do Robert P. Weeks biên soạn, xuất bản 
năm 1962.  Ở  hai bài Đàn ông không đàn bà (Men without Women) của 
Leslie Fiedler và Tình chết trong “Mặt trời vẫn mọc” (The Death of love  
in “The Sun also Rises”) của Mark Spilka, các tác giả đã đề cập đến một 
số đặc điểm xây dựng nhân vật trong tác phẩm của Hemingway. Lí giải 
cách thức thể hiện nhân vật nữ qua hình tượng nhân vật Brett ở Mặt trời  
vẫn mọc.


6
Cuốn Ernest Hemingway: Tiếp nhận phê bình (Ernest Hemingway:  
The Critical Reception), do Robert O. Stephens biên tập,  ấn hành năm 
1977, trong khi nhận định về cốt truyện, cách thức xây dựng nhân vật,  
quan hệ  giữa các nhân vật trong Mặt trời vẫn mọc, người viết đã có 
những kiến giải đáng lưu ý về  mối quan hệ  giữa các nhân vật nữ  và 
nhân vật nam.
Năm   1983,   A.   Robert   Lee   biên   soạn   cuốn  Ernest   Hemingway:  
Những tiểu luận mới (Ernest Hemingway: New Critical Essays) . Cuốn 
sách   tập   hợp   một   số   tiểu   luận   về   những   tác   phẩm   tiêu   biểu   của 
Hemingway như Trong thời đại chúng ta, Mặt trời vẫn mọc, Giã từ vũ  
khí,  Chuông nguyện hồn ai...  các nhà nghiên cứu đã điểm qua những 
đặc điểm về  nhân vật nữ. Đặc biệt là hai nhân vật Brett trong   Mặt  
trời vẫn mọc và Catherine trong Giã từ vũ khí. 
Năm 1984, Đại học Wisconsin ấn hành cuốn Ernest Hemingway –  
Nhà văn trong bối cảnh (Ernest Hemingway – The Writer in Context) do 
James Nagel biên soạn. Đáng chú ý là bài Phụ  nữ  và đánh mất vườn  
địa đàng, huyền thoại của Hemingway (Women and the Loss of Eden  
Hemingway’s Mythology)  của Carol H. Smith. Tác giả  nói về  vai trò 
không thể phủ nhận của nhân vật nữ trong tác phẩm của Hemingway.
Năm 1990, Jackson J. Benson biên soạn  Những cách tiếp cận phê 

bình   mới   với   truyện   ngắn   của   Ernest   Hemingway   (New   Critical  
Approaches to the Short Stories of Ernest Hemingway). Cuốn sách tập 
hợp nhiều bài viết thể hiện những điểm nhìn nhận mới trong tiếp nhận  
truyện ngắn của Hemingway  trong đó nhân vật nữ  đóng vai trò quan 
trọng.
Trong cuốn Chú giải “Mặt trời vẫn mọc” (“The Sun Also Rises”  
Notes), xuất bản tại New York năm 1991, Gary Carey đã tóm lược về 
tiểu sử  nhân vật Brett và nêu một số  đặc trưng về  ngoại diện cũng 
như tính cách của nhân vật này. 


7
Tình hình nghiên cứu nhân vật nữ trong tác phẩm của Hemingway 
và những vấn đề  có liên quan thật sự  khởi sắc trong những năm cuối 
thế kỉ XX và thập kỉ đầu tiên của thế kỉ XXI.
Năm   1996,   Đại   học   Cambridge   phát   hành   cuốn  Cẩm   nang  
Cambridge   về   Ernest   Hemingway   (The   Cambridge   Companions   to  
Ernest Hemingway). Đáng chú ý là bài  Brett và những người đàn bà  
khác trong “Mặt trời vẫn mọc” (Brett and the Other Women in “The  
Sun Also Rises”)  của James Nagel và  Hemingway và lịch sử  giới tính 
(Hemingway and Gender History) của Rena Sanderson. Các bài viết tập 
trung phân tích đặc điểm cũng như  phân loại nhân vật nữ  trong tác  
phẩm của Hemingway.
Năm 2000, Linda Wagner–Martin biên soạn cuốn Hướng dẫn biên  
niên về  Hemingway (Historical Guide to Ernest Hemingway) . Một số 
bài viết đề  cập đến vấn đề  giới tính trong tác phẩm của Hemingway  
như: Thời trang của nam tính (The fashion of Machismo) của Marilyn 
Elkins,  Đào   tạo   giới   tính   của   Hemingway   (Hemingway’s   Gender  
Training) của Jamie Barlowe... 
Không thể  không kể  đến cuốn Hemingway và phụ nữ  – Phê bình  

nữ và tiếng nói nữ (Hemingway and Women – Female Critical and the  
Female Voice), do Lawrence R. Broer và Gloria Holland biên soạn, Đại 
học Alabama ấn hành năm 2002. Cuốn sách tập hợp nhiều bài viết của  
các nhà nghiên cứu nữ về Hemingway và các tác phẩm của ông. 
Cũng bàn về  vấn đề  giới tính trong tác phẩm Hemingway, cuốn 
Cái nhìn phê bình hiện đại về Ernest Hemingway của Bloom (Bloom’s  
Modern Critical Views Ernest Hemingway)  do nhà xuất bản Chelsea 
House  ấn hành năm 2005 có tổng hợp bài Santiago và người phụ  nữ  
bất diệt: Xác định giới Biển trong “Ông già và biển cả” (Santiago and 
the  Eternal  Feminine:   Gendering  La  Mar   in  “The  Old  Man  and  the  
Sea”) của Susan F. Beegel. 
Cuốn  Ernest   Hemingway:   Nam   tính   và   khổ   dâm  (Ernest  


8
Hemingway:   Machismo   and   Masochism)  của   Richard   Fantina   do 
Palgrave Macmillan  ấn hành năm 2005 đề  cập nhiều đến vấn đề  mã 
hóa và giải mã các hình ảnh đại diện cho man (đàn ông) và women (đàn 
bà) trong tác phẩm của Hemingway, lí giải sự vắng bóng phụ nữ và sự 
thống trị của các giá trị biểu trưng cho nam giới như đi săn, đấu bò, đấu  
quyền Anh... 
Linda   Wagner–Martin   tiếp   tục   cho   xuất   bản   cuốn  Ernest  
Hemingway:   Cuộc   đời   văn   chương   (Ernest   Hemingway:   A   Literary  
Life) vào năm 2007. Đây là một số ít trong bài viết đã cung cấp những 
tư liệu quan trọng về cuộc đời cũng như vấn đề giới tính, nhân vật nữ 
trong tác phẩm của Hemingway. 
Năm 2007, Bloom biên tập cuốn Hướng dẫn của Bloom về “Mặt  
trời vẫn mọc” của Hemingway  (Bloom’s Guides Ernest Hemingway’s  
“The Sun also ries”). Trong sách này có bài Mimi Reisel Gladstein nhìn  
nhận Brett như người đàn bà phá hoại bất diệt của Hemingway (Mimi  

Reisel   Gladstein  on   Brett   as   Hemingway’s   Destructive   Indestructible  
Woman)  và   bài  James   Nagel   nhìn   nhận   những   người   phụ   nữ   khác  
(James Nagel on the Other Women) thể  hiện những đánh giá về  nhân 
vật nữ trong tiểu thuyết Mặt trời vẫn mọc. 
Năm 2010, Bloom tiếp tục cho in cuốn Hướng dẫn của Bloom về  
“Giã từ vũ khí” của Hemingway (Bloom’s Guides Ernest Hemingway’s  
A Farewell to Arms”). Bài  Richard Fantina nhìn nhận Catherine như  
người   đàn   bà   của   Hemingway   (Richard   Fantina   on   Catherine   as   a  
Hemingway’s Woman)  có những kiến giải tương đối cụ  thể  về  nhân 
vật nữ chính trong Giã từ vũ khí. 
Gần đây nhất, trong cuốn Cái nhìn phê bình hiện đại của Bloom  
về   Hemingway   (Bloom’s   Modern   Critical   Views   Ernest   Hemingway) 
Đại học Yale ấn hành năm 2011, ta cũng bắt gặp nhiều bài viết có đề 
cập đến giới tính hoặc nhân vật nữ trong tác phẩm của Hemingway. 
Điểm qua những công trình nghiên cứu về  nhân vật nữ  trong tác 


9
phẩm Hemingway qua mảng tư  liệu tiếng Anh, có thể  thấy các nhà  
nghiên cứu nước ngoài tập trung từ  hai phương diện chính để  nhìn 
nhận đánh giá nhân vật nữ: Xuất phát từ cái nhìn nữ quyền; xuất phát  
từ  hoàn cảnh xuất thân và những dữ  liệu mang dấu  ấn phân tâm của 
Hemingway.   Qua   đó,   chúng   ta   có   thể   thấy   cái   nhìn   sâu   sắc   của 
Hemingway về  thân phận người phụ  nữ  cũng như  mối quan hệ  phức 
tạp giữa hai giới đàn ông – đàn bà trong tác phẩm của ông. 


10
Chương 2

KHÁI NIỆM NỮ QUYỀN LUẬN VÀ 
NHÂN VẬT NỮ CỦA ERNEST HEMINGWAY TRONG 
TRUYỀN THỐNG NỮ QUYỀN VĂN HỌC MỸ
Theo   quan   điểm   của   chúng   tôi,   nữ   quyền   tác   động   đến 
Hemingway trên hai phương diện: như một thực thể xã hội, đời sống,  
đối   tượng   miêu   tả   của   văn   chương   và   như   một   nhân   tố   chi   phối 
phương   thức   kiến   tạo   nhân   vật   nói   chung   và   nhân   vật   nữ   của  
Hemingway nói riêng.  
2.1. Khái niệm “nữ quyền luận”
Trước hết chúng tôi minh định một số khái niệm cơ bản:
Nữ  quyền luận  là khái niệm liên quan đến những vấn đề  khái 
quát nhất mang tầm triết học và văn hóa về việc bất bình đẳng giới và 
cuộc đấu tranh đòi bình đẳng của phụ nữ với nam giới, cũng như thiết 
lập những tiêu chuẩn riêng của phụ nữ trong cuộc sống... 
Trong luận án này, khái niệm nữ  quyền luận được chúng tôi giới 
hạn ở phạm vi phê bình văn học nữ quyền. Những nội dung dưới đây 
được chúng tôi tổng thuật từ  các công trình của Phương Lựu, Lê Huy 
Bắc,… các công trình nước ngoài được dịch ra tiếng Việt và khảo cứu 
một số khái niệm về nữ quyền luận trong các từ  điển  và sách chuyên 
luận chuyên ngành. 
Nữ  quyền, hiểu một cách cơ  bản nhất là  “Quyền bình đẳng của 
phụ  nữ  trên mọi lĩnh vực kinh tế, xã hội, giáo dục...”. Các nhà nghiên 
cứu thường thống nhất rằng nếu hiểu ở cấp độ rộng thì khái niệm nữ 
quyền là quyền lợi của người phụ  nữ  đặt trong mối tương quan với 
quyền lợi của nam giới để đạt đến cái gọi là nam nữ bình quyền. Ở cấp 
độ hẹp thì nữ quyền có liên quan đến các khái niệm như giới tính, phái 
tính trong văn học. 


11

Nữ quyền hướng tới là sự bình đẳng nam nữ, đồng thời tạo ra hệ 
quy chuẩn riêng, khẳng định nét đặc thù của nữ giới.
Nữ  quyền luận là sản phẩm của phong trào đấu tranh đòi quyền 
bình đẳng cho phụ nữ, một trong những phong trào đấu tranh lâu dài và  
rộng khắp nhất của lịch sử nhân loại. Dấu mốc quan trọng để  khẳng 
định sự ra đời của chủ nghĩa nữ quyền là các phong trào cách mạng tư 
sản cận đại. Gắn liền với nó là những phong trào đấu tranh của phụ 
nữ về đòi hỏi được hưởng các quyền và lợi ích như nam giới.
Xuất thân từ  các phong trào xã hội, gắn liền với những thay đổi  
của xã hội (về  nhận thức, thể  chế, quốc gia, dân tộc…), những vấn 
đề liên quan đến nữ quyền do vậy cũng luôn luôn có những biến đổi. 
Có lẽ phương diện lý thuyết nữ  quyền phù hợp nhất để  xem xét vấn 
đề  nhân vật nữ  của Hemingway là phương diện mang tính khởi thủy 
của nữ quyền – Quyền của phụ nữ.
2.2. Nữ quyền và hình tượng nhân vật nữ trong văn học Mĩ
Như  đã nêu, Mĩ là một trong những nơi các phong trào đòi quyền  
lợi cho phụ nữ diễn ra một cách mạnh mẽ và quyết liệt nhất. Cũng do 
đó nơi đây được coi là điểm phát tích hoặc  ủng hộ  mạnh mẽ  những  
vấn đề lí thuyết văn học có liên quan đến nữ quyền.
Đến Hemingway, nhân vật nữ trong tiến trình văn học Mỹ đã trải 
qua một chặng đường dài để hoàn thiện. Nếu nhìn nhận dưới cái nhìn  
của phê bình văn học nữ  quyền, nhân vật nữ  trong các tác phẩm văn  
học Mỹ từ thời kỳ lập quốc đã cho thấy chặng đường đấu tranh giành  
quyền lợi, xác lập vị thế thế chính trị, xã hội cho nữ giới. 
Nếu   xét   riêng   hình   tượng   nhân   vật   nữ   trong   tác   phẩm   của 
Hemingway, đặt nó vào dòng chảy của văn học Mỹ, có thể  thấy ông 
đã cống hiến rất lớn trong việc đổi mới phương thức thể  hiện loại 
hình tượng nhân vật này. Dường như ở Hemingway đã có sự dung hòa 
về những đặc điểm trong cách xây dựng nhân vật nữ của các nhà văn 

12
Mỹ. 
2.3. Ảnh hưởng của tư tưởng nữ quyền với phương thức thể 
hiện nhân vật nữ của Ernest Hemingway
Hemingway có một tiểu sử  hầu như  gắn liền với “nữ  quyền”. 
Ngay từ thời thơ ấu, nhà văn đã được chứng kiến cái gọi là nữ quyền  
ngay ở gia đình mình: Bà ngoại, mẹ, những người dì của ông là những 
nhà hoạt động xã hội tích cực  ủng hộ  các phong trào đấu tranh giành 
quyền lợi cho phụ nữ. 
Khi trưởng thành, tham gia vào giới sáng tác, Hemingway cũng 
được tiếp xúc nhiều với các nhà văn theo xu hướng nữ  quyền, thậm 
chí trong số  đó có người còn góp phần định hướng cách viết, đỡ  đầu 
văn chương cho ông.
 Cái  ảnh hưởng trực tiếp đến Hemingway từ  cuộc sống đến văn 
chương là những nội dung thuộc tư  tưởng của chủ  nghĩa nữ  quyền 
chứ  không phải đơn thuần phê bình nữ  quyền trong văn chương. Nữ 
quyền như  là một khách thể  của cuộc sống để  Hemingway miêu tả 
nhiều hơn là yếu tố  lý thuyết văn chương chi phối sáng tác của nhà  
văn.
Tiểu kết
Tổng hợp một số  đặc trưng của nữ  quyền luận đã được các nhà 
nghiên cứu đề cập, chúng tôi mong muốn chỉ ra những sự tương quan 
và  ảnh hưởng của nó tới phương thức xây dựng hình tượng nhân vật 
nữ của Hemingway. Đến ông, nữ quyền đã trải qua một chặng đường 
dài để phát triển cả về mặt xã hội và những lí thuyết mà nó kiến tạo. 
Tuy nhiên, có thể thấy, giai đoạn nhà văn sống và sáng tác là giai đoạn  
mà quyền của người phụ nữ cùng với hệ thống lí thuyết đảm bảo cho  
các hoạt động của nó đạt được những kết quả nổi bật. Hemingway đã 
chứng kiến điều đó và phản ánh lên trang viết của mình. Nhân vật nữ 

của ông đã mang hơi thở của nữ quyền như một lẽ tất yếu của cuộc  


13
sống xã hội. 


14
Chương 3

TƯƠNG QUAN NHÂN VẬT NỮ – NAM 
Không khó để  nhận ra thế giới đàn ông – nhân vật nam trong các  
tác phẩm của Hemingway xuất hiện  ở  thế  áp đảo về  số  lượng. Có 
thời điểm các nhà phê bình nữ  quyền quy kết Hemingway có thành 
kiến giới tính ngay trong mối tương quan nam nữ bất bình thường này.  
Tuy nhiên, nếu lấy một số tiêu chí của nữ quyền để xem xét, số lượng  
ít ỏi nhân vật nữ không hề làm lu mờ đi vai trò của họ. 
3.1. Nhân vật nữ ­ nam nhìn từ số lượng
Khảo   sát  hơn   năm   mươi  truyện   ngắn   và   8   tiểu   thuyết   của 
Hemingway, số lượng nhân vật nữ có tên chưa tới con số 30. Số lượng 
nhân vật nữ không tên cũng tương đương như vậy. Nếu chia theo tỉ lệ, 
khoảng 2 tác phẩm của Hemingway mới có một nhân vật nữ  xuất 
hiện. Ở góc độ nhân vật trung tâm, cả tiểu thuyết và truyện ngắn của 
Hemingway có 8 nữ nhân vật. 
Lí giải điều này, có ý kiến cho rằng sở dĩ có sự khập khiễng “âm  
thịnh dương suy” trong tác phẩm của Hemingway là do ông có mối ác 
cảm với phụ nữ. Một số công trình nghiên cứu ở nước ngoài đã khẳng 
định điều này. 
Từ   hiện   tượng   phụ   nữ   ít   xuất   hiện   trong   tác   phẩm   của 
Hemingway, nếu có thì đầy đa đoan, trắc trở, có khi là mối di họa cho  

những người đàn ông. Một số  nhà nghiên cứu đi đến kết luận rằng 
đây là một hình thức “trả thù” hay chí ít là “phản ứng” của Hemingway  
với giới nữ.


15
Nếu chỉ  nhìn nhận như  vậy quả  thật rất khiên cưỡng. Thực tế 
sáng tác văn chương cho thấy không phải lúc nào không thích một ai đó 
thì nhà văn sẽ  không cho họ  xuất hiện trên trang viết của mình hoặc  
để cho những mẫu người như vậy bị hành hạ, hoặc trở thành ác nhân.
Nhìn vào các mảng nội dung lớn mà E. Hemingway thể hiện: Đấm 
bốc, săn bắn, chiến tranh, đấu bò... ta thấy có rất ít sinh cảnh cho các 
nhân vật nữ.  Ở một khía cạnh nhất định, việc không để  các nhân vật 
nữ xuất hiện nhiều còn chứng minh ngược lại những cáo buộc đã nêu 
trên. Nó chứng tỏ Hemingway có những ưu ái rõ ràng với phụ nữ.
3.2. Mối quan hệ  nam nữ và những bất thường về  tình dục, 
giới tính
Mối quan hệ  nữ  ­ nam trong tác phẩm của Hemingway, bộc lộ 
nhiều điểm bất thường về  tính dục và giới tính. Chính sự  bất thường 
này trên một phương diện nào đó lại góp phần bộc lộ, xác lập vai trò 
của nữ nhân vật.
Tình dục  và vấn đề  giới tính trong tác phẩm của Hemingway đã 
sớm được các nhà nghiên cứu nước ngoài đề  cập. Đặc biệt là trong 
vòng những năm đầu thế  kỉ  XXI cho đến gần đây. Với nhiều tư  liệu  
được công bố  về  cuộc đời thực của Hemingway, sự  mở  rộng các xu  
hướng nghiên cứu đã tạo nên điều kiện để nhìn nhận vấn đề một cách 
cụ  thể, khách quan hơn.  Ở  nội dung này, các nhà nghiên cứu đã tập 
trung phân tích về dấu ấn khổ dâm, đồng tính luyến ái và những quan 
hệ  nam nữ  bất bình thường trong hệ  thống nhân vật do Hemingway  
xây dựng. 

16
3.2.1.  Khổ  dâm, chứng bất lực và sự  sụp đổ  quyền thống trị  
tình dục của nam giới
“Khổ dâm” là hình thức quan hệ tình dục có tính chất bất thường 
thuộc   nhóm   lệch   lạc   tình   dục.   Trong   tiếng   Anh,   khổ   dâm   là 
Masochism. Tên gọi này bắt nguồn từ  một văn sỹ  Áo Sacher Masoch 
(1836 – 1895). Ở một số tác phẩm của mình, nhà văn này đã mô tả các 
hoạt động tình dục không bình thường mang đặc điểm của hành vi 
khổ dâm do vậy về sau người ta lấy tên ông để đặt tên cho hội chứng 
này. Khi bàn về khổ dâm, bạo dâm trong tác phẩm của Hemingway, có 
nhà nghiên cứu đã từng so sánh phương thức xây dựng nhân vật của 
ông và Masoch.
Dấu  ấn khổ  dâm trong các tác phẩm của Hemingway được đánh 
giá trên các phương diện:
­ Sự đau đớn, dằn vặt của các nhân vật trong các mối quan hệ luyến  
ái.
­ Sự bất lực của nhân vật, đặc biệt là nhân vật nam.
­ Sự đổ vỡ trong các mối quan hệ nam nữ: Vợ chồng, nhân tình.
­ Những vết thương các nhân vật phải chịu đựng.
Điều đặc biệt là trong các tác phẩm của Hemingway, dấu  ấn khổ 
dâm biểu hiện nhiều hơn ở các nhân vật nam.
Từ  giác độ  nữ  quyền luận nhìn nhận mối quan hệ  dục tính của  
các nữ nhân vật và nam nhân vật, ta có thể thấy khổ dâm đối với nhân 
vật nam như là một quá trình chối bỏ vai trò thống soái của nam giới. 
3.2.2. Sự phức tạp của giới tính 


17

Quả thực ít có tác giả nào xây dựng nên những kiểu nhân vât có sự 
bất thường về giới tính như Hemingway. Trong các tác phẩm của ông, 
có thể  thấy những nữ  nhân vật không mang tính cách đàn bà, những  
nam nhân vật không mang trọn vẹn tính cách đàn ông theo những trật 
tự thông thường vốn được mặc định. 
3.2.2.1. Xu hướng nữ tính và sự hoán đổi giới tính
Có   thể   thấy   dấu   ấn   nữ   tính   rất   đậm   nét   trong   tác   phẩm   của  
Hemingway. Ngay cả  những tác phẩm vắng bóng đàn bà ta vẫn thấy 
nó được những biểu hiện:
­   Ngoại   diện   của   các   nam   nhân   vật   ở   một   số   tác   phẩm   của  
Hemingway cũng mang dấu ấn nữ tính.
­ Những nam nhân vật của Hemingway phần lớn hoạt động, hiện 
diện với tư cách là “con người cơ bắp” nhưng đồng thời họ là những 
con người giàu lòng trắc ẩn và tình thương yêu. 
­ Ngay cả các địa hạt được dành riêng cho nam tính đã nêu ở trên  
vẫn có dấu  ấn của nữ  tính: Kẻ  đi săn đau buồn khi con mồi bị  giết 
chết, võ sỹ  đấu bò trăn trở  suy tư  khi kết liễu con vật đối đầu với  
mình, những người lính đau khổ, buồn bã, trăn trở  khi tiêu diệt kẻ 
thù... 
Những nhân vật của Hemingway có lúc vượt ra ngoài quy chuẩn 
thông thường vốn  đã được mặc  định về  giới  tính:  Nam giới  mang 
những nét tính cách nữ và ngược lại.
Nếu   xét   đến   cùng   ở  cả   nhân   vật   nam   và   nhân   vật   nữ   của 
Hemingway thì cái đọng lại nhiều nhất trong những nét tính cách về 
mặt thẳm sâu vẫn thuộc địa hạt nữ tính. Mang dấu ấn nữ tính để  phổ 


18
cả  lên hệ  thống nhân vật nam và ngược lại, Hemingway đã góp phần 
xóa nhòa đi cái ranh giới dường như  đã xác thực qua thời gian giữa 

nam   tính   và   nữ   tính.   Sự   “lệch   chuẩn”   của   các   nhân   vật   nữ   mà 
Hemingway tạo dựng cho thấy yếu tố  đổi thay của xã hội đã  ảnh  
hưởng mạnh mẽ đến cái nhìn nữ  giới của Hemingway cũng như  cách  
thức xây dựng nên những nhân vật nữ ở ông. 
3.2.2.2. Đồng tính nữ như là biểu hiện của nữ quyền
Hiện   tượng   đồng   tính   của   các   nhân   vật   trong   tác   phẩm 
Hemingway đã được nhiều nhà nghiên cứu nhìn nhận, đánh giá. Một 
điểm đáng lưu ý là biểu hiện đồng tính của nhân vật nữ được đề  cập 
nhiều hơn. 
Cái cách mà Hemingway đề cập đến đồng tính (nam và nữ) rất đặc 
biệt. Ông không xoáy sâu vào những bất thường giới tính của các nhân 
vật mà gần như đã “bình thường hóa” chúng. Người đọc ít khi dừng lại 
để  truy vấn về  giới tính của nhân vật mà thường bị  cuốn theo những  
biến cố  của cuộc đời họ, cùng họ  trải nghiệm những thăng trầm của 
cuộc sống. Điều đó cho thấy tính “khuynh nữ” luôn thường trực trong 
ông. Một mặt, nó miêu tả sự tranh đấu bình quyền nữ ­ nam, mặt khác 
nó cho thấy sự chưa thể thắng thế hoàn toàn của nữ giới trong xã hội 
nam quyền. 
3.3. Bản thể nữ
3.3.1. Cái nhìn ngoại diện và quyền uy của cơ thể nữ
Có   điều   dễ   nhận   thấy   đại   đa   số   những   người   phụ   nữ   mà 
Hemingway miêu tả  không xấu. Sự  thiên vị  nữ  của nhà văn đương  


19
nhiên thể hiện qua điểm này. Họ có thể có những nét khác thường: To 
béo khác thường, ngang ngạnh, nam tính... Nhưng không có bất kỳ 
nhân vật nữ nào để lại ấn tượng về vẻ xấu xí bên ngoài. 
Các nhà văn thường dùng ngoại diện nhân vật để nói lên tính cách 
nhân vật theo một số dạng tiêu biểu: Ngoại diện tương đồng với tính  

cách; Ngoại diện tương phản với tính cách; Ngoại diện thay đổi theo  
sự biến đổi tính cách, hoàn cảnh sống.
Cách miêu tả ngoại diện nhân vật nữ của Hemingway không nằm 
ở  một kiểu định dạng nào nêu trên. Ông không có dụng ý dùng ngoại 
diện để  biểu đạt tính cách, những toan tính bên trong của nhân vật.  
Trong tác phẩm của Hemingway, ngoại diện đã góp phần xác lập vị 
thế nhân vật nữ trong tác phẩm của Hemingway.
3.3.2. Xu hướng nam hóa trong hành động của nhân vật nữ
Nhân vật của Hemingway là nhân vật hành động. Nhà văn đã tạo 
ra nhiều môi trường để  nhân vật của mình vẫy vùng. Các nhà nghiên  
cứu   đã   chỉ   ra   rằng   đa   phần   những   hành   động   trong   tác   phẩm   của 
Hemingway đều mạnh mẽ, đầy nam tính và cũng rất nhân bản: chống 
chiến tranh, yêu thiên nhiên, quý mạng sống của con người. 
Một điều đặc biệt là Hemingway hầu như không khu biệt địa hạt 
hành   động   cho   các   nhân   vật   nữ.   Qua   đó,   ta   thấy   cái   nhìn   của  
Hemingway mang đậm tính nữ  quyền. Người nữ, ta có thể  thêm một  
lần khẳng định rằng luôn có một vị  trí quan trọng trên trang sách của 
Hemingway.
Tiểu kết


20
Nếu xem xét vấn đề về tình dục, giới tính trên cơ sở phân tâm học 
thì chỉ  có thể  khẳng định sự  phức tạp (hay đa dạng) về  giới tính chứ 
hoàn toàn không thể khẳng định đó là sự dị biệt. Thực chất vấn đề  ở 
đây là nền tảng nữ quyền của thời đại và cả trong tư chất nghệ sĩ của 
Hemingway đã chi phối đặc tính này. Hemingway không hoàn toàn lựa 
chọn những thủ  pháp riêng biệt khi thể  hiện hình tượng nhân vật nữ 
trong tác phẩm của mình. Từ ngoại diện nhân vật, ngôn ngữ, bối cảnh  
hành   động   của   nữ   nhân   vật   đều   có   nhiều   điểm   tương   đồng   với  

phương thức thể hiện nhân vật nam. Tuy nhiên, chính điều này lại góp 
phần   nổi   bật   vai   trò   của   của   người   phụ   nữ   trong   tác   phẩm   của 
Hemingway.

 


21
Chương 4

NỮ QUYỀN QUA ĐỊNH DẠNG
KIỂU NHÂN VẬT NỮ 
Ở  chương này, vận dụng lí thuyết phê bình nữ  quyền, cụ  thể  là  
định dạng tính nữ (feminist identity), chúng tôi chỉ ra các kiểu nhân vật  
nữ. Qua đó, cho thấy Hemingway đã xử  lí nghệ  thuật hình tượng nữ 
theo quan điểm nào và đâu là đóng góp của ông trong việc nói lên tiếng  
nói tích cực về quyền của phụ nữ.
4.1. Người đàn bà “vết thương” và cô đơn
Như   đã   nêu,   hầu   hết   các   nhân   vật   của   Hemingway   đều   mang 
những vết thương không thể  hàn gắn. Chân dung những đàn bà với  
những “vết thương” và khoảng trống cô đơn xuất hiện ngay từ những  
tác phẩm đầu tiên của Hemingway và theo suốt chặng đường sáng tác  
của ông.
Nhân vật nữ  trong tác phẩm của Hemingway đều rất nhạy cảm.  
Họ  có những cảm nhận sâu sắc về  cuộc đời, thế  cuộc và đặc biệt là 
về  những người đàn ông. Đặt trong bối cảnh chiến tranh và các điều  
kiện khắc nghiệt khác, họ càng dễ bị tổn thương. 
Cũng như nhân vật nam, có hai dạng chấn thương ở nhân vật nữ: 
Chấn thương về  thể  chất và chấn thương về  tinh thần. Tuy nhiên, 
những chấn thương về  tinh thần chiếm vị  thế  áp đảo. Nhân vật của 

Hemingway luôn khát khao một sự  đồng cảm, thấu hiểu và chia sẻ. 
Điều đáng tiếc, đa phần họ không đạt được ý nguyện. 
Thể  hiện nỗi đau, sự  cô đơn của người phụ  nữ  lên trang viết,